Bożena Mroczek Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie Najczęstsze błędy w publikacjach polsko i anglojezycznych. The most common mistakes in Polish and English articles.
Zamiast wstępu Każda osoba, która na ścieżkę kariery wybiera karierę naukową zmaga się z koniecznością opublikowania wyników swoich badań w czasopismach naukowych. Największym prestiżem w świecie naukowym cieszą się czasopisma z (wysokim) Impact Factor. Jednak, aby praca została opublikowana w uznanym (międzynarodowym) czasopiśmie musi spełnić określone bardzo surowe kryteria. Należą do nich nie tylko najnowsze i przełomowe odkrycie, ale również styl i sposób jej napisania zgodny z wymogami danego czasopisma.
Zamiast wstępu Jak zatem skutecznie napisać publikację? Od czego najlepiej zacząć i na jakie elementy zwrócić szczególną uwagę? i Czy istnieją rozwiązania mogące autorowi pomóc?
Droga przez mękę. Autora? Artykułu? Proces wzajemnej weryfikacji jest ważną częścią badania a wytyczne raportowania zapewniają mechanizm, ułatwiający ten proces. PLoS Medicine (2013). Better reporting of research: why is it important. PLoS Med 10 (8): e1001504. doi: 10.1371/journal.pmed.1001504
Logika efektu! Jak pisać prace naukowe jakich błędów nie popełniać?
Deklaracja przejrzystości badań dla każdego artykułu (Declaration of transparency for each research article) Autor/Autorzy stwierdza/stwierdzają, że przedkładany rękopis prezentuje uczciwy, dokładny i przejrzysty opis zgłoszonego badania, że pominięto nieistotne z punktu widzenia celu badań aspekty, a wszelkie rozbieżności badania z planem zostały wyjaśnione. BMJ 2013;347:f4796
Prace kierowane do publikacji w czasopiśmie recenzowanym powinny reprezentować wysoki poziom naukowy i zawierać oryginalne dotychczas niepublikowane wyniki badań i nie zgłoszone do publikacji w innym czasopiśmie.
Model struktury artykułu Tytuł Streszczenie Wstęp Materiał i Metody, Wyniki Dyskusja i wnioski Bibliografia
Streszczenie Streszczenie jest pierwszą i często jedyną częścią artykułu, która jest odczytywana przez redaktorów czasopisma. Jeśli zostanie stwierdzone, że streszczenie wprowadza w błąd lub manipuluje wynikami badań, taki artykuł zostanie odrzucony. Stąd zalecenie streszczenie musi rzetelnie przedstawiać najistotniejsze z punktu widzenia projektu badań wyniki. PLoS Med 10 (8): e1001504. doi: 10.1371/journal.pmed.1001504 EQUATOR. http://www.equator-network.org/resource-centre/library-of-health-researchreporting/ [ostęp 31 marca 2014].
Jak pisać prace naukowe? Tytuł Odzwierciedla główny cel badań Wzbudza zainteresowanie czytelnika (i recenzenta) Wskazuje, że badanie ma znaczenie ogólne, nie lokalne Jest zrozumiały i jednoznaczny Zgodny z wymaganiami czasopisma Wstęp Opisuje znaczenie i wagę (wielkość problemu) Wskazuje innowacyjność badania Uzasadnia potrzebę takiego badania Opisuje cele badań Cytowane są ważne prace dotyczące problemu Nie za długi i niezbyt lakoniczny
Jak pisać prace naukowe? Metodyka badań (STROBE) Odpowiada celom badań Zawiera opis metod wystarczająco szczegółowy, jasny i precyzyjny, tak by umożliwić innym badaczom powtórzenie badania Określa typ badania Zawiera opis metod statystycznych Nie zawiera wyników ani ich interpretacji Błędy w opisie metod badań: Zbyt lakoniczny opis metod Niewłaściwie dobrana metoda statystyczna, np. nieuwzględnienie skomplikowanej metody doboru próby Brak adekwatnej kontroli czynników zakłócających Pominięcie istotnych aspektów analizy (np. sposobu selekcji zmiennych) Wykonanie dużej liczby testów, a pokazanie tylko tych, które okazały się statystycznie istotne Pominięcie przedziałów ufności Opis zbyt skomplikowany (np. nadużywanie terminologii matematycznej lub wzorów matematycznych)
Jak pisać prace naukowe? Wyniki przykład: Leczenie było skuteczne u 1/3 zainfekowanych myszy, nie było skuteczne również u 1/3, a trzecia mysz uciekła. Opis wyników (STROBE) Uczestnicy osoby badane Dane opisowe Zmienne zależne Główne wyniki Dodatkowe analizy Uczestnicy badania (STROBE) Liczba osób: potencjalnie mogących brać udział w badaniu, spełniających kryteria, włączonych do badania, zbadanych na początku badania, obserwowanych do końca badania, przeanalizowanych Przyczyny odmowy uczestnictwa w grupie spełniających kryteria.
