SPIS TREŚCI 1. Założenia programu. 2. Cele programu. 3. Formy i metody pracy. 4. Czas realizacji. 5. Tematyka zajęć. 6. Geneza programu. 7. Przykładowy scenariusz zajęć. 1
ZAŁOŻENIA PROGRAMU Projekt zakłada wykształcenie u wychowanków postaw proekologicznych związanych z celowym i świadomym segregowaniem odpadów we własnym otoczeniu oraz oszczędnością zasobów naturalnych. Program uwzględnia: wykorzystanie infrastruktury ekologicznej czyli obecność w najbliższym otoczeniu punktów i kontenerów na odpady punktów skupu surowców wtórnych instalację urządzeń energooszczędnych i ograniczających zużycie wody Program zakłada: ukazanie wychowankom celowości podejmowanych działań poprzez zapoznanie z przebiegiem recyklingu podstawowych surowców wtórnych oraz utylizacji odpadów współpracę z organizacjami pozarządowymi podjęcie działań służących popularyzacji zagadnienia w najbliższym otoczeniu dziecka CELE PROGRAMU Wychowanek uczestnicząc w programie: ma świadomość wpływu na stan przyrody poprzez własne zachowanie potrafi samodzielnie ocenić rodzaj odpadu i umieścić go w odpowiednim kontenerze zna bezpośrednie i pośrednie korzyści jakie może przynieść segregowanie odpadów zna możliwości przeróbki surowców wtórnych zna możliwe sposoby utylizacji odpadów aktywnie uczestniczy w gromadzeniu surowców wtórnych zna pojęcia i symbole związane z recyklingiem 2
FORMY I METODY PRACY Program przewiduje organizację zajęć w internacie dla chłopców. Zakłada organizację zajęć planowych w budynku, wycieczek edukacyjnych we współpracy z instytucjami działającymi w środowisku lokalnym oraz podejmowanie inicjatyw własnych o charakterze lokalnym jak i uczestnictwo i akcjach ogólnokrajowych. TEMATYKA ZAJĘĆ Organizacja zajęć przewiduje realizację poszczególnych tematów w sposób ułatwiający wychowankom zdobycie i utrwalenie sobie wiadomości dotyczących wybranego aspektu ekologii. Zakłada stopniowe poszerzanie zakresu zdobywania nowych wiadomości od środowiska najbliższego dziecku do szeroko rozumianego środowiska lokalnego. Uczestnik zajęć zdobywa wiedze na podstawie obserwacji kierowanej i dowolnej, eksperymentów, własnych doświadczeń oraz wiadomości przekazywanych stopniowo przez opiekuna. Założeniem programu jest taka konstrukcja zajęć i ich przebiegu aby podopieczni sami doszli do założonych wniosków i poczuli się odpowiedzialni za własne działania. Sprzyjać temu ma ukazanie zależności człowiek - środowisko i wpływu jednostki na stan przyrody. Wychowanek podejmując się danego zadania ma czuć, iż robi coś ważnego i odnosić z tego satysfakcję. Wzmocnieniem pozytywnym dla wychowanków ma być gromadzenie funduszy ze zbiórki surowców wtórnych, których przeznaczenie zostanie z góry ustalone przez grupę. Sposób rozliczania wkładu pracy zależy od przyjętej formy i polegać ma na ocenie wkładu pracy i zaangażowania bądź zebranych surowców wtórnych w środowisku rodzinnym. Tematyka zajęć obejmuje : 1. Zajęcia wstępne zachęcające do udziału w zajęciach. Polegać mają na ukazaniu dzieciom problemu i zachęceniu do działania. Częścią tych zajęć ma być uświadomienie ilości odpadów jaka powstaje codziennie wokół nas i przekonanie dzieci, iż świat bez wysypisk śmieci jest piękniejszy. Zajęcia mogą mieć formę wycieczek poglądowych eksperymentu lub obserwacji kierowanej. Celem ich jest przekonanie podopiecznych, że również oni maja wpływ na wygląd otoczenia podejmując się powierzonych zadań. Dodatkową motywacją dla wychowanków jest pisemna deklaracja chęci udziału w zajęciach oraz zbiórka 3
