XI SYMPOZJUM ŚWIERADÓW ZDRÓJ 6 9 czerwca 2017

XI SYMPOZJUM ŚWIERADÓW ZDRÓJ 6 9 czerwca 2017

Materiały konferencyjne Komitet Organizacyjny: Prof. dr hab. Henryk Bujak - przewodniczący Dr inż. Kamina Nowosad Mgr inż. Agnieszka Łącka Materiały wydano na prawach rękopisu. Wszelką odpowiedzialność za stronę merytoryczną ponoszą wyłącznie Autorzy streszczeń. 2

Sponsorzy Sympozjum: KWS Lochow Polska Sp. z o.o. Kondratowice ul. Słowiańska 5 57-150 Prusy www.kws-zboza.pl/ Saatbau Polska Sp. z o.o. 55-300 Środa Śląska ul. Żytnia 1 www.saatbau.com/pl/ BASF Polska Sp.z o.o. Al. Jerozolimskie 154 02-326 Warszawa www.basf.com/pl/ 3

WTOREK 5.06.2017 r. PROGRAM SYMPOZJUM 17 00 - Przyjazd uczestników. Cottonina Villa & Mineral SPA Resort Świeradów-Zdrój, ul. Sanatoryjna 7 18 30-20 00 KOLACJA ŚRODA 6.06.2017 r. 8 00 9 00 ŚNIADANIE 9 15-9 30 OTWARCIE SYMPOZJUM Przewodniczący sesji: Jan Kaczmarek 9 30-10 00 Stanisław Mejza O elementach naukowych w pracach nauk doświadczalnych 10 00-10 30 Wiesław Pilarczyk Aspekty praktyczne planowania (i analizy) doświadczeń blokowych 10 30-11 00 Jan Bocianowski, Kamila Nowosad Wpływ zróżnicowania form rodzicielskich na wartości specyficznej zdolności kombinacyjnej i efektu heterozji 11 00-11 15 DYSKUSJA 11 15-11 45 PRZERWA Przewodniczący sesji: Tadeusz Adamski 11 45-12 15 Edward S. Gacek, Edward Arseniuk Prace eksperymentalne nad heterogenicznymi materiałami odmianowymi 12 15-12 45 Tadeusz Adamski, Maria Surma, Karolina Krystkowiak, Anetta Kuczyńska, Krzysztof Mikołajczak, Piotr Ogrodowicz, Zygmunt Kaczmarek, Elżbieta Adamska, Renata Trzeciak Wpływ translokacji pszenno-żytnich na efektywność otrzymywania haploidów pszenicy zwyczajnej (Triticum aestivum L.) poprzez krzyżowanie z kukurydzą 12 45-13 15 Laurencja Szała, Teresa Cegielska-Taras, Wiesława Popławska, Alina Liersch, Katarzyna Sosnowska, Elżbieta Adamska, Zdzisław R. Biliński, Tomasz Szymański, Zygmunt Kaczmarek Wykorzystanie resyntetyzowanych linii Brasssica napus w hodowli mieszańcowej rzepaku ozimego 13 15-13 30 DYSKUSJA 13 30-15 00 OBIAD Przewodniczący sesji: Edward Gacek 15 00 15 10 Anna Tratwal, Kamila Roik, Jadwiga Nadziak Przydatność odmian pszenżyta ozimego do komponowania zasiewów mieszanych 15 10-15 20 Maria Surma, Tadeusz Adamski, Zygmunt Kaczmarek, Wojciech K. Święcicki, Anetta Kuczyńska, Piotr Ogrodowicz, Karolina Krystkowiak, Krzysztof Mikołajczak, Paweł Barzyk Analiza biometryczna rozwoju zarodków łubinu białego w kulturze in vitro 15 30 15 40 Iwona Mejza, Jan Bocianowski, Katarzyna Ambroży-Deręgowska, Kamila Nowosad, Stanisław Mejza, Piotr Szulc, Małgorzata Jagła 4

A note on a statistical analysis of the chlorophyll content in different stages of the maize variety Anjou 258 15 40 15 50 Lubosława Nowaczyk, Paweł Nowaczyk, Dorota Olszewska Efekty heterozji u mieszańców wzajemnych linii androdiploidalnych Capsicum spp. 15 50 16 00 Irena Kolasińska Genetyczne uwarunkowanie kilku cech agronomicznych u mieszańców żyta 16 00 16 10 Dorota Jasińska, Anetta Kuczyńska, Krzysztof Mikołajczak, Piotr Ogrodowicz, Hanna Ćwiek-Kupczyńska, Magdalena Anioła, Krzysztof Rubrycki, Róża Mazur Charakterystyka fenotypowa i genotypowa rekombinacyjnych linii wsobnych jęczmienia jarego (Hordeum vulgare L.) w badaniach odporności na fuzariozę kłosów 16 10-16 20 Renata Galek, Dariusz Zalewski, Bartosz Kozak, Stępień Agnieszka, Anna Maciejewska Analiza zmienności cech jakościowych w kolekcji łubinu wąskolistnego 16 20 16 30 Barbara Górynowicz, Wojciech Święcicki, Wiesław Pilarczyk, Wojciech Mikulski Zależność plonu nasion i jego komponentów od parametrów fluorescencji chlorofilu 16 30 17 00 DYSKUSJA 19 30 UROCZYSTA KOLACJA CZWARTEK 8.06.2017 r. 8 00 9 00 ŚNIADANIE Przewodniczący sesji: Zygmunt Kaczmarek 9 30-10 00 Marcin Studnicki, Wiesław Mądry, Adriana Derejko Ocena adaptacyjności odmian pszenicy ozimej na podstawie danych z PDO z wykorzystaniem liniowych modeli mieszanych 10 00-10 30 Adriana Derejko Porównanie zgodności rankingu odmian pszenicy ozimej w województwach (wyniki z doświadczeń PDO). 10 30-11 00 Joanna Ukalska, Marcin Wieremczuk, Wanda Kociuba Zmienność cech plonotwórczych i jakościowych genotypów pszenicy twardej zróżnicowanych pod względem pochodzenia geograficznego 11 00-11 15 DYSKUSJA 11 15-11 45 PRZERWA Przewodniczący sesji: Wiesław Mądry 11 45-12 15 Ewa Bakinowska, Anna Tratwal, Kamila Nowosad, Jan Bocianowski Comparison of winter barley varieties and its mixtures with respect to powdery mildew resistance using the logistic model 12 15-12 45 Bogna Zawieja, Ewa Bakinowska, Wiesław Pilarczyk Zastosowanie modeli logistycznych do porównania stopnia porażenia odmian grochu siewnego mączniakiem rzekomym 12 45-13 15 Krzysztof Ukalski, Marcin Klisz, Szymon Jastrzębowski, Joanna Ukalska Wykorzystanie metody biplot GGE do oceny plastyczności zasobów genowych 5

