156 M. Raczkowska STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe l tom IX l zeszyt Ma³gorzata Raczkowska Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie ZNACZENIE I OCHRONA TRADYCYJNEJ YWNOŒCI W UNII EUROPEJSKIEJ I W POLSCE IMPORTANCE AND SECURITY OF TRADITIONAL FOOD IN THE EUROPEAN UNION AND IN POLAND S³owa kluczowe: produkty regionalne i tradycyjne, chronione oznaczenie geograficzne, chroniona nazwa pochodzenia, gwarantowana tradycyjna specjalnoœæ Key words: regional and traditional products, Protected Geographical Indications, Protected Designation of Orgin, Traditional Speciality Guaranteed Synopsis. Przedstawiono wspólnotowe zasady ochrony prawnej produktów tradycyjnych i regionalnych oraz podstawowe informacje dotycz¹ce stosowanych rozwi¹zañ w prawie polskim. Zamieszczono równie dane przedstawiaj¹ce skalê ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych w poszczególnych krajach cz³onkowskich. Wstêp Kultywowanie lokalnych tradycji i obyczajów jest jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Odnosi siê to równie do lokalnej ywnoœci i oryginalnych produktów rolnych charakterystycznych ze wzglêdu na miejsce czy sposób wytworzenia. Dlatego stworzono specjalny system ochrony i promocji wyrobów regionalnych i tradycyjnych. Jednoczeœnie coraz wiêksze znaczenie przypisywane jest ochronie i promocji ywnoœci wysokiej jakoœci (polityka jakoœci). Jednym ze sposobów realizacji tej polityki jest wyró nianie znakami potwierdzaj¹cymi wysok¹ jakoœæ wyrobów rolno-spo ywczych pochodz¹cych z konkretnych regionów, jak te charakteryzuj¹cych siê tradycyjn¹ metod¹ produkcji. System ochrony i promocji wyrobów regionalnych i tradycyjnych jest jednym z najistotniejszych czynników wp³ywaj¹cych na zrównowa ony rozwój obszarów wiejskich i realizacjê za³o eñ II filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Przyczynia siê on do dywersyfikacji zatrudnienia na obszarach wiejskich tworz¹c na wsi pozarolnicze Ÿród³a utrzymania oraz zwiêksza dochody producentów rolnych. Ma to wa ne znaczenie, w szczególnoœci dla obszarów odleg³ych lub obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania, gdy zapobiega wyludnianiu siê tych terenów. Za spraw¹ systemu ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych chroni siê tak e dziedzictwo kulturowe wsi, co w du ym stopniu przyczynia siê do zwiêkszenia atrakcyjnoœci terenów wiejskich i rozwoju agroturystyki i turystyki wiejskiej 1. Celem niniejszego opracowania jest wskazanie na rosn¹ce znaczenie produktów regionalnych i tradycyjnych na rynkach Unii Europejskiej. Podstawowe Ÿród³o informacji stanowi³y przede wszystkim dane Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zamieszczone w biuletynach oraz w sprawozdaniach, a tak e dane Eurostatu. Zasady oznakowania produktów regionalnych i tradycyjnych Produkty regionalne to produkty wytwarzane tylko w niektórych regionach Unii Europejskiej, a ich nazwa i technologia produkcji s¹ prawnie chronione. Do indywidualizacji produktów s³u ¹ oznaczenia geograficzne chronione oznaczenie geograficzne (Protected Geographical Indications PGI) i chroniona nazwa pochodzenia (Protected Designation of Orgin PDO). Wskazuj¹ one na pochodzenie produktów regionalnych, z których s³ynie dany region (bezpoœrednio lub poœrednio) [Bia³asiewicz 200]. 1 Ochrona produktów regionalnych w Unii Europejskiej, Biuletyn Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nr 7-8/200.
