Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013

Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013 Pozna Stycze 2007

KOLEGIUM REDAKCYJNE: Zdzisław Sawala, Dyrektor Wojewódzkiego Urzdu Pracy w Poznaniu Barbara Kwapiszewska, Wicedyrektor Wojewódzkiego Urzdu Pracy w Poznaniu Beata Rutkowska, Kierownik Wydziału Polityki Rynku Pracy WUP w Poznaniu Adam Górski, Kierownik Wydziału Funduszy Unii Europejskiej WUP w Poznaniu W OPRACOWANIU UDZIAŁ WZILI: Małgorzata Komasa Anna Garstka Monika Schneider Maciej Krawiec Sylwia Hadka Jan Wilkanowicz PRZY WSPÓŁPRACY: Krzysztofa Derbiszewskiego, eksperta Polskiej Agencji Rozwoju Przedsibiorczoci

Szanowni Pastwo, Oddajemy do rk Pastwa niezwykle wany dla województwa wielkopolskiego dokument jakim jest Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013. Zakoczył si okres realizacji dotychczasowych załoe polityki zatrudnienia zawartych w Strategii Zatrudnienia Województwa Wielkopolskiego na lata 2004 2006. Bogatsi o dowiadczenia w realizacji zada z zakresu zatrudnienia i ograniczania zjawiska bezrobocia, przygotowalimy dokument na kolejne lata, który doskonale wpisuje si w nowy okres programowania funduszy unijnych, niezbdnych w planowanych na lata kolejne działaniach z zakresu nie tylko rynku pracy, ale take rynków z nim powizanych. Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013 jest dokumentem precyzujcym priorytety i podstawowe działania w ich ramach jakie bd podjte w obszarze regionalnego rynku pracy w perspektywie czasowej do 2013 roku. Zarzd Województwa Wielkopolskiego składa serdeczne podzikowania na rce wszystkich partnerów społecznych, którzy zaangaowali si w konsultacje społeczne Strategii i wnieli do niej poprzez konstruktywne wnioski swoje dotychczasowe dowiadczenia. Marszałek Województwa Wielkopolskiego Marek Woniak

Spis treci: I. Podstawy procesu tworzenia Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013.... 7 1. Podstawa formalna dokumentu i perspektywa czasowa.... 7 2. Proces i uczestnicy tworzenia dokumentu.... 8 II. Programowe Ramy Odniesienia Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013.... 12 1. Kierunki Europejskiej Strategii Zatrudnienia.... 13 2. Strategia Rozwoju Kraju i krajowe kierunki polityki zatrudnienia... 17 3. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 i powizane z ni dokumenty sektorowe.... 21 III. Diagnoza sytuacji na rynku pracy w województwie wielkopolskim.... 26 IV. Analiza SWOT... 56 V. Strategiczne wyzwania zatrudnienia i rozwoju kapitału ludzkiego w regionie.... 68 1. Najwaniejsze uwarunkowania zewntrzne majce wpływ na rynek pracy w regionie analiza trendów.... 68 2. Cel oraz priorytety Strategii.... 73 VI. Priorytety i podstawowe typy działa... 82 1. Wzrost zatrudnienia i aktywnoci zawodowej mieszkaców.... 84 2. Równy dostp do zatrudnienia oraz promocja integracji społecznej.... 91 3. Rozwój przedsibiorstw, przedsibiorczoci i innowacyjnoci w regionie.... 96 4. Podniesienie poziomu oraz dostpnoci kształcenia mieszkaców.... 100 5. Partnerstwo na rzecz rozwoju obszarów wiejskich... 106 VII. Realizacja Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013... 109 1. Zasady realizacji oraz partnerzy... 109 2. ródła finansowania... 111 VIII. Monitoring i ewaluacja Strategii.... 112 1. Tryb i zasady monitoringu i ewaluacji... 112 2. Wskaniki monitorowane... 113

I. Podstawy procesu tworzenia Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013. 1. Podstawa formalna dokumentu i perspektywa czasowa. Strategia Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013 jest dokumentem precyzujcym priorytety i podstawowe działania w ich ramach jakie bd podjte w obszarze regionalnego rynku pracy w perspektywie czasowej do 2013 roku. Stanowi nawizanie do europejskich i krajowych dokumentów strategicznych uwypuklajcych znaczenie rozwoju zasobów ludzkich jako fundamentu rozwoju Unii Europejskiej. Cho przez pojcie zatrudnienia bdziemy rozumie wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku słubowego lub umowy o prac nakładcz 1 to Strategia odnosi si do realizacji polityki zatrudnienia majcej na celu wzrost zatrudnienia i ograniczenia bezrobocia, zwłaszcza strukturalnego. Podstawowym dokumentem europejskim wyznaczajcym cele przed pastwami członkowskimi w zakresie rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego oraz wzrostu konkurencyjnoci gospodarki jest odnowiona Strategia Lizboska. Formułuje ona podstawowe wyzwania uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy, rozwijanie wiedzy i innowacji dla wzrostu gospodarczego oraz tworzenie wikszej iloci trwałych miejsc pracy. Odpowiedzi na te wyzwania na poziomie krajowym jest przygotowany przez Rzd RP Program Operacyjny Kapitał Ludzki, który skupia jednoczenie cało interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w naszym kraju. Program podzielony jest na jedenacie priorytetów, z których cz bdzie wdraana na poziomie regionalnym. Dlatego dla przygotowywanej Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego stanowił on kluczowe znaczenie. Priorytety regionalne PO KL stały si głównym punktem odniesienia dla formułowania celów regionalnych Strategii, a perspektywa czasowa pokrywa si z zakresem oddziaływania Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 1 Ustawa z dnia 20.04.2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U nr 99 poz.1001 z pón. zm) 7

2. Proces i uczestnicy tworzenia dokumentu. Rozwizanie problemów pracy, zatrudnienia i bezrobocia oraz ogólnie podniesienie jakoci zasobów ludzkich stanowi w Unii Europejskiej jeden z trzech głównych filarów polityki spójnoci. Powoduje to, e władze krajowe pastw członkowskich zobligowane s do podejmowania działa, w tym take o charakterze planistycznym dla zapewnienia by usługi na rzecz pracy były wiadczone w sposób efektywny i z zapewnieniem odpowiednich rodków finansowych. W naszym kraju, obok dokumentów strategicznych, wdroony został system planowania i sprawozdawania z działa na rzecz zatrudnienia w cyklu rocznym, który przyjł posta Krajowego Planu Działa, a na szczeblu regionu Regionalnego Planu Działa na Rzecz Zatrudnienia 2. Plany te okrelaj roczny zakres zada w zakresie rynku pracy, identyfikuj główne podmioty działa i zawieraj kierunkowe wytyczne dla słub zatrudnienia i partnerów rynku pracy w obszarze zasobów ludzkich. Województwo wielkopolskie przygotowywało takie plany w latach 2005 i 2006 na podstawie Krajowego Planu Działa. Wykorzystujc dotychczasowe dowiadczenia w budowaniu dokumentów strategicznych na poziomie regionu, zaplanowano proces przygotowania Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013. Odpowiedzialno za projekt dokumentu spoczywała na Wojewódzkim Urzdzie Pracy w Poznaniu. Tworzenie Strategii wymagało zaangaowania wszystkich wanych partnerów regionu zwizanych z dbałoci o rozwój zasobów ludzkich. Przyjto bowiem, e Strategia jest dokumentem otwartym zwłaszcza na nowe idee i projekty. Konieczne było wic zaangaowanie w proces tworzenia dokumentu innych instytucji zwizanych z rynkiem pracy regionu i tworzenie partnerskiej współpracy w procesie formułowania i wdraania dokumentu. Do konsultacji nad robocz wersj dokumentu zaproszono: starostów powiatowych z województwa wielkopolskiego, dyrektorów powiatowych urzdów pracy z województwa wielkopolskiego, przedstawicieli przedsibiorców - Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. w Koninie, przedstawicieli organizacji pozarzdowych działajcych w sferze zatrudnienia m.in. Fundacja Pomocy Wzajemnej Barka, Stowarzyszenie Młodych Wielkopolan, 2 Ustawa z dnia 20.04.2004 o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U nr 99 poz.1001 z pón. zm) 8

