Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Biuro Oznaczeń Geograficznych i Promocji

Transkrypt

1 Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Biuro Oznaczeń Geograficznych i Promocji VADEMECUM OCHRONY PRODUKTÓW REGIONALNYCH I TRADYCYJNYCH Biuro Oznaczeń Geograficznych i Promocji Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Warszawa, czerwiec 2004 r.

2 Ochrona produktów regionalnych w Unii Europejskiej 1. Wstęp. Produkty regionalne w Polsce mogą odegrać znaczącą rolę w realizacji polityki rozwoju regionalnego. Wytwarzanie i ochrona produktów regionalnych i tradycyjnych są utożsamiane z ochroną naszego dziedzictwa kulturowego, którego istotnym elementem są kulinaria i przekazywane z pokolenia na pokolenie tradycje. Położenie geograficzne Polski, a co za tym idzie warunki klimatyczne zdeterminowały kierunek rozwoju naszej kuchni. Migracje ludności polskiej na przestrzeni wieków stopniowo urozmaicały menu naszych stołów, stając się nierozerwalnym elementem specyfiki poszczególnych wyrobów. Jednocześnie produkty używane do przygotowywania potraw, sposób ich przechowywania i przyrządzania wpłynęły na unikalne walory smakowe. Nie mniej ważny wpływ wywarło kultywowanie obrzędów religijnych, jak choćby niepowtarzalna polska wigilia, czy Wielkanoc z bogactwem potraw, całą ceremonią ich przyrządzania i spożywania. W Unii Europejskiej znaczenie odmienności kulturowej zostało zauważone i usankcjonowane w latach dziewięćdziesiątych (1992 r.) między innymi przez identyfikację obszarów na podstawie ich dziedzictwa kulinarnego. Jednym z podstawowych sposobów realizacji polityki jakości we Wspólnocie (ang. Quality Policy) jest wyróżnianie znakami potwierdzającymi wysoką jakość wyrobów rolno-spożywczych pochodzących z konkretnych regionów, jak też charakteryzujących się tradycyjną metodą produkcji. System ochrony i promocji wyrobów regionalnych i tradycyjnych jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na zrównoważony rozwój obszarów wiejskich i realizację założeń II filaru Wspólnej Polityki Rolnej. Przyczynia się on do zróżnicowania zatrudnienia na obszarach wiejskich tworząc na wsi pozarolnicze źródła utrzymania oraz zwiększając dochody producentów rolnych. Ma to ogromne znaczenie, w szczególności dla obszarów odległych lub obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) gdyż zapobiega wyludnianiu się tych terenów. Za sprawą systemu ochrony i promocji produktów regionalnych i tradycyjnych chroni się także dziedzictwo kulturowe wsi, co w dużym stopniu przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności terenów wiejskich, do rozwoju agroturystyki. Realizowana w Unii Europejskiej polityka jakości daje także pewność konsumentom, że kupują oni żywność bardzo wysokiej jakości, która jednocześnie charakteryzuje się wyjątkową, tradycyjną metodą produkcji. Ze względu na dużą różnorodność produktów wprowadzanych na rynek konsumenci oczekują ponadto jasnych i wyczerpujących informacji na temat jakości i pochodzenia produktu rolnego, czy artykułu spożywczego. Ideą ochrony i promocji produktów regionalnych jest ocalenie ginących tradycji charakterystycznych dla danego obszaru, kultury, czy kraju, a nie ochrona partykularnych interesów poszczególnych przedsiębiorców. Identyfikację i wybór poszczególnych wyrobów ułatwiają oznaczenia geograficzne, nazwy pochodzenia oraz świadectwa potwierdzające szczególny charakter produktu. Inicjatorami stworzenia przepisów ochraniających regionalne specjały byli Francuzi. Doprowadzili do przełożenia na poziom europejski francuskiego ustawodawstwa, które powstało już na początku XX wieku i pierwotnie dotyczyło ochrony win (paradoksalnie, w dzisiejszym ustawodawstwie europejskim podlegają one osobnym przepisom). 2

