METODY BADAŃ WYKŁAD 2: PODSTAWY METODOLOGII NAUK dr Agnieszka Kacprzak METODA NAUKOWA METODA NAUKOWA TEORIA (logika) ANALIZA DANYCH OBSERWACJA 1
METODA NAUKOWA W NAUKACH Teoria - zastępuje w nauce wiarę i filozofię. Nie rozstrzyga sporów o wartości. Nauki społeczne mówią o tym co istnieje i dlaczego, a żeby określić jak powinno być trzeba uzgodnić, co ma być miernikiem. METODA NAUKOWA W NAUKACH Prawidłowości społeczne -to modele probabilistyczne, które nie stają się mniej rzeczywiste tylko dlatego, że jakieś przypadki nie pasują do ogólnego wzorca. PRZYKŁAD: 75% wśród osób zarabiających poniżej średniej krajowej w Polsce to kobiety: czyli losując dowolną osobę spośród osób zarabiających poniżej średniej krajowej mamy 75% szans, że będzie to kobieta. METODA NAUKOWA W NAUKACH Zbiorowość zamiast jednostek - w naukach społecznych nie bada się jednostek i ich motywacji, ale prawidłowości zachodzące w całej zbiorowości. Dlaczego wzorce zachowań ludzkich wykazują taką regularność, mimo że uczestniczące w nich osoby zmieniają się w czasie? Naukowcy starają się zrozumieć system w którym ludzie funkcjonują, a jego elementami są nie pojedynczy ludzie a ZMIENNE. 2
JĘZYK ZMIENNYCH Teorie społeczne są formułowane w języku zmiennych, a ludzie są jedynie nosicielami tych zmiennych. WARTOŚCI to własności czy cechy które opisują dany obiekt ZMIENNE to logicznie pogrupowane wartości Wartości Kobieta, mężczyzna Górnik, sprzątaczka, menedżer itd. Podstawowe, średnie, licencjackie itd. Wysoki, średni, niski Zmienne płeć zawód wykształcenie poziom wypalenia zawodowego ZMIENNE ZALEŻNE I NIEZALEŻNE Teorie opisują takie związki między zmiennymi, których z logicznego punktu widzenia możemy się spodziewać np. zawód i poziom wypalenia zawodowego ZMIENNA NIEZALEŻNA jej wartość nie zależy od wartości zmiennej zależnej. ZMIENNA ZALEŻNA jej wartość zależy od wartości zmiennej niezależnej DIALEKTYKA NAUK 3
DIALEKTYKA BADAŃ 4 główne rozróżnienia: 1. Podejście idiograficzne i nomotetyczne 2. Indukcja i dedukcja 3. Dane jakościowe i ilościowe 4. Badania podstawowe i stosowane PODEJŚCIE IDIOGRAFICZNE I NOMOTETYCZNE IDIOGRAFICZNE w pełni rozumiemy przyczyny tego co stało się w tym konkretnym przypadku, jednocześnie nasze wyjaśnienie ogranicza się tylko do niego i nie możemy go rozciągać na inne przypadki NOMOTETYCZNE szuka wyjaśnień dla pewnej klasy zdarzeń, a nie pojedynczych przypadków, zadowalając sie cząstkowym, a nie kompletnym wyjaśnieniem. INDUKCJA I DEDUKCJA INDUKCJA TEORIA OBSERWACJE DEDUKCJA INDUKCJA przechodzi od obserwacji do odkrycia prawidłowości, ale nie odpowiada na pytanie dlaczego ona istnieje DEDUKCJA przechodzi od wzorca którego logicznie możemy oczekiwać do obserwacji, które mają na celu wykazanie, czy wzorzec ten rzeczywiście istnieje. 4
DANE JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE każda obserwacja jest na początku jakościowa, dopiero w drodze kwantyfikacji możemy nadać jej liczbowy charakter np. ktoś jest inteligentny stwierdzenie jakościowe, ktoś ma IQ 140 stwierdzenie ilościowe. PLUSY KWANTYFIKACJI: powoduje, że obserwacje stają się bardziej wyraziste, ułatwia porównywanie i podsumowywanie danych, otwiera drogę do zastosowania analiz statystycznych. MINUSY KWANTYFIKACJI: większość pojęć bardzo trudno jest skwantyfikować i zawsze coś w ten sposób tracimy, pomiar ilościowy chociaż bardziej jednoznaczny będzie uboższy niż opis jakościowy BADANIA PODSTAWOWE I STOSOWANE Badania podstawowe mają na celu zdobywanie wiedzy dla niej samej (zrozumienie) Badania stosowane mają na celu pomoc w rozwiązaniu jakiegoś konkretnego problemu (zastosowanie) BUDOWA TEORII W NAUKACH 5
TRADYCYJNY MODEL NAUKI TEORIA Hipoteza OPERACJONA LIZACJA Testowanie hipotezy OBSERWACJA TEORIE Zapobiegają akceptowaniu prawidłowości, które nie dają się logicznie wytłumaczyć Wyjaśniają zaobserwowane wzorce w sposób dopuszczający inne możliwości Kształtują i ukierunkowują wysiłki badawcze, pokazując jakich odkryć można by dokonać w wyniku obserwacji empirycznych DEDUKCJA I INDUKCJA: Hipoteza Obserwacje Przyjęcie lub odrzucenie hipotezy Obserwacje Szukanie wzorca Wstępny wniosek 6