świerka pospolitego w północno-wschodniej Polsce 13 15-13 30 DYSKUSJA 13 30-15 00 OBIAD Przewodniczący sesji: Józef Adamczyk 15 10-15 20 Anna Tratwal, Kamila Roik, Przemysław Kardasz, Jan Bocianowski Plonowanie odmian pszenżyta ozimego na warunkach glebowo-klimatycznych Wielkopolski 15 30 15 40 Henryk Bujak, Ryszard Weber, Edward S. Gacek, Tomasz Kulon Analiza zmienności plonowania pszenicy ozimej w doświadczeniach porejestrowych na Dolnym Śląsku 15 40 15 50 Dariusz Rejek, Józef Adamczyk, Henryk Cygert, Janusz Rogacki, Anna Rogacka Od czego zależą plony kukurydzy? Na podstawie wyników doświadczeń wstępnych kukurydzy uprawianej na ziarno i danych meteorologicznych z Hodowli Roślin Smolice w latach 2006 2015 15 50 16 00 Bartosz Kozak, Henryk Bujak, Kamila Nowosad, Agnieszka Łącka Wykorzystanie danych z badań OWT do oceny zróżnicowania polskich odmian żyta 16 00 16 10 Stanisław Spasibionek Analiza wartości hodowlanej i zróżnicowania genetycznego mutantów i rekombinantów rzepaku ozimego (Brassica napus L.) 16 10-16 20 Kamila Nowosad, Henryk Bujak, Józef Adamczyk, Dariusz Rejek, Krzysztof Wójcik Zmienność linii wsobnych kukurydzy na podstawie analizy wielocechowej 16 20 16 45 DYSKUSJA 19 00-20 00 KOLACJA PRZY GRILU PIĄTEK 9.06.2017 r. 8 00 9 00 ŚNIADANIE Przewodniczący sesji: Maria Surma 9 30-10 00 Alina Liersch, Jan Bocianowski, Wiesława Popławska, Stanisław Spasibionek, Laurencja Szała, Katarzyna Mikołajczyk, Marcin Matuszczak, Teresa Cegielska-Taras, Iwona Bartkowiak-Broda Markery molekularne związane z wybranymi cechami fenotypowymi rzepaku ozimego (Brassica napus L.) określone poprzez mapowanie asocjacyjne 10 00-10 30 Bartosz Kozak, Renata Galek, Dariusz Zalewski Analiza obszarów QTL w populacji mapującej Lupinus angustifolius 10 30-11 00 Kamila Kozak-Stankiewicz, Joanna Noceń, Jan Bocianowski, Joanna Jankowicz-Cieślak, Adam Sitarski Utilizing Doubled Haploid (DH) technology of sugar beet for in vitro drought tolerance screnning 11 00-11 15 DYSKUSJA 11 15 12 00 PRZERWA Przewodniczący sesji: Henryk Bujak 12 00 12 10 Lubosława Nowaczyk, Paweł Nowaczyk, Dorota Olszewska, Aleksandra 6

Niklas-Nowak Zróżnicowanie cech ilościowych owoców u diploidalnych rekombinantów apomiktycznych Capsicum annuum L. 12 10 12 20 Dariusz Zalewski, Galek Renata, Kozak Bartosz, Stępień Agnieszka, Maciejewska Anna Zmienność cech struktury plonu w kolekcji Lupinus angustifolius 12 20-12 30 Elżbieta Kaczmarska Ocena zdolności kombinacyjnych linii wsobnych truskawki (Fragaria x Ananassa Duch.) pod względem wybranych cech ilościowych 12 30 12 40 Aleksandra Pietrusińska, Jerzy H. Czembor Postęp w hodowli odpornościowej zbóż 12 40 13 00 DYSKUSJA I PODSUMOWANIE SYMPOZJUM 13 00-14 00 OBIAD WYJAZD UCZESTNIKÓW SYMPOZJUM 7

Wpływ translokacji pszenno-żytnich na efektywność otrzymywania haploidów pszenicy zwyczajnej (Triticum aestivum L.) poprzez krzyżowanie z kukurydzą T. Adamski, M. Surma, K. Krystkowiak, A. Kuczyńska, K. Mikołajczak, P. Ogrodowicz, Z. Kaczmarek, E. Adamska, R. Trzeciak Comparison of winter barley varieties and its mixtures with respect to powdery mildew resistance using the logistic model E. Bakinowska, A. Tratwal, K. Nowosad, J. Bocianowski Wpływ zróżnicowania form rodzicielskich na wartości specyficznej zdolności kombinacyjnej i efektu heterozji J. Bocianowski, K. Nowosad Analiza zmienności plonowania pszenicy ozimej w doświadczeniach porejestrowych na Dolnym Śląsku H. Bujak, R. Weber, E. S. Gacek, T. Kulon Porównanie zgodności rankingu odmian pszenicy ozimej w województwach (wyniki z doświadczeń PDO) A. Derejko Prace eksperymentalne nad heterogenicznymi materiałami odmianowymi E. S. Gacek, E. Arseniuk Analiza zmienności cech jakościowych w kolekcji łubinu wąskolistnego R. Galek, D. Zalewski, B. Kozak, A. Stępień, A. Maciejewska Zależność plonu nasion i jego komponentów od parametrów fluorescencji chlorofilu B. Górynowicz, W. Święcicki, W. Pilarczyk, W. Mikulski Charakterystyka fenotypowa i genotypowa rekombinacyjnych linii wsobnych jęczmienia jarego (Hordeum vulgare L.) W badaniach odporności na fuzariozę kłosów D. Jasińska, A. Kuczyńska, K. Mikołajczak, P. Ogrodowicz, H. Ćwiek-Kupczyńska, M. Anioła, K. Rubrycki, R. Mazur Ocena zdolności kombinacyjnyh linii wsobnych truskawki (Fragaria x Ananassa Duch.) pod względem wybranych cech ilościowych E. Kaczmarska Genetyczne uwarunkowanie kilku cech agronomicznych u mieszańców żyta I. Kolasińska Wykorzystanie danych z badań OWT do oceny zróżnicowania polskich odmian żyta B. Kozak, H. Bujak, K. Nowosad, A. Łącka Analiza obszarów QTL w populacji mapującej Lupinus angustifolius L. B. Kozak, R. Galek, D. Zalewski 11 12 13 14 15 16 18 19 21 23 25 26 27 8

Utilizing doubled haploid (DH) technology of sugar beet for in vitro drought tolerance screening K. Kozak-Stankiewicz, J. Noceń, J. Bocianowski, J. Jankowicz-Cieślak, A. Sitarski Markery molekularne związane z wybranymi cechami fenotypowymi rzepaku ozimego (Brassica napus L.) określone poprzez mapowanie asocjacyjne A. Liersch, J. Bocianowski, W. Popławska, S. Spasibionek, L. Szała, K. Mikołajczyk, M. Matuszczak, T. Cegielska-Taras, I. Bartkowiak-Broda A note on a statistical analysis of the chlorophyll content in different stages of the maize variety Anjou 258 I. Mejza, J. Bocianowski, K. Ambroży-Deręgowska, K. Nowosad, S. Mejza, P. Szulc, M. Jagła O elementach naukowych w pracach nauk doświadczalnych S. Mejza Efekty heterozji u mieszańców wzajemnych linii androdiploidalnych Capsicum spp. L. Nowaczyk, P. Nowaczyk, D. Olszewska Zróżnicowanie cech ilościowych owoców u diploidalnych rekombinantów apomiktycznych Capsicum annuum L. L. Nowaczyk, P. Nowaczyk, D. Olszewska, A. Niklas-Nowak Zmienność linii wsobnych kukurydzy na podstawie analizy wielocechowej K. Nowosad, H. Bujak, J. Adamczyk, D. Rejek, K. Wójcik Postęp w hodowli odpornościowej zbóż A. Pietrusińska, J. H. Czembor B. Aspekty praktyczne planowania (i analizy) doświadczeń blokowych W Pilarczyk Od czego zależą plony kukurydzy? Na podstawie wyników doświadczeń wstępnych kukurydzy uprawianej na ziarno i danych meteorologicznych z Hodowli Roślin Smolice w latach 2006 2015 C. Rejek, J. Adamczyk, H. Cygert, J. Rogacki, A. Rogacka D. Ocena adaptacyjności odmian pszenicy ozimej na podstawie danych z PDO z wykorzystaniem liniowych modeli mieszanych M. Studnicki, W. Mądry, A. Derejko Analiza biometryczna rozwoju zarodków łubinu białego w kulturze in vitro M. Surma, T. Adamski, Z. Kaczmarek, W. K. Święcicki, A. Kuczyńska, P. Ogrodowicz, K. Krystkowiak, K. Mikołajczak, P. Barzyk Wykorzystanie resyntetyzowanych linii Brasssica napus w hodowli mieszańcowej rzepaku ozimego 28 29 30 31 32 33 34 36 38 39 40 41 42 9