3 Wprowadzenie omawianych regulacji zdynamizowało rozwój produkcji wyrobów regionalnych i tradycyjnych oraz pozwoliło realizować założenia reformy Wspólnej Polityki Rolnej, której jednym z priorytetów było zmniejszenie ilości i zwiększenie jakości wytwarzanej w Europie żywności. Ochrona produktów regionalnych i tradycyjnych przed nieuczciwym przywłaszczeniem nazwy lub podrobieniem ma jednocześnie pomóc w dywersyfikacji podaży produktów rolno-spożywczych. Wiele z przyznanych oznaczeń otrzymały produkty wytwarzane w trudnych warunkach glebowych i klimatycznych (na przykład górskie sery) bądź też wyroby związane z bardzo pracochłonnymi metodami produkcji. Przyznanie regionalnych oznaczeń zwiększa konkurencyjność wyrobów i może również być ważnym elementem oddziaływania na potencjalnego klienta. Produkt, którego pochodzenie jest gwarantowane przez Unię współtworzy wizerunek obszaru, z którego się wywodzi i tym samym zachęca do odwiedzenia danego regionu. Warto zwrócić uwagę, że konsument mający dostęp do produktu wyższej jakości, zapoznaje się jednocześnie z jego producentem oraz środowiskiem naturalnym i kulturowym, w którym wyrób powstawał. Jeśli chodzi o informowanie konsumentów, to posiadanie oznaczenia ma z jednej strony poświadczać autentyczność danego produktu, a z drugiej być rękojmią jakości. Dzięki temu potencjalny nabywca ma więcej danych pozwalających mu dokonać wyboru podczas robienia zakupów. Cena przestaje być jedynym, czy też najważniejszym argumentem przemawiającym na rzecz danego wyrobu. Poprzez związek produktu z regionem, zakup staje się początkiem kontaktu z wyjątkową kulturą, tradycją i historią danego obszaru. Zarówno w krajach Unii, jak i w Polsce można zaobserwować silną tendencję do podkreślania własnej przynależności regionalnej. Coraz więcej mówi się i słyszy o znaczeniu małych ojczyzn. W ten nurt idealnie wpisują się mechanizmy pozwalające promować i chronić dziedzictwo kulturowe poszczególnych obszarów Europy. Wytwarzanie produktów regionalnych i tradycyjnych może z jednej strony liczyć na wsparcie w zakresie promocji tego typu produkcji, z drugiej na zainteresowanie lepiej uposażonych grup ludności miejskiej i turystów. 2. Regulacje dotyczące produktów regionalnych i tradycyjnych. Oznaczenia geograficzne i nazwy pochodzenia (produkty regionalne) w prawie polskim Na podstawie ustawy Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. (Dz. U. Nr 49/2001; poz. 508 z późn.zm.) oraz ustawy o zmianie ustawy Prawo własności przemysłowej z dnia 23 stycznia 2004 r. (Dz. U. Nr 33, poz. 286) Urząd Patentowy jest organem właściwym do przyjmowania, oceniania i przekazywania wniosków o rejestrację i przyznanie oznaczenia geograficznego lub nazwy pochodzenia do Komisji Europejskiej. Przed akcesją Polski do Unii Europejskiej producenci oscypka, buncu, żentycy, redykołki, bryndzy złożyli wniosek i zgodnie z procedurą opisaną w ustawie Prawo Własności Przemysłowej, o przyznanie prawa z rejestracji na oznaczenie geograficzne. Ochronę swoich wyrobów otrzymali z dniem 29 sierpnia 2003 r. W celu kontynuacji i rozszerzenia ochrony na wszystkie kraje Unii Europejskiej producenci wymienionych wyżej wyrobów powinni w ciągu 6 miesięcy, od dnia wejścia Polski do Wspólnoty złożyć wniosek o rejestrację swoich produktów na gruncie unijnym. Sześciomiesięczny termin wynika wprost z Rozporządzenia Komisji 918/2004 z 29 kwietnia 2004 r. wprowadzającego przejściowe zasady ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i artykułów spożywczych w związku z przystąpieniem Republiki Czech, Estonii, Cypru, Litwy, Łotwy, Węgier, Malty, Polski, Słowenii i Słowacji. Świadectwa potwierdzające szczególny charakter (produkty tradycyjne) w prawie polskim 3

