Władza wykonawcza w Polsce

Transkrypt

1 Władza wykonawcza w Polsce

2 Miejsce władzy wykonawczej w systemie trójpodziału władzy Władza ustawodawcza Sejm Senat Władza wykonawcza Prezydent Administracja rządowa 1. Centralna administracja rządowa 2. Terenowa administracja rządowa Administracja samorządowa Władza sądownicza Sądy 1. Powszechne 2. Specjalne Trybunały 1. Konstytucyjny. 2. Stanu. Podmioty niemieszczące się w systemie trójpodziału władzy (np. NIK, PIP, prokuratura)

3 Schemat władzy wykonawczej w Polsce Centralna administracja rządowa Prezydent RP Samorząd województwa Administracja rządowa w terenie Samorząd powiatowy Samorząd gminny Administracja rządowa Samorząd terytorialny

4 Władza wykonawcza w Polsce PREZYDENT RP

5 Systemy rządów na świecie System prezydencki prezydent jest zarazem szefem rządu, najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych i szefem swojej partii (np. USA). System parlamentarno gabinetowy prezydent pełni wyłącznie funkcje reprezentacyjne, rządzenie pozostawione jest rządowi z odrębnym premierem, podlegającemu kontroli parlamentu.

6 W systemie prezydenckim władza prezydenta jest silna (prezydent decyduje o sprawach polityki wewnętrznej i zagranicznej, przysługuje mu trudne do obalenia weto ustawodawcze, stosunkowo prosto może doprowadzić do rozwiązania paarlamentu), wymaga więc obywatelskiej legitymizacji prezydent wybierany jest bezpośrednio. W systemie parlamentarno-gabinetowym władza prezydenta jest bardzo ograniczona, a prezydent często wybierany jest pośrednio.

7 Polski model prezydentury W Polsce obowiązuje co do zasady system parlamentarno gabinetowy, z silnym rządem i premierem. Prezydent jest jednak wybierany bezpośrednio i dysponuje silnym wetem ustawodawczym.

8 Kontrasygnata i prerogatywy Co do zasady, akty prezydenta wymagają kontrasygnaty, czyli potwierdzenia przez premiera. Prezydent nie może wymusić kontrasygnaty. Akty, które prezydent może podejmować samodzielnie, bez kontrasygnaty, to tzw. prerogatywy. Wylicza je Konstytucja.

9 Prerogatywy dotyczą: stosunków prezydenta z parlamentem (np. zarządzenie wyborów do Sejmu i Senatu, inicjatywa ustawodawcza, podpisanie lub odmowa podpisania ustawy), powoływania i odwoływania oraz odpowiedzialności ministrów(np. desygnowanie i powoływanie premiera, odwołanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności), powoływania innych organów (np. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego), tradycyjnych uprawnień głowy państwa (nadawanie orderów, powoływanie sędziów, stosowanie prawa łaski, nadawanie obywatelstwa).

10 Władza wykonawcza w Polsce CENTRALNA ADMINISTRACJA RZĄDOWA

11 Schemat centralnej administracji rządowej w Polsce PRM Rada Ministrów M M M M M M M M Organy naczelne O C O C O C O C O C O C O C O C O C O C Organy centralne

12 Organy naczelne charakterystyka Cechy: Są powoływane przez Prezydenta RP. Mają charakter polityczny, gdyż: ich obsadzanie ma charakter polityczny oraz kształtują politykę państwa. Do organów naczelnych zalicza się: Radę Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów.

13 Organy centralne - charakterystyka Cechy: Są powoływane przez organy naczelne (najczęściej Prezesa RM) i przez nie nadzorowane (przez ministra lub Prezesa RM). Mają charakter fachowy, niepolityczny: wykonują zadania administracyjne zgodnie z polityką rządu, ale tej polityki same nie kształtują. Przykłady organów centralnych: Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych, Komendant Główny Policji, Szef Agencji Wywiadu.

14 Organy naczelne RADA MINISTRÓW

15 Zadania Rady Ministrów Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP oraz kieruje administracją rządową. W szczególności: Należą do niej wszystkie sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych. Zapewnia wykonanie ustaw i wydaje rozporządzenia. Kieruje, koordynuje i kontroluje organy administracji rządowej. Przygotowuje projekt budżetu i czuwa nad wykonaniem budżetu. Wykonuje zadania w zakresie polityki zagranicznej (negocjowanie i zawieranie umów międzynarodowych). Określa tryb i organizację własnej pracy (regulamin).