L. Szała, T. Cegielska-Taras, W. Popławska, A. Liersch, K. Sosnowska, E. Adamska, Z. R. Biliński, T. Szymański, Z. Kaczmarek Plonowanie odmian pszenżyta ozimego w warunkach glebowo-klimatycznych Wielkopolski A. Tratwal, K. Roik, P. Kardasz, J. Bocianowski Przydatność odmian pszenżyta ozimego do komponowania zasiewów mieszanych A. Tratwal, K. Roik, J. Nadziak Zmienność cech plonotwórczych i jakościowych genotypów pszenicy twardej zróżnicowanych pod względem pochodzenia geograficznego J. Ukalska, M. Wieremczuk, W. Kociuba Wykorzystanie metody biplot GGE do oceny plastyczności zasobów genowych świerka pospolitego w północno-wschodniej Polsce K. Ukalski, M. Klisz, S. Jastrzębowski, J. Ukalska Zmienność cech struktury plonu w kolekcji Lupinus angustifolius E. Zalewski, R. Galek, B. Kozak, A. Stępień, A. Maciejewska F. Zastosowanie modeli logistycznych do porównania stopnia porażenia odmian grochu siewnego mączniakiem rzekomym B. Zawieja, E. Bakinowska, W. Pilarczyk 44 45 46 48 49 50 10

WPŁYW TRANSLOKACJI PSZENNO-ŻYTNICH NA EFEKTYWNOŚĆ OTRZYMYWANIA HAPLOIDÓW PSZENICY ZWYCZAJNEJ (TRITICUM AESTIVUM L.) POPRZEZ KRZYŻOWANIE Z KUKURYDZĄ Tadeusz Adamski, Maria Surma, Karolina Krystkowiak, Anetta Kuczyńska, Krzysztof Mikołajczak, Piotr Ogrodowicz, Zygmunt Kaczmarek, Elżbieta Adamska, Renata Trzeciak Instytut Genetyki Roślin, Polska Akademia Nauk, Poznań Zastosowanie w hodowli nowoczesnych technologii, w tym metod otrzymywania form haploidalnych pszenicy, umożliwia skrócenie cyklu hodowlanego oraz zwiększenie efektywności selekcji, a tym samym obniżenie kosztów wyhodowania nowych odmian. Celem badań było określenie wpływu translokacji pszenno-żytnich na zdolność do krzyżowania pszenicy z kukurydzą, mierzoną częstością wykształconych zarodków i ich zdolnością do rozwoju w kulturze in vitro. Materiał do badań stanowiły mieszańce pokolenia F 1 15 kombinacji krzyżówkowych pszenicy, uzyskane ze skrzyżowania form rodzicielskich w układzie: (1) forma translokowana x translokowana, (2) forma translokowana x forma bez translokacji, (3) forma bez translokacji x forma bez translokacji. Przeprowadzono analizę wariancji oraz dokonano podziału kombinacji krzyżówkowych na grupy jednorodne pod względem każdej z analizowanych cech metodą analizy skupień (Caliński i Corsten, 1985). Dokonano także weryfikacji hipotez szczegółowych dotyczących kontrastów między badanymi grupami form. Podobieństwo badanych mieszańców pod względem wszystkich cech łącznie przedstawiono graficznie w odpowiednich układach współrzędnych stosując analizę zmiennych kanonicznych (Calinski i Kaczmarek, 1973; Calinski i in., 1975. W wyniku przeprowadzonych analiz statystycznych uzyskano potwierdzenie pozytywnego wpływu translokacji 1B/1R zarówno na liczbę zawiązanych zarodków jak i otrzymanych roślin haploidalnych. Nie stwierdzono natomiast istotnego wpływu kierunku krzyżowania na liczbę rozrośniętych zalążni i wykształcanych zarodków, co oznacza brak efektów matecznych. Badania prowadzono w ramach zadania 3 w rozporządzeniu MRiRW z dnia 29 lipca 2015 r. (Dz.U. 2015, poz. 1170) 11

COMPARISON OF WINTER BARLEY VARIETIES AND ITS MIXTURES WITH RESPECT TO POWDERY MILDEW RESISTANCE USING THE LOGISTIC MODEL Ewa Bakinowska 1, Anna Tratwal 2, Kamila Nowosad 3, Jan Bocianowski 4 1 Institute of Mathematics, Poznan University of Technology, Piotrowo 3A, 60-965 Poznań, Poland 2 Department of Pests Methods Forecasting and Plant Protection Economy, Institute of Plant Protection National Research Institute, Władysława Węgorka 50, 60-318 Poznań, Poland 3 Department of Genetics, Plant Breeding and Seed Production, Wroclaw University of Environmental and Life Sciences, Grunwaldzki 24A, 53-363 Wrocław, Poland 4 Department of Mathematical and Statistical Methods, Poznań University of Life Sciences, Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań, Poland The most important advantage of growing cereal mixtures is introducing biodiversity, which thanks to the distinctive features of introduced plants allows for a better use of the environment resources, without disrupting the environment s biological balance. Biological diversity within a mixture field allows for a better use of habitat and agro-technical conditions by the mixtures, which is reflected in a higher and more stable yielding as compared to varieties sown separately. Studies were conducted in the growing seasons 2001/2002 2004/2005 as field experiments with four winter barley varieties (Bombaj, Gil, Gregor, Bażant) and three, two- and threecomponent mixtures (Bombaj/Gil, Bombaj/Gregor, Gil/Gregor/Bażant). Seven different chemical treatments with fungicides were applied. The aim of this study was to compare the different varieties of winter barley with their mixtures for resistance to powdery mildew infection. Additional objectives were to determine which of the varieties of barley is the most resistant to powdery mildew infection, and which strength of fungicides are the most effective. To achieve this aim, to the analysis of data the logistic model was used. The same data set was analyzed in two ways. In the first analysis each variety with its mixture was compared. In the analysis doses of fertilization, localities and years have been taken into account. In the second analysis all varieties and mixtures (jointly) were compared. Key words: powdery mildew, winter barley, variety mixtures Acknowledgements The statistical analysis in presented research was partially funded with grants for education allocated by the Ministry of Science and Higher Education executed under the subject of No 04/43/DSPB/0088 12

WPŁYW ZRÓŻNICOWANIA FORM RODZICIELSKICH NA WARTOŚCI SPECYFICZNEJ ZDOLNOŚCI KOMBINACYJNEJ I EFEKTU HETEROZJI Jan Bocianowski 1, Kamila Nowosad 2 1 Katedra Metod Matematycznych i Statystycznych, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 2 Katedra Genetyki, Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Ocena zmienności genotypów odbywać się może na podstawie obserwacji cech fenotypowych i/lub na podstawie markerów molekularnych. Estymacja zmienności na podstawie obserwacji fenotypowych uzależniona może być w dużym stopniu od m.in. warunków środowiskowych. Duże znaczenie ma również liczba i dobór cech służących do oceny współczynnika opisującego zmienność fenotypową. Ocena zmienności genotypów bazująca na analizie polimorfizmu markerów molekularnych jest niezależna od warunków środowiskowych. Na podstawie 176 publikacji naukowych prześledzono 1980 doświadczeń, w których oceniane były równocześnie efekty specyficznej zdolności kombinacyjnej i heterozji, odległości Mahalanobisa oraz współczynniki podobieństwa (lub zróżnicowania) genetycznego. Analizowano wpływ zróżnicowania form rodzicielskich na wartości specyficznej zdolności kombinacyjnej i efektu heterozji. Poczynione spostrzeżenia upoważniają do wyciągnięcia wniosku, iż decyzje hodowlane oparte powinny być na podstawie zróżnicowania fenotypowego i genetycznego równocześnie. 13

