SPOSÓB POSŁUGIWANIA SIĘ TABELAMI SŁUŻĄCE DO UPROSZCZONEJ OCENY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ OPARTEJ NA PRÓBACH MINI TESTU. 1. SPOSÓB POSŁUGIWANIA SIĘ TABELAMI Na stronach Animatora Sportu (animatorsdim.szs.pl) oraz NCBKF (ncbkf.pl/pliki) udostępnione zostały tabele dla dziewcząt i chłopców, służące do uproszczonej oceny sprawności fizycznej opartej na próbach Mini Testu. Na obecnym etapie realizacji programu mamy do czynienia z określeniem jej stanu, stwierdzeniem jaka ta sprawność jest w tej chwili. Przeprowadzenie próby i zanotowanie wyniku wychowanka mówi nam o tym jaki on jest. Czy to jest jednak wystarczająca informacja tak dla ucznia jak i nauczyciela? Czy na przykład, czas 19,6 s w próbie zwisu na drążku to wynik dobry czy słaby? By móc ocenić ten rezultat musimy mieć możliwość odniesienia go do zewnętrznej skali, opisującej rezultaty uzyskiwane przez rówieśników naszego wychowanka. Taką właśnie skalą są udostępnione tabele. Ocena wyniku próby odbywa się w sposób następujący. Po odnalezieniu tabeli z odpowiednią płcią i wynikami konkretnej próby, należy w dwóch pierwszych lub ostatnich wierszach odnaleźć wiek chłopca lub dziewczynki w latach i kwartałach w chwili przeprowadzenia pomiarów. Np. chłopiec urodzony 19 czerwca 2002 roku badany w dniu 1 maja 2014 roku miał 11 lat (dopiero 19 czerwca 2012 roku upłynie mu pełny, 12. rok życia) i 4 kwartały (każdego 19 września upływa pierwszy kwartał kolejnego roku życia, 19 grudnia drugi, 19 marca trzeci i wreszcie 19 czerwca czwarty). W kolejności w kolumnie odpowiadającej wiekowi (wyrażonemu w latach i kwartałach) należy odnaleźć liczbę równą wynikowi próby lub jeśli takiej nie odnajdujemy, największą liczbę mniejszą od wyniku próby. W wierszu odpowiadającym odnalezionej liczbie w drugiej lub przedostatniej kolumnie odczytujemy wynik próby wyrażony w punktach. Wszystkie te operacje można znacząco uprościć, korzystając z Kalkulatora Kondycji Fizycznej udostępnionego na stronie WWW https://www.ncbkf.pl/edukacja/kalkulator/. Po wprowadzeniu surowych wyników, otrzymujemy rezultaty przeliczone na skale punktową i centylową. Wynik równy 50 punktom (odpowiada on 50 centylowi) oznacza średni rezultat zanotowany w roku szkolnym 2009/10 wśród uczniów w Polsce. Przedział 10 punktów oznacza wielkość 1 odchylenia 1
standardowego. Korzystając z pierwszej i ostatniej kolumny możemy odczytać, jaki odsetek polskiej populacji uczniów uzyskuje wynik słabszy (kolumna pierwsza) lub lepszy (kolumna ostatnia) od ocenianego przez nas chłopca czy dziewczynki. Zgromadziwszy punktowe wyniki wszystkich prób, można obliczyć dla nich średnią arytmetyczną uzyskując tym samym przeciętny wynik w teście przeprowadzonym w danym czasie. Nie należy tego traktować, jako obrazu sprawności ogólnej (bo tak określanej sprawności trudno jest nadać jakiś racjonalny wymiar) ale jako wyrażenie przy pomocy jednej liczby wszystkich mierzonych przejawów sprawności fizycznej badanej osoby. W analizie sprawności można również sięgnąć do wykreślenia profilu sprawności fizycznej zestawiając w nim wyrażone przy pomocy skali punktowej wszystkie próby testu, jak na przykładzie poniżej: Wykres. 1. Przykładowy profil sprawności fizycznej chłopca zbadanego Testem Międzynarodowym 70 65 60 55 50 45 40 wyniki chłopca średnia ogólnopolska zwis na drążku bieg 10x5 m bieg długi Korzystając z informacji zawartych w tabeli, łatwo jest wskazać, że nasz przykładowy chłopiec mimo uzyskanego, wydaje się dość długiego czasu zwisu, nie reprezentuje szczególnie wysokiego poziomu. Aż 30% jego rówieśników spisuje się w tej próbie lepiej. Lepszy wynik zanotował w biegu wahadłowym, gdzie tylko 15% kolegów wypada lepiej. Słabo natomiast reprezentuje się w próbie biegu wytrzymałościowego. 2