Znaczenie i ochrona tradycyjnej ywnoœci w Unii Europejskiej i w Polsce 157 Produkty tradycyjne charakteryzuj¹ siê przede wszystkim œwiadectwem szczególnego charakteru gwarantowan¹ tradycyjn¹ specjalnoœci¹ (Traditional Speciality Guaranteed TSG), gdzie specyficzny charakter produktu musi wynikaæ z tradycji oraz posiadaæ cechy, które odró niaj¹ go od innych produktów. Chroniona nazwa pochodzenia oznacza nazwê regionu, konkretnego miejsca lub te w wyj¹tkowych przypadkach kraju, u ywan¹ do opisu produktu rolnego lub artyku³u spo ywczego 2. Jakoœæ produktu lub jego cechy charakterystyczne powinny byæ g³ównie lub wy- ³¹cznie zwi¹zane z tym szczególnym otoczeniem geograficznym i w³aœciwymi dla niego czynnikami naturalnymi oraz ludzkimi. Ca³y proces technologiczny, czyli produkcja, przetwarzanie i przygotowanie odbywa siê na tym okreœlonym obszarze geograficznym. Chronione oznaczenie geograficzne oznacza nazwê regionu, konkretnego miejsca lub te w wyj¹tkowych przypadkach kraju, u ywan¹ do opisu produktu rolnego lub artyku³u spo ywczego, który pochodzi z tego regionu, miejsca lub kraju. Produkt ten posiada szczególn¹, specyficzna jakoœæ, recepturê, cieszy siê uznaniem. Jakoœæ ta mo e wynikaæ z naturalnych lub ludzkich czynników, takich jak klimat, szata roœlinna, specyficzna gleba czy ukszta³towanie terenu. W odró nieniu od Chronionej Nazwy Pochodzenia na okreœlonym obszarze mo e odbywaæ siê jeden z trzech procesów: produkcja, przetwarzanie lub przygotowanie produktu. Nazwa specyficznego charakteru, musi byæ sama w sobie specyficzna lub te wyra aæ specyficzny charakter produktu. Specyficzny charakter oznacza cechê lub zespó³ cech, które w sposób klarowny odró niaj¹ produkt od podobnych im produktów lub te produktów nale ¹cych do tej samej kategorii. Na przyk³ad cechami takimi mog¹ byæ smak, zapach lub u yte do produkcji surowce. Przyznanie ww. oznaczeñ zwiêksza konkurencyjnoœæ wyrobów i mo e równie byæ powa nym elementem oddzia³ywania na potencjalnego klienta. Produkt, którego pochodzenie jest gwarantowane przez Uniê Europejsk¹, wspó³tworzy wizerunek obszaru swojego pochodzenia i tym samym zachêca do odwiedzenia danego regionu (oddzia³ywuj¹c jednoczeœnie na rozwój turystyki). Warto zwróciæ uwagê, e konsument maj¹cy dostêp do produktu wy szej jakoœci, zapoznaje siê jednoczeœnie z jego producentem oraz œrodowiskiem naturalnym i kulturowym, w którym wyrób powstawa³. Przez zwi¹zek produktu z regionem, zakup staje siê pocz¹tkiem kontaktu z wyj¹tkow¹ kultur¹, tradycj¹, histori¹, spo³ecznoœci¹ i przyrod¹ danego obszaru [Bia³osiewicz 200]. Skala ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych w poszczególnych krajach cz³onkowskich W Unii Europejskiej zarejestrowanych jest ogó³em ponad 700 produktów regionalnych i tradycyjnych. Najwiêcej zarejestrowanych produktów pochodzi z W³och i z Francji (tab. 1) 5. Liczba zarejestrowanych produktów posiadaj¹cych œwiadectwo specyficznego charakteru obejmuje ogó³em 15 produktów, w tym: 2 rodzaje serów (szwedzki i w³oski), 1 rodzaj miêsa œwie ego (produkt brytyjski miêso indyka), 2 rodzaje przetworów miêsnych (hiszpañska solona i suszona szynka i tradycyjny szwedzki produkt miêsny), 1 hiszpañski produkt pochodzenia zwierzêcego 2 Zgodnie z definicj¹ podan¹ w art. 2 ust. 2 lit. a Rozporz¹dzenia Rady nr 2081/92/EWG z dnia 1 lipca 1992 r. w sprawie ochrony pochodzenia i oznaczeñ geograficznych produktów rolnych i œrodków spo ywczych. Przyk³adem mo e byæ nazwa miel de Corse miód z Korsyki, albo mel de Barroso miód z Barroso. Przyk³adem produktu posiadaj¹cego omawiane oznaczenie jest brie de Melun francuski ser z okolic Melun, czy hiszpañskie jab³ka z okolic Girony manzana de Girona. 