Wyniki Dane opisowe (STROBE) Cechy demograficzne Cechy kliniczne Cechy społeczne Liczba narażonych i nienarażonych Liczba osób z brakującymi danymi dla każdej zmiennej W badaniach kohortowych: czas obserwacji średni i całkowity. Zmienne zależne Badania kohortowe: liczba zdarzeń, (np. zachorowania, zgonów, itp.) lub dane o rozkładzie zmiennej zależnej w okresie obserwacji Badanie kliniczno-kontrolne: liczba osób w każdej kategorii narażenia lub rozkład (np. średnia, SD) narażenia jako zmiennej ciągłej Badania przekrojowe: liczba zdarzeń lub rozkład zmiennej zależnej
Wyniki Główne wyniki (STROBE): Podać oszacowania skorygowane i nieskorygowane oraz ich dokładność (CI 95%) Wyjaśnić, które zmienne zakłócające są kontrolowane i dlaczego? Zmienne ciągłe kategoryzowane podać wartości graniczne (minimax), Podać wyniki innych przeprowadzonych analiz, np. podgrup, interakcji i czułości. Jeśli dane są istotne statystycznie przełożyć oszacowania ryzyka względnego na ryzyko absolutne dla sensownego okresu czasu. Typowe błędy w opisie wyników: Brak szczegółowych danych na temat uczestników, ilości zdarzeń, rozkładu zmiennych, Brak informacji na temat liczby osób z brakującymi danymi, Mieszanie opisu wyników z opisem celów, metod lub dyskusją. Pomyłki w liczbach niezgodność tekstu z tabelą Zbyt szczegółowy lub rozwlekły opis danych przedstawionych w tabeli lub rycinie.
Analiza wyników typowe błędy: w rycinach Zamiast przedstawiać wyniki, autor stara się uzyskać określony efekt, Myląca skala, np. oś Y nie zaczyna się od zera, Nieodpowiedni rodzaj diagramu (np. liniowy zamiast słupkowego, trójwymiarowy), Rycina niepotrzebna (np. powtarza dane w tabeli lub z tekstu), Oznaczenia na rycinie są zbyt małe, nieprawidłowe lub nieprecyzyjne. w tabelach Tytuł i nagłówek niejasne Tabela zbyt skomplikowana (daje się uprościć) Tabela niepotrzebna (np. jedna kolumna) można dane przedstawić w tekście Pominięcie ważnych danych, np. opisujących badaną grupę Umieszczenie danych, które nie są istotne dla celów badania Pomyłki w obliczeniach Zbyt duża liczba cyfr po przecinku, % obliczone bez uwzględnienia brakujących danych.