Kuratorium Owiaty w Poznaniu, przedstawicieli Ochotniczych Hufców Pracy w Poznaniu, członków Wojewódzkiej Rady Zatrudnienia w Poznaniu, Regionalny Orodek Polityki Społecznej w Poznaniu, Fundacj Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. Proces przygotowania Strategii składał si z kilku faz. Zasadniczo mona wymieni cztery podstawowe: 1. W fazie pierwszej dokonano oceny obecnej sytuacji regionu, wydatkowanych rodków finansowych na prowadzone projekty i działania oraz osignite rezultaty, przeanalizowano problemy i wyzwania województwa, sformułowano wizj rozwoju. 2. W fazie drugiej wyznaczono cel Strategii, priorytety oraz podstawowe typy działa zapewniajce prowadzenie skutecznej polityki w obszarze zatrudnienia. 3. W fazie trzeciej dokonano kompleksowej oceny moliwoci finansowania zaplanowanych działa łczc wszystkie moliwe rodki krajowe (rzdowe, regionalne i prywatne) oraz rodki finansowego wsparcia Europejskiego Funduszu Społecznego i innych moliwych rodków zewntrznych. 4. W fazie czwartej zaprojektowano i opisano system monitoringu i oceny dla potrzeb wyboru, wdraania i kontroli strategicznej i finansowej. W obrbie kadej z tych faz mona wyróni bardziej szczegółowe kroki, które układaj si we właciwy plan działa przy budowaniu Strategii: zaplanowanie procesu budowania Strategii powołano zespół roboczy do prac nad projektem dokumentu, ustalono harmonogram prac, wyłoniono partnerów zaproszonych do konsultacji dokumentu, przeprowadzenie przegldu zewntrznych dokumentów strategicznych dokonano analizy europejskich, krajowych oraz regionalnych dokumentów strategicznego planowania majcych wpływ na polityk zatrudnienia w regionie, opisanie sytuacji wojewódzkiego rynku pracy zebrano w formie diagnozy informacje dotyczce kluczowych kwestii zwizanych z zatrudnieniem w Wielkopolsce, opisanie trendów i tendencji - przeanalizowano trendy i tendencje rynku pracy regionu, analiza SWOT okrelono mocne i słabe strony regionu (nasze zasoby) oraz szanse i zagroenia płynce z zewntrz, 9

opracowanie Strategii - wypracowano cel Strategii, priorytety oraz podstawowe typy działa, opracowanie systemu oceny procesu planowania ustalono zakresy monitoringu i ewaluacji Strategii oraz partnerów których naley włczy w realizacj. 10

Działania podjte w procesie konstruowania Strategii obrazuje poniszy schemat: Rysunek 1. Kolejno działa w procesie konstruowania Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007 2013. ródło: Opracowanie własne 11

II. Programowe Ramy Odniesienia Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013. Zewntrzne uwarunkowania strategiczne w odniesieniu do zasobów ludzkich s wyznaczane przez dokumenty Unii Europejskiej oraz dokumenty wypracowane przez Polsk jako członka UE. Przygotowujc załoenia oraz okrelajc priorytety i zadania Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013 wzito pod uwag zapisy strategicznych dokumentów wspólnotowych europejskich, a take krajowych i regionalnych odnoszcych si do kapitału ludzkiego. Poniewa cele szczegółowe Strategii w duej mierze opieraj si o współfinansowanie z Europejskiego Funduszu Społecznego, a cało interwencji Funduszu w Polsce na lata 2007-2013 zostanie ujta w ramy Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jego robocza wersja (dokument w trakcie konsultacji) stanowiła podstaw dla planowania działa zapisanych w Strategii. Przyjta procedura prac nad dokumentem strategicznym wymagała przeprowadzenia przegldu (kwerendy) oraz wycigania wniosków z szeregu dokumentów nakrelajcych najwaniejsze wyzwania i denia w zakresie rozwoju zasobów ludzkich. Wród nich jako najwaniejsze naley wymieni: 1. Na poziomie Unii Europejskiej podstaw stanowiły załoenia odnowionej Strategii Lizboskiej, zdefiniowany i przyjty przez Rad Europejsk 12.07.2005 roku Pakiet Wytycznych na Rzecz Wzrostu i Zatrudnienia oraz wytyczne Europejskiej Strategii Zatrudnienia. 2. Najwaniejszym ogólnokrajowym dokumentem strategicznym, którego zapisy determinowały prace to Strategia Rozwoju Kraju jako dokument nadrzdny wobec pozostałych strategii i programów. Ponadto jako wane z punktu widzenia rynku pracy Narodowa Strategia Spójnoci (NSS) Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO), Krajowy Program Reform na lata 2005 2008 oraz ju wspominany wyej Program Operacyjny Kapitał Ludzki. 3. Na poziomie regionu najwaniejszym dokumentem wyznaczajcym cele i zadania jest Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku. Jako wane dla województwa i jego zasobów ludzkich uwzgldniono take w analizach strategie sektorowe regionu odnoszce si do edukacji, polityki społecznej, obszarów wiejskich 12

oraz innowacji. Ponadto wzito pod uwag zapisy Regionalnego Programu Operacyjnego, który szczególnie w obrbie I i V priorytetu ma znaczcy wpływ na realizacj celów niniejszej Strategii. Proces oddziaływania programowego innych dokumentów strategicznych przy tworzeniu Strategii rozwoju zasobów ludzkich w Wielkopolsce obrazuje poniszy schemat: Rysunek 2. Oddziaływanie dokumentów strategicznych w procesie budowania Strategii Zatrudnienia.! " " # $ " % & " $ ' ' ' ( ' $ ' ' ' ródło: Opracowanie własne 1. Kierunki Europejskiej Strategii Zatrudnienia. Zainicjowana w 1997 roku na Szczycie Luksemburskim Europejska Strategia Zatrudnienia postawiła sobie za cel powizanie wzrostu gospodarczego Unii Europejskiej z powstawaniem nowych miejsc pracy. Okrelała take zadania dla ponadnarodowej współpracy pastw UE w celu ograniczania bezrobocia, redukcji ubóstwa i marginalizacji społecznej. Strategia opiera si na czterech filarach: 13

