temat: Zimowe zmartwienia ptaków. Poznawanie przyrody Polski podczas zabaw matematyczno-przyrodniczych i ruchowych przygotowujących do rozumienia tekstów literackich lekcja 2.3 Holistyczny cel ogólny Wsparcie całościowego rozwoju dziecka przez doświadczenie wspólnych zabaw zakończonych przygotowaniem karmnika dla ptaków Wymagania szczegółowe 1 Uczeń rozumie proste wypowiedzi monologowe i dialogowe bez dodatkowych wyjaśnień uczestniczy w rozmowie, wyraża w prosty sposób własne zdanie formułuje krótką wypowiedź, opowiada o własnych doświadczeniach, opisuje ludzi, przedmioty, miejsca i sytuacje czyta na głos i cicho proste, krótkie teksty dzieli wyrazy na sylaby korzysta z obrazkowych słowników i encyklopedii rozumie krótkie utwory literackie i inne teksty kultury pisze małe i wielkie litery, dostrzega różnice między literą a głoską przepisuje wyrazy i proste zdania dba o poprawność graficzną polskich liter słuchanie mówienie czytanie pisanie Przewidywane osiągnięcia doświadczenia uczniów w obszarach rozwojowych Dzieci poruszają się rytmicznie, biegają, kreślą, wycinają, pozostają w bezruchu, doskonalą integrację obustronną rąk, konstruują ptaki z kolorowych papierowych kółek (rysują), kreślą literę g, rysują gila bez odrywania ręki; uczestniczą we wspólnym tańcu, uczą się dobrych relacji z rówieśnikami, współpracują przy tworzeniu wspólnej karty pracy, dzielą się wykonaną karta pracy, uczą się odroczonej gratyfikacji; odczuwają radość, zaciekawienie, zdziwienie, zachwyt wynikający z poczucia sprawstwa; rozwój fizyczny rozwój społeczny rozwój emocjonalny 1 Wynikające z podstawy programowej dla dzieci uczących się języka polskiego poza Polską. http://malyska.edu.pl/ 1
rozwój poznawczy uczą się nowych słów, poznają teksty literackie, doskonalą umiejętność rozumienia i mówienia po polsku, głoskują słowa, wysłuchują głoskę g w różnych pozycjach, czytają proste zdania, ćwiczą użycie liczebników porządkowych, wysłuchują różnice w słowach gaszę kaszę, poszerzają swoją wiedzę na temat przyrody Polski, rozpoznają wybrane ptaki zimujące w Polsce. Materiały dydaktyczne 22 27 Sprytny Ołówek. Cz. 2, s. 22 27, papier flipchartowy (jeden dla czterech osób), kółka papierowe żółte, czerwone, szare i nieco większe czarne (po jednym dla każdego dziecka), klej, kolorowy papier, odtwarzacz muzyki, nożyczki PLANOWANE SYTUACJE EDUKACYJNE I ICH FUNKCJE 1. Zabawa powitalna Podaj uśmiech tworzenie rytuału powitania, tworzenie dobrej atmosfery, przypomnienie i utrwalenie znaczenia słowa plotka Dzieci ustawiają się w kręgu i przekazują sobie dyskretnie, cichutko, na ucho życzenia: Życzę ci dobrego dnia. Wspominając poprzednie zajęcia, podczas których przekonali się, jak powstaje plotka, starają się przekazywać życzenia wyraźnie, dokładnie, aby ostatnia osoba stojąca w kręgu także je usłyszała. 2. Zabawa dydaktyczna Co wyczuwasz? ćwiczenia w rozumieniu i mówieniu po polsku, rozumienie słów wklęsłość i wypukłość, przygotowanie do kolejnych ćwiczeń Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na duży arkusz białego papieru leżący na każdym stoliku. Uczniowie rozkładają złożony na 16 części 2 kwadrat i dotykają papieru, szukając zagłębień (wklęsłości) i wypukłości. Rozprasowują arkusz papieru (rozciągają na płasko) delikatnymi ruchami rąk. Przy każdym tak przygotowanym arkuszu pracuje 4 dzieci. 