Zasoby dziecka i jego rodziny a gotowość szkolna: kapitał społeczny dziecka na starcie dr Magdalena Czub Zespół Wczesnej Edukacji Instytut Badań Edukacyjnych
gotowość szkolna + gotowość środowiska lokalnego: sąsiedzi, instytucje + gotowość szkoły / nauczycieli gotowość rodziny dziecka + gotowość dziecka do zmiany wymagań i relacji efekty rozwoju fizycznego, emocj. i psychospołecznego dziecka =
WYZWANIA PIERWSZOKLASISTY KOMPETENCJE KLUCZOWE DLA NAUKI SZKOLNEJ (Brzezińska, Matejczuk, 2012) 11. kompetencje metapoznawcze zdawanie sobie sprawy 6.planowanie działań krok-pokroku 7. inicjowanie działania 8.organizacja działania w przestrzeni 9.organizacja działania w czasie 10. elastyczność działania 4. gotowość do poświęceń na rzecz nadrzędnego celu 5. pamięć operacyjna (aktywowana tu i teraz ) 2. kontrola własnych emocji = panowanie nad sobą 3. koncentracja uwagi mimo działania dystraktorów 1. hamowanie reakcji = powstrzymywanie
KOMPETENCJE KLUCZOWE / ZASOBY DZIECKA POTRZEBNE DO ROZPOCZĘCIA NAUKI W SZKOLE = podstawa dla podjęcia nowych wyzwań UMIEJĘTNOŚCI samodzielne funkcjonowanie w szkole (rozstanie) dostosowywanie się do wymagań, podporządkowanie i elastyczność radzenie sobie z sytuacjami nowymi, nietypowymi i ze stresem nawiązywanie nowych kontaktów społecznych z osobami dorosłymi i z rówieśnikami podejmowanie wyzwań, pokonywanie trudności, kończenie zadań PODSTAWA UMIEJĘTNOŚCI zaufanie do ludzi i świata zdolność do samodzielnego regulowania stanów emocjonalnych i zachowania zdolność do poszukiwania pomocy poczucie własnej wartości samodzielność / poczucie autonomii inicjatywa, kreatywność
PIERWSZE LATA ŻYCIA Produktywność Inicjatywa, poczucie kompetencji Autonomia, samostanowienie Bazowe zaufanie do innych ludzi, świata i siebie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
ROLA RODZINY W EDUKACJI DZIECKA STUDIA LICEUM / SZKOŁA ZAWODOWA GIMNAZJUM KLASY IV - VI KLASY I - III 0-6 BAZOWE ZAUFANIE - AUTONOMIA - INICJATYWA
Gotowość szkolna rodziny? Zasoby rodziny związane z wychowaniem dziecka: wrażliwość rodzicielska adekwatne zaspokajanie potrzeb elastyczność podążanie za wspieranie emocjonalne wprowadzanie i egzekwowanie zasad Gotowość szkolna rodziny: przeorganizowanie dotychczasowego stylu życia zaspokajanie nowych potrzeb dziecka podjęcie nowych obowiązków związanych ze współpracą z nauczycielem / szkołą / specjalistami wspieranie dziecka w sytuacji nowej dla niego emocjonalnie, społecznie i zadaniowo wychowanie do samodzielności gotowość do utraty kontroli
Wzmacnianie zasobów rodziców ROLA RODZICÓW 1. Zdolność do utraty kontroli 2. Zdolność do pomocy dziecku w radzeniu sobie z trudnymi emocjami ( kontenerowanie ) 3. Zdolność do wspierania bez wyręczania ( scaffolding ) 4. Zdolność do współpracy z nauczycielami / szkołą 5. Zdolność do dostrzeżenia potrzeb i zachowania własnego dziecka w kontekście potrzeb i zachowań innych dzieci ( moje dziecko cudze dzieci ) ROLA NAUCZYCIELA / SZKOŁY Komunikacja i współpraca z rodzicami: Regularna, częsta i rzetelna informacja nt. dziecka Rozpoznawanie trudności i wspieranie rodzica (zrozumienie i wskazówki co do postępowania z dzieckiem)
Rola rodziców i nauczycieli (Brzezińska, 2010) Tworzenie przyjaznej przestrzeni (w domu / klasie / szkole / świetlicy): fizycznej - mogę: dostępność środków realizacji celów psychicznej - wolno mi: poczucie swobody działania Organizacja czasu i działań: ważna dla dziecka rytmiczność i przewidywalność poczucie bezpieczeństwa jeśli to tylko możliwe, wspólne z dzieckiem ustalanie, co chce robić, jak, gdzie, z kim poczucie autonomii
Rola rodziców i nauczycieli (Brzezińska, 2010) Dostarczanie środków realizacji celów: przedmioty, ludzie, interakcje zróżnicowane otoczenie i działania Wspólne działania z dzieckiem: wykorzystywanie tego, co dziecko już wie i umie działanie w tzw. strefie jego aktualnego rozwoju to wzmacnia poczucie własnej wartości dziecka wprowadzanie drobnych innowacji do tego, co dziecko potrafi wykonać samo poprzez np. zmianę tempa działania (przyspieszanie, opóźnianie), zmianę sytuacji, wprowadzanie nowych elementów mały trening w radzeniu sobie z nowymi sytuacjami pobudzanie rozwoju samodzielnego i twórczego rozwiązywania problemów nadanie nowego kierunku działaniom = uruchamianie strefy rozwoju najbliższego duży trening w samodzielnym radzeniu sobie
Warunki startu szkolnego WARUNKI SZKOLNE ŚRODOWISKO FUNKCJONOWANIE RODZINY I ROZWÓJ DZIECKA W PIERWSZYCH LATACH ŻYCIA
Dziękuję za uwagę m.czub@ibe.edu.pl www.eduentuzjasci.pl/dziecko-nastolatek