Zatrudnialno oznaczajca promocj rynku pracy otwartego dla wszystkich, czyli umoliwianie bezrobotnym powrotu na rynek pracy poprzez system szkole i przekwalifikowa, dostosowywanych do zmieniajcych si potrzeb rynku pracy oraz przeciwdziałanie długoterminowemu bezrobociu. Przedsibiorczo oznaczajca ułatwienia dla obywateli UE w zakładaniu firm, prowadzenia ich oraz zatrudniania innych osób, a take tworzenia motywacji do samozatrudnienia. Zdolno adaptacyjna pracowników i pracodawców - oznaczajca utrzymywanie zdolnoci dostosowawczych przedsibiorstw poprzez szkolenia pracowników przeprowadzane w firmach oraz modernizacj i uelastycznienie organizacji pracy. Równo szans oznaczajca tworzenie warunków do pogodzenia ycia zawodowego z yciem rodzinnym, zacierania rónic midzy zatrudnianiem kobiet i mczyzn oraz tworzenie warunków pracy dla osób niepełnosprawnych. Wyrazem dalszych prac nad programem rozwoju społeczno - gospodarczego Unii Europejskiej była Strategia Lizboska (uznawana jako najwaniejszy obecnie dokument programowy UE) przyjta w marcu 2000 roku. Jej celem jest uczynienie z Unii wiodcej gospodarki wiata w perspektywie do 2010 roku. W zwizku z niepowodzeniami przy jej wdraaniu w styczniu 2003 roku Komisja Europejska przedstawiła komunikat w sprawie znowelizowanej Europejskiej Strategii pełnego zatrudnienia i lepszych miejsc pracy dla wszystkich. 22 lipca 2003 roku Rada Europejska przyjła Wytyczne Polityki Zatrudnienia dla pastw członkowskich 3. Maj one doprowadzi do osignicia trzech podstawowych celów: pełnego zatrudnienia, poprawy jakoci i produktywnoci pracy, wzmocnienia spójnoci społecznej i integracji. Rada Europejska ocenia sytuacj w sferze zatrudnienia we Wspólnocie. W tym celu publikowany jest Wspólny Raport o Zatrudnieniu, gdzie przedstawiane s wytyczne w sprawie zatrudnienia (Employment Guidelines). Na podstawie tych wytycznych kady kraj członkowski jest zobowizany opracowa Narodowy Plan Działa na Rzecz Zatrudnienia 3 Europejska strategia pełnego zatrudnienia i lepszych miejsc pracy dla wszystkich, decyzja Rady Europejskiej z dnia 22.07.2003 roku w sprawie wytycznych polityk zatrudnienia Pastw Członkowskich (2003/578/WE), Bruksela 2003 rok 14

(National Action Plan for Employment - NAP). Kadego roku kraj członkowski winien złoy raport z realizacji polityki zatrudnienia, co jest podstaw przygotowania przez Komisj Europejsk kolejnego Wspólnego Raportu o Zatrudnieniu. Rada uzyskała uprawnienia do kierowania do krajów członkowskich zalece dotyczcych realizowanej przez nie polityki. Koordynacja narodowych polityk zatrudnienia na poziomie UE wynika ze zobowizania si pastw członkowskich do okrelenia zestawu celów ogólnych i szczegółowych w zakresie polityki zatrudnienia i jest realizowana w oparciu o nastpujce elementy: Wytyczne Polityki Zatrudnienia, Narodowe Plany Działania, Wspólny Raport o Zatrudnieniu oraz zalecenia adresowane do poszczególnych krajów. W kadym krajowym programie reform pastwa członkowskie uwzgldni powinny pakiet wytycznych. Zintegrowany Pakiet Wytycznych na Rzecz Wzrostu i Zatrudnienia 4 jest dokumentem łczcym dotychczasowe Ogólne Wytyczne Polityki Gospodarczej (Broad Economic Policy Guidelines) oraz Wytyczne dotyczce Zatrudnienia (Employment Guidelines). Pakiet wytycznych podzielony jest na trzy bloki: makroekonomiczny, mikroekonomiczny i zatrudnienia. Wyodrbnienie polityki zatrudnienia z obszarów zagadnie ekonomicznych podkrela wag, jak uzyskała ta problematyka. Wytyczne w sprawie zatrudnienia zostały ostatecznie przyjte decyzj Rady Unii Europejskiej 12 lipca 2005 roku. Kraje członkowskie powinny doprowadzi do uzyskania stopy zatrudnienia na poziomie 70% (stopa zatrudnienia pokazuje ile osób pracuje w grupie zdolnych do pracy). W przypadku kobiet powinna ona wynie 60%, a w przypadku pracowników w wieku 55 64 lata 50%. Unijne wytyczne w zakresie zatrudnienia zostały podzielone na trzy czci: 1. Przyciganie i utrzymanie wikszej liczby osób w zatrudnieniu oraz zreformowanie systemu opieki społecznej. Wytyczna (17) prowadzenie polityki zatrudnienia, której celem jest uzyskanie pełnego zatrudnienia, podnoszenie jakoci i wydajnoci pracy oraz wzmocnienie społecznej i terytorialnej spójnoci. Kraje członkowskie powinny dy do zwikszania zarówno popytu, jak i poday pracy, zwikszenia integracji społecznej, zmniejszenia zrónicowania w regionalnych stopach zatrudniania, bezrobocia i wydajnoci pracy, przestrzega zasad równych szans i przeciwdziałania dyskryminacji. 4 Decyzja Rady Europejskiej z dnia 12.07.2005 roku w sprawie wytycznych dla polityk zatrudnienia Pastw Członkowskich, Załcznik, Wytyczne w sprawie zatrudnienia (2005 2008), Bruksela, 2005/0057 15

Wytyczna (18) promowanie zatrudnienia zgodnego z cyklem ycia człowieka. Powinno si niwelowa rónice w zatrudnieniu midzy kobietami i mczyznami oraz niskie stopy zatrudnienia wród najstarszych i najmłodszych pracowników. Wytyczna (19) zapewnienie włczenia do rynku pracy osób poszukujcych pracy i osób znajdujcych si w niekorzystnym połoeniu. Powinno si pomaga osobom bezrobotnym w efektywnym poszukiwaniu pracy m.in. poprzez łatwiejszy dostp do szkole. Szczególnej uwagi wymagaj osoby znajdujce si w niekorzystnym połoeniu, nisko wykwalifikowane oraz dyskryminowane na rynku pracy. Wytyczna (20) lepsze dopasowanie do potrzeb rynku pracy. Instytucje rynku pracy, w tym słuby zatrudnienia, powinny by wzmocnione i zreformowane. 2. Zwikszenie zdolnoci przystosowawczych pracowników i przedsibiorstw oraz elastycznoci rynków pracy. Wytyczna (21) promowanie elastycznoci przy równoczesnym zagwarantowaniu pewnoci zatrudnienia oraz zmniejszenie segmentacji rynku pracy. Pracownicy i przedsibiorcy musz by przygotowani do szybkiego adaptowania si do zmieniajcych si warunków pracy poprzez elastyczno i zrónicowane formy pracy, kształcenie przez całe ycie, wykorzystanie nowoczesnych technologii i mobilno. Wytyczna (22) zagwarantowanie rozwoju płac i innych kosztów pracy, sprzyjajcego zatrudnieniu. Nacisk powinien by kładziony na redukcj kosztów pracy oraz klina podatkowego, zwłaszcza w stosunku do pracy niskopłatnej. 3. Zwikszenie inwestycji w kapitał ludzki poprzez lepsz edukacj i umiejtnoci. Wytyczna (23) rozwinicie zakresu i zwikszenie rozmiaru inwestycji w kapitał ludzki. Zaleca si przygotowanie strategii kształcenia ustawicznego, zwikszenie dostpnoci do kształcenia zawodowego, redniego i wyszego, włcznie ze szkoleniem z zakresu przedsibiorczoci. Wytyczna (24) zapewnienie dostosowywania si systemu edukacji i szkole do nowych wymaga w zakresie kompetencji i umiejtnoci. Naley dostosowywa system edukacji i szkole do nowych wymaga kompetencyjnych poprzez lepsz identyfikacj potrzeb w zakresie kompetencji oraz prognozowanie przyszłych wymaga, zwikszanie poday oraz zapewnianie wysokich standardów instrumentów edukacji i szkole, rozwijanie systemów wzajemnej uznawalnoci kwalifikacji. 16