Dyskusja wg STROBE Kluczowe wyniki w odniesieniu do celu badania Ograniczenia potencjalne źródła błędów lub niedokładności, kierunek i wielkość błędu. http://dobrebadania.pl/slownikbadawczy.html?b=baza&szczegolowo =645 Typowe błędy: Nadinterpretacja wyników (np. wnioskowanie o związku przyczynowoskutkowym, gdy metodyka na to nie pozwala); Pominięcie ograniczeń wynikających z natury problemu i metodyki badań (należy wskazać, dlaczego te ograniczenia nie unieważniają wyników), Niedostateczne uwzględnienie literatury w danej dziedzinie, Brak wytłumaczenia różnic z poprzednimi badaniami (dot. kontynuacji badań), Niepotrzebna krytyka badań innych autorów
Wnioski Prawidłowo CELE Nieprawidłowo CELE METODY METODY WYNIKI WYNIKI WNIOSKI WNIOSKI
Bibliografia załącznikowa - References W badaniach oryginalnych <50, zwykle mniej; Wszystkie stwierdzenia dotyczące stanu wiedzy powinny być poparte cytowaniem; Wszystkie cytowane publikacje Są umieszczone w spisie; Wszystkie pozycje umieszczone w spisie literatury Są cytowane; STYL cytowania - zgodny z regulaminem; Nie należy cytować niepublikowanych danych lub informacji uzyskanych z Internetu z wyjątkami.
Planowanie projektu badawczego
Podstawowe błędy Przypadkowe i szeroko zakrojone zbieranie wyników jest nieporozumieniem i przeczy racjonalnemu podejściu w pracy naukowej. Wyniki zbieramy i opracowujemy z myślą o udowodnieniu postawionej wcześniej hipotezy, a nie odwrotnie!! Próby wykrojenia koncepcji badawczej na podstawie zebranych w sposób chaotyczny danych pomiarowych jest działaniem po omacku i graniczy z manipulacją naukową. https://www.google.pl/search?q=metodologia+bada%c5%84
Krok pierwszy - nauczyć się metodologii badań naukowych Studia magisterskie (MSc) i doktoranckie (PhD): - wykłady, seminaria i egzaminy, - praca magisterska, - praca doktorska Mentorzy dla młodych pracowników naukowych Recenzje projektów badań przed złożeniem Współpraca w projektach innych badaczy Prowadzenie własnych badań
Napisać dobry projekt Zacznij od wspaniałego pomysłu, Znajdź odpowiednie źródło finansowania, Przedyskutuj pomysł z odpowiednim pracownikiem instytucji finansującej badania, Stosuj się do wskazówek dot. przygotowania wniosku Opisz projekt badawczy w sposób jasny, precyzyjny, przekonujący, kompletny i realistyczny, Daj opis projektu do recenzji, Bądź przygotowany na powtórne złożenie wniosku,
Jakie pytanie taka odpowiedź!!! Pytanie badawcze co nas interesuje? czego jeszcze nie wiadomo? co chcielibyśmy udowodnić? Problem badawczy precyzujemy nie na podstawie tego co możemy zmierzyć mając do dyspozycji określony warsztat aparaturowy, tylko na podstawie tego co nas intryguje.
Cele projektu Przykład Innowacyjne Jasno przedstawione, Sformułowane tak, aby wyniki można było uogólnić, Badania nowych związków przyczynowo-skutkowych powinny zawierać hipotezy oparte na uzasadnionych przesłankach. Głównym celem badania jest ocena związków pomiędzy aktywnością fizyczną (AF), ryzykiem choroby zwyrodnieniowej stawów (ChZS) i jakością życia. Stawiamy następujące hipotezy:
Przykład hipotezy do celu głównego 1. Ryzyko zachorowania na ChZS zwiększa się wraz ze wzrostem skumulowanych obciążeń wewnątrzstawowych, które zależą od AF na przestrzeni całego życia. 1. Jakość życia w ChZS jest wyższa u osób z większą AF, mierzoną jako wydatek energetyczny, na przestrzeni całego życia.