5 W prawie UE zagadnienia zwi¹zane z ochron¹ produktów regionalnych i tradycyjnych okreœlone s¹ w Rozporz¹dzeniu Rady nr 510 z 20 marca 2006 roku w sprawie ochrony oznaczeñ geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i œrodków spo ywczych oraz w Rozporz¹dzeniu Rady nr 509 z 20 marca 2006 roku w sprawie gwarantowanych tradycyjnych specjalnoœci produktów rolnych i œrodków spo ywczych. Zgodnie z powy szymi rozporz¹dzeniami pañstwo cz³onkowskie zobowi¹zane jest publikowaæ pe³ny wniosek o rejestracjê nazw pochodzenia, oznaczeñ geograficznych i gwarantowanych tradycyjnych specjalnoœci przes³anych do KE na mocy tych rozporz¹dzeñ. Wczeœniej (przed marcem 2006 roku) sprawy zwi¹zane z ochron¹ produktów regionalnych i tradycyjnych uregulowane by³y w Rozporz¹dzeniu Rady nr 2081/92/EEC w sprawie ochrony oznaczeñ geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i œrodków spo ywczych z kolejnymi zmianami oraz w Rozporz¹dzeniu Rady nr 2082/92/EEC w sprawie œwiadectw o szczególny charakterze dla produktów rolnych i œrodków spo ywczych z kolejnymi zmianami.
158 M. Raczkowska Tabela 1. Liczba zarejestrowanych produktów o chronionej nazwie pochodzenia lub chronionym oznaczeniu geograficznym w poszczególnych krajach Unii Europejskiej Tabela 1. Liczba zarejestrowanych produktów o chronionej nazwie pochodzenia lub chronionym oznaczeniu geograficznym w poszczególnych krajach Unii Europejskiej Kraj Wyszczególnienie Austria 12 6 rodzajów sera, 2 rodzaje przetworów miêsnych, rodzaje produktów nale ¹ - cychdo kategorii orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne), 1 produkt zkategorii oleje i t³uszcze Belgia 1rodzaj sera, 2 rodzaje przetworów miêsnych, 1 rodzaj mas³ a Czechy rodzaje piwa Dania 2 rodzaje serów, 1 rodzaj marchwi Finlandia 1 1 rodzaj ziemniaków Francja 1 2 rodzaje serów, rodzaje oliwek, rodzaje przetworów miêsnych, 22 produkty zkategorii orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne), 50 produktów zgrupymiêso œwie e orazproduktymiêsne, 2 produktyzgrupy i cukiernicze, 2 produktyzgrupyproduktyrybo³ówstwa, w tym ryby, rodzaje miodu, 2 rodzaje œmietany, 5 produktów zgrupynapoje (alkoholowe i bezalkoholowe),6 produktów zkategorii oleje i t³uszcze, 1 rodzaj olejkulawendowego, 1 rodzaj siana Grecja 8 20 rodzajów serów, 10 rodzajów oliwek sto³owych, 22 produktyzkategorii orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne), 1 rodzaj sucharków, 1 rodzaj rybiej ikry,1 rodzaj miodu,25 produktów zkategorii oleje i t³uszcze, 1 rodzaj szafranu,2 rodzaje gumy1 rodzaj oleju Liczba produktów Hiszpania 91 19 rodzajów sera, 9 rodzajów przetworów miêsnych, 27 produktów zaliczanych do kategorii orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne), 1 produktów grupymiêso œwie e orazproduktymiêsne, 6 produktów z kate- gorii i cukiernicze,2 rodzaje miodu, 1 produktów grupyoleje i t³uszcze, 1 rodzaj szafranu, 1 rodzaj papryki Holandia 6 rodzaje serów, 1 rodzaj