Polska, bdc krajem członkowskim Unii Europejskiej, jest zobligowana do brania pod uwag w swej polityce gospodarczej wytycznych UE. Wytyczne te zostały uwzgldnione m.in. w przygotowanym Krajowym Programie Reform na lata 2005-2008. 2. Strategia Rozwoju Kraju i krajowe kierunki polityki zatrudnienia. Strategia Rozwoju Kraju (SRK) jest wyrazem nowoczesnej polityki rozwojowej odpowiadajcej na proces globalizacji i wyzwania stawiane w Europie przez odnowion Strategi Lizbosk, pozwalajcej na zmniejszanie dystansu rozwojowego do bogatszych pastw Unii Europejskiej. Istotn rol SRK jest koordynowanie reform instytucjonalno - regulacyjnych z działaniami finansowanymi ze rodków UE, tak aby poprzez efekt synergii te dwa obszary przynosiły moliwie najwikszy efekt prorozwojowy. Głównym celem SRK jest podniesienie poziomu i jakoci ycia mieszkaców Polski, poszczególnych obywateli i rodzin 5. Podniesienie poziomu i jakoci ycia ma umoliwi polityka pastwa pozwalajca na szybki, trwały rozwój gospodarczy w perspektywie długookresowej, oparty na rozwoju kapitału ludzkiego, zwikszaniu innowacyjnoci i konkurencyjnoci gospodarki i regionów, w tym na inwestycjach w sferze bada i rozwoju, oraz na uzyskanie stabilnych warunków ekonomiczno-społecznych i rodowiskowych zapewniajcych europejski poziom i jako ycia obywateli i rodzin w kraju i wspólnotach lokalnych. Priorytetami strategicznymi zapisanymi w Strategii Rozwoju Kraju s: 1. Wzrost konkurencyjnoci i innowacyjnoci gospodarki. 2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej. 3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakoci. 4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczestwa. 5. Rozwój obszarów wiejskich. 6. Rozwój regionalny i podniesienie spójnoci terytorialnej. 5 Strategia Rozwoju Kraju, wersja wstpnie zaakceptowana przez RM z 27 czerwca 2006, Warszawa 17

Realizacja powyszych priorytetów bdzie nastpowa poprzez działania regulacyjne, decyzyjne i wdroeniowe władz pastwowych i administracji publicznej, jak i innych podmiotów ycia społeczno - gospodarczego oraz poprzez system oceny postpu realizacji działa. Strategia przewiduje, e w latach 2006-2010 gospodarka rozwija si bdzie w tempie 5,1% PKB, a w latach 2011-2015 w tempie 5,2% PKB. Pozwoli to na obnienie stopy bezrobocia z 17,6% w 2005 roku do 9,0% w 2015 roku. Umoliwi jednoczenie osignicie w 2015 roku PKB na mieszkaca na poziomie 2/3 prognozowanej na rok 2015 redniej UE 25 pastw (bez Rumunii i Bułgarii). Narodowa Strategia Spójnoci (NSS) - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO) to dokument strategiczny okrelajcy priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdraania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójnoci w ramach budetu Wspólnoty na lata 2007 2013. Celem strategicznym NSS - NSRO jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjnoci gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsibiorczoci, zapewniajcej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójnoci społecznej, gospodarczej i przestrzennej 6. Cel strategiczny osigany bdzie poprzez realizacj horyzontalnych celów szczegółowych. Celami horyzontalnymi NSS - NSRO s: 1. Poprawa jakoci funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa, 2. Poprawa jakoci kapitału ludzkiego i zwikszenie spójnoci społecznej, 3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej majcej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjnoci Polski, 4. Podniesienie konkurencyjnoci i innowacyjnoci przedsibiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartoci dodanej oraz rozwój sektora usług, 5. Wzrost konkurencyjnoci polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej, 6 Narodowa Strategia Spójnoci - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierajce wzrost gospodarczy i zatrudnienie, dokument przyjty przez RM 1 sierpnia 2006, Warszawa 18

6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich. Obok działa o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym cele NSS - NSRO bd realizowane za pomoc Programów Operacyjnych (PO), zarzdzanych przez właciwe Ministerstwa, Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarzdzanych przez Zarzdy poszczególnych województw, tj.: Program Operacyjny Infrastruktura i rodowisko EFRR i FS Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka EFRR Program Operacyjny Kapitał Ludzki EFS 16 Regionalnych Programów Operacyjnych EFRR Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej EFRR Program Operacyjny Pomoc Techniczna EFRR Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej EFRR Zgodnie z NSS - NSRO cało interwencji Europejskiego Funduszu Społecznego w Polsce na lata 2007 2013 zostanie ujta w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Celem Programu jest umoliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsibiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczestwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych pastwa. Dc do efektywnego rozwoju zasobów ludzkich, Program bdzie koncentrował wsparcie na nastpujcych obszarach: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, rozwój potencjału adaptacyjnego pracowników i przedsibiorstw, a take zagadnienia zwizane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, budow sprawnej i skutecznej administracji publicznej wszystkich szczebli, wdraaniem zasady dobrego rzdzenia oraz promocj zdrowia zasobów pracy. Program Operacyjny Kapitał Ludzki 7 wpisuje si w cel główny NSS - NSRO realizujc drugi cel horyzontalny tj. popraw jakoci kapitału ludzkiego i zwikszenie spójnoci społecznej. Ma to swój wyraz w sformułowanym celu głównym programu: wzrost poziomu zatrudnienia i spójnoci społecznej. Z celu głównego wynikaj nastpujce cele szczegółowe: 7 Program Operacyjny Kapitał Ludzki, dokument przyjty przez RM, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, listopad 2006 19

