NA ROWERY Dziewczyny na rowery! SCENARIUSZE ZAJĘĆ EDUKACJI GLOBALNEJ DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ, GIMNAZJUM I SZKOŁY PONADGIMNAZJALNEJ Czas trwania zajęć: 90 minut CELE LEKCJI Po zajęciach uczniowie będą potrafili: wskazać podobieństwa między życiem codziennym polskich i indyjskich miasteczek, wymienić, jakie korzyści może przynieść swoboda przemieszczania się (na przykładzie roweru), podać przyczyny, dla których dla dziewczynek w Indiach ważna jest nauka jazdy na rowerze. Potrzebne materiały: arkusze papieru mazaki tablica mapa polityczna świata mapa fizyczna Azji zdjęcia z Indii (część I - indyjska ulica, część II- nauka jazdy na rowerze) Metody i formy pracy: burza mózgów praca w grupach analiza materiału źródłowego Warunek wstępny: Zadaj uczniom pracę domową polegającą na przeprowadzeniu szkolnej sondy na temat tego, ilu z ich kolegów i ile z koleżanek potrafi jeździć na rowerze i kiedy się tego nauczyli. Wytłumacz uczniom, że chodzi o zbadanie, czy tyle samo dziewczynek i tyle samo chłopców potrafi jeździć na rowerze. 53
Część pierwsza: 1) Przyprowadź do klasy rower (bądź poproś któregoś z uczniów, by przyjechał na rowerze). Zapytaj, czy uczniowie wiedzą, jak można wykorzystać rower. Przeprowadź burzę mózgów, w wyniku której uczniowie zaproponują różne sposoby wykorzystania roweru (przemieszczanie się, przewożenie ludzi riksze, przewożenie towarów, sport, rozrywka). Wyniki burzy mózgów zapisz na tablicy. 2)Powiedz uczniom, że zaraz obejrzą film, który został nakręcony w Indiach w miejscowości Berhampur w stanie Orissa. Pokaż na mapie świata Orissę. 3) Poproś uczniów, by w czasie oglądania zdjęć zwrócili uwagę na to: a) jak wygląda indyjska ulica? b) w jaki sposób przemieszczają się ludzie? c) czy na ulicy jest więcej kobiet czy mężczyzn? d) w jaki sposób przemieszczają się kobiety, a w jaki mężczyźni? Pytania zapisz na tablicy, aby uczniowie mogli je widzieć podczas oglądania filmu. Możesz też rozdać przygotowane wcześniej kartki z pytaniami. 4) Po obejrzeniu zdjęć zapytaj uczniów o ich wrażenia: czy obraz był zgodny z ich wyobrażeniami o Indiach, jeśli nie, to w czym odbiegał od ich wyobrażeń? Następnie poproś uczniów, by odpowiedzieli na zadane wcześniej pytania: a) jak wygląda indyjska ulica? (np. zatłoczona, ludzie przemieszczają się we wszystkich kierunkach, chodzą po ulicach, brak chodnika, brak sygnalizacji świetlnej, brak znaków drogowych, brak asfaltu); b) w jaki sposób przemieszczają się ludzie? (pieszo, na rowerach, rikszami, samochodem); c) czy na ulicy jest więcej kobiet czy mężczyzn? (przewaga mężczyzn); d) w jaki sposób przemieszczają się kobiety, a w jaki mężczyźni? (kobiet jest znacznie mniej i przemieszczają się raczej pieszo, mężczyźni jeżdżą na rowerach, skuterach, samochodem, ale też chodzą pieszo). 5) Zapytaj uczniów, czy zauważyli, który ze środków transportu pojawiał się na zdjęciach najczęściej (rower). Poproś, by zastanowili się chwilę i powiedzieli, w jaki sposób i do jakich celów był wykorzystany rower? Uczniowie nie powinni mieć problemów z odpowiedzią na to pytanie. Porównajcie spostrzeżenia z notatkami z początku lekcji czy znalazły się jakieś nowe sposoby wykorzystania roweru? 6) Metodą burzy mózgów zbierz od klasy odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób różne środki transportu wpływają na nasze życie codzienne? 7) W gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych: Poproś uczniów, by przeprowadzili dyskusję na temat tego, jak łatwo dostępny środek transportu może wpływać na życie ludzi. Zastanówcie się, jakie możliwości daje rower można dotrzeć dalej w krótszym czasie, dojechać do szkoły, do lekarza, do sklepu. Taki środek transportu daje niezależność i pozwala robić rzeczy, których dotychczas nie można było załatwić piechotą. 8) Poproś uczniów, by przedstawili wyniki swojego sondażu. Czy tyle samo chłopców, co dziewczynek jeździ na rowerze w Polsce? Podsumuj to ćwiczenie, a nawiązując do filmu podkreśl, że w Indiach, na rowerze umie jeździć niewiele dziewczynek i kobiet. 54