4 Zagadnienia związane z ochroną produktów tradycyjnych są uregulowane w ustawie o zmianie ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz o zmianie innych ustaw z dnia 18 grudnia 2003 r.(dz. U. Nr 223/2003; poz. 2220). Na podstawie art. 13 ust.5 powyższej ustawy minister do spraw rynków rolnych jest organem właściwym w sprawie przyjmowania wniosków o rejestrację świadectw dla artykułów rolno-spożywczych o szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów Unii Europejskiej. Dodatkowo Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 12 maja 2004 roku (Dz. U. Nr 125 poz. 1311) w sprawie wniosków o rejestrację świadectw dla artykułów rolno spożywczych o szczególnym charakterze reguluje szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać wnioski o rejestrację nazw produktów tradycyjnych oraz sposób i tryb oceny oraz przekazywania ww. wniosków do Komisji Europejskiej. Regulacje UE dotyczące produktów regionalnych i tradycyjnych. Zagadnienia związane z ochroną produktów regionalnych i tradycyjnych określone są w prawie Unii Europejskiej w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2081/92 w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i nazw pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych z późniejszymi zmianami oraz w Rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2082/92 w sprawie świadectw o szczególnym charakterze dla produktów rolnych i środków spożywczych z późniejszymi zmianami. 3. Charakterystyka poszczególnych oznaczeń. Chroniona nazwa pochodzenia (ang. - Protected Designation of Origin PDO) oznacza nazwę regionu albo konkretnego miejsca, albo w wyjątkowych przypadkach kraju używaną do opisu produktu rolnego lub artykułu spożywczego pochodzącego z tego regionu, konkretnego miejsca albo kraju. Jakość lub cechy charakterystyczne są głównie lub wyłącznie związane z tym szczególnym otoczeniem geograficznym i właściwymi dla niego czynnikami naturalnymi oraz ludzkimi. Produkcja, przetwórstwo i przygotowywanie produktu odbywa się na tym określonym obszarze geograficznym. Symbol graficzny przyznawany produktom posiadającym chronioną nazwą pochodzenia Chronione oznaczenie geograficzne (ang. Protected Geographical Indications PGI) oznacza nazwę regionu albo konkretnego miejsca albo w wyjątkowych przypadkach nazwę kraju używaną do opisu produktu rolnego lub artykułu spożywczego pochodzącego z regionu, konkretnego miejsca albo kraju. Produkt posiada szczególną jakość, reputację lub inne cechy przypisywane jego pochodzeniu geograficznemu. Produkcja lub przetwórstwo lub przygotowanie produktu odbywa się na ściśle określonym obszarze geograficznym. Środowisko geograficzne jest rozumiane jako naturalne i ludzkie czynniki, m.in. klimat, woda, jakość gleby lub lokalne know-how. Symbol graficzny przyznawany produktom posiadającym chronione oznaczenie geograficzne 4

5 Podstawowa różnica pomiędzy chronioną nazwą pochodzenia, a chronionym oznaczeniem geograficznym polega na sile związku danego produktu z miejscem jego pochodzenia. Chronione nazwy pochodzenia stosuje się do produktów bardzo blisko związanych z danym obszarem geograficznym. W przypadku korzystania z chronionej nazwy pochodzenia zarówno produkcja surowców, jak i cały proces przetwarzania aż do produktu końcowego musi się odbywać w danym (zdefiniowanym) obszarze. W przypadku chronionego oznaczenia geograficznego produkt musi być wytwarzany w regionie, którego nazwę nosi, ale w odróżnieniu do chronionej nazwy pochodzenia, jedynie jedna z trzech faz produkcji (produkcja lub przetwarzanie lub przygotowanie) musi odbywać się na danym obszarze. Do produktów wchodzących w zakres ochrony nazw pochodzenia i oznaczeń geograficznych - Rozporządzenie 2081/92/EEC zaliczają się produkty rolne wymienione w Załączniku nr I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską - można je podzielić na następujące kategorie: Świeże mięso Produkty mięsne (solone, wędzone, gotowane itp.) Sery Inne produkty zwierzęce (jajka, miód, produkty mleczne bez masła) Oleje i tłuszcze (masło, margaryna, olej itp.) Owoce, warzywa, zboża (przetworzone i nie) Świeże ryby, małże, skorupiaki i produkty na bazie ryb Wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarnicze Piwo Napoje z ekstraktów roślinnych Inne produkty żywnościowe i napoje. Rozporządzenie nie