3. Kinezjologiczna zabawa dydaktyczna Kolorowe kropki ćwiczenia w rozumieniu i mówieniu po polsku, równoważenie lateralne, podniesienie poziomu energii, odprężenie i przygotowanie do koncentracji na kolejnym zadaniu Dzieci zajmują miejsca, po 4 osoby przy jednym papierze. Każda grupa otrzymuje 4 kredki (czerwoną, zieloną, żółtą i brązową). Każde dziecko wybiera jedną kredkę i przełamuje ją na 2 części. Dzieci, słuchając melodii Trojaka, chodzą rytmicznie wokół stołów. W czasie refrenu stawiają kropki na rozłożonym papierze 3. Nauczyciel pomaga dzieciom w tym, by kropki były stawiane rytmicznie. Po zabawie cały papier powinien być wypełniony kolorowymi kropkami. 2 Kwadrat z papieru flipchartowego złożony na 4 części i ponownie złożony na 4 części. 3 Nauczyciel może urozmaicać rytmiczne kreślenie kropek, polecając kreślenie po cichu, głośno, cały czas zwracając uwagę na rytm. 2 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska
4. Opowieść nauczyciela O polskich ptakach zimą Nauczyciel prezentuje dzieciom wybrane ptaki, które zimują w Polsce: gawrona, gila, sikorkę i wróbla. Pokazuje ich zdjęcia, opisuje wygląd (barwę, wielkość), upodobania żywieniowe, przedstawia ciekawostki. Dzieci czytają nazwy ptaków (globalnie) i nazwy ich przysmaków (gawron kiełki zbóż, gil nasiona jarzębiny, sikorka słoninka, wróbel ziarna). ćwiczenia w rozumieniu po polsku, poszerzanie słownictwa, zainteresowanie przyrodą, przygotowanie do obserwacji przyrody, do rozumienia potrzeby niesienia pomocy zwierzętom 5. Zgadywanka Jak nazywa się ten ptak? Nauczyciel ponownie opowiada o ptakach, nie wymieniając ich nazwy. Dzieci, mając przed oczami zdjęcia ptaków, odgadują, o jakim ptaku mowa i argumentują swoją odpowiedź, np.: To niewielki, kolorowy ptaszek. Ma małą głowę, ciemne oczy, ostry dzióbek i białe policzki w ciemnych obwódkach. Brzuszek ma żółty. Jego tułów jest zakończony zadartym ogonkiem, podobnym do łopatki. Nogi ma nieduże, zakończone ostrymi pazurkami. (sikorka) To ptak ruchliwy i zwinny. Żyje w lasach, ogrodach i parkach. Latem zjada szkodniki drzew oraz owady. Zimą wymaga dokarmiania. Zimowym przysmakiem tego ptaszka jest tłusta słoninka. (sikorka) Ptaszek, którego można rozpoznać po śpiewie cicibej. (sikorka) To piękny ptaszek niewiele większy od wróbla. Dziób mocny, krótki, stożkowaty. Na głowie ma czarną czapeczkę. Grzbiet ma popielaty, brzuszek czerwony. (gil) Można go zaobserwować zimą, gdy pojawia się w stadkach na drzewach z zaschniętymi owocami, wiosną ukrywa się i trudno go zobaczyć. (gil) Ptaszek, którego można rozpoznać po śpiewie diju diju. (gil) To ptak średniej wielkości, z sylwetki podobny do wrony. Upierzenie na całym ciele ma czarne z niebieskawo-fioletowym, metalicznym połyskiem. Pióra przy nasadzie dzioba ma wytarte. Jest często mylony z krukiem, ale jest od kruka mniejszy i ma mniej masywny dziób. (gawron) Zimą wyszukuje pod śniegiem kiełkujących roślin i drobnych zwierzątek, ale nie pogardzi też nasionami i orzechami. Jest ptakiem bardzo inteligentnym, co udowadnia m.in. przez radzenie sobie z orzechami włoskimi: żeby je rozbić, zrzuca je na jezdnie, a czasem podkłada pod koła samochodów stojących na czerwonym świetle. (gawron) Ptak, którego można rozpoznać po usłyszeniu grab grab. (gawron) Jest ptakiem powszechnie znanym, ponieważ zawsze żył wyłącznie przy domach zamieszkałych przez ludzi. Jego piórka są szarobrązowe. Gniazda zakłada w szczelinach budynków, zwłaszcza pod dachem. W ostatnich latach liczebność tych małych ptaszków znacznie zmalała, zwłaszcza w miastach. (wróbel) Jest częstym gościem w karmnikach. Jego ulubiony pokarm to słonecznik, proso, pszenica, kasze, nasiona konopi, orzechy. Nie pogardzi też okruszkami. (wróbel) Ptaszek, którego można rozpoznać po usłyszeniu ćwir ćwir. (wróbel) Po serii zagadek zadawanych przez nauczyciela chętni uczniowie mogą sami formułować zagadki o poznanych ptakach. ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu i mówieniu, utrwalenie informacji o poznanych ptakach zamieszkujących Polskę, porządkowanie wiedzy z zakresu przyrody Polski, przygotowanie do redagowania opisu 6. Zabawa ruchowa Mowa ptaków Dzieci losują karteczki z wizerunkiem ptaka 4 i dymkiem z zapisem wydawanych przez tego ptaka dźwięków. Poruszają się, udając fruwającego ptaka i odzywają się zgodnie z zapisem na wylosowanej karteczce. Usiłują odnaleźć swoich kuzynów. podniesienie energii, relaks, ćwiczenia słuchu fonematycznego, ćwiczenia artykulacyjne, utrwalenie informacji na temat ptaków zimujących w Polsce 4 Karta pracy http://malyska.edu.pl/ 3
rozumienie ze słuchu, poszerzanie słownictwa, ćwiczenie w użyciu liczebników głównych i porządkowych, koordynacja wzrokowo-ruchowo-przestrzenna, rozszerzenie pola widzenia rozumienie ze słuchu, poszerzanie słownictwa, ćwiczenie w użyciu liczebników głównych i porządkowych, koordynacja wzrokowo-ruchowo-przestrzenna, rozszerzenie pola widzenia, nauka logicznego myślenia, ćwiczenia w kodowaniu 7. Zabawa matematyczna Budujemy karmnik Dzieci, w zespołach czteroosobowych, przystępują do budowania karmnika. Najpierw ustalają, gdzie jest góra, a gdzie dół przygotowanego wcześniej papieru. Dzieci przyjmują takie pozycje względem papieru, aby wszyscy mieli tę samą perspektywę. Odszukują linie zgięć i zaznaczają je kredką (nazywając wklęsłości i wypukłości). Nauczyciel wprowadza nazwy kolumna i rząd 5. Dzieci, wspólnie z nauczycielem, liczą rzędy i kolumny na swoich kartach pracy. Wskazują odpowiednie miejsce, gdy nauczyciel opisze je, używając liczebników porządkowych (np.: O którym miejscu możemy powiedzieć, że to drugi rząd i druga kolumna?) 8. Zabawa logiczna sudoku W pewnym karmniku Nauczyciel opowiada dzieciom o tym, co wydarzyło się w karmniku. Dzieci ilustrują historię, umieszczając w odpowiednim miejscu obrazek przedstawiający ptaka, o którym mówi nauczyciel, np.: Do karmnika przyleciał gawron i zajął miejsce w pierwszym rzędzie, w pierwszej kolumnie. Potem przyleciała sikorka i usiadła daleko od gawrona, w pierwszym rzędzie, ale w czwartej kolumnie Dzieci wybierają spośród papierowych, kolorowych kółeczek takie, które mogą symbolizować poznane ptaki i zastępują obrazki symbolami. Przyklejają symbole w odpowiednich polach. Dzieci w zespołach uzupełniają karmnik tak, aby wszystkie miejsca były zajęte. Ptaki muszą być umieszczone tak, aby w każdym rzędzie i w każdej kolumnie był tylko jeden ptak z każdego gatunku. Dopiero po sprawdzeniu poprawności wykonania zadania dzieci przyklejają kółka. utrwalenie poznanych wiadomości, ćwiczenia doskonalące motorykę małą, wyzwalające radość i poczucie sprawstwa, przygotowanie do odbioru tekstów literackich 9. Zabawa konstrukcyjna Karmnik Dzieci rozcinają wspólną kartę pracy na 4 kwadraty, sprawdzają, czy w każdym jest symbol każdego poznanego ptaka. Konstruują własne karmniki, dorysowując lub doklejając brakujące elementy gila, sikorki, gawrona i wróbelka. Z kolorowego papieru konstruują dach karmnika. Interpretują kolorowe kropki, nakreślone w początkowej części zajęć (żółte słoninka, zielone kiełki zbóż, czerwone jarzębina, brązowe ziarna). 5 Nauczyciel wykonuje te same czynności na swoim papierze, wyeksponowanym na tablicy lub na ścianie, w widocznym miejscu. 4 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska
10. Zabawa z tekstem M. Małyski Karmnik Nauczyciel poprzedza prezentację wiersza informacją o tym, że w tej historii pojawi się, poza poznanymi dziś ptakami, jeszcze jeden. Prosi o zapamiętanie jego nazwy. Czyta wiersz tak, jakby opowiadał ciekawą historię, tajemniczo Dzieci słuchają z zamkniętymi książkami. Podają nazwę ptaka, o którym nie rozmawiano wcześniej. (kos) Rozmowa o potrzebie dokarmiania ptaków i o tym, jak ptaki odwdzięczają się ludziom. Dzieci włączają się do kolejnego czytania tekstu, uzupełniając rymujące się wersy. Dzieci samodzielnie (ale przy czujnym wsparciu nauczyciela) wykonują ćwiczenia na str. 22 i 23 (kolorują ptaki i uzupełniają kolorami sudoku). 22 ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu, zachęcenie do wspólnego czytania, rozmowa na ważne tematy, utrwalenie poznanych wiadomości o ptakach, ćwiczenia logicznego myślenia, przygotowanie do samodzielnego uczenia się 23 11. Zabawa fabularyzowana z elementami dramy Ołówkowe studio filmowe Zabawa może przebiegać podobnie jak na poprzednich zajęciach. Oglądanie fragmentów filmu przygotowanego przez reżysera, którym jest Ołówek str. 24 25 rozmowa o treści filmu: O czym jest film Ołówka? Wysłuchanie opowiadania czytanego przez nauczyciela. W czasie słuchania dzieci powinny mieć otwarte książki i śledzić ilustracje lub podążać wzrokiem za tekstem czytanym przez nauczyciela. Wspólne czytanie wyrazów zaznaczonych w tekście. Naśladowanie sposobu mówienia robota (czytanie sylabami na jednym tonie). Szukanie ukrytego misia i zaznaczanie kryjówki. Rozmowa o grach i zabawach, o wygrywaniu i przegrywaniu. Wyklejenie taśmą na podłodze schematu gry w klasy i wspólna gra zabawa. Ćwiczenia dramowe. Praca nad ożywieniem wybranego kadru. Zmiana aktorów i ról. Dokończenie gry w kółko i krzyżyk. Udzielenie odpowiedzi na pytania ze str. 25. ćwiczenia w rozumieniu ze słuchu, mówieniu i czytaniu, doświadczenie radości ze wspólnej zabawy, rozbudzanie wyobraźni i kreatywności, rozmowa na ważne tematy, ćwiczenie logicznego myślenia 24 25 12. Trening czytania i pisania w języku polskim Nauczyciel czyta dzieciom podpisy pod ilustracjami (str. 23), dzieci samodzielnie ćwiczą czytanie zdań. Dzieci rozcinają samodzielnie rozsypankę wyrazową 6 i wklejają do zeszytów ilustracje i pasujące do nich podpisy zgodnie z materiałem zamieszczonym w książce. Dzieci śpiewają z Samem i pomarańczowym ptaszkiem dowolną piosenkę w ptasim języku, zmieniając samogłoski. 6 Karta pracy zamieszczona w konspekcie. http://malyska.edu.pl/ 23 doskonalenie umiejętności czytania i pisania w aspekcie technicznym (czytanie globalne, czytanie sylabami, synteza pojedynczych liter, ćwiczenia w kreśleniu liter, ćwiczenie wymowy s z samogłoskami), semantycznym i krytyczno-twórczym (słuchanie ze zrozumieniem, rozmowy na temat tekstów, 5
interpretacja ilustracji, przygotowanie do płynnego pisania, nauka samodzielnego uczenia się, przygotowanie do treningu czytania w domu 26 27 Dzieci, wspólnie z nauczycielem, czytają wyrazy umieszczone w książce na str. 26, głoskują je i znajdują stosowne miejsce, by wpisać je do krzyżówki. Czytają wyrazy, w których g występuje w nagłosie (na początku) i w śródgłosie (w środku słowa). Dzieci ćwiczą kreślenie litery g w liniaturze lub na gładkim papierze (zgodnie z potrzebą rozpoznaną przez nauczyciela) 7. Dzieci wodzą palcem po wzorze (str. 27), zapamiętując sposób