ziemniaków, 1 rodzaj sto³owychwinogron. Irlandia 1 rodzaj sera, 1 produkt zgrupyprzetworów miêsnych, 1 rodzaj ³ososia. Luksemburg 1 produkt zgrupyprzetworów miêsnych, 1 rodzaj miêsa wieprzowego, 1 rodzaj miodu, 1 rodzaj mas³a. Niemcy 67 rodzaje serów, 8 rodzajów przetworów miêsnych, 1 rodzaj korniszonów, 1 rodzaj chrzanu, rodzaje produktów zgrupymiêso œwie e orazproduktymi êsne, rodzaje produktów zkategorii i cukiernicze, 2 rodzaje ryb, 12 rodzajów piwa, 1 rodzajów wód mineralnychi Ÿródlanych, 1 rodzaj oleju. Portugalia 9 12 rodzajów serów, 1 rodzaj oliwek sto³owych, 21 rodzajów przetworów miês- nych, 19 rodzajów produktów zkategorii orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne), 25 rodzajów produktów zgrupymiêso œwie e orazproduktymiêsne, 9 rodzajów miodu, 1 produkt mleczny, 5 rodzajów olejów i t³uszczów. Szwecja 2 1 rodzaj sera, 1 rodzaj ciasta Wielka 2 11 rodzajów sera, 1 rodzaj ziemniaków, 7 rodzajów produktów zgrupy miêso Brytania 9 œwie e orazproduktymiêsne,2 rodzaje ryb, 1 rodzaj ostryg, rodzaje piwa, 1 rodzaj produktumlecznego, rodzaje napojów zjab³ek i gruszek W³ochy 19 1 rodzajów serów, 2 rodzaje oliwek sto³owych, 28 rodzajów przetworów miês- nych, 0 produktów zkategorii orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne), 2 rodzaje produktów zgrupymiêso œwie e orazprodukty miêsne, rodzaje produktów zkategorii i cukiernicze, 1 rodzaj miodu, 1 rodzaj produktumlecznego, 6 produktów zgrupyolejów i t³uszczów, 2 rodzaje octu, 1 rodzaj olejkubergamotowego, 2 rodzaje szafranu ród³o: 0pracowanie w³asne na podstawie en/prodb_en.ht] 15 marca 2007 r. danycheurostatu: www.europa.eu.int/comm/agriculture/
Znaczenie i ochrona tradycyjnej ywnoœci w Unii Europejskiej i w Polsce 159 (mleko), produkty w kategorii wyroby piekarnicze i cukiernicze (2 fiñskie i 1 hiszpañski), 6 rodzajów piwa (5 belgijskich i 1 fiñskie) [Stankiewicz 2005]. Skala ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych w Polsce Wychodz¹c na przeciw oczekiwaniom producentów, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w trakcie przygotowywania przepisów zawartych w ustawie o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeñ produktów rolnych i œrodków spo ywczych stworzy³o mo liwoœæ wyró niania nazw produktów tradycyjnych przez umieszczanie ich na Liœcie Produktów Tradycyjnych 6. Stworzenie listy produktów tradycyjnych ma na celu zidentyfikowanie wytwarzanych w kraju produktów tradycyjnych oraz pog³êbienie wiedzy konsumentów na temat tradycyjnej ywnoœci i polskiego dziedzictwa kulinarnego, a co za tym idzie zwiêkszenia zainteresowania tego typu produktami, maj¹cego bezpoœredni zwi¹zek z mo liwoœci¹ wzrostu dochodów wytwórców tradycyjnego jad³a. Zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi produkty, które mog¹ zostaæ wpisane na Listê Produktów Tradycyjnych zosta³y podzielone na dziesiêæ kategorii 7. S¹ to sery i inne produkty mleczne; miêso œwie e oraz produkty miêsne; produkty rybo³ówstwa, w tym ryby; orzechy, nasiona, zbo a, warzywa i owoce (przetworzone i inne); wyroby piekarnicze i cukiernicze; oleje i t³uszcze; miody; gotowe dania i potrawy napoje (alkoholowe i bezalkoholowe); inne produkty. Podstaw¹ wpisu produktu na listê produktów tradycyjnych jest jakoœæ lub te wyj¹tkowe cechy i w³aœciwoœci wynikaj¹ce ze stosowania tradycyjnych metod produkcji. Za tradycyjne