obejmuje win i napojów spirytusowych. Równocześnie zgodnie z Załącznikiem do Rozporządzenia 2081/92/EEC ochroną objęte są następujące artykuły spożywcze: piwo, napoje wytwarzane z ekstraktów roślinnych, chleb, ciasto, ciastka, herbatniki i inne wyroby cukiernicze, naturalne gumy i żywice, siano i olejki eteryczne. W każdym kraju symbole graficzne - chronionego oznaczenia geograficznego, nazwy pochodzenia i świadectwa szczególnego charakteru różnią się jedynie tym, że napisy umieszczone w otoku znaku - chronione oznaczenie geograficzne, chroniona nazwa pochodzenia lub świadectwo szczególnego charakteru sporządzone są w języku danego państwa członkowskiego. Przykładowo produkt pochodzący z Wielkiej Brytanii używa napisu Protected Designation of Origin, a pochodzący z Włoch Denominazione d Origine Protetta. Wszystkie nazwy w językach narodowych znajdują się na stronie internetowej: Zgodnie z postanowieniami rozporządzenia 2081/92/EEC o chronioną nazwę pochodzenia lub chronione oznaczenie geograficzne może ubiegać się każde stowarzyszenie 5

6 niezależnie od jego formy prawnej lub składu, które skupia producentów lub przetwórców tego samego produktu rolnego lub artykułu spożywczego, inne zainteresowane strony mogą uczestniczyć w pracach grupy. W wyjątkowych przypadkach prawo ubiegania się o rejestrację przyznawane jest osobie fizycznej lub prawnej. Świadectwo szczególnego charakteru - Traditional Specilality Guaranteed (TSG) Świadectwo szczególnego charakteru oznacza uznanie przez Wspólnotę szczególnego (tradycyjnego) charakteru nazwy produktu poprzez jej rejestrację zgodnie z przepisami rozporządzenia 2082/92/EEC. Komisja Europejska prowadzi Rejestr Świadectw Szczególnego Charakteru Produktów Rolnych i Artykułów Spożywczych, w którym są wymienione nazwy produktów rolnych i artykułów spożywczych, których szczególny charakter został stwierdzony na poziomie Wspólnoty, zgodnie z przepisami rozporządzenia 2082/92/EEC. Symbol potwierdzający szczególny (tradycyjny) charakter dołączany do produktu lub opakowania Mówiąc, że dana nazwa posiada szczególny charakter mamy na myśli cechy lub zespół cech, które wyraźnie odróżniają produkt rolny lub artykuł spożywczy od innych podobnych produktów lub artykułów spożywczych należących do tej samej kategorii. Jednakże prezentacja produktu rolnego lub artykułu spożywczego nie jest traktowana jako cecha odróżniająca. Szczególny charakter nie może być ograniczony do jakościowego lub ilościowego składu lub sposobu produkcji ustalonego w prawie wspólnotowym, krajowym lub w standardach ustalonych przez organy standaryzacyjne. Podstawa prawna funkcjonowania świadectw szczególnego charakteru w Unii Europejskiej to Rozporządzenie Rady nr 2082/92/EEC z dnia 14 lipca 1992 r. w sprawie świadectw szczególnego charakteru dla produktów rolnych i artykułów spożywczych. Zgodnie z powyższym rozporządzeniem prawo ubiegania się o rejestrację znaku przysługuje grupie. Przez grupę należy rozumieć każde stowarzyszenie niezależnie od jego formy prawnej lub składu, które skupia producentów lub przetwórców tego samego produktu rolnego lub artykułu spożywczego. Rozporządzenie 2082/92/EEC stosuje się do produktów rolnych (wymienionych w Załączniku nr I do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, można podzielić na następujące kategorie: Świeże mięso Produkty mięsne (solone, wędzone, gotowane itp.) Sery Inne produkty zwierzęce (jajka, miód, produkty mleczne bez masła) Oleje i tłuszcze (masło, margaryna, olej itp.) Owoce, warzywa, zboża (przetworzone i nie) Świeże ryby, małże, skorupiaki i produkty na bazie ryb Wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki i inne wyroby piekarnicze Piwo Napoje z ekstraktów roślinnych Inne produkty żywnościowe i napoje (wyłączając wina i napoje spirytusowe) 6