ANALIZA ZMIENNOŚCI PLONOWANIA PSZENICY OZIMEJ W DOŚWIADCZENIACH POREJESTROWYCH NA DOLNYM ŚLĄSKU Henryk Bujak 1, Ryszard Weber 2, Edward S. Gacek 3, Tomasz Kulon 3 1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Genetyki, Hodowli Roślin i Nasiennictwa 2 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli, Wrocław, e-mail: rweber@iung.pulawy.pl 3 Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) Celem pracy jest analiza zmienności plonowania kilku odmian pszenicy ozimej na Dolnym Śląsku na podstawie wyników doświadczeń Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) z lat 2013-2015. Spośród doświadczeń PDO wytypowano 4 miejscowości odznaczające się zróżnicowanymi warunkami glebowymi. W doświadczeniach porównywano wariant standardowy z intensywnym sposobem uprawy roli. W poziomie intensywnym stosowano wyższe o 40 kg/ha nawożenie azotowe niż w wariancie standardowym, pełną ochronę chemiczną przed chorobami grzybowymi, antywylegacz oraz dolistne dokarmianie roślin preparatem wieloskładnikowym. W wariancie intensywnym plony odmian pszenicy były wyższe niż w wariacie standardowym. Analiza wariancji wykazała istotność interakcji odmian z miejscowościami i odmian z latami badań. W środowiskach miejscowościach odznaczających się glebami zaliczanymi do klasy IV odmiany wykazywały większą zmienność plonowania w porównaniu do środowisk o lepszych warunkach glebowych ( klasa III). Odmiany KWS Magic, KWS Dacanto i Linus odznaczały się wysokimi plonami zarówno w wariancie standardowym uprawy jak i intensywnym. Natomiast Ostroga nie powinna być uprawiana na obszarze Dolnego Śląska z powodu niskich i znacznie zróżnicowanych plonów w badanym trzyleciu. Słowa kluczowe: pszenica ozima, odmiany, interakcja genotypowo środowiskowa Praca wykonana w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego na Dolnym Śląsku koordynowanego przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) 14

PORÓWNANIE ZGODNOŚCI RANKINGU ODMIAN PSZENICY OZIMEJ W WOJEWÓDZTWACH (WYNIKI Z DOŚWIADCZEŃ PDO) Adriana Derejko Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Doświadczalnictwa i Bioinformatyki Badania środowiskowe (METs) wykorzystywane są do oceny wzorców adaptacji odmian w różnych warunkach środowiskowych pomagają w skutecznej rekomendacji odmian do uprawy. Przykładem MET w Polsce jest Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze (PDO). Skuteczne zalecenia uprawy odmian powinny być prowadzone w kilku regionach, a nie w pojedynczych miejscowościach. W ten sposób zwiększa się szansa na użycie rekomendacji odmian uprawnych przez rolników oraz wiarygodność wniosków z rekomendacji. Celem prezentacji jest ocena modelu adaptacyjnego 62 nowoczesnych odmian pszenicy ozimej w różnych regionach agro-ekologicznych Polski, wydzielonych a posteriori.. Ponadto uwzględniliśmy ocenę wyników powtarzalności dla poszczególnych regionów agroekologicznych w badanych 3 sezonach wegetacyjnych (2011-2013) i w 49 miejscowościach wchodzących w skład 16 województwach. 15

PRACE EKSPERYMENTALNE NAD HETEROGENICZNYMI MATERIAŁAMI ODMIANOWYMI Edward S. Gacek 1, Edward Arseniuk 2 1 Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) Słupia Wielka 2 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy Radzików W celu złagodzenia ujemnych skutków zawężenia bioróżnorodności na współczesnych polach uprawnych i rosnącej intensyfikacji produkcji roślinnej, niezbędne są stosowne modyfikacje programów hodowlanych zintegrowane z doświadczalnictwem odmianowym, uwzględniające potrzeby uprawy roślin. Nadrzędnym celem zintegrowanego systemu hodowli roślin, doświadczalnictwa odmianowego i uprawy roślin jest wytworzenie i wdrożenie do praktyki odmian dostosowanych do poszczególnych systemów gospodarowania, zwłaszcza do rolnictwa ekologicznego. Heterogenicznymi produktami hodowli roślin są, zarówno odmiany konwencjonalne bardzo zróżnicowane pod względem genetycznym i fenotypowym, jak i coraz bardziej popularne w UE, złożone populacje krzyżówkowe (ZPK). Populacje te są tworzone zgodnie z zasadami ewolucyjnej hodowli roślin na bazie aktualnie dostępnych najplenniejszych odmian komercyjnych. Złożone populacje krzyżówkowe jako całość są zbiorowością zróżnicowanych roślin, które charakteryzują się dużą zmiennością genetyczną i fenotypową. Z uwagi na to, że nie spełniają one kryterium urzędowej definicji odmiany, można je rejestrować i wprowadzać do obrotu wyłącznie na podstawie derogacji od zasad aktualnie obowiązującego prawa nasiennego. (Decyzja KE, z dnia 18 marca 2014, OJ.L. 82/29/2014). Obecnie ZPK stosowane są szeroko w rolnictwie ekologicznym. Do kategorii heterogenicznych materiałów odmianowych zaliczamy także rozmaite typy wewnątrz- i międzygatunkowych zasiewów mieszanych, tworzonych poprzez fizyczne zmieszanie materiału siewnego zarejestrowanych odmian konwencjonalnych. Obecnie w sieci doświadczalnej COBORU są rozmnażane i testowane złożone populacje krzyżówkowe jęczmienia jarego i pszenicy ozimej. Populacje te wytworzono w Spółkach Hodowlanych Grupy IHAR. W ramach prowadzonego doświadczalnictwa z wymienionymi typami heterogenicznymi materiałów odmianowych testowane będą nowatorskie metody i modele statystyczne, umożliwiające objaśnienie interakcji GxE oraz GxExM. W tym celu wykorzystane będą: - liniowe modele mieszane i uogólnione liniowe modele mieszane, 16

- modele AMMI i GEE, - połączenie modeli AMMI z metodami analizy wielozmiennej: ) analiza skupień ) analiza składowych głównych - regresja liniowa i krzywoliniowa. W niniejszej prezentacji przedstawiono dotychczasowy zakres prowadzonych w IHAR-PIB i COBORU prac hodowlanych i eksperymentalnych nad złożonymi populacjami krzyżówkowymi (ZPK) u jęczmienia jarego i pszenicy ozimej. Dodatkowo, zaprezentowano wyniki prac doświadczalnych nad zasiewami mieszanymi. 17