16 Organy naczelne PREZES RADY MINISTRÓW

17 Prezes Rady Ministrów Jego zadania dzielą się na dwie grupy: wynikające z roli kierownika prac Rady Ministrów oraz wynikające z faktu, że Prezes RM jest również odrębnym od RM, naczelnym organem administracji publicznej.

18 Zadania Prezesa Rady Ministrów I Zadania wynikające z kierowania pracami RM: Decyduje o kształcie i składzie RM (ale jej nie powołuje to należy do Prezydenta RP). Organizuje pracę RM i kieruje nią (zwołuje posiedzenia RM, przewodniczy im). Reprezentuje RM (może przedstawiać stanowisko RM w dowolnej sprawie, bez specjalnego upoważnienia). Zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania. Koordynuje i kontroluje pracę członków RM.

19 Zadania Prezesa Rady Ministrów II Zadania Prezesa RM jako odrębnego naczelnego organu administracji rządowej Wydaje rozporządzenia. Kieruje i sprawuje nadzór nad licznymi organami centralnymi administracji rządowej (np. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ABW, AW, CBA). Decyduje o obsadzie personalnej licznych stanowisk w administracji rządowej (np. wiceministrów, wojewodów). Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym (wraz z wojewodami i regionalnymi izbami obrachunkowymi).

20 Organy naczelne MINISTROWIE

21 Rodzaje ministrów Ministrowie kierujący działami administracji rządowej (resortowi) Dział to wyznaczony ustawowo krąg spraw z zakresu administracji rządowej, z kierowaniem którym może ponadto wiązać się sprawowanie nadzoru nad organami centralnymi przypisanymi do danego działu. Minister resortowy inicjuje politykę RM w zakresie swojego działu i realizuje ją kierując działem. Ministrowie niekierujący działem ( bez teki ) Wykonują zadania wyznaczone im przez Prezesa RM z jego własnego zakresu działania.

22 Działy administracji rządowej Administracja publiczna; kultura fizyczna; budownictwo, łączność; gospodarka przestrzenna nauka; i mieszkaniowa; obrona narodowa; budżet; oświata i wychowanie; finanse publiczne; praca; gospodarka; rolnictwo; gospodarka morska; rozwój wsi; gospodarka wodna; rozwój regionalny; instytucje finansowe; rynki rolne; informatyzacja; rybołówstwo; członkostwo RP w UE; Skarb Państwa; kultura i ochrona sprawiedliwość; dziedzictwa narodowego; szkolnictwo wyższe; transport; turystyka; środowisko; sprawy rodziny; sprawy wewnętrzne; wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne; zabezpieczenie społeczne; sprawy zagraniczne; zdrowie.

23 Art Dział transport obejmuje sprawy: Przykład działu 1) funkcjonowania oraz rozwoju infrastruktury transportu, w szczególności budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg publicznych, w tym autostrad, oraz kolei, lotnisk i portów lotniczych oraz śródlądowych dróg wodnych w zakresie żeglugi śródlądowej; 2) ruchu drogowego, kolejowego, lotniczego oraz żeglugi śródlądowej; 3) przewozu osób i rzeczy środkami transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego i żeglugi śródlądowej; 4) komunikacji publicznej. 2. Minister właściwy do spraw transportu sprawuje nadzór nad Prezesem Urzędu Lotnictwa Cywilnego, Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad, Prezesem Urzędu Transportu Kolejowego oraz Głównym Inspektorem Transportu Drogowego.

24 Określanie zakresu działania ministrów działowych (resortowych) Działy Minister Minister Minister Minister Minister Minister Minister Prezes RM określa zakres działania poszczególnych ministrów, przypisując im działy na mocy rozporządzeń atrybucyjnych, którymi przypisuje też ministerstwa.