7 Jednocześnie zgodnie z Załącznikiem do Rozporządzenia 2082/92/EEC ochroną objęte są następujące artykuły spożywcze: piwo, czekolada oraz inne przetwory zawierające kakao, wyroby cukiernicze, chleb, ciasta, ciastka, herbatniki oraz inne wyroby piekarnicze, makaron gotowany lub nie oraz nadziewany (np. pierogi) lub nie, dania półgotowe, gotowe sosy lub przyprawy, zupy i buliony, napoje z ekstraktów roślinnych, lody na mleku oraz lody na wodzie. 4. Działania, jakie powinien podjąć producent ubiegający się o rejestrację. Czynności, które powinien wykonać producent zainteresowany rejestracją swojego wyrobu we wspólnotowym rejestrze produktów charakteryzujących się szczególnym charakterem : a) zdefiniować i utworzyć grupę producentów danego wyrobu, b) szczegółowo opisać specyfikację tego wyrobu, c) opisać działania kontrolne mające na zagwarantować, że wszystkie punkty specyfikacji będą przestrzegane. a. Grupa Tworząc grupę należy pamiętać, że nazwy pochodzenia, oznaczenia geograficzne oraz świadectwa szczególnego charakteru służą przede wszystkim promocji regionu lub miejsca i podniesieniu ich walorów turystycznych i rozwojowi gospodarczemu. Dobrze jest zatem aby jak największa liczba producentów i przetwórców korzystała z ochronnego znaku. W ramach grupy dobrze jest przyjąć regulamin dotyczący utrzymywania jakości produktów noszących chronioną nazwę. Taki regulamin daje podstawę do wzajemnej kontroli przez wszystkich wytwarzających. b. Specyfikacja Szczególną uwagę należy zwrócić na przygotowanie specyfikacji. Im lepiej i dokładniej zostanie ona przygotowana, tym mniejsze zagrożenie, że trzeba będzie ją poprawiać i uzupełniać na żądanie organu krajowego albo Komisji Europejskiej. Uzupełnianie dokumentacji znacznie wydłuża procedurę rejestracji. Dobrze opracowana specyfikacja pozwala także uniknąć sprzeciwu ze strony innych podmiotów. Warunkiem dobrego przygotowania specyfikacji jest w pierwszej kolejności analiza nazwy pod kątem jej tradycyjnego albo regionalnego charakteru. Należy zbadać czy: nie stała się ona nazwą rodzajową, jak np. ser tylżycki lub kiełbasa krakowska, nie wprowadza konsumentów w błąd; można wykazać jej regionalny lub tradycyjny charakter. Ponadto warto ocenić czy nie ma innych zainteresowanych do korzystania z nazwy. Jeśli są, należy także ich włączyć w procedurę rejestracji. Jeżeli nazwa zostanie zarejestrowana i grupa jest jedynym podmiotem uprawnionym do korzystania z niej, powinna ona pamiętać o utrzymywaniu jakości produktu, gdyż może to stanowić podstawę odebrania prawa z rejestracji oznaczenia geograficznego, nazwy pochodzenia lub świadectwa o szczególnym charakterze. Grupa, która korzysta z nazwy powinna badać sytuację na rynku, aby szybko reagować, gdy osoba nieuprawniona korzysta z ich nazwy. Cechy charakterystyczne specyfikacji produktu. Producent, który ubiega się o chronioną nazwę pochodzenia albo chronione oznaczenie geograficzne albo świadectwo o szczególnym charakterze musi sporządzić opis produktu zwany specyfikacją. Aby produkt rolny lub środek spożywczy kwalifikował się do korzystania z chronionej nazwy pochodzenia lub chronionego oznaczenia geograficznego lub świadectwa o szczególnym charakterze sposób jego wytworzenia musi być zgodny z tą właśnie specyfikacją. Specyfikacja produktu, którego nazwa ma zostać uznana za nazwę pochodzenia lub oznaczenia geograficznego musi zawierać: nazwę produktu rolnego lub środka spożywczego, 7

8 w tym nazwę pochodzenia lub oznaczenia geograficzne; opis produktu rolnego lub artykułu spożywczego obejmujący w stosownych przypadkach surowce; główne fizyczne, chemiczne, mikrobiologiczne lub organoleptyczne cechy produktu lub artykułu spożywczego; definicję obszaru geograficznego (dokładne określenie granic), ze wskazaniem, czy odbywają się w nim wszystkie etapy wytworzenia czy tylko niektóre z nich; dowody, że produkt rolny lub środek spożywczy pochodzi z obszaru geograficznego, z zaznaczeniem czy zachodzą na nim wszystkie czy tylko niektóre etapy wytworzenia; opis metody uzyskiwania produktu rolnego lub środka spożywczego, a