Dopasowanie zasobów pracy do zmieniajcej si sytuacji na rynku pracy. Zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego. Podniesienie poziomu i jakoci wykształcenia społeczestwa oraz powizanie ich z rynkiem pracy. Wsparcie dla budowy sprawnego i partnerskiego pastwa. Wzrost spójnoci terytorialnej. Program składa si z 11 Priorytetów, realizowanych zarówno na poziomie centralnym jak i regionalnym. W ramach komponentu centralnego rodki zostan przeznaczone przede wszystkim na wsparcie efektywnoci struktur i systemów instytucjonalnych, natomiast rodki komponentu regionalnego zostan przeznaczone na wsparcie dla osób i grup społecznych. Priorytety realizowane centralnie to: Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna. Priorytet II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsibiorstw. Priorytet III Wysoka jako systemu owiaty. Priorytet IV Szkolnictwo wysze i nauka. Priorytet V Dobre rzdzenie. Priorytet VI Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia ludnoci w wieku produkcyjnym. Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to: Priorytet VII Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz promocja integracji społecznej. Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki. Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach. Priorytet X Partnerstwo na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. oraz Priorytet XI Pomoc techniczna którego celem jest zapewnienie właciwego zarzdzania, wdraania oraz promocja Europejskiego Funduszu Społecznego. 20

3. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 i powizane z ni dokumenty sektorowe 8. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku została przyjta przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 19 grudnia 2005 roku jako wyraz zmian i nowych perspektyw rozwoju w zwizku z przystpieniem Polski do Unii Europejskiej. W wyniku przeprowadzonych analiz strategicznych, sformułowaniu wizji rozwoju przyjto w niej misj województwa która brzmi nastpujco: Skupienie wszystkich podmiotów publicznych działajcych na rzecz wzrostu konkurencyjnoci regionu i poprawy warunków ycia mieszkaców, Uzyskanie efektu synergii poprzez stworzenie spójnej koncepcji wykorzystania rodków publicznych. Sformułowano take drzewo celów, rozpoczynajc jego konstrukcj od celu generalnego dla którego punktem wyjcia było okrelenie priorytetowych obszarów rozwoju. Nale do nich: kapitał społeczny, przedsibiorczo, praca, edukacja, infrastruktura oraz jako ycia. Tak wyznaczone obszary pozwoliły na ustalenie celu generalnego Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego nastpujco: Poprawa jakoci przestrzennej województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkujca wzrostem poziomu ycia mieszkaców. Ujcie w ten sposób celu generalnego zapewnia spójno Strategii z polityk spójnoci Unii Europejskiej oraz ustala relacje pomidzy celem generalnym i podporzdkowanymi jemu celami strategicznymi i operacyjnymi. Cele strategiczne wyznaczono nastpujco: 1. Dostosowanie przestrzeni do wyzwa XXI wieku. 2. Zwikszenie efektywnoci wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa. 3. Wzrost kompetencji mieszkaców i promocja zatrudnienia. 4. Wzrost spójnoci i bezpieczestwa społecznego. 8 Rozdział zawiera wycig z dokumentów ródłowych i stanowi omówienie celów strategicznych i operacyjnych majcych zwizek ze Strategi Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego wyodrbnionych ze Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku oraz innych zwizanych z ni strategii sektorowych 21

Tak sformułowane cele strategiczne musz znale swoje odniesienie w innych stowarzyszonych ze Strategi Rozwoju Województwa Wielkopolskiego sektorowych dokumentach strategicznych. Dla regionalnej polityki rynku pracy najwaniejsze implikacje płyn z celów drugiego i trzeciego, gdzie załoenia bd osigane dziki realizacji nastpujcych celów operacyjnych: Cel strategiczny 2. Zwikszenie efektywnoci wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa. Cel operacyjny 2.1. Wzmocnienie gospodarstw rolnych oraz gospodarki ywnociowej. Cel operacyjny 2.2. Wzrost konkurencyjnoci przedsibiorstw. Cel operacyjny 2.3. Wzrost udziału nauki i bada w rozwoju regionu. Cel operacyjny 2.4. Zwikszenie udziału usług turystycznych i rekreacji w gospodarce regionu. Cel strategiczny 3 Wzrost kompetencji mieszkaców i promocja zatrudnienia. Cel operacyjny 3.1. Ograniczenie barier w dostpie do edukacji. Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakoci oraz wzrost rónorodnoci form kształcenia. Cel operacyjny 3.3. Rozwój przedsibiorczoci i promocja zatrudnienia. Cel operacyjny 3.4. Poprawa organizacji rynku pracy. Przegld pozostałych dokumentów sektorowych o charakterze strategicznym powoduje spore trudnoci, poniewa powstawały one wczeniej od Strategii Rozwoju Województwa i w duej mierze odwołuj si w swoich zapisach do nieaktualnej ju Strategii. Jednak powizanie strategii rynku pracy z innymi dokumentami o charakterze strategicznym w regionie jest niezbdne, ze wzgldu na aktualno wielu diagnoz celów i postulatów w nich zawartych. Strategia Rozwoju Owiaty Strategia rozwoju owiaty w województwie wielkopolskim z 2002 roku formułuje cele dla tego sektora. Podstaw dla tego dokumentu jest stwierdzenie, i w zwizku ze zmianami społecznymi i gospodarczymi najwaniejszym zadaniem dla owiaty w przyszłoci jest kształcenie w warunkach niepewnoci i dla niepewnoci. Załoenie to wynika z podstawowego pytania, przed którym staje system edukacji jak rozwija kształcenie zorientowane na praktyk, bez znajomoci perspektyw zatrudnienia. Strategia zakłada wic, e w zwizku ze zmianami społeczno gospodarczymi i technologicznymi owiata powinna 22

wyposay uczniów w rozległe kompetencje, kształtowa przedsibiorczo oraz sprawne funkcjonowanie na rynku pracy oraz przygotowywa do elastycznych działa na tym rynku. Strategia formułuje take priorytety, którymi s równo szans edukacyjnych, jako kształcenia oraz cele: podniesienie wskaników scholaryzacji i poziomu jakoci kształcenia, wyrównanie szans edukacyjnych dzieci i młodziey na wszystkich poziomach kształcenia, zapewnienie dronoci systemu kształcenia w perspektywie edukacji ustawicznej, dostosowanie systemu owiatowego do wyzwa społeczestwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, rozwijanie aktywnej współpracy rónych podmiotów lokalnego ycia politycznego, społecznego i gospodarczego na rzecz rozwoju edukacji, zwikszenie efektywnoci zarzdzania owiat na poziomie wojewódzkim i lokalnym. Strategia Rozwoju Pomocy Społecznej Wojewódzka Strategia Rozwoju Pomocy Społecznej wymienia potrzeby szczególnych grup społecznych : pomoc dla uboszych i niepełnosprawnych, godne ycie ludzi starszych, opieka nad rodzinami wielodzietnymi, sierotami społecznymi, winiami, przeciwdziałanie dyskryminacji kobiet. Przygotowujc strategi Regionalny Orodek Polityki Społecznej w Poznaniu przy współpracy z kadr socjaln gminnych i powiatowych placówek pomocy społecznej, wskazał strategiczne kierunki działania pomocy społecznej w województwie wielkopolskim: rozwój gminnych i powiatowych specjalistycznych placówek pomocy społecznej wiadczcych rónorodne usługi socjalne wynikajce z potrzeb społecznoci lokalnej, zwikszenie aktywnoci społecznoci lokalnych, zmniejszenie negatywnych skutków problemów społecznych. 23