ANALIZA ZMIENNOŚCI CECH JAKOŚCIOWYCH W KOLEKCJI ŁUBINU WĄSKOLISTNEGO Renata Galek, Dariusz Zalewski, Bartosz Kozak, Stępień Agnieszka, Anna Maciejewska Katedra Genetyki, Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Materiał badawczy stanowiło 50 genotypów odmian i linii zgromadzonych w Katedrze Genetyki, Hodowli Roślin i Nasiennictwa Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Oznaczenia zawartości białka ogólnego, tłuszczu, alkaloidów w tym udziału poszczególnych oraz włókna. wykonano w COBORU zgodnie z przyjętymi metodykami. Analizując wyniki składu jakościowego nasion stwierdzono, że średnia zawartość białka wynosi 33%, tłuszczu 6,3%, alkaloidów 0,08% (formy gorzkie 1,17% a niskoalkaloidowe 0,015%) a włókna 15,7%. Wysoką zawartością białka, powyżej 35%, charakteryzowało się kilka genotypów: R031, R008,R020 i R022, a niską linia R043 (29,9%) czy R015 (30,9%). Generalnie obiekty w roku 2016 charakteryzowały się mniejszym zakresem wartości analizowanych cech, o czym świadczą wartości minimalne i maksymalne. Średnia zawartość białka była wyższa w roku 2016 w porównaniu do 2015, a średnia zawartość alkaloidów dużo niższa. Największą zmiennością charakteryzowały się genotypy pod względem zawartości alkaloidów, a następnie tłuszczu. Analizując genotyp R021, który w roku 2015 charakteryzował się najwyższą zawartością białka, nie powtórzył tej zależności w roku 2016. Podobnie genotyp R032, który w roku 2016 odznaczał się zawartością białka powyżej 37% w roku 2015 miał go o 4,47 % mniej. Niektóre obiekty pod względem tej cechy okazały się stabilne, np. R033, R002. Pod względem zawartości tłuszczu w suchej masie wartości minimalne i maksymalne w obydwu latach badań były podobne, aczkolwiek ekspresja tej cechy w latach była wyraźnie zróżnicowana dla niektórych obiektów, np. R044, R049, R050. Stwierdzono istotność interakcji genotyp x lata dla wszystkich ocenianych cech i niektóre z obiektów nie wykazały korzystnej stabilności. W pracy przeprowadzono również ocenę procentowego udziału poszczególnych alkaloidów, który w poszczególnych latach był zróżnicowany. Przeprowadzone fenotypowanie w ocenianej kolekcji łubinu wąskolistnego będzie przydatne w mapowaniu asocjacyjnym. Praca została zrealizowana w ramach zadania na rzecz postępu biologicznego w produkcji roślinnej, zadanie nr 93: Fenotypowanie i genotypowanie łubinu wąskolistnego pod względem wybranych cech morfologicznych, plonotwórczych i parametrów technologicznych nasion. 18

ZALEŻNOŚĆ PLONU NASION I JEGO KOMPONENTÓW OD PARAMETRÓW FLUORESCENCJI CHLOROFILU Górynowicz Barbara 1, Święcicki Wojciech 1, Pilarczyk Wiesław 2, Mikulski Wojciech 1 1 Instytut Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk, Zakład Genomiki, Zespół Genomiki Porównawczej Roślin Strączkowych, Poznań. 2 Uniwersytet Przyrodniczy, Zakład Biometrii, Poznań bgom@igr.poznan.pl W latach 2012-2014 przeprowadzono doświadczenia polowe z 10 odmianami łubinu wąskolistnego. W fazie kwitnienia i dwukrotnie po kwitnieniu roślin wykonano pomiary fluorescencji chlorofilu za pomocą fluorymetru HANDY PEA (ang. Handy Plant Efficiency Analyser, Hansatech Instruments Ltd., King s Lynn, Norfolk, UK). Na podstawie zmierzonych wartości wyliczono parametry charakteryzujące przemiany energii w fotoukładzie II przy pomocy fluorescencyjnego testu JIP, a wyniki pomiarów poddano analizie statystycznej. Na podstawie poziomu zróżnicowania odmian pod względem parametrów fluorescencji chlorofilu oraz korelacji między tymi parametrami dla trzech terminów pomiarów, w pierwszym roku doświadczeń wybrano 5 parametrów fluorescencji chlorofilu (Fv/Fm, psi0, P.I.csm, ETo/CS, ETo/RC), które wykorzystano do dalszych analiz statystycznych. W celu zbadania zależności między plonem nasion i jego komponentami, a wybranymi parametrami fluorescencji chlorofilu w każdym z trzech terminów pomiarów dla poszczególnych lat badań oraz średnio z terminów pomiarów i lat badań, wykonano analizy korelacji. W celu zbadania stopnia zależności plonu nasion i jego komponentów od wybranych parametrów fluorescencji chlorofilu dla każdego terminu i roku badań, wykonano analizę regresji wielokrotnej (Draper i Smith 1973) w programie pakietu GENSTAT (Payne i in. 1987). Obliczono współczynniki determinacji R 2 oraz zestawiono współczynniki regresji a 1 wraz z poziomami istotności. Zaobserwowano istotną zależność plonu nasion od ETo/CS i ETo/RC. Pomiary aktywności fotochemicznej PSII wykazały ogólny spadek wszystkich analizowanych parametrów, wskazujących na gorszą kondycję liści łubinu wąskolistnego pod koniec okresu wegetacji. Szacowanie parametrów fluorescencji chlorofilu może być przydatne do wyodrębnienia odmian tolerancyjnych wobec stresowych warunków środowiska. 19

Draper N.R., Smith H. 1973. Analiza regresji stosowana. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa. Payne R.W., Lane P.W., Ainsley A.E., Bricknell K.E., Digby P.G.N., Harding S.A., Leech P.K., Sampson H.R., Todd A.D., Verrier P.J., White R.B. 1987. GENSTAT 5 Reference Manual. Clarendon Press, Oxford, England. 20

CHARAKTERYSTYKA FENOTYPOWA I GENOTYPOWA REKOMBINACYJNYCH LINII WSOBNYCH JĘCZMIENIA JAREGO (HORDEUM VULGARE L.) W BADANIACH ODPORNOŚCI NA FUZARIOZĘ KŁOSÓW Dorota Jasińska 1, Anetta Kuczyńska 2, Krzysztof Mikołajczak 2, Piotr Ogrodowicz 2, Hanna Ćwiek-Kupczyńska 2, Magdalena Anioła 1, Krzysztof Rubrycki 1, Róża Mazur 1 1 Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o., 2 Instytut Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk, Poznań d.jasinska@phr.pl Obok czynników klimatycznych i glebowych, czynnikami znacznie zmniejszającymi plonowanie jęczmienia są szkodniki i choroby powodowane przez grzyby patogeniczne w tym grzyby z rodzaju Fusarium, które zaliczane są do najważniejszych, a jednocześnie do najbardziej patogenicznych i toksynotwórczych gatunków grzybów chorobotwórczych zbóż. Rośliny z porażonymi częściami nadziemnymi nieprawidłowo prowadzą fotosyntezę, ponieważ w osłabionych liściach zakłócone są procesy fizjologiczne. Obniżona powierzchnia asymilacyjna liści i kłosów powoduje wykształcenie drobniejszego ziarna o mniejszej masie 1000 ziaren, a także spadek liczby ziaren w kłosie. Odpowiedź rośliny na stres jest zróżnicowana i zależy od tkanki lub organu, na które wpływają czynniki stresogenne. Poziom i czas trwania stresu również wpływają na złożoność odpowiedzi rośliny na stres biotyczny. Bogata dostępność markerów genetycznych znacząco ułatwia charakterystykę genomów roślinnych. Identyfikacja markerów sprzężonych z cechami użytkowymi może być ważnym czynnikiem w hodowli wspomaganej markerami (ang. marker assisted selection, MAS). Zaletą tej metody jest możliwość selekcji form wyjściowych do programów hodowlanych niezależnie od fazy rozwojowej badanych roślin oraz czynników zewnętrznych. Wymiernym efektem hodowli wspomaganej markerami może być przyspieszenie procesu hodowlanego poprzez skrócenie czasu niezbędnego na wyhodowanie nowej odmiany. Marker do selekcji staje się użyteczny dopiero, gdy jest odpowiednio blisko sprzężony z badaną cechą i dziedziczy się w następnych pokoleniach. Dzięki opracowanym mapom genetycznym o wysokim zagęszczeniu markerów możliwe jest określenie loci kontrolujących ważne cechy użytkowe. Konstruowanie map o wysokim stopniu wysycenia zwiększa prawdopodobieństwo znalezienia związku między określonymi allelami zmapowanych markerów a wartością cechy mierzalnej. Identyfikuje się w ten sposób miejsca w genomie (z pewnym prawdopodobieństwem), w których znajdują się geny odpowiedzialne za zmienność obserwowanej cechy. Celem pracy była charakterystyka fenotypowa i genotypowa 21