w stosownych przypadkach, oryginalne i niezmienne metody lokalne; szczegóły, z których wynika związek ze środowiskiem geograficznym lub pochodzeniem geograficznym; szczegóły dotyczące struktur kontroli oraz wskazanie jednostki kontrolnej; szczegóły etykietowania - chodzi tu o określenie, w którym miejscu na opakowaniu pojawi się chroniona nazwa pochodzenia albo chronione oznaczenie geograficzne; wszelkie inne wymagania określone przez przepisy krajowe lub przepisy wspólnotowe. Aby produkt rolny lub artykuł spożywczy zostały zakwalifikowane do przyznania mu świadectw szczególnego charakteru musi odpowiadać specyfikacji produktu, która powinna zawierać: nazwę - samą w sobie szczególną bądź wyrażającą szczególny charakter danego produktu rolnego lub artykułu spożywczego w jednym lub kilku językach; podanie metody produkcji włączywszy pochodzenie i charakterystykę surowca lub użytych składników lub metody przyrządzenia produktu rolnego lub artykułu spożywczego odnoszące się do jego szczególnego charakteru; szczegóły umożliwiające ocenę tradycyjnego charakteru w znaczeniu takim, że produkt rolny lub artykuł spożywczy musi być albo produkowany przy użyciu tradycyjnych surowców lub też musi charakteryzować się tradycyjnym składem, a sposób jego produkcji lub przetwórstwa musi odzwierciedlać tradycyjny sposób produkcji lub przetwórstwa; podanie głównych właściwości fizycznych, chemicznych, mikrobiologicznych lub organoleptycznych, które odnoszą się do szczególnego charakteru; najbardziej podstawowe wymagania oraz procedury kontroli, którym podlega produkt o szczególnym charakterze. c. Kontrola producentów wyrobów regionalnych i tradycyjnych Zgodnie z rozporządzeniami unijnymi regulującymi sprawy związane z rejestracją i ochroną produktów regionalnych i tradycyjnych (rozporządzenie 2081/92/EEC i 2082/92/EEC) kontrola procesów wytwarzania, przetwarzania i przygotowania wyrobów regionalnych i tradycyjnych dokonywana jest na wniosek samych producentów. Składając wniosek o rejestrację wyrobu są oni zobowiązani podać instytucję odpowiedzialną za kontrolę wytwarzanego przez nich wyrobu. W Polsce urzędem wyznaczonym do kontroli tego, czy produkt spełnia warunki określone w specyfikacji jest Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych. Producenci, którzy chcieliby potwierdzić spełnianie przez nich norm zawartych w specyfikacji powinni zwrócić się do wojewódzkiego oddziału IJHAR-S. Kontroli dokonywać mogą również prywatne jednostki kontrolne. Warunkiem jest jednak aby jednostki te spełniały wymogi określone w normie EN (polski odpowiednik PN-EN 45011:2000). Koszty kontroli ponoszą producenci wyrobu posiadającego lub starającego się o chronione oznaczenie geograficzne, chronioną nazwę pochodzenia lub świadectwo szczególnego charakteru. Częstotliwość i rodzaj kontroli powinien odpowiadać specyfice procesów wytwarzania danego produktu. Regularne przeprowadzanie tej kontroli ma zagwarantować, że specyfikacja jest przestrzegana. Kontroli tej nie należy mylić z urzędową kontrolą żywności, której dokonują odpowiednie służby. 5. Procedura rejestracji. 8

9 Całość dokumentacji, tj. wniosek i specyfikację, po uprzednim zbadaniu ich zasadności i prawidłowości, właściwy organ państwa członkowskiego przekazuje Komisji Europejskiej. W ciągu sześciu miesięcy od daty otrzymania wniosku Komisja Europejska przekazuje pozostałym państwom członkowskim przetłumaczony wniosek. Następnie publikuje wniosek w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich. W ciągu sześciu miesięcy od daty publikacji wniosku, każda osoba, która jest przeciwna rejestracji danego produktu może przekazać władzom swojego kraju sprzeciw w stosunku do tej rejestracji. Jeżeli w tym czasie nie wpłynie sprzeciw, Komisja Europejska, w przypadku nazwy pochodzenia lub oznaczenia geograficznego wprowadza nazwę do Rejestru Nazw Pochodzenia i Oznaczeń Geograficznych Produktów Rolnych i Artykułów Spożywczych. W przypadku świadectwa potwierdzającego szczególny charakter wpis następuje do Rejestru Świadectw Szczególnego Charakteru Produktów Rolnych i Artykułów Spożywczych. Dane dotyczące rejestracji Komisja Europejska publikuje w Dzienniku Urzędowym WE. Od daty publikacji zarejestrowana nazwa zaczyna korzystać z ochrony na terenie całej Unii Europejskiej. W sytuacji pojawienia się sprzeciwu, Komisja zwraca się z prośbą do państw członkowskich, pomiędzy którymi zaistniał sprzeciw o dojście do porozumienia w ciągu trzech miesięcy. Jeżeli państwa dojdą do porozumienia to w zależności od jego rezultatu dana nazwa zostaje wpisana do właściwego rejestru lub też procedura rejestracyjna musi rozpocząć się od nowa. Gdy porozumienie nie dojdzie do skutku o rejestracji samodzielnie decyduje Komisja Europejska. Każdy, kto ma uzasadniony interes gospodarczy może wnieść do upoważnionego organu państwa członkowskiego sprzeciw do wniosku złożonego przez inne państwo, najpóźniej w terminie 5 miesięcy od dnia publikacji głównych punktów wniosku w Dzienniku Urzędowym WE. Produkty czekające na rejestrację można znaleźć na poniżej podanej stronie: 6. Korzyści wynikające z ochrony zarejestrowanych nazw. Zgodnie z przepisami zarejestrowane nazwy są chronione przed: wszelkim bezpośrednim lub pośrednim wykorzystywaniem w celach komercyjnych zarejestrowanej nazwy dla produktów nie objętych rejestracją, o ile produkty te są porównywalne do produktów zarejestrowanych pod tą nazwą lub jeśli stosowanie nazwy narusza prestiż chronionej nazwy; każdym niezgodnym z prawem zawłaszczeniem, imitacją lub aluzją, jeśli nawet prawdziwe pochodzenie produktu jest zaznaczone lub chroniona nazwa została przetłumaczona, lub towarzyszy jej wyrażenie w stylu, rodzaju, przy użyciu metody, tak jak produkowane w, imitacja lub podobne; wszelkimi innymi fałszywymi lub mylącymi danymi odnoszącymi się do miejsca pochodzenia, właściwości lub podstawowych cech produktu na opakowaniu wewnętrznym lub zewnętrznym, w materiale reklamowym lub dokumentach odnoszących się do danego produktu lub na opakowaniu produktu w pojemniku, mogącym stworzyć fałszywe wrażenie co do jego pochodzenia; wszelkimi innymi praktykami mogącymi wprowadzić w błąd zainteresowanych co do prawdziwego pochodzenia produktu. 7. Podsumowanie. Produkty chronione w opisany powyżej sposób gwarantują nabywcy stałą wysoką jakość i zachowanie wielowiekowych receptur używanych podczas ich wytwarzania. Warto uświadomić sobie skalę tego zjawiska w krajach Unii dotychczas zarejestrowano ok. 650 produktów z tymi oznaczeniami. Warto zauważyć, że kilkanaście procent społeczeństwa Wspólnoty identyfikuje na rynku wyroby oznaczone symbolami unijnymi, które świadczą o regionalnym lub tradycyjnym charakterze produktu. 9

10 Wobec sukcesywnej poprawy poziomu życia prawdopodobne jest, ze popyt na tego rodzaju wyszukane specjały będzie stale rósł. Istotne jest również to, że świadomość społeczeństw Wspólnoty odnośnie spożywanej żywności wzrasta, zauważalny jest trend powrotu do sprawdzonych i bezpiecznych metod produkcji naszych dziadów, którzy radzili sobie świetnie bez używania konserwantów. Dzięki temu żywność jest smaczna, zdrowa i niepowtarzalna. Jest to doskonała przeciwwaga dla żywności modyfikowanej, pełnej środków konserwujących, taniej i masowej. Propagowanie sprzedaży żywności opartej na tradycji staje się alternatywą dla konsumentów poszukujących marki regionu, jego korzeni i obyczajów kulinarnych. Produkty tak starannie przyrządzone z surowców, które nie występują nigdzie indziej mają znamiona unikalności i stają się coraz bardziej poszukiwanymi artykułami na rynku. Użyteczne linki: regionalne europa.eu.int/comm/agriculture/foodqual/quali1_en.htm Kontakt: Wydział Oznaczeń Geograficznych Biuro Oznaczeń Geograficznych i Promocji Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ul. Wspólna Warszawa malgorzata.slivi@minrol.gov.pl tel: (22) fax: (22)