WŁADZA WYKONAWCZA Prezydent RP, Rada Ministrów i administracja rządowa, samorząd terytorialny
ORGANY WŁADZY WYKONAWCZEJ W POLSCE Prezydent RP. Rada Ministrów wraz z całą administracją rządową. Organy jednostek samorządu terytorialnego. (Tak, wiem że art. 10 Konstytucji wymienia tylko Prezydenta i RM, ale wyliczenie to ma charakter przykładowy).
CZYM SIĘ ZAJMUJE WŁADZA WYKONAWCZA? Skoro władza zwana ustawodawczą istnieje obok władzy ustawodawczej, powstaje podejrzenie, że jej głównym zadaniem jest wykonywanie ustaw. Jest to jednak nadmierne uproszczenie. Organy władzy wykonawczej sterują rozwojem państwa (lub jednostki samorządu terytorialnego) i zaspokajają potrzeby zbiorowe obywateli (lub przynajmniej gwarantują ich zaspokojenie), szanując zarazem indywidualne prawa i wolności ludzi. Mówiąc inaczej, opracowują i realizują wizję państwa (lub j.s.t.), która powinna służyć zaspokojeniu zbiorowych potrzeb nas wszystkich. Tej charakterystyce odpowiadają Rada Ministrów (wraz z podporządkowaną jej administracją rządową) oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. Prezydent RP jest w tym ujęciu dość nietypowym organem władzy wykonawczej, bo sam nie odpowiada za zaspokojenie żadnych potrzeb zbiorowych.
USTRÓJ WŁADZY WYKONAWCZEJ A CHARAKTERYSTYKA POTRZEB ZBIOROWYCH WYMAGAJĄCYCH ZASPOKOJENIA Rada Ministrów z podlegającą jej, bardzo rozbudowaną administracją rządową (w której skład wchodzą organy centralne oraz terenowe) ma zajmować się zaspokajaniem potrzeb całego społeczeństwa. Zajmuje się więc sprawami, którymi co do zasady trzeba się zająć wszędzie w Polsce i zarazem wszędzie w podobny sposób. Organy jednostek samorządu terytorialnego zajmują się zaspokajaniem potrzeb społeczności lokalnych (w gminach i powiatach) oraz regionalnych (w województwach). Ich działalność uwzględnia lokalną i regionalną specyfikę.
WŁADZA WYKONAWCZA A USTAWODAWCZA ALTERNATYWNE MODELE W systemie prezydenckim, prezydent pochodzi z bezpośredniego wyboru i jest najwyższym i najważniejszym organem władzy wykonawczej, stojącym zarazem na czele rządu (nie ma osobnego premiera). Parlament nie ma wpływu na powoływanie ani odwoływanie rządu. Parlament może jednak złożyć prezydenta z urzędu na skutek naruszenia przez niego prawa. Generalnie więc władza wykonawcza i ustawodawcza są dość mocno rozdzielone. W systemie parlamentarno-gabinetowym, prezydent nie pochodzi z wyborów bezpośrednich. Najważniejszym organem władzy wykonawczej jest rząd z premierem na czele. O składzie rządu decyduje większość parlamentarna. Parlament może też doprowadzić do dymisji rządu. Władza wykonawcza jest więc bardzo mocno powiązana z ustawodawczą.
POLSKI WARIANT SYSTEMU PARLAMENTARNO-GABINETOWEGO W Polsce Konstytucja kreuje system parlamentarno-gabinetowy, lecz z istotnymi modyfikacjami. Prezydent pochodzi z bezpośrednich wyborów i choć nie ma wpływu na bieżące sprawy państwa (nie konkuruje więc z rządem), ma jednak typową dla systemu prezydenckiego kompetencję do korzystania z weta ustawodawczego. Twórcy Konstytucji wzmocnili prezydenta by stanowił pewną przeciwwagę dla bardzo silnego rządu.
Schemat organizacji władzy wykonawczej w Polsce Centralna administracja rządowa Prezydent RP Centralne organy władzy publicznej Terenowe organy władzy publicznej Samorząd województwa Administracja rządowa w terenie Samorząd powiatowy Samorząd gminny Administracja rządowa Administracja samorządowa
PODSTAWOWE CECHY RZĄDU I ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ Administracja rządowa jest scentralizowana co oznacza, że: jest zbudowana na zasadzie hierarchicznego podporządkowania (występują organy nadrzędne oraz inne, im podporządkowane), organy nadrzędne mogą wydawać wiążące wytyczne i polecenia organom podporządkowanym. Wykonuje zadania o charakterze ogólnopaństwowym, np. chroni porządek i bezpieczeństwo publiczne poprzez działania policji i państwowej straży pożarnej; buduje i utrzymuje drogi krajowe; zapewnia bezpieczeństwo energetyczne państwa; wpływa na rozwój całych dziedzin gospodarki. Sposób zajmowania się konkretnymi zadaniami i wybór priorytetów zależy od polityki rządu każdy rząd realizuje swoją wizję państwa, co do zasady powiązaną z programem większości parlamentarnej.
NIEKTÓRE INSTRUMENTY ODDZIAŁYWANIA RZĄDU NA PAŃSTWO Najsilniejszym (zgodnym z Konstytucją) narzędziem w rękach rządu jest inicjatywa ustawodawcza rząd, za którym stoi większość parlamentarna, może przekuć na ustawę każdy swój pomysł. Przeszkodą może być weto Prezydenta. Rząd opracowuje też plany, programy i strategie, które następnie wykonuje cała, rozbudowana administracja rządowa. Z góry na dół w strukturach administracji rządowej płyną też polecenia i wytyczne, decydujące o zajęciu się i o sposobie zajęcia się konkretnymi zadaniami.
PODSTAWOWE CECHY ADMINISTRACJI SAMORZĄDOWEJ Jest zdecentralizowana, co oznacza, że: nie jest zbudowana na zasadzie hierarchicznego podporządkowania nie ma w niej organów nadrzędnych i podporządkowanych, wszystkie jednostki samorządu są niezależne i samodzielne. Samorząd gminny nie podlega więc powiatowemu, a ten nie podlega wojewódzkiemu. Żaden organ jednostki samorządu terytorialnego nie podlega też rządowi. Dzięki temu każda j.s.t. może skupić się wyłącznie na zaspokajaniu potrzeb danej społeczności. Wykonuje zadania o charakterze lokalnym (gminy, powiaty) lub regionalnym (województwa), a nie ogólnopaństwowym. Np. gmina: buduje lokalne drogi, mosty, place, chodniki i je utrzymuje; odbiera ścieki i śmieci; zapewnia dostawy wody; zapewnia podstawowy dostęp do kultury (np. poprzez domy kultury) i sportu (np. poprzez boiska).