Przykład 2 - Cele projektu Celem badania jest ustalenie czy doświadczenia związane z rolami społecznymi w rodzinie i pracy zwiększają ryzyko przewlekłych zespołów bólowych, takich jak: 1)bóle kręgosłupa, 2) bóle stawów, 3) bóle głowy. Formułujemy pytania badawcze:
Przykład 2 - Cele projektu Pytania badawcze: 1.Czy urazy psychologiczne w dzieciństwie i młodości zwiększają ryzyko przewlekłego bólu w późniejszym wieku? 2.Czy rodzicielstwo jest związane ze zwiększonym ryzykiem przewlekłego bólu? 3.Czy organizacyjne i psychologiczne aspekty pracy zawodowej mają wpływ na ryzyko przewlekłych zespołów bólowych wśród pracowników?
Cele projektu przykład 2, c.d. Cel 1. Ustalić, które czynniki mają niezależny wpływ na występowanie bólu kręgosłupa w populacji ogólnej. W badaniu uwzględnione będą następujące czynniki: cechy demograficzne i społecznoekonomiczne, czynniki konstytucjonalne, cechy psychologiczne, środowisko społeczne, praktyki zdrowotne, oraz aktywność fizyczna. Cel 2. Ustalić czy stres związany z pracą oraz poczucie spójności (sense of coherence) mają wpływ na występowanie bólu kręgosłupa wśród pracowników, po uwzględnieniu innych czynników.
Jakie jest znaczenie projektu i jaki będzie efekt podjętego problemu? Dlaczego badany problem jest ważny dla rozwoju dziedziny wiedzy? Dlaczego projekt powinien być finansowany? Jak efekty będą mierzone i udokumentowane? Kim są odbiorcy, końcowi użytkownicy projektu? Jakie jest znaczenie dla odbiorcy oddziaływania. - szczegółowy opis Dokładny opis upowszechniania rezultatów projektu. Opis praw własności intelektualnej. Czy projekt skupia się na sprawach lokalnych?
Opis metod w badaniach obserwacyjnych wg. STROBE Typ badań, Gdzie i kiedy wykonane (okres obserwacji) Osoby badane (metody doboru, wszystkie grupy badane,, np. osoby narażone i nienarażone, przypadki i grupa kontrolna), Zmienne (zależne i niezależne, zakłócające, modyfikujące, kryteria diagnostyczne). Źródła danych (szczegóły metod pomiaru dla wszystkich zmiennych) Wielkość badania (jak obliczono wymaganą liczbę osób badanych) Zmienne ilościowe (przedziały? grupy? kategorie?) Metody statystyczne (typ analizy, model statystyczny, kontrola czynników zakłócających, i inne).
Pisany tekst: Musi być rozumiały, jednoznaczny, zwięzły, logiczny i obiektywny. Nadrzędną cechą języka naukowego jest jego logiczność i dążenie do wyrażania prawdy. Cechy te charakteryzują styl języka naukowego, którym powinny być pisane prace naukowe. Błędem jest kreowanie wizerunku naukowości posługując się długimi zdaniami, dużą liczbą akronimów, nadużywaniem formy bezosobowej i strony biernej. W wywodzie naukowym nie są tolerowane przypuszczenia, w rodzaju: wydaje się, być może..
Bibliotekarze mogą przyczynić się do zwiększenia wartości i zmniejszenie ilości odrzucanych prac w badaniach medycznych, naukach o zdrowiu i w innych dziedzinach wiedzy. mogą odgrywać istotną i niezwykle ważną rolę we wspieraniu naukowców i instytucji badawczych w ich wysiłkach zmierzających do osiągnięcia celu jakim jest opublikowanie artykułu. Wdrażając rekomendacje dotyczące pisania prac naukowych bibliotekarze mogą mieć bezpośredni wpływ na jakość i użyteczność przyszłych badań. http://www.equator-network.org/2014/02/28/canlibrarians-contribute-to-increasing-value-andreducing-waste-in-medical-research/ Shona Kirtley. kirtley @ csm.ox.ac.uk.
Bytów nie mnożyć, fikcyj nie tworzyć, tłumaczyć fakty jak najprościej. William Ockham Dziękuję za uwagę