rekombinacyjnych linii wsobnych (RIL) jęczmienia jarego uzyskanych pomiędzy odmianą europejską Maresi oraz formą syryjską Cam/B1/CI08887//CI0576 (CamB) o zróżnicowanej podatności na fuzariozę kłosów. Ocenę podatności badanych linii na fuzariozę kłosów przeprowadzono w sezonie 2016 na polach doświadczalnych zlokalizowanych w Nagradowicach, Tulcach i Antoninach. Populacja wraz z formami rodzicielskimi i trzema odmianami wzorcowymi została wysiana w trzech powtórzeniach w układzie losowych bloków w dwóch wariantach: w warunkach naturalnego porażenia grzybami z rodzaju Fusarium oraz sztucznej inokulacji. Inokulację przeprowadzono po zakwitnięciu ok. 50% kłosów na poletku metodą opryskiwania zawiesiną zarodników izolatów F. culmorum, a następnie oprysk powtarzano dwukrotnie w każdej z lokalizacji w odstępach trzydniowych. Po inokulacji przez kolejne trzy dni stosowano zraszanie poletek w celu utrzymania wysokiej wilgotności sprzyjającej rozwojowi choroby. Po wystąpieniu objawów choroby przeprowadzono ocenę nasilenia fuzariozy kłosów na podstawie proporcji porażonych kłosów w kłosie oraz proporcji kłosów porażonych na poletku. Z tych wartości wyliczono indeks fuzariozy kłosów (IFK). W fazie pełnej dojrzałości ziarna zebrano kłosy i po ich wymłóceniu określono wizualnie proporcje uszkodzenia ziarniaków przez Fusarium, jak również określono zawartość deoksyniwalenolu (DON) w ziarnie. Ponadto w doświadczeniach polowych analizowano cechy: termin kłoszenia, wysokość roślin, długość kłosa, liczbę ziaren w kłosie oraz masę ziarna z kłosa. Nasilenie objawów fuzariozy kłosów populacji MCam pozwoliło na wytypowanie grupy linii RIL skrajnie różniących się stopniem porażenia. Mapa genetyczna dla 100 linii opracowana została w roku 2016. Na podstawie genotypowania populacji RIL jęczmienia jarego z wykorzystaniem platformy iselect obejmującej 7842 markery SNP zidentyfikowano 2256 (28,77%) markery polimorficzne. Po odrzuceniu tych, które wykazywały duże zaburzenia w segregacji ostatecznie liczba zmapowanych markerów SNP wynosiła 1995. Wyznaczono siedem grup sprzężeń odpowiadających siedmiu chromosomom jęczmienia (1H 7H). Dane uzyskane z fenotypowania i genotypowania pozwolą na precyzyjne określenie wpływu fuzariozy kłosów, powodowanej przez grzyby z rodzaju Fusarium na kształtowanie się cech stanowiących komponenty plonu u form o zróżnicowanej podatności na porażenie. Możliwa będzie również identyfikacja rejonów genomu jęczmienia, które determinują zmienność badanych linii pod względem cech i właściwości związanych z utrzymaniem wysokiego plonu w warunkach stresu biotycznego. 22

OCENA ZDOLNOŚCI KOMBINACYJNYH LINII WSOBNYCH TRUSKAWKI (FRAGARIA X ANANASSA DUCH.) POD WZGLĘDEM WYBRANYCH CECH ILOŚCIOWYCH Elżbieta Kaczmarska Katedra Genetyki i Hodowli Roślin Ogrodniczych, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie Truskawka jest jednym z najbardziej popularnych owoców jagodowych, spożywanych zarówno w stanie świeżym jak i w postaci przetworów. Obecnie światowa produkcja przekracza rocznie 4,5 mln ton. Polska jest ważnym producentem tych owoców; dostarczając rocznie ponad 150 tysięcy ton, zajmuje czwarte miejsce w Europie i dziesiąte na świecie. Badania przeprowadzono na plantacji doświadczalnej Katedry Genetyki i Hodowli Roślin Ogrodniczych w Gospodarstwie Doświadczalnym Felin k. Lublina. Przedmiotem badań było 5 odmian truskawki: Senga Sengana, Chandler, Kent, Teresa i klon hodowlany nr 1387, 5 linii wsobnych wyprowadzonych od tych odmian na poziomie S 4 oraz 29 mieszańców pokolenia F 1 uzyskanych w wyniku krzyżowania linii wsobnych z testeremodmianą Dukat (krzyżowanie typu Top-cross). Celem pracy była ocena efektów ogólnej zdolności kombinacyjnej (GCA) 29 linii wsobnych truskawki. Badano następujące właściwości roślin: liczba kwiatostanów, liczba kwiatów w kwiatostanie, średni plon owoców z rośliny, średnia liczba owoców z rośliny, średnia masa pojedynczego owocu, liczba rozłogów oraz masa i liczba liści na roślinie. Analizę statystyczną przeprowadzono na podstawie średnich wyników uzyskanych z pierwszego i drugiego roku owocowania. Oceniane genotypy wykazywały zarówno dodatnie jak i ujemne efekty ogólnej zdolności kombinacyjnej. Pod względem liczby kwiatów w kwiatostanie, najwyższe dodatnie efekty GCA oszacowano w przypadku 10 linii wsobnych Chandler 123. Linie pochodzące od odmiany Teresa wykazywały dodatnie wartości GCA tylko w stosunku do liczby liści na roślinie i liczby rozłogów. Generalnie, 7 linii wsobnych wyprowadzonych od odmiany Senga Sengana, wykazało najwyższe dodatnie wartości GCA dla sześciu z ośmiu badanych cech (zarówno generatywnych jak i wegetatywnych). Na podstawie uzyskanych wyników, stwierdzono również ujemne oddziaływanie linii wsobnych wyprowadzonych od klonu 1387 na wszystkie analizowane właściwości. Wyniki badań dotyczących GCA umożliwią wytypowanie najlepszych komponentów rodzicielskich w celu uzyskania mieszańców heterozyjnych u truskawki. Mieszańce F 1 wykazujące efekt heterozji w stosunku do odmian wyjściowych, po rozklonowaniu i ocenie 23

bonitacyjnej przez kilka sezonów wegetacyjnych, dadzą początek odmianom heterozyjnym truskawki. Z uwagi na fakt, że jest to roślina rozmnażana komercyjnie wyłącznie w sposób wegetatywny (odmiana truskawki jest klonem), efekty heterozji zostaną zachowane w następnych pokoleniach. 24