Należy przy tym pamiętać, że ocena sprawności fizycznej danego ucznia, uwarunkowana jest jego wcześniejszymi osiągnięciami (wynikającymi z predyspozycji jakie odziedziczył po rodzicach i ukształtował poprzez podejmowaną aktywność fizyczną). Zatem, gdy w kolejnym badaniu, po upływnie około 6 m-cy uzyska odpowiednio 55, 60 i 43 punkty, zrealizuje stawiane przed nim oczekiwania i jego sprawność fizyczna będzie mogła być bardzo dobrze oceniona. Badany potrafi kształtować efektywność wykonywania zadań ruchowych na miarę swoich możliwości. O tym więcej w Ocenie wyników testów. 2. OCENA WYNIKÓW TESTÓW Surowe wyniki prób sprawnościowych pozwalają w stosunkowo ograniczony sposób analizować i oceniać sprawność fizyczną badanych dzieci i młodzieży. Możemy je porównywać tylko w zakresie danej próby, dla będących mniej więcej w jednym wieku przedstawicieli jednej płci. Daje się wtedy wyznaczyć ranking rezultatów a próby traktuje się jak konkurencje sportowe. Można też analizować i porównywać rezultaty uzyskiwane przez chłopca lub dziewczynkę w kolejnych badaniach. Jednak ta interpretacja wyniku nie pozwala już na wartościowanie osiągnięć dziecka. Niemożliwym jest, bez odnoszenia uzyskanego rezultatu do odrębnie opracowanych skal, określenie jaką wartość mają zanotowane czasy. Nie ma możliwości stwierdzić czy obserwowane przyrosty wyniku mówią o poprawie sprawności. Na przykład czas przeciętnie biegającego 11-letniego chłopca poprawiony po roku na dystansie 600 m o 2,5 sekundy nie świadczy o poprawie jego sprawności. Jego rówieśnicy w tym okresie poprawiają się przeciętnie o 8 s. Zmiany jego sprawności są gorsze od tych, jakich należałoby oczekiwać. Dlatego, znacznie korzystniej jest wykorzystywać do oceny sprawności badanych chłopców i dziewcząt wyniki wyrażone w skali punktowej. Nie dość, że bardzo łatwo jest obserwować zmiany wartości rezultatów pojedynczego dziecka (każde zwiększenie wyniku wskazuje na poprawę sprawności, 3
zmniejszenie wyniku sugeruje pogorszenie sprawności), to dodatkowo można porównywać ze sobą rezultaty w różnych próbach (np. w zwisie i biegu) czy uzyskane przez różne osoby (9-letniego ucznia podstawówki i licealistkę przygotowującą się do egzaminu maturalnego). Staje się również dostępne wskazywanie celu dla przyszłego, oczekiwanego poziomu sprawności. Jeśli ktoś uzyskuje rezultat na poziomie 65 pkt. to w kolejnym badaniu należy od niego oczekiwać co najmniej utrzymania tego pułapu, czyli uzyskania wyniku dającego po przeliczeniu 65 pkt. 2.1. OCENA WYNIKÓW TESTU Z PERSPEKTYWY ZDROWIA Zgromadzone wyniki prób testowych mogą być oceniane w dwojaki sposób. Pierwszy uwzględnia kontekst zdrowotny badanych chłopców i dziewcząt. Z tej perspektywy nie ma znaczenia bezwzględna wielkość uzyskanego wyniku, istotne jest to w jakiej ten wynik pozostaje relacji do wcześniej notowanych rezultatów. Jeśli punktowe wyniki nie ulegają pogorszeniu, to świadczy to o pozytywnych zmianach sprawności badanych osób. Jeśli badana osoba w trzech kolejnych badaniach uzyskuje 25 pkt. to zmiany jej sprawności należy ocenić bardzo dobrze, mimo ewidentnie bardzo niskiego poziomu sprawności wykonania ćwiczenia. Wykorzystanie wyników punktowych pozwala również obliczyć średni rezultat z wszystkich prób i oceniać go podobnie jak pojedyncze zadanie. Gdy nie pogarsza się on w kolejnych badaniach wychowanek rozwija swoją sprawność na miarę możliwości i należy przekazać mu informację o bardzo dobrej ocenie jego sprawności fizycznej. 2.2. OCENA WYNIKÓW TESTU Z PERSPEKTYWY SPORTU Drugi sposób oceny wyników pozwala szacować sprawność z perspektywy treningu i rywalizacji sportowej. Można go racjonalnie przeprowadzać już po jednokrotnym badaniu. W tym przypadku im wyższy wynik punktowy tym lepiej. Pomocą może tutaj służyć przedstawiona niżej skala ocen. 4
wynik pkt. ocena odsetek populacji rówieśników powyżej 80 wynik wybitny (talent sportowy) 0,1% populacji <80 60) wynik ponad przeciętny 15,7% populacji <60 40> wynik przeciętny 68,2% populacji (40 20> wynik poniżej przeciętny 15,7% populacji poniżej 20 wskazanie do diagnozy lekarskiej 0,1% populacji UWAGA! Analizy poziomu sprawności fizycznej należy dokonywać zgodnie z wymaganiami motorycznymi stawianymi przez poszczególne konkurencje sportowe. Innych ponadprzeciętnych właściwości motoryki będzie wymagało od zawodnika pchnięcie kulą, innych bieg długi. Innych należy spodziewać się po tenisiście innych oczekiwać od piłkarza czy hokeisty. Nie wydaje się również pozbawione sensu obliczenie średniego wyniku z wszystkich prób testu i odnoszenie go do w/w zaproponowanej skali. Można go dla osób trenujących traktować jako wyraz skumulowanych ogólnoustrojowych zmian wywołanych prowadzonym treningiem. 5