Część druga: 1) W szkołach podstawowych: Poproś uczniów, by zastanowili się, czy w ich rodzinach da się zaobserwować jakiś określony podział ról? Czy mama, tata, siostra, brat oraz inni członkowie rodziny na co dzień wykonują jakieś określone czynności? Czy oni sami mają jakieś obowiązki? Zastanówcie się, co tata ostatnio ugotował? A czy mama coś naprawiła w domu? W jakich czynnościach pomagacie rodzicom w domu? Pozwól uczniom na swobodne wypowiedzi, nie zapisuj ich na tablicy. W gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych: Powiedz uczniom, że teraz przez chwilę będą pracować w grupach. Podziel klasę na grupy 4 osobowe. Rozdaj arkusze papieru i mazaki. Poproś uczniów, by zastanowili się i wypisali na otrzymanych kartkach, jakie funkcje pełnią w ich rodzinach kobiety, a jakie mężczyźni? (jakie mają obowiązki, zadania, czym się na co dzień zajmują). Następnie poproś przedstawiciela jednej z grup o przedstawienie wyników pracy. Pozostali uczniowie słuchają i uzupełniają wypowiedź przedstawiciela pierwszej grupy o informacje/przykłady, które nie pojawiły się w tej prezentacji. Efektem podsumowania pracy w grupach powinna być lista ról (funkcji) pełnionych przez kobiety i mężczyzn świadcząca o ewolucji tradycyjnego podziału ról społecznych. Na pewno pojawi się wiele przykładów kobiet (matek), które są aktywne zawodowo, pojawią się też przykłady mężczyzn (ojców) wykonujących prace domowe tradycyjnie przypisywane kobietom (gotowanie, sprzątanie). Powstały zbiór ról społecznych przypisywanych kobietom/mężczyznom będzie punktem wyjścia do rozmowy na temat tradycyjnego podziału ról społecznych oraz jego ewolucji. W jej trakcie możesz zadawać następujące pytania: Jak na podstawie zdobytych w domu informacji możecie określić role pełnione przez kobiety w Polsce przed 100 laty? Czy wasze babki i prababki pracowały zawodowo? Jakie były ich główne obowiązki? Czy dawniej mężczyźni poświęcali tyle samo czasu na wychowywanie dzieci co współcześnie? Wyjaśnij uczniom, że wnioski z tego ćwiczenia oraz rozmowy będą im potrzebne w dalszej części zajęć. Powiedz, żeby starali się zapamiętać omawiane kwestie. 2) Powiedz uczniom, że zaraz obejrzą drugą część zdjęć. Poproś, by w czasie oglądania zastanowili się, co jest głównym tematem. 3) Po obejrzeniu zdjęć We wszystkich rodzajach szkół: Zapytaj uczniów, co jest tematem zdjęć (nauka jazdy na rowerze). Zwróć uwagę, by pojawiły się następujące informacje (np. zadając pytania pomocnicze): dziewczynki uczą się jeździć na rowerze, jazda na rowerze na początku nie jest łatwa, więc dziewczynki pomagają sobie nawzajem, podtrzymują się, aby łatwiej było utrzymać równowagę, korzystają też z pomocy nauczycielki, ostatecznie jeżdżą już tak dobrze, że mogą się nawet wozić na ramie. Na zdjęciach widoczne są same dziewczynki, mężczyźni ani chłopcy nie pomagają i nie uczą się razem z nimi. 55
4) We wszystkich rodzajach szkół: Wyjaśnij, że zdjęcia zostały zrobione w Indiach przez wolontariuszkę Martę, która realizowała program Girls Can czyli Dziewczyny potrafią. W zajęciach uczestniczyły wyłącznie dziewczynki, a nauka jazdy na rowerze była jednym z elementów programu. Zapytaj uczniów, czy domyślają się, dlaczego w zajęciach uczestniczyły tylko dziewczynki? Jakie korzyści przyniesie im ta umiejętność? Jak to może wpłynąć na ich przyszłość? W szkołach podstawowych pomóż uczniom znaleźć odpowiedzi, zadając pytania pomocnicze. W gimnazjach i szkołach ponadgimnazjalnych: Podziel uczniów na grupy. Poproś, aby przeprowadzili dyskusję na ten temat. Postaw problem do dyskusji dla starszych uczniów: czy dostrzegają zależność pomiędzy sposobem przemieszczania się a rolą społeczną? Poproś, by się zastanowili, jak umiejętność jazdy na rowerze wskazuje miejsce kobiet/dziewczynek w rodzinie. Zastanówcie się, dlaczego w Indiach dziewczynki nie jeżdżą na rowerach? 5) W szkołach podstawowych i młodszych klasach gimnazjum: W ramach podsumowania wygłoś miniwykład na temat tego, że w Indiach, tak jak w wielu innych krajach, zachodzą zmiany i coraz częściej kobiety, które dotychczas nie miały dostępu do życia publicznego, zaczynają odgrywać ważne role społeczne najlepszym przykładem na to jest była premier Indii Indira Gandhi. 56
57
58