metody uwa a siê te wykorzystywane od co najmniej 25 lat. Zatem niezale nie od nazwy produktu oraz jego ewentualnego zwi¹zku z regionem, podstaw¹ wpisu jest wykazanie 25-letniej tradycji wytwarzania produktu. Nie oznacza to, e podmiot zg³aszaj¹cy produkt do wpisu na listê musi produkowaæ go przynajmniej od 25 lat. Okres ten odnosi siê do produktu, a nie producenta. Produkty wpisane na listê produktów tradycyjnych mog¹, ale nie musz¹ posiadaæ specyficznej jakoœci lub cech charakterystycznych, które s¹ g³ównie lub wy³¹cznie zwi¹zane z szczególnym otoczeniem geograficznym i w³aœciwymi dla niego czynnikami naturalnymi oraz ludzkimi. Jeœli produkty posiadaj¹ œcis³y zwi¹zek z regionem, ale nie mog¹ wykazaæ 25-letniej tradycji wytwarzania, nie mog¹ byæ wpisane na listê produktów tradycyjnych. Na liœcie produktów tradycyjnych przewa aj¹ m.in. produkty z województwa œl¹skiego (ciastka z szpyrek, krepliki, kwaœnica, ur œl¹ski), pomorskiego (polewka kaszubska, pulki kaszubskie, wêgorz wêdzony po kaszubsku), podkarpackiego (np.: bryndza kozia, pasztet zapiekany, proziaki). Natomiast najmniejsza liczba produktów pochodzi z województwa dolnoœl¹skiego (miód wrzosowy z borów dolnoœl¹skich), mazowieckiego (baba z chleba ytnia, kie³basa nadbu añska ja³owcowa sucha) oraz ³ódzkiego (chleb ³êczycki ytni razowy pe³noziarnisty, chleb wiejski ³êczycki, chrzan znad œrodkowej Warty w Laskach tab. 2). Produkt zostaje skreœlony z listy produktów regionalnych, Tabela 2. Liczba produktów tradycyjnych w poszczególnych województwach w Polsce Województwo Dolnoœl¹skie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie ódzkie Ma³opolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Œl¹skie Œwiêtokrzyskie Warmiñsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Razem: ród³o: www.minrol.gov.pl marca 2007 r. Liczba produktów gdy jego nazwa zostanie zarejestrowana jako chronione oznaczenie geograficzne, chroniona nazwa pochodzenia, nazwa specyficznego charakteru. Nie ma zatem mo liwoœci wpisania na listê produktów tradycyjnych nazw znajduj¹cych siê unijnym rejestrze. Produkt mo e byæ tak e skreœlony z listy produktów tradycyjnych, gdy nie ma mo liwoœci jego wytworzenia 8. 6 W Polsce podstawowym aktem prawnym reguluj¹cym zagadnienia ochrony prawnej produktów regionalnych i tradycyjnych jest ustawa z dnia 17 grudnia 200 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeñ produktów rolnych i œrodków spo ywczych oraz o produktach tradycyjnych. Ustawa ta wesz³a w ycie 17 lutego 2005 roku. 7 Dz. U. 2005 Nr 58, poz. 509. 8 Chroniona nazwa pochodzenia, chronione oznaczenie geograficzne, nazwy specyficznego charakteru oraz lista produktów tradycyjnych, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju wsi, Warszawa 2005 r. 1 9 2 5 2 2 0 2 1 29 05 17
160 M. Raczkowska Na zakoñczenie warto zaznaczyæ, e przepisy unijne zabraniaj¹ tworzenia przez administracjê pañstwowa krajowych systemów ochrony produktów regionalnych i tradycyjnych, to jednak polska Lista Produktów Tradycyjnych nie powinna budziæ zastrze eñ z punktu widzenia przepisów Wspólnoty. Mamy bowiem do czynienia nie z regulacj¹ zapewniaj¹c¹ prawn¹ ochronê przed nieuprawnionym wykorzystywaniem oznaczenia produktu, lecz instrumentem s³u ¹cym rozpowszechnianiu wiedzy na temat produktów tradycyjnych, cechuj¹cych siê wysok¹ jakoœci¹ i niezmiennym charakterem. Przepisy UE zezwalaj¹ na prowadzenie programów informuj¹cych o wysokiej jakoœci produktów. Wnioski 1. Zachowania konsumentów w Europie ulegaj¹ systematycznym zmianom. Kupuj¹cy wybieraj¹ nie tylko produkty o wysokich standardach higienicznych czy zdrowotnych, lecz poszukuj¹ równie takich, które posiadaj¹ œwiadectwo stwierdzaj¹ce ich pochodzenie lub gwarancjê odpowiedniej metody produkcji. 