funduszy ze sprzedaży makulatury na ustalony przez chłopców cel. 2. Śmieć przyjaciel czy wróg? Założeniem tych zajęć jest ukazanie, iż odpady dzielą się na szkodliwe i nieszkodliwe dla środowiska (organiczne i nieorganiczne). Zajęcia te mają za zadanie ukazanie kierunku podejmowanych działań na segregowanie odpadów nieorganicznych i odpowiednie składowanie odpadów organicznych. Wychowanek zostaje ty wdrażany do rozpoznawania odpadu (plastik szkło papier, baterie), nazywania go i sortowania wg ustalonych reguł. (szkło białe, szkło kolorowe, papier, baterie) 3. Co z tym śmieciem? Nauka rozróżniania i segregowania odpadów na plastik, szkło, papier, baterie połączona ze sposobami ich gromadzenia. Wprowadzenie odpowiednich kolorów sugerujących rodzaj odpadu (szkło biały, szkło kolorowe zielony, plastik żółty, baterie pomarańczowy). Zapoznanie z przeznaczeniem i sposobem korzystania z kontenerów na odpady. Poznanie możliwości powtórnej przeróbki odpadów i utylizacji w trakcie wycieczek i zajęć praktycznych. Stworzenie Kącika Odpadów w którym gromadzone będą tymczasowo odpady. Poznanie alternatywnego wykorzystania odpadowa poprzez wykonanie prac plastycznych ze zgromadzonych materiałów. 4. Skąd się biorą śmieci? Próby odpowiedzi na pytania o najczęstsze źródła śmieci i powody ich powstawania (sklep, opakowania, transport). Zachęcenie dzieci do baczniejszej uwagi na sposób robienia zakupów. Praktyczne ćwiczenia w środowisku lokalnym i eksperymenty dotyczące źródeł odpadów. Uświadomienie podopiecznym, iż odpady są częścią cywilizacji i nie da się ich całkowicie wyeliminować jednak można znacząco zmniejszyć ich liczbę. 5. Ekolodzy to My! Własne akcje ekologiczne polegające na porządkowaniu Rezerwatu Podkarczówka przy wsparciu MPO Kielce. Akcje polegać mają na cyklicznym porządkowaniu wybranego terenu w pobliżu placówki i umieszczaniu informacyjnych tablic zachęcających do dbania o czystość. 6. I co z tego mamy? Ukazanie korzyści wynikających z segregowania odpadów (czyste środowisko, sprzedaż odpadów wtórnych itp.). Wycieczka do wybranego miejsca 4
sfinansowana całkowicie ze zgromadzonych środków. Podkreślenie i umotywowanie chłopców do podejmowania dalszych działań w kierunku segregowania odpadów we własnym środowisku. 7. Oszczędzaj światło i wodę! Wdrażanie chłopców do oszczędzana energii elektrycznej i wody. Wyjaśnienie powodów i celowości takiego postępowania. Główne sytuacje w jakich marnujemy prąd i wodę. Modernizacja wyposażenia internatu oraz ustalenie zasad zachowania. GENEZA PROGRAMU Problem racjonalnej gospodarki odpadami jest niezmiernie istotny gdyż w ciągu ostatnich lat wielkość nagromadzonych odpadów uległa podwojeniu. W większości przypadków odpady wcale nie są przerabiane. 99% odpadów komunalnych skierowano na wysypiska, które zajmują łącznie powierzchnię około 3020 hektarów. Jedynie 1% odpadów przerabia kilka kompostowni w Polsce. W miastach powstaje ok. 50 mln m 3 odpadów komunalnych stałych i ok. 15 mln m 3 odpadów płynnych rocznie Szacowany tonaż powstających odpadów komunalnych wynosi 12 mln ton rocznie. Według oficjalnych danych statystyczny Polak produkuje ponad 350 kg odpadów rocznie. Są wśród nich odpady organiczne, szkło, plastyki, papier, puszki metalowe. Podstawą ekologicznego myślenia jest świadomość, że wszystko ze wszystkim jest połączone i naruszenie nawet jednego elementu, może poważnie uszkodzić istniejącą równowagę. Nonszalancko potraktowane śmieci, spalone bądź zakopane w kącie ogrodu - nie znikną. Wrócą z powietrzem, którym oddychamy, z wodą którą pijemy. Najważniejsze to starać się myśleć o odpadzie, kiedy dokonujemy zakupu. Sposób pakowania, pojemność, sposób transportu i przechowywania wszystko to ma niebagatelne znaczenie w gospodarce odpadami. Istotne jest by odpady były właściwie sortowane i zabezpieczane. Fakty dotyczące recyklingu mówią same za siebie: Recykling papieru - recykling 1 tony papieru pozwala na zaoszczędzenie: od 2,3 m3 do 7 m3 miejsca na składowisku 26500 litrów wody 1476 litrów ropy Wyprodukowanie 1 tony papieru z makulatury: chroni 17 drzew przed wycięciem 5