Strategia Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Wielkopolsce Strategia Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Wielkopolsce została przygotowana w 2000 roku jako rozwinicie Strategii Województwa. Formułuje ona cztery podstawowe cele: Zapewnienie rolnikom i pracujcym w gospodarce ywnociowej moliwie najwyszego poziomu ycia. Osignicie moliwie najwyszego poziomu rozwoju technologicznego i ekonomicznego gospodarki ywnociowej. Istotna poprawa potencjału produkcyjnego i wzrost wewntrznej integracji sektora rolno ywnociowego. Dostosowanie potencjału i struktury gospodarki ywnociowej w województwie do wyzwa XXI wieku i wymaga jednoczcej si Europy. Regionalna Strategia Innowacji Regionalna Strategia Innowacji uchwalona w 2004 roku wyznacza priorytety polityki innowacyjnej w Wielkopolsce na nastpnych kilka lat. Autorzy opracowania uznaj, e chcc osign w przyszłoci odpowiedni poziom ycia w regionie, trzeba cigle poszukiwa nowych rozwiza, podejmowa nowe wyzwania i ju dzi wytyczy właciwe dla Wielkopolski miejsce wród innowacyjnych regionów Europy. Przyjmujc takie załoenie strategia formułuje nastpujce cele strategiczne: Integracja rodowisk społeczno - gospodarczych na rzecz innowacji. Zwikszenie zdolnoci przedsibiorstw do wprowadzania innowacji. Wykorzystanie potencjału badawczego Wielkopolski dla wzrostu konkurencyjnoci gospodarki. Budowa nowoczesnej infrastruktury innowacyjnej. Cele strategiczne nie mog si skupia wyłcznie na wyodrbnionych obszarach systemu innowacji. Wane jest spojrzenie obejmujce cało regionu oraz ogólne warunki dla rozwoju innowacji, tkwice równie w mentalnoci i postawach społecznych, składajce si na kultur innowacyjn. Za rozwój innowacji w regionie odpowiedzialne s nie tylko instytucje wsparcia, czy sektora badawczo - rozwojowego (B+R). W proces ten zaangaowani musz by take partnerzy ze sfery gospodarczej, społecznej i publicznej. 24

Działania prowadzce do zbudowania Strategii Zatrudnienia dla Województwa Wielkopolskiego na lata 2007-2013 bd opiera si na dokumentach regionalnych (w tym badaniach jak rozwija kształcenie zorientowane na praktyk) uwzgldniajc wszystkie elementy zgodne z Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki. Pozwoli to na osignicie efektu synergii, stanowic jednoczenie merytoryczne uzasadnienie korzystania z Funduszy Europejskich przy pełnym uwzgldnieniu uwarunkowa, zasobów i lokalnej energii społecznej. 25

III. Diagnoza sytuacji na rynku pracy w województwie wielkopolskim. Region Województwo wielkopolskie jest drugim pod wzgldem wielkoci województwem w Polsce jego powierzchnia wynosi 29 826 km 2, tj. ok. 9,5% powierzchni kraju. Stolic regionu jest Pozna miasto o powierzchni 261 km 2 i liczb mieszkaców sigajc prawie 570 tysicy (około 20% ludnoci województwa). Poza Poznaniem do najwikszych miast województwa nale: Kalisz (108,7 tys. mieszkaców), Konin (80,8 tys. mieszkaców), Piła (75,1 tys. mieszkaców) Ostrów Wlkp. (72,6 tys. mieszkaców), Gniezno (70,1 tys. mieszkaców) oraz Leszno (64,1 tys. mieszkaców). Wielkopolska graniczy z siedmioma województwami, w tym z: zachodnio - pomorskim, pomorskim, kujawsko - pomorskim, łódzkim, opolskim, dolnolskim i lubuskim. Podział terytorialny wyodrbnia w Wielkopolsce 31 powiatów, na terenie których funkcjonuje 226 gmin, z czego 19 posiada statut gminy miejskiej, 90 miejsko - wiejskiej a 117 gminy wiejskiej. Społeczestwo Wielkopolsk zamieszkuje ponad 3 miliony osób, co stanowi prawie 9% ludnoci Polski. Gsto zaludnienia na 1 km 2 wynosi 113 osób, z czego najniszy wskanik kształtuje si w podregionie pilskim. W miecie Poznaniu na 1 km 2 przypada ponad 2100 osób. Prawie 60% ludnoci stanowi mieszkacy miast. Województwo charakteryzuje si wzrostowym trendem zaludnienia. Na przestrzeni piciu ostatnich, moliwych do zbadania lat (2000 2005), liczba ludnoci wzrosła o 6,4 tys. Prawie 35% to ludzie młodzi, w wieku 18-39 lat. W regionie utrzymuje si tendencja starzenia si społeczestwa, która objawia si wzrostem liczby ludnoci w wieku produkcyjnym (64,6% w kocu 2005 roku wobec 64,2% w kocu 2001 roku) oraz w wieku poprodukcyjnym (13,8% w kocu 2005 roku wobec 11,4% w kocu 2001 roku). 26

Wykształcenie mieszkaców Wielkopolski na podstawie Narodowego Spisu Powszechnego z 2002 roku obrazuje poniszy schemat. Wykształcenie Wielkopolan w wieku 13 lat i wicej wg Spisu Powszechnego z 20 maja 2002r. 932 240 33% 261 659 9% 614 204 22% 776 335 28% 233 964 8% wysze policealne i rednie zawodowe rednie ogólnokształcce zasadnicze zawodowe gimnazjalne ródło: Urzd Statystyczny w Poznaniu Aktywno zawodowa mieszkaców Wielkopolski utrzymuje si na niezmienionym poziomie. Liczba ludnoci aktywnej zawodowo w latach 2001-2005 wzrosła o 5 tys., w tym samym okresie zmniejszyła si liczba ludnoci biernej zawodowo o 13 tys. Aktywno ekonomiczna ludnoci w wieku 15 lat i wicej według BAEL Wyszczególnienie W tym (tys.): Liczba ludnoci ogółem (tys.) Aktywni zawodowo Bierni zawodowo Współczynnik aktywnoci zawodowej (% aktywnych zawodowo w ogólnej liczbie ludnoci) 1 2 3 4 5 2001 3 366,0 1 540,0 1 160,0 45,8 2002 3 355,3 1 529,0 1 172,0 45,6 2003 3 359,9 1 521,0 1 183,0 45,3 2004 3 360,6 1 531,0 1 145,0 45,6 2005 3 372,4 1 545,0 1 147,0 45,8 ródło: Urzd Statystyczny w Poznaniu 27