2. Wytwarzanie produktów regionalnych i tradycyjnych wspomaga rozwój obszarów wiejskich przez umo liwienie rolnikom osi¹gania dochodu w ich w³asnych regionach. Pozwala tak e na ró nicowanie dzia³alnoœci rolniczej i zapobiega wyludnianiu siê tych terenów.. Ró nicowanie produkcji rolnej i popieranie produkcji wyrobów wysokiej jakoœci s¹ jednymi z najwa niejszych elementów rozwoju obszarów wiejskich. Wiele z przyznanych oznaczeñ dotyczy produktów wytwarzanych w trudnych warunkach glebowych i klimatycznych (na przyk³ad górskie sery) lub wyrobów zwi¹zanych z bardzo pracoch³onnymi metodami produkcji.. Mo na zaobserwowaæ siln¹ tendencjê zarówno w krajach Unii, jak i w Polsce do podkreœlania w³asnej przynale noœci regionalnej. Coraz wiêcej mówi siê i s³yszy o roli oraz znaczeniu ma³ych ojczyzn. W ten nurt idealnie wpisuj¹ siê mechanizmy pozwalaj¹ce promowaæ i ochraniaæ dziedzictwo kulturowe poszczególnych obszarów Europy. Wytwarzanie produktów regionalnych i tradycyjnych mo e z jednej strony liczyæ na wsparcie w zakresie promocji tego typu produkcji, z drugiej na zainteresowanie lepiej uposa onych grup ludnoœci miejskiej i turystów. 5. Produkty regionalne i tradycyjne powinny przyczyniæ siê do promocji polskiego dziedzictwa kulturowego na forum Unii Europejskiej. Promocja ta oznacza nie tylko wzrost zainteresowania konsumpcj¹ takich wyrobów, ale równie zwiêkszenie grona osób pragn¹cych zwiedziæ Polskê, co sprzyja rozwojowi turystyki. Literatura Bia³asiewicz M. 200: Europa kocha regionalne specja³y. BOSS-Rolnictwo, nr 11. Chroniona Nazwa Pochodzenia, Chronione Oznaczenie Geograficzne, Nazwy Specyficznego Charakteru oraz lista Produktów Tradycyjnych. 2005: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa. [http://europa.eu.int/comm/agriculture/en/prodb_en.ht] Ochrona produktów regionalnych w Unii Europejskiej. 200: Biuletyn Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, nr 7-8. Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 22 marca 2005 r. w sprawie wzoru wniosku o wpis na listê produktów tradycyjnych (Dz.U. Nr 58, poz. 509). Stankiewicz D. 2005: Produkty regionalne i tradycyjne. Kancelaria Sejmu Biuro Studiów i Ekspertyz. Ustawa z dnia 17 grudnia 200 r. o rejestracji i ochronie nazw i oznaczeñ produktów rolnych i œrodków spo ywczych oraz o produktach tradycyjnych (Dz. U. Nr 10, poz. 68). Summary The essay describes the growing importance of the regional and traditional food in European Union. The first part of the essay presents European Community s law protection of such products and basic information concerning Polish law regulations. The essay inserts also data regarding the protection of the regional and traditional food in the particular Member States. Adres do korespondencji: dr Ma³gorzata Raczkowska Szko³a G³ówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Ekonomii i Polityki Gospodarczej ul. Nowoursynowska 166 02-786 Warszawa tel. (0 22) 59 0 8 e-mail: gosia.jackowska@wp.pl