BUDOWA TEORII DEDUKCYJNEJ Wybór tematu, który nas interesuje np. różnice w sposobie motywowania pracowników między Polską a Francją. Zestawienie tego, co już na ten temat wiadomo (własne obserwacje i pomysły oraz przegląd literatury) JAK ROBIĆ PRZEGLĄD LITERATURY? PROBLEMEM OKAZUJE SIĘ ZAWSZE NIE BRAK LEKTURY TYLKO JEJ NADMIAR! Jak sobie z tym radzić: Nie czytamy całości: zaczynamy od streszczenia/wstępu/zakończenia i sprawdzamy czy rzeczywiście ta książka/artykuł pasuje do naszego tematu Robimy notatki tylko z tych rozdziałów, które bezpośrednio dotyczą tematu pracy Notatki grupujemy w plikach/zeszytach osobno dla każdej kwestii, o której chcemy napisać Zanim zaczniemy notować piszemy na górze autora/tytuł/rok wydania/miejsce wydania/nazwę wydawnictwa lub w przypadku artykułu: autora/tytuł/ nazwę czasopisma/ numery stron W przypadku książek przy każdej notatce powinien znajdować się numer strony/stron z których korzystaliśmy JAK ZNALEŹĆ LITERATURĘ? Metoda kuli śniegowej: każda pozycja literaturowa, która was zainteresuje ma na końcu bibliografię/odwołania (references) KSIĄŻKI: katalog Biblioteki Narodowej Wyszukiwanie według hasła przedmiotowego Jak odgadnąć hasło przedmiotowe: sprawdzić jakie hasło ma przypisane znana wam książka z danej tematyki 7
JAK ZNALEŹĆ LITERATURĘ? (2) ARTYKUŁY POLSKIE: brak katalogów, trzeba przejrzeć ostatnie roczniki w bibliotece. Warto przejrzeć: Organizacja i kierowanie, Zarządzanie Zasobami Ludzkimi, Problemy Zarządzania ARTYKUŁY ZAGRANICZNE: bazy EBSCO/PROQUEST (dostępne z komputerów domowych, można ściągać za darmo całe artykuły w formacie.pdf) np. Organization Science, Organization Studies, Strategic Management Journal, Academy of Management Journal itd. Staramy się nie korzystać z artykułów popularnonaukowych (!) czyli z Wprost, Newsweeka, Polityki itp. Po czym je rozpoznać? Brak przypisów/bibliografii 8
JAK ZNALEŹĆ LITERATURĘ? (3) INTERNET: Strony instytutów badawczych (polskich i zagranicznych) zawierające raporty z badań na interesujący Was temat. Na przykład: www.tnsglobal.pl www.ipsos.pl www.cbos.pl www.smgkrc.pl www.pentor.pl 9
BUDOWA TEORII DEDUKCYJNEJ (2) Wstępne badania ukażą zapewne prawidłowości, które zostały już odkryte wcześniej. Rozpoznajemy i definiujemy nasze główne pojęcia i zmienne np. co to jest motywacja? Jak ją będziemy mierzyć? Kogo będziemy porównywać? Pracowników prywatnych form czy instytucji państwowych? Jakiej wielkości przedsiębiorstw? Jakie zmienne wpływające na poziom motywacji weźmiemy pod uwagę? Jak je zdefiniujemy i zmierzymy? BUDOWA TEORII DEDUKCYJNEJ (3) Na podstawie LOGIKI formułujemy tezy do przetestowania w badaniach empirycznych Na przykład wykorzystując wiedzę o kulturze biznesu we Francji i w Polsce: Francuscy menedżerowie w większym stopniu będą motywowani możliwością awansu niż polscy. Polscy menedżerowie będą bardziej zmotywowani do pracy, gdy damy im możliwość pracy zespołowej niż francuscy. Polscy menedżerowie będą mniej zmotywowani do pracy w warunkach biurokracji niż francuscy. BUDOWA TEORII INDUKCYJNEJ (1) Najpierw obserwujemy pewne aspekty życia społecznego, a potem staramy się odkryć prawidłowości OD CZEGO ZACZYNAMY? Teoria ugruntowana (Glaser i Strauss) wychodzimy od badań terenowych celu rozwinięcia teorii przez obserwację (np. Goffman i badania w zakładach psychiatrycznych zasady funkcjonowania organizacji totalnych) W naszym przypadku: pracujemy w firmach polskich i francuskich i na podstawie naszych codziennych obserwacji staramy się odkryć ogólne zasady związane z motywowaniem pracowników (obserwacja uczestnicząca) 10
BUDOWA TEORII INDUKCYJNEJ (2) LUB: Wykorzystujemy wyniki przeprowadzonych już badań, ponownie je analizując. Na przykład na Uniwersytecie Hawajskim przeprowadzona badania na temat tego kto jest najbardziej narażony na uzależnienie od palenia marihuany (Takeuchi 1974). Dedukcyjna hipoteza brzmiała: marihuanę palą osoby kiepsko się uczące, przebywające na marginesie życia uniwersyteckiego Okazało się jednak, że wyniki jej nie potwierdziły: osoby palące miały takie samy wyniki w nauce jak niepalące i obie grupy tak samo angażowały się w zajęcia BUDOWA TEORII INDUKCYJNEJ (2) Zaczęto więc przyglądać się wynikom badań i szukać innych prawidłowości. Znaleziono następujące: Kobiety paliły rzadziej niż mężczyźni Studenci z Azji byli mniej skłonni do palenia niż pozostali Studenci mieszkający w domu palili mniej niż mieszkający w akademikach Na tej podstawie indukcyjnie wyprowadzono teorię społecznych ograniczeń : silniejszych dla kobiet, osób z Azji i mieszkających z rodzicami 11