Jest to pochodn procesów demograficznych nie charakteryzujcych si ju od lat nagłymi i znaczcymi zmianami w nastpstwie grup wieku (pokole) zarówno wchodzcych na rynek pracy i z niego schodzcych. Przecitne zatrudnienie w przedsibiorstwach w I półroczu 2006 roku ukształtowało si na poziomie 510,3 tys., stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła w tym samym czasie 12,9% i była nisza od redniej krajowej o 3,1 punktu procentowego. Według danych Głównego Urzdu Statystycznego saldo wewntrznej migracji 9 w Wielkopolsce w 2005 roku wyniosło 2 523 osoby (wobec 2 248 w 2001 roku), saldo migracji zagranicznej 10 ukształtowało si na poziomie 222 osób (wobec 182 w 2001 roku). Ponad 50 tysicy osób rocznie znajduje zatrudnienie za granic za porednictwem agencji zatrudnienia. W 2006 roku na terenie województwa działały 234 agencje uprawnione do prowadzenia porednictwa pracy na terenie RP oraz do porednictwa w wyjazdach do pracy obywateli polskich za granic u pracodawców zagranicznych. Najpopularniejszym kierunkiem migracji zarobkowych jest Holandia, Wielka Brytania, Niemcy, Irlandia i Dania. W ramach instytucji rynku pracy na terenie województwa obok publicznych słub zatrudnienia takich jak Wojewódzki Urzd Pracy oraz 31 Powiatowych Urzdów Pracy funkcjonuj: 22 Biura Karier, 82 Gminne Centra Informacji, 25 Szkolnych Orodków Kariery, 4 Inkubatory Przedsibiorczoci,. Z ramienia OHP pomoc dla młodych ludzi wchodzcych na rynek pracy oferuje: 5 Centrów Edukacji i Pracy Młodziey, 5 Mobilnych Centrów Informacji Zawodowej, 6 Młodzieowych Biur Pracy, 20 Klubów Pracy, 2 Młodzieowe Centra Kariery, 3 Orodki Szkolenia i Wychowania oraz 19 Hufców Pracy. Wród pozarzdowych agencji zatrudnienia 109 instytucji wiadczy usługi z zakresu doradztwa personalnego, natomiast 58 z zakresu poradnictwa zawodowego. W urzdach pracy zatrudnionych jest około 200 poredników pracy i doradców zawodowych. Rynek pracy Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych w kocu 2005 roku wyniosła 341 257, w tym 331 228 z sektora prywatnego. Ponad jedna czwarta wszystkich podmiotów gospodarczych ma swoj siedzib w Poznaniu. 9 Liczone rónic odpływu od napływu ludnoci wewntrz kraju 10 Liczone rónic emigracji od imigracji ludnoci poza granic kraju zamieszkania 28

Podmioty gospodarcze zarejestrowane w kocu 2005 roku w rejestrze REGON według wielkoci zatrudnienia pracowników Mikro od 0 do 9 pracowników Małe od 10 do 49 pracowników rednie od 50 do 249 pracowników Due powyej 250 pracowników Ogółem 1 2 3 4 5 322 312 15 502 3 014 429 341 257 94,43% 4,54% 0,08% 0,01% 100,00% ródło: Urzd Statystyczny w Poznaniu Podmioty gospodarki narodowej stan w kocu kadego roku Gospodarstwa domowe * Działalno usługowa komunalna, społeczna i indywidualna Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Edukacja Administracja publiczna i obrona narodowa Obsługa nieruchomoci i firm Porednictwo finansowe Transport, gospodarka magazynowa i łczno Hotele i restauracje Handel i naprawy Budownictwo Przemysł Rybactwo ** Rolnictwo, łowiectwo i lenictwo 0 20000 40000 60000 80000 100000 120000 2001 2002 2003 2004 2005 * liczba gospodarstw domowych wynosiła: w 2001 roku 18, w 2002 roku 17, w latach 2003-2005 - 0 ** liczba podmiotów gospodarki narodowej w sekcji rolnictwa wynosiła: w 2001 roku 59, w 2002 roku 60, w 2003 roku 63, w 2004 roku 65, w 2005 roku 65 ródło: Urzd Statystyczny w Poznaniu 29

Ponad 94% przedsibiorstw zatrudnia do 9 pracowników. Wród tej grupy znajduj si take firmy jednoosobowe, bez wikszych perspektyw tworzenia stanowiska pracy. Trzeba jednak zaznaczy, e s one w wielu wypadkach wyrazem przedsibiorczoci Wielkopolan tworzcych własne miejsca pracy dla siebie samych. Tego typu struktura wielkoci działajcych przedsibiorstw jest typowa dla kraju. W regionie wielkopolskim (zgodnie z danymi zebranymi w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego 2002) odsetek liczby najmniejszych przedsibiorstw nie siga poziomów notowanych w regionie zachodniopomorskim, pomorskim czy podkarpackim. Zmiany w liczebnoci zakładów pracy W odniesieniu do 2001 roku w Wielkopolsce przybyło ponad 31 tys. podmiotów gospodarki narodowej. W samym roku 2005 zarejestrowało si 25 170 nowych firm głównie działajcych w sekcjach: handel i naprawy (34%) oraz obsługa nieruchomoci i firm (19%). W tym samym czasie 17 984 przedsibiorstwa zaprzestały prowadzenia działalnoci gospodarczej. 11 Z danych tych wynikaj wane wnioski dotyczce płynnoci w sferze przedsibiorczoci i gospodarki. Wskanik płynnoci wyniósł 1,4 co oznacza, e na wielkopolskim rynku pracy na 10 zlikwidowanych przedsibiorstw zostało utworzonych 14 firm. Płynno ta w nieunikniony sposób musi pociga za sob płynno zatrudnienia dotyczc w równej mierze sektora osób bezrobotnych, jak i sektora osób do tej pory prac posiadajcych. Jest to czynnik w bardzo powanym stopniu charakteryzujcy procesy przebiegajce na rynku pracy. W adnej gospodarce rynkowej nie mona z góry załoy trwałego powodzenia i nieprzerwanych okresów działalnoci jakiegokolwiek przedsiwzicia ekonomicznego. Zatrudnienie w przedsibiorstwach wg sektorów W województwie wielkopolskim w 2005 roku przecitne zatrudnienie wynosiło 729 716 osób, z czego 255 826 w sektorze publicznym oraz 473 890 w sektorze prywatnym. W porównaniu do roku 2001 przecitne zatrudnienie ogółem wzrosło o 5,4%. W tym samym okresie przecitne zatrudnienie w sektorze publicznym spadło o 1,7%, a w sektorze prywatnym wzrosło o 9,8%. Nie musi to oznacza, i zasoby zatrudnienia przenosz si z jednego sektora (publicznego) do drugiego (prywatnego). Wrcz przeciwnie bardziej zasadne byłoby przypuszczenie, e sektor publiczny zamyka si (albo ju zamknł) i przyjmuje ju niewielu nowych pracowników (zwłaszcza z młodszych grup wiekowych). 11 Dane pochodz z Urzdu Statystycznego w Poznaniu 30