GENETYCZNE UWARUNKOWANIE KILKU CECH AGRONOMICZNYCH U MIESZAŃCÓW ŻYTA Irena Kolasińska Pracownia Żyta, Zakład Genetyki i Hodowli Roślin, IHAR-PIB, Radzików Badano wartość cech agronomicznych u 87 mieszańców F 1 żyta wytworzonych w wyniku krzyżowania 29 męskosterylnych komponentów matecznych (CMS-SC) z 3 różnymi populacjami syntetycznymi przywracającymi płodność (Syn-R) w układzie czynnikowym na polach przestrzennie izolowanych. Przeprowadzono trzy doświadczenia metodą bloków niekompletnych w 3 powtórzeniach i w 3 miejscowościach: Przebędowo, Radzików, Smolice (wielkość poletka do zbioru 5m 2, norma wysiewu 250 lub 300 kiełkujących ziaren/m 2 ). Analizowano sześć cech agronomicznych: plon ziarna, wysokość roślin, wczesność kłoszenia, intensywność pylenia, wyleganie i masę 1000 ziaren (MTZ). Przeprowadzono dwuczynnikową analizę wariancji według modelu mieszanego, traktując obiekty, jako czynnik stały, a miejscowości i powtórzenia, jako czynnik losowy. Ponadto wyznaczono komponenty wariancyjne dla poszczególnych źródeł zmienności, procentowy udział wariancji addytywnej i wariancji dominacji w zmienności genetycznej oraz współczynniki odziedziczalności w szerokim (h 2 s) i wąskim sensie (h 2 w). Analiza statystyczna wyników wykazała istotne zróżnicowanie mieszańców pod względem wszystkich cech (α<0.01) we wszystkich doświadczeniach. Stwierdzono także istotne zróżnicowanie komponentów matecznych i komponentów ojcowskich (Syn-R) pod względem większości cech. Interakcja komponentów matecznych z ojcowskimi (CMS- SC Syn-R) okazała się nieistotna dla większości cech z wyjątkiem pylenia, wysokości i MTZ. Stwierdzono silny wpływ środowiska na wszystkie badane cechy, a szczególnie na stopień wylegania. Najsilniej genetycznie uwarunkowana okazała się wysokość roślin. Współczynniki odziedziczalności h 2 s w doświadczeniach D01, D02 i D03 wynosiły odpowiednio 0.40, 0.80 i 0.73. Współczynniki odziedziczalności miały średnie wartości dla większości cech i niskie wartości dla wylegania. Badania wykazały, że w dziedziczeniu większości cech brały udział addytywne i nieaddytywne formy działania genów ze znaczną przewagą tych pierwszych. Największą przewagę efektów addytywnych nad dominującymi wykazano dla kłoszenia, wylegania i masy 1000 ziaren. Natomiast intensywność pylenia, będąca wskaźnikiem stopnia przywrócenia męskiej płodności mieszańców z cytoplazmą Pampa była uwarunkowana głównie działaniem genów dominujących. Poprzednie badania także wykazywały znaczną przewagę efektów dominujących w dziedziczeniu tej cechy. 25

WYKORZYSTANIE DANYCH Z BADAŃ OWT DO OCENY ZRÓŻNICOWANIA POLSKICH ODMIAN ŻYTA Bartosz Kozak, Henryk Bujak, Kamila Nowosad, Agnieszka Łącka Katedra Genetyki, Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Celem podjętych badań było określenie zróżnicowania odmian żyta zarejestrowanych w Polsce na podstawie wyników z badań odrębności, wyrównania i trwałości (OWT). W badaniach uczestniczyły 62 odmiany żyta. Do analizy zróżnicowania morfologicznego wykorzystano dane z oceny fenotypowej zebrane w czasie badań rejestrowych OWT, które zostały przekazane przez Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych (COBORU) w Słupi Wielkiej. Do analizy zróżnicowania wykorzystano metody statystyczne takie jak jednoczynnikową analizę wariancji ANOVA, analizę składowych głównych PCoA oraz analizę kanoniczną. Analizy statystyczne wykonano w programie R. Uzyskane wyniki pozwoliły stwierdzić, iż zmienność fenotypowa pomiędzy odmianami żyta jest niewielka, niezależnie od typu odmiany. Spośród 22 analizowanych cech w badaniach OWT większość wykazuje małą zmienność pomiędzy odmianami, a dwie nie wykazują jej wcale. stwierdzono istotnych różnic w zmienności Fenotypowej. że zmienność fenotypowa w obrębie odmian mieszańcowych i populacyjnych jest na podobnym poziomie. Praca zrealizowana w ramach badań finansowanych przez NCBiR w ramach inicjatywy CORNET 26

ANALIZA OBSZARÓW QTL W POPULACJI MAPUJĄCEJ LUPINUS ANGUSTIFOLIUS L. Bartosz Kozak, Renata Galek, Dariusz Zalewski Katedra Genetyki, Hodowli Roślin i Nasiennictwa, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Celem podjętych badań była analiza locji QTL sprzężonych z ośmioma cechami morfologicznymi. Materiał do badań stanowiło 89 linii wsobnych typu RIL uzyskanych przez skrzyżowanie polskiej odmiany Emir z linią LAE-1. Ocenę cech fenotypowych przeprowadzono w dwuletnim doświadczeniu polowym. Doświadczenie założono w trzech powtórzeniach w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym Swojec. Doświadczenie prowadzono latach 2011 2012. Do analiz QTL wykorzystano mapę genetyczną opracowaną dla populacji ExL zbudowaną w oparciu o markery DArTseq, ISSR oraz SSR. Poszukiwania loci QTL wykonano z użyciem trzech algorytmów: Standard Interval mapping, Haley Knott regression, Multiple imputation. Do obliczeń wykorzystano pakiet R/qtl oraz język programowania R. Do przyrównania sekwencji markerów DArTseq zlokalizowanych w obszarach QTL z sekwencjami kodującymi dostępnymi dla łubinu wąskolistnego posłużono się narzędziem BLASTN oraz skryptem języka Python. Z ośmiu analizowanych cech morfologicznych - wysokość do I rozgałęzienia produktywnego, wysokość pędu głównego, wysokość całej rośliny, długość kwiatostanu pędu głównego, liczba okółków na pędzie głównym, liczba rozgałęzień produktywnych I-go rzędu, długość kwiatostanu pędu bocznego, liczba okółków na pędzie bocznym, dla wszystkich zlokalizowano obszary QTL. Zastosowane algorytmy wskazały obszary QTL w tych samych pozycjach. Maksymalna wartość LOD wyniosła 157 (dla cechy liczba rozgałęzień produktywnych I-go rzędu). QTL dla tej cechy został zlokalizowany w grupie EL_LG-06 w pozycji 219 cm. W obszarze tego QTLa udało się na podstawie analiz BLASTN zlokalizować sekwencję geniu LaTFL1a. 27

UTILIZING DOUBLED HAPLOID (DH) TECHNOLOGY OF SUGAR BEET FOR IN VITRO DROUGHT TOLERANCE SCREENING Kamila Kozak-Stankiewicz 1, Joanna Noceń 2, Jan Bocianowski 2, Joanna Jankowicz-Cieślak 4, Adam Sitarski 1 1 Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego sp. z o.o., Straszków, 62-650 Kłodawa e-mail: k.stankiewicz@khbc.pl 2 Krajowe Centrum Roślinnych Zasobów Genowych, IHAR-PIB, Radzików, 05-870 Błonie 3 Katedra Metod Matematycznych i Statystycznych, Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, ul. Wojska Polskiego 28, 60-637 Poznań 4 Plant Breeding and Genetics Laboratory, Joint FAO/IAEA Division, International Atomic Energy Agency, Vienna International Centre, PO Box 100, A-1400, Vienna, Austria Drought is one of the main abiotic stresses that delimit the sugar beet growth and productivity. The cultivation of varieties able to withstand low water supplies while maintaining high productivity will become even more important due to global climate change. The aim of this study was to find and evaluate morphological, physiological and biochemical parameters that are the most relevant in evaluating tolerance to progressive drought in plants under controlled environment. The non-ionic water soluble polymer polyethylene glycol (PEG) of molecular weight 6000 was used as osmoticum to simulate water stress. Sterile shoots of in vitro regenerated Doubled Haploid genotypes were multiplied on standard nutrient medium for micropropagation and then placed on media with different PEG concentration (0-5%). Significant differences were observed among genotypes, and treatments for the evaluated plant traits suggesting a great amount of variability in relation to low water supplies in in vitro cultures. Homozygous lines derived from ovule culture of F1 hybrids of drought tolerant parents in combination with tissue culture selection will allow to shortened the time necessary for screening and created new valuable in vitro germplasm, only when field trial confirm they drought-tolerant tendency. 28