25 Swoboda kształtowania zakresu działania ministrów Budżet; finanse publiczne; instytucje finansowe. Członkostwo RP w UE; sprawy zagraniczne. Zawsze musi istnieć Minister Obrony Narodowej administracja publiczna; budownictwo, gospodarka przestrzenna i mieszkaniowa; gospodarka; gospodarka morska; gospodarka wodna; informatyzacja; kultura i ochrona dziedzictwa narodowego; kultura fizyczna i sport; łączność; nauka; oświata i wychowanie; praca; rolnictwo; rozwój wsi; rozwój regionalny; rynki rolne; rybołówstwo; Skarb Państwa; sprawiedliwość; szkolnictwo wyższe; transport; turystyka; środowisko; sprawy rodziny; wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne; zabezpieczenie społeczne; sprawy zagraniczne; zdrowie

26 Centralna administracja rządowa ORGANY CENTRALNE

27 Organy centralne przykłady (według działów) Administracja publiczna: Główny Geodeta Kraju, Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa. Finanse publiczne: Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej, Szef Służby Celnej. Gospodarka: Prezes Głównego Urzędu Miar, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Urząd Patentowy RP. Prezes RM nadzoruje: Główny Urząd Statystyczny, Polski Komitet Normalizacyjny, Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, ABW i AW, Centrale Biuro Antykorupcyjne, Urząd Zamówień Publicznych.

28 Władza wykonawcza w Polsce TERENOWA ADMINISTRACJA RZĄDOWA

29 Wojewoda. Terenowe organy administracji rządowej Zespolone organy terenowej administracji rządowej (działające pod zwierzchnictwem wojewody). Niezespolone organy terenowej administracji rządowej (podporządkowane odpowiednim organom szczebla centralnego, z pominięciem zwierzchnictwa wojewody).

30 Wojewoda Wojewodę powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji. Podstawowym zadaniem wojewody jest przedstawicielstwo Rady Ministrów w województwie (wojewoda dostosowuje politykę rządu do warunków terenowych, realizuje ją i odpowiada za jej wykonanie).

31 Zespolone i niezespolone organy terenowej administracji rządowej Wojewodzie pomagają na terenie województwa wykonywać zadania powiązane z nim organy zespolone, np. policja, straż pożarna, kurator oświaty. Rządowe zadania terenowe niemieszczące się w granicach poszczególnych województw wykonywane są przez organy niezespolone, niepowiązane z wojewodą, np. administracja wodna, górnicza, morska, wojskowa.

32 PRM M M M M M M M M M OC OC OC OC OC OC OC OC Szczebel centralny W Szczebel terenowy Organy niezespolone Organy zespolone

33 Władza wykonawcza w Polsce SAMORZĄDY. SAMORZĄD TERYTORIALNY

34 Istota samorządu Istotą samorządu jest przekazanie przez państwo określonym społecznościom samodzielnego wykonywania zadań publicznych, polegających na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb tych społeczności, na ich własną odpowiedzialność. Owe społeczności mogą być wyznaczane ze względu na różne kryteria, np. Zamieszkiwanie w tej samej jednostce zasadniczego podziału terytorialnego państwa (odpowiada temu wyodrębnienie samorządu terytorialnego). Wykonywanie tego samego zawodu (odpowiada temu wyodrębnienie samorządu zawodowego).

35 Samorząd terytorialny a administracja rządowa W Polsce występuje dualizm administracji terenowej zadania administracji publicznej w terenie wykonują zarówno organy administracji rządowej, jak i samorządowej. Organy samorządowe są zdecentralizowane - nie podlegają hierarchicznie żadnym organom rządowym. Są niezależne i samodzielne. Organy samorządowe są jedynie nadzorowane przez wojewodę, premiera i regionalne izby obrachunkowe pod względem legalności (zgodności z prawem).

36 Szczeble samorządu terytorialnego Samorząd gminny Samorząd powiatowy Samorząd województwa Gminy to najmniejsze, ale też podstawowe i najważniejsze jednostki samorządu terytorialnego, których istnienie wynika z Konstytucji RP. Samorząd szczebla powiatowego i wojewódzkiego został utworzony na podstawie ustaw (a nie Konstytucji) i wykonuje określone przez ustawy zadania ponadgminne.

37 Organy i zadania samorządu terytorialnego Organy jednostek samorządu terytorialnego pochodzą z reguły z bezpośrednich wyborów (za wyjątkiem organów wykonawczych powiatu i województwa samorządowego). Zadania jednostek samorządu terytorialnego sprowadzają się do zaspokajania zbiorowych potrzeb członków wspólnot samorządowych.