Stanowi wic sektor zwalniajcy pracowników najczciej przechodzcych do stanu biernoci zawodowej (emerytury, renty itp.). Sektorem mogcym przyciga osoby dopiero szukajce dla siebie miejsca na rynku pracy jest sektor prywatny naley to uzna za wan wskazówk w programowaniu wszelkich działa promujcych i wspierajcych zatrudnianie przedstawicieli najmłodszych pokole. Przecitne zatrudnienie w przedsibiorstwach wg sektorów w latach 2001-2005 Rok Przecitne zatrudnienie* Sektor publiczny Sektor prywatny Ogółem 1 2 3 4 2001 260 375 431 737 692 112 2002 260 059 418 227 678 286 2003 263 549 431 751 695 300 2004 257 971 453 625 711 596 2005 255 826 473 890 729 716 * Zatrudnienie obejmuje: osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadajce osobowoci prawnej, osoby fizyczne prowadzce działalno gospodarcz, w których liczba pracujcych jest wiksza od 9. ródło: Urzd Statystyczny w Poznaniu Powanym utrudnieniem w ocenianiu procesów zachodzcych na rynkach pracy jest brak moliwoci dokładnego okrelenia wielkoci zatrudnienia w zakładach pracy skupiajcych mniej ni 9 pracowników. Z innych, wczeniej przytoczonych danych, wynika, e włanie takie zakłady zdecydowanie dominuj liczebnie w ogólnym obrazie przedsibiorczoci w regionie. Oznacza to, e nawet jeli nie oferuj zatrudnienia wikszej czci kandydatów do pracy, to jednak oferuj j znaczcym ich liczbom. Dane zebrane w trakcie Narodowego Spisu Powszechnego w 2002 roku (cho w tym zakresie niepełne i pozwalajce jedynie na ekstrapolacj) wiadcz, i nie mniej ni 1/3 wszystkich zatrudnionych lokuje si w takich włanie najmniejszych przedsibiorstwach (w rzeczywistoci liczba ta na pewno jest wiksza). S one najbardziej podatne na płynno samego istnienia, jak i na płynno 31

zatrudnienia tworzc specyficzny segment rynku pracy absorbujcy tyle samo uwagi ze strony polityki zatrudnieniowej, co i polityki przeciwdziałania bezrobociu. Z badania przeprowadzonego wród pracodawców 12 wynika, e ponad 38% z nich w Poznaniu i powiecie poznaskim planuje zwikszy zatrudnienie przy przewidzianej redukcji tylko w przypadku 4% firm. Moe by to ródłem optymizmu, nie bardziej jednak, jak tylko ostronego. Deklaracje zawsze pozostaj deklaracjami. W istocie jednak, jeli w ostatnich latach notowano spadki poziomów bezrobocia a nie notowano nagłych i głbokich spadków zatrudnienia, optymizm przedsibiorców co do dalszego wzrostu zatrudnienia moe si wydawa usprawiedliwiony. Szkolenia podnoszce kwalifikacje pracowników firm Jednym z czynników wpływajcych na konkurencyjno przedsibiorstw na rynku jest kadra, która musi podlega procesowi ustawicznego kształcenia. Pracodawcy wspieraj ten proces midzy innymi poprzez organizowanie szkole podnoszcych kwalifikacje zawodowe pracowników. Niestety tylko około 1/5 z nich inwestuje w szkolenia swoich pracowników, korzystajc najczciej ze szkole zewntrznych - około 2/3 z nich, a 1/3 przeprowadza szkolenia wewntrzne 13. Do wymienionych przez pracodawców głównych problemów pojawiajcych si przy organizacji szkole nale: wysoki koszt szkole i brak rodków na ich finansowanie, brak czasu na przeprowadzenie szkole, brak dobrych szkole (tematyka nie dostosowana do potrzeb i oczekiwa pracodawców). Natomiast jako podstawowe przyczyny nie organizowania szkole pracowników pracodawcy podali: brak potrzeby szkolenia, wysoki koszt szkole i brak rodków na ich finansowanie, brak czasu na przeprowadzenie szkole. Wród pracodawców najwikszym zainteresowaniem cieszyły si szkolenia zawodowe i techniczne (24,8% pracodawców), jzykowe (14,7%), handlowe i technik sprzeday (14,7%), obsługi komputera i urzdze cyfrowych (7,7%) oraz ksigowe (6,9%). Wyniki tych bada przynosz bardzo wane ustalenia dotyczce moliwych zmian w jakociowym obrazie rynku pracy. Pracodawcy albo niechtnie organizuj procesy szkole i 12 Badanie Zawody przyszłoci w Wielkopolsce Doradztwa Gospodarczego DGA S.A. 13 Badanie Popyt na prac w Wielkopolsce Doradztwa Gospodarczego DGA S.A. 32

doskonalenia pracowników, albo niechtnie do takich programów przystpuj. Czciowym tylko wytłumaczeniem s wysokie koszty takich przedsiwzi - równie wana moe by ch sigania po kadry wyszkolone innym kosztem. Im bardziej płynny jest rynek pracy (im czstsze s przepływy pracowników) tym łatwiej jest prowadzi własn polityk kadrow bez angaowania własnych zasobów. Niech lub chociaby niewielka skłonno do aktywnego dokształcania pracowników wynika nie tylko z czynników obiektywnych, ale take subiektywnych. Polscy (a w tej liczbie równie wielkopolscy) przedsibiorcy przyzwyczaili si do tego, e procesy szkolenia organizowane s i opłacane przez innych, nie przez nich samych. Bdzie to zawsze widoczne szczególnie w sektorach o znacznych przepływach zatrudnionych, gdzie o wiele łatwiej i o wiele taniej jest sign do rezerwowych zasobów na rynku pracy ni dba o doskonalenie ju posiadanych. Sił rzeczy bdzie to napdza dalsze procesy przepływów na rynku pracy tworzc swoisty układ samonapdzajcy si. Wbrew powszechnym przekonaniom mona wrcz doj do wniosku, i cena (koszty) pracy jest na tyle niska (pomijajc składniki zwizane ze wiadczeniami społecznymi), i nie warto utrzymywa dobrze wykwalifikowanej kadry i inwestowa w procesy jej dalszego doskonalenia. Zupełnie inn tego przyczyn jest nie uwiadamianie sobie przez pracodawców potrzeby dokształcania swoich pracowników nawet wtedy, gdy koszty ponosi kto inny. Zawsze przecie na rynku znajd si inni kandydaci, nie gorsi i nie gorzej wykształceni, a przy tym nie kosztem przedsibiorcy, choby miał by to tylko koszt czasu powiconego przez pracownika na własn edukacj. W rezultacie nadmierne przepływy na rynku pracy s jednym z rezultatów nierównomiernego inwestowania w kapitał ludzki. Postawy przedsibiorców bd jednak szybko si zmienia z uwagi na coraz wiksze braki na rynku dobrze przygotowanych i wykwalifikowanych pracowników oraz stale zwikszajc si ofert szkole finansowanych z EFS. Bezrobocie rejestrowane Województwo wielkopolskie w I połowie 2006 roku znajdowało si na trzecim miejscu w Polsce pod wzgldem stopy bezrobocia. Zrónicowanie regionu w odniesieniu do skali zjawiska jest znaczne. Najnisza stopa bezrobocia wystpuje w podregionie poznaskim (9,4%) oraz leszczyskim (11,7%). Najtrudniejsz sytuacj maj mieszkacy podregionu koniskiego, gdzie stopa bezrobocia mierzona stosunkiem zarejestrowanych bezrobotnych do aktywnych zawodowo wynosi 20,1%. 33