Spis treści CHIRURGIA NARZĄDOWA... 1005 51. Nowotwory układu pokarmowego... 1007 51.1. Nowotwory przełyku Andrzej W. Szawłowski... 1007 51.1.1. Wstęp... 1007 51.1.2. Patologia... 1008 51.1.3. Rozpoznanie... 1009 51.1.4. Rozpoznanie różnicowe... 1010 51.1.5. Leczenie w zależności od stopnia klinicznego zaawansowania nowotworu aktualne wytyczne... 1011 51.1.6. Leczenie skojarzone zaawansowanych postaci płaskonabłonkowego raka piersiowego odcinka przełyku... 1012 51.1.7. Leczenie chirurgiczne... 1014 51.1.8. Powikłania chirurgicznego leczenia nowotworów przełyku... 1030 51.1.9. Leczenie uzupełniające... 1031 51.1.10. Leczenie paliatywne... 1032 51.1.11. Monitorowanie leczenia... 1032 51.1.12. Rokowanie... 1033 51.2. Nowotwory żołądka Tadeusz Popiela, Janusz Legutko... 1034 51.2.1. Epidemiologia... 1034 51.2.2. Etiologia i czynniki ryzyka... 1035 51.2.3. Objawy kliniczne i diagnostyka... 1037 51.2.4. Aspekty anatomii prawidłowej i histologii... 1040 51.2.5. Podział TNM... 1043 51.2.6. Leczenie chirurgiczne raka żołądka... 1046 51.2.7. Leczenie uzupełniające... 1062 51.2.8. Rokowanie w raku żołądka... 1065 51.2.9. Inne nowotwory żołądka... 1066 51.2.10. Inne uwagi... 1068 51.3. Nowotwory wątroby Marek Krawczyk... 1071 51.3.1. Nowotwory łagodne... 1072 51.3.2. Nowotwory złośliwe pierwotne... 1085 51.3.3. Przeszczepianie wątroby w nowotworach pierwotnych... 1099 51.4. Nowotwory dróg żółciowych zewnątrzwątrobowych Jerzy A. Polański... 1103 51.4.1. Epidemiologia... 1103 51.4.2. Obraz kliniczny... 1104 51.4.3. Diagnostyka... 1106 51.4.4. Leczenie... 1107 51.4.5. Leczenie paliatywne... 1108 Spis treści VII
51.4.6. Leczenie uzupełniające... 1109 51.4.7. Wyniki... 1109 51.4.8. Rokowanie... 1109 51.5. Nowotwory trzustki Andrzej W. Szawłowski... 1110 51.5.1. Wstęp... 1110 51.5.2. Elementy anatomii trzustki, istotne w procesie decyzyjnym leczenia jej nowotworów... 1111 51.5.3. Etiologia raka trzustki... 1114 51.5.4. Objawy kliniczne złośliwego nowotworu trzustki... 1115 51.5.5. Rozpoznanie różnicowe... 1115 51.5.6. Patologia... 1115 51.5.7. Leczenie nowotworów łagodnych trzustki... 1116 51.5.8. Taktyka onkologiczna u chorych ze złośliwym nowotworem trzustki... 1117 51.5.9. Kwalifikacja do leczenia chorych ze złośliwym nowotworem trzustki... 1117 51.5.10. Diagnostyka nowotworów złośliwych trzustki... 1118 51.5.11. Klasyfikacja kliniczna raka trzustki... 1119 51.5.12. Leczenie chirurgiczne złośliwych nowotworów trzustki... 1124 51.5.13. Leczenie paliatywne złośliwych nowotworów trzustki... 1133 51.5.14. Leczenie skojarzone raka trzustki... 1137 51.5.15. Powikłania leczenia nowotworów trzustki... 1139 51.5.16. Monitorowanie leczenia nowotworów złośliwych trzustki... 1140 51.5.17. Elementy kontrowersyjne w diagnostyce i leczeniu raka trzustki... 1141 51.5.18. Rokowanie... 1142 51.6. Nowotwory jelita grubego Adam Dziki... 1144 51.6.1. Epidemiologia raka jelita grubego... 1144 51.6.2. Aspekty anatomiczne i histologiczne raka okrężnicy... 1144 51.6.3. Etiologia i czynniki ryzyka raka okrężnicy... 1146 51.6.4. Dziedziczne nowotwory jelita grubego... 1146 51.6.5. Czynniki ryzyka rozwoju raka jelita grubego... 1148 51.6.6. Objawy raka jelita grubego... 1149 51.6.7. Klasyfikacja TNM... 1149 51.6.8. Diagnostyka raka jelita grubego... 1150 51.6.9. Technika operacyjna w raku okrężnicy... 1152 51.6.10. Leczenie uzupełniające i paliatywne w raku okrężnicy... 1155 51.7. Nowotwory odbytnicy Marek Bębenek... 1157 51.7.1. Epidemiologia... 1157 51.7.2. Etiologia i czynniki ryzyka... 1158 51.7.3. Objawy kliniczne i diagnostyka... 1160 51.7.4. Klasyfikacja TNM... 1161 51.7.5. Aspekty anatomii prawidłowej... 1163 51.7.6. Leczenie chirurgiczne... 1163 51.7.7. Leczