POLITECHNIKA OPOLSKA WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA I INŻYNIERII PRODUKCJI ANALIZA TECHNICZNA RYNKÓW FINANSOWYCH ARKADIUSZ SKOWRON OPOLE 2007 Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 1
ANALIZA TECHNICZNA RYNKÓW FINANSOWYCH Arkadiusz A. Skowron
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 3
Ogólna charakterystyka AT Na rynku dominują dwa sposoby analizy: techniczny fundamentalny Analitycy fundamentalni starają się określić wartość firmy, biorąc pod uwagę osiągane przez nią wyniki, zadłużenie, pozycję w branży, kompetencję zarządu itp. Dodatkowo uwzględniają sytuację gospodarczą i polityczną całego kraju. Analiza techniczna wychodzi z założenia, że wszystkie te czynniki i tak znajdą odzwierciedlenie w kursach. Dlatego koncentruje się na badaniu samych kursów. Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 4
Reguły analizy technicznej 1. Rynek dyskontuje wszystko - wszelkie czynniki, które mają wpływ na cenę są już w niej uwzględnione; 2. Ceny podlegają trendom - kursy poruszają się w trendach, a zadaniem analizy technicznej jest wychwytywanie ich zmian; 3. Historia się powtarza - w warunkach zbliżonych do przeszłych, sytuacja rynkowa będzie kształtować się podobnie. Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 5
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 6
Wykres liniowy Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 7
Wykres słupkowy Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 8
Wykres świecowy Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 9
Skala arytmetyczna Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 10
Skala logarytmiczna Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 11
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 12
Podstawowe pojęcia AT Cena reprezentująca stan równowagi pomiędzy popytem, a podażą. Cena otwarcia (otwarcie) - jest to cena, po której zostaje zawarta pierwsza transakcja w danym okresie. Cena najwyższa (maksimum) - jest to najwyższa cena osiągnięta przez papier w ciągu analizowanego okresu. Cena najniższa (minimum) - jest to najniższa cena osiągnięta przez papier w danym okresie. Cena zamknięcia (zamknięcie) - jest to cena, po której została zawarta ostatnia transakcja w danym okresie. Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 13
Podstawowe pojęcia AT Wolumen - liczbę jednostek aktywów (np. akcji), które zmieniają właściciela w określonym czasie; zachowanie wolumenu powinno być zgodne z kierunkiem aktualnej tendencji cenowej Obrót iloczyn ceny i wielkości wolumenu; może nie ulegać zmianom, mimo iż zmienią się cena i liczba walorów będących przedmiotem transakcji Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 14
Podstawowe pojęcia AT Linia trendu linia wyznaczając kierunek bieżącej tendencji; linia wsparcia - układ coraz wyższych minimów cenowych; linia oporu - układ coraz niższych maksimów cenowych; wewnętrzna linia trendu - pokonana linia wsparcia trendu wzrostowego wyznaczająca poziom oporu oraz przebita linia trendu spadkowego wyznaczająca poziom wsparcia Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 15
Linie trendu Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 16
Linie trendu Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 17
Rodzaje trendów Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 18
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 19
Analiza formacji formacje zapowiadające odwrócenie się trendu, formacje sygnalizujące kontynuację trendu, formacje uniwersalne, czyli takie które spełniają oba warunki Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 20
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 21
Głowa i ramiona Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 22
Głowa i ramiona Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 23
Odwrócona głowa z ramionami Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 24
Odwrócona głowa z ramionami Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 25
Podwójny szczyt Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 26
Podwójny szczyt Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 27
Podwójne dno Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 28
Spodek Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 29
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 30
Trójkąt równoramienny Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 31
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 32
Prostokąt Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 33
Flagi i chorągiewki Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 34
Flagi i chorągiewki Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 35
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 36
Średnie ruchome (kroczące) Najpopularniejsze i najstarsze narzędzia AT Służą do pomiaru zasięgu trendu, dominującej tendencji obecnej na rynku, generują sygnały o nadchodzących zmianach oraz identyfikują najlepsze momenty do kupna i sprzedaży akcji Nie zawiera w sobie elementu subiektywnego oceny sytuacji Definicja: jest to średnia z pewnej grupy danych (np. 15 dni suma 15 ostatnich cen/15; średnia cen zamknięcia z ostatnich 15 dni przesuwa się do przodu z każdym kolejnym dniem notowań) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 37
Średnie ruchome (kroczące) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 38
Rodzaje średnich ruchomych Prosta średnia krocząca (simple moving average) - jest to średnia arytmetyczna uwzględnia jedynie okres obejmowany przez średnią, nadaje takie same wagi każdej cenie zamknięcia Średnia ważona (weighted moving average): nadaje większą wagę bardziej aktualnym cenom uwzględnia wyłącznie okres, którego dotyczy (np. 15 poprzednich wartości) Średnia wykładnicza (exponential moving average) - nazywana średnią wygładzaną wykładniczo: nadaje większą wagę bardziej aktualnym cenom (średnia ważona) przykłada coraz mniejszą wagę do bardziej odległych cen obejmując jednocześnie wszystkie dane dotyczące historii danego waloru Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 39
Wstęgi Bollingera wokół średniej umieszcza się dwie wstęgi, które są oddalone od niej o dwa (lub inną liczbę) odchylenia standardowe przy stosowaniu dwóch odchyleń standardowych 95% danych cenowych powinno znaleźć się pomiędzy dwiema wstęgami jeśli ceny docierają do górnej lub dolnej wstęgi, wtedy rynek staje się wykupiony lub wyprzedany. rozszerzające się wstęgi świadczą o możliwym końcu głównego trendu, natomiast zwężanie się wstęg może być pierwszym sygnałem początku nowego trendu Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 40
Wstęgi Bollingera Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 41
Analiza techniczna rynków finansowych 1. Podstawy analizy technicznej 1. Ogólna charakterystyka analizy technicznej 2. Reguły analizy technicznej 3. Rodzaje wykresów 4. Podstawowe pojęcia 2. Analiza formacji 1. Formacje odwrócenia trendu 2. Formacje odwrócenia lub kontynuacji trendu 3. Formacje kontynuacji trendu 3. Analiza wskaźnikowa 1. Średnie cenowe 2. Oscylatory Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 42
Wskaźnik zmiany ROC (Rate of Change) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 43
Wskaźnik zmiany ROC (Rate of Change) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 44
Wskaźnik zmiany ROC (Rate of Change) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 45
Wskaźnik zmiany ROC (Rate of Change) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 46
Średnie kroczące MACD (Moving Average Convergence Divergence) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 47
Wskaźnik siły zmiennej RSI (Relative Strength Index) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 48
Wskaźnik siły zmiennej RSI (Relative Strength Index) Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 49
ISPAG PRO 9.0 Arkadiusz Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 50
ANALIZA TECHNICZNA RYNKÓW FINANSOWYCH Arkadiusz A. Skowron
BIBLIOGRAFIA I USTAWY I AKTY PRAWNE Czekała M., Analiza fundamentalna i techniczna, Wrocław 1998 Murphy J. J., Analiza techniczna rynków finansowych, Warszawa 1999 Zielonka P., O przewidywaniu cen akcji, Warszawa 2000 II ARTYKULY I ROZPRAWY Analiza techniczna, Portal Edukacji Kapitałowej, NewTrader.pl III POZYCJE INNE Encyklopedia Analizy Technicznej, WD SOFTWARE, http://www.wdsoftware.com/pl/encyklopedia-at/ Wirtualna Akademia Giełdowa, Wykład VII. Analiza techniczna., GPW w Warszawie S.A W pracy wykorzystano grafiki oraz wydruki z programu ISPAG PRO których właścicielem jest firma WD Software a także grafiki z Wirtualnej Akademii Giełdowej, których właścicielem jest GPW w Warszawie SA. Grafiki oraz wydruki z programu ISPAG PRO zostały wykorzystane wyłącznie w celach naukowych. Nazwy i znaki handlowe użyte w pracy należą do ich właścicieli i zostały wykorzystane wyłącznie w celach Arkadiusz naukowych. Skowron Analiza techniczna rynków finansowych 52