ogranicza ilość: zużycia energii o 75%, zanieczyszczeń powietrza o 74%, ścieków przemysłowych o 35%. Wady: papier może być wykorzystany powtórnie jedynie trzy razy, gdyż w trakcie przetwarzania ulegają pogorszeniu jego właściwości (skrócenie włókien). Recykling szkła - szkło może być przetwarzane nieograniczoną ilość razy. Recykling 1 tony szkła pozwala na zaoszczędzenie: 603 kg piasku, 196 kg sody kalcynowanej, 196 kg wapienia i 68,5 kg skalenia - ogranicza się w ten sposób degradację środowiska w tym znaczące zmiany krajobrazu. Wyprodukowanie nowego wyrobu ze stłuczki szklanej ogranicza ilość: zużycia energii o 25-32%, zużycia wody o 50%, zanieczyszczeń powietrza o 14-20%, odpadów przemysłowych o 97%. Recykling metali - produkcja stali ze złomu ogranicza ilość: zużycia surowców pierwotnych o 90%: 1134 kg rudy żelaza, 453,5 kg węgla i 18 kg wapienia, odpadów górniczych o 97%, energii o 74% 6
PRZYKŁADOWY SCENARIUSZ ZAJĘĆ Temat zaj ęć: Papier Cel główny: Wychowanek świadomie segreguje odpady. Cele operacyjne: Wychowanek: zna i rozumie pojecie ekologia, segregacja odpadów, recykling potrafi ukazać celowość segregowania odpadów poda rzeczy które można wytworzyć po przeróbce makulatury poda rzeczy które można wytworzyć z papieru i makulatury wzbogaci swój zasób słownictwa czynnego i biernego poprawnie wypowie wyrazy sformułuje wypowiedzi słowne w postaci pełnych zdań ma poczucie sprawczości i odpowiedzialności za wygląd najbliższego otoczenia potrafi przeliczać elementy w zakresie 10 potrafi porównać przedmioty pod względem wielkości i kształtu potrafi pracować w zespole rozwija sprawność manualną wzmacnia aparat oddechowy Formy pracy: grupowa indywidualna Metody pracy: słowna oglądowa praktycznego działania Środki dydaktyczne: makulatura, gruba tektura, klej, nożyczki, zszywacz 7
Dzie ń pracy - aktywności ucznia. Wytworzenie sytuacji inspirującej określony rodzaj aktywności ucznia. 1. Zebranie chłopców na świetlicy. Przywianie się. 2. Zapoznanie chłopców z tematem zajęć. Określenie przedmiotu aktywności. 1. Próby odpowiedzi na pytana: co jest najwygodniej zrobić z papierem? do czego może doprowadzić zaśmiecanie środowiska? przypomnienie pojęcia segregacja odpadów i recykling Wielokierunkowa aktywność edukacyjna. 1. Czy każdy papier nadaje się do segregowania ustalenie co można uznać za makulaturę. Prezentacja przykładowych gatunków papieru i materiałów przypominających papier. Zwracanie uwagi na istotne szczegóły determinujące jego przydatność Segregowanie ich pod względem przydatności do segregowania, kolorów, ciężaru i formatu. 1. Ustalenie sposobu co należy robić z odpadami, czyli jak gromadzić makulaturę. Prezentacja miejsca gdzie gromadzona jest makulatura w placówce. 2. Ustaleni co można zrobić z makulatury (papier toaletowy, opakowania, papier na książki). 3. Jak możemy wykorzystać makulaturę w szkole? - prace plastyczne, ochrona ławek podczas zajęć itp. 4. Zachęcenie chłopców do wykonania przestrzennych prac plastycznych z makulatury (abażur z papieru) 5. Przygotowanie materiałów. 6. Prezentacja etapów wykonania prac: nadmuchanie balonu ćwiczenia aparatu oddechowego posmarowanie jego powierzchni wazeliną oklejanie balonu warstwami papieru makulaturowego odstawienie do wyschnięcia 7. Aranżacja miejsca pracy. Odliczanie potrzebnych arkuszy papieru i pozostałych materiałów. 8. Podział chłopców na 2 osobowe grupy. 8
9. Samodzielna bądź kierowana praca wychowanków w zespołach. Podsumowanie i ewaluacja zajęć. 1. Przypomnienie zasad segregowania makulatury. 2. Odpowiedzi na pytania dotyczące sposobów wykorzystania makulatury przez ludzi. Ocena efektów pracy wychowanków. 1. Prezentacja prac wychowanków. 2. Ocena stopnia zaangażowania podopiecznych w zajęcia. 3. Podziękowanie chłopcom za uwagę. KOMENTARZ METODYCZNY: Chłopcy w trakcie zajęć utrwalają sobie pojęcia segregacji odpadów i postawę odpowiedzialności za własne otoczenie. poznaja możliwość powtórnego wykorzystania papieru jak i sposób jego gromadzenia jako surowca wtórnego. Bogacą zasób słownictwa oraz wdrażani są do wypowiedzi słownych z użyciem pełnych zdań. Ponadto uczą się pracy w zespole podczas wykonywania prac plastycznych. 9