MARKERY MOLEKULARNE ZWIĄZANE Z WYBRANYMI CECHAMI FENOTYPOWYMI RZEPAKU OZIMEGO (BRASSICA NAPUS L.) OKREŚLONE POPRZEZ MAPOWANIE ASOCJACYJNE Alina Liersch 1, Jan Bocianowski 2, Wiesława Popławska 1, Stanisław Spasibionek 1, Laurencja Szała 1, Katarzyna Mikołajczyk 1, Marcin Matuszczak 1, Teresa Cegielska-Taras 1, Iwona Bartkowiak-Broda 1 1 Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB, Oddział Poznań 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Metod Matematycznych i Statystycznych Celem badań była charakterystyka molekularna i fenotypowa różnych genotypów rzepaku znajdujących się w kolekcji IHAR-PIB, Oddział w Poznaniu oraz określenie rejonów genomu zasocjowanych z najważniejszymi cechami fenotypowymi takimi, jak plon nasion, zawartość tłuszczu, skład kwasów tłuszczowych oraz zawartość glukozynolanów. Materiałem do badań było 25 genotypów rzepaku ozimego: mieszańce F 1 i ich linie rodzicielskie, linie podwojonych haploidów, linie mutantów o zmienionym składzie kwasów tłuszczowych w oleju nasion i ich rekombinanty, linia DH o żółtej barwie okrywy nasiennej, linia RS oraz polskie i zagraniczne odmiany. Kolekcję genotypów rzepaku fenotypowano w czteropowtórzeniowych doświadczeniach polowych, w układzie bloków kompletnych zrandomizowanych, w dwóch środowiskach (Borowo i Łagiewniki) i dwóch kolejnych sezonach wegetacyjnych 2014/2015 i 2015/2016. Oceniono plon nasion na podstawie zbioru z całych poletek, a po zbiorze wykonano analizę chemiczną nasion na zawartość tłuszczu, glukozynolanów oraz oceniono skład kwasów tłuszczowych. W celu określenia związku wybranych cech fenotypowych z markerami molekularnymi zastosowano 10 kombinacji starterów typu AFLP znakowanych fluorescencyjnie, uzyskując 362 polimorficzne markery. Mapowanie asocjacyjne wykonano stosując analizę regresji (Hastie i Tibshirani 1990). Badane genotypy różniły się istotnie poziomem plonowania oraz składem chemicznym nasion. Procent całkowitej zmienności fenotypowej wyjaśnianej przez poszczególne markery wyniósł dla plonu nasion od 20,1 do 45,7%, procentowej zawartości oleju w nasionach od 16,0 do 30,1%, a sumy glukozynolanów od 16,0 do 44,8%. Uzyskane wyniki badań są wynikami wstępnymi i zostaną uzupełnione o obserwacje fenotypowe w doświadczeniach polowych w sezonie wegetacyjnym 2016/2017 oraz genotypowanie przy użyciu markerów typu STR. *Badania zostały wykonane w ramach zadania nr 48 na rzecz postępu biologicznego w produkcji roślinnej finansowanego przez MRiRW. 29

A NOTE ON A STATISTICAL ANALYSIS OF THE CHLOROPHYLL CONTENT IN DIFFERENT STAGES OF THE MAIZE VARIETY ANJOU 258 Iwona Mejza 1, Jan Bocianowski 1, Katarzyna Ambroży-Deręgowska 1, Kamila Nowosad 2, Stanisław Mejza 1, Piotr Szulc 3, Małgorzata Jagła 3 1 Department of Mathematical and Statistical Methods, Poznań University of Life Sciences, 2 Department of Genetics, Plant Breeding and Seed Production, Wrocław University of Environmental and Life Sciences, 3 Department of Agronomy, Poznań University of Life Sciences The plants are supplied by nutrients in the form of mineral fertilizers. Their application is a basic agrotechnical treatment that determines their productivity, i.e. the intensity of the accumulation of organic matter influencing the biomass produced. Undoubtedly however, the component that clearly limits its vegetative and generative yield is the nitrogen. Therefore, maize fertilization with nitrogen is not a straightforward matter, especially for agricultural producers who treat the crop as a crop capable of high yielding in any extremely difficult conditions. Hence, it is very important to diagnose the nutritional status of maize plants with nitrogen, what will allow optimal doses of the ingredient to be used at the dates justifying the realization of its use. Determination of plant requirements for nitrogen is made on the basis of quantitative or qualitative methods for assessing plant nutrition with nitrogen, called in practice plant tests. The paper deals with an additional particular analysis of the four-year (2005-2008) study on the chlorophyll content of the maize variety Anjou 258. The field trial was conducted every year in a split-plot design at the Agricultural Experimental Station in Swadzim (Poland). This inference is based on three-way analysis of variance technique supported by the theory of contrasts. Particular attention is paid to estimation and testing some comparisons among treatment combination effects connected with six doses of urea CO(NH 2 ) 2 and three doses of elemental sulphur through examined series of years. During the years considered the results indicate a statistically significant influence of nitrogen effects on the mean chlorophyll content only for ear blooming stages of this maize. It was also found a significant interaction between nitrogen and the years for these traits and three-way interaction of nitrogen with the years and sulphur (apart of one trait). 30

O ELEMENTACH NAUKOWYCH W PRACACH NAUK DOŚWIADCZALNYCH Stanisław Mejza Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Metod Matematycznych i Statystycznych, Poznań, EU W naukach empirycznych podstawowym narzędziem badawczym jest eksperyment. Aby to narzędzie spełniło swoją rolę należy przestrzegać pewnych zasad. Na niektóre z nich zwrócimy uwagę. Zostaną one omówione z punktu widzenia statystyka. Zauważmy bowiem, że obserwacje z doświadczenia stanowią jedynie lepszy lub gorszy zapis historyczny obserwowanego zjawiska. Nie wiadomo, jakie jest prawdopodobieństwo powtarzalności tego zjawiska zarówno w czasie, jak i w podobnym środowisku. Czy jest to wynik jednorazowy czy występuje jakaś prawidłowość. Pojawia się więc pytanie, co należy zrobić aby ten eksperyment stanowił element badań naukowych. Odpowiedź jest jedna, należy zastosować obiektywne narzędzie naukowe jakim jest wnioskowanie statystyczne. Wtedy eksperyment staje się fragmentem badań naukowych. Zastosowanie wnioskowania statystycznego zezwala na sformułowanie pewnej prawidłowości statystycznej zjawiska wraz z oszacowaniem prawdopodobieństwa jego powtarzalność. Poprawność zastosowania metod wnioskowania zależy w dużej mierze od całego środowiska statystycznego doświadczenia. Mamy tu na myśli uwzględnianie aspektów statystycznych na każdym etapie doświadczalnictwa, począwszy od planowania eksperymentu, następnie przeprowadzanie doświadczenia jak i końcowego wnioskowania. Przedstawimy filozofię podstawowych metod wnioskowania statystycznego jakimi są przedziały ufności oraz testy statystyczne. 31