rysowania gila bez odrywania ręki. Można pomagać dzieciom powtarzając instrukcję : Ostry dziobek, brzuch czerwony, ogon w górę uniesiony, czarna główka, jeszcze chwila, skrzydło i narysowałeś gila. Dzieci rysują w powietrzu, palcem na stoliku, na plecach kolegi, aż wreszcie w zeszycie. Kolorują gila zgodnie z wiedzą zdobytą w czasie zajęć. Nazywają kolory upierzenia gila. Dorysowują gilowi brakujące elementy. Wspólne z nauczycielem przeczytanie krótkiego tekstu z cyklu Warto wiedzieć, aby móc opowiedzieć Wspólne z nauczycielem przeczytanie krótkiego tekstu z książki Trening z Ołówkiem, przeznaczonego do codziennego ćwiczenia czytania w domu. trening czytania, nauka alfabetu, nauka i utrwalenie nazw polskich liter 13. Alfabet, czyli uporządkowane litery Dzieci sprawdzają, w którym miejscu w alfabecie jest litera g. 27 27 rozumienie ze słuchu, mówienie, sprawdzenie wiadomości o ptakach, doskonalenie umiejętności odczytywania godzin, liczebniki 22 wywołanie radości ze wspólnej zabawy, poczucie wspólnoty, ćwiczenie słuchu mownego (para prymarna: gaszę kaszę) 14. Mandala Ptasi zegar Nauczyciel czyta kolejne polecenia z książki ( str. 27). Po każdym zdaniu upewnia się, że dzieci wiedzą, co mają robić. Dzieci kolorują symbolicznie ptaki umieszczone na tarczy zegara. Nauczyciel zachęca dzieci do odpowiedzi na pytania typu: Jaki ptak wskazuje godzinę pierwszą? 15. Zabawa Słuchamy i powtarzamy Dzieci poruszają się w rytmie dowolnej muzyki, naśladując fruwające ptaki. Gdy nauczyciel wyłączy muzykę, wszyscy zastygają w bezruchu, jedno wyznaczone dziecko powtarza za nauczycielem słowa: Kiedy tylko światło gaszę, ktoś wyjada moją kaszę i obserwuje, kto się poruszył. Przyłapana osoba będzie teraz powtarzała rymowankę i szukała wyjadacza kaszy. Zakończenie zabawy i podziękowania za wspólną naukę wygłaszane w ptasim języku, jak gile, gawrony, sikorki i wróbelki. 7 Karty do ćwiczeń w kreśleniu liter, z liniaturą i bez są do pobrania na stronie Wydawnictwa: http://www.literka.org/materialy-do-pobrania 6 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska
16. Praca domowa Trening czyni mistrza Wykonanie ćwiczeń zaproponowanych w książce Trening z Ołówkiem, s. 20. Codzienne ćwiczenie czytania na krótkim fragmencie tekstu umieszczonym w książce. Sprawdzanie czasu potrzebnego na przeczytanie tego samego fragmentu w każdym dniu tygodnia. Zapisanie (początkowo z pomocą osoby dorosłej) wyników codziennego treningu. Znalezienie (wykreślenie, zaznaczenie) wyrazów, które były czytane (zapamiętywane) w czasie lekcji (Sprytny Ołówek. Cz. 2, s. 26). Podczas wykonywania ćwiczenia dziecko może (a początkowo nawet powinno) posiłkować się książką. Zaprojektowanie scenki zatrzymanej klatki filmu według własnego pomysłu i wymyślenie krótkiego dialogu (lub monologu). nauka systematyczności, wdrażanie do samodzielnej pracy, nauka odpowiedzialności za swoje osiągnięcia, doświadczenie sukcesu w nauce, obserwacja własnych postępów w tempie czytania, w miarę trenowania (coraz dłuższe teksty, a czas potrzebny na ich przeczytanie będzie się skracał) 26 http://malyska.edu.pl/ 7
Gawrony skubią ogony. Sam dokarmia ptaki. Sikorka je słoninkę. Śpiewamy dla Sama. 8 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska
cicibej grab grab ćwir ćwir diju diju CC0 Public Domain, https://pixabay.com/ http://malyska.edu.pl/ 9
gawron kiełki zbóż gil nasiona jarzębiny sikorka słonina CC0 Public Domain, https://pixabay.com/ wróbel ziarna 10 Lekcje z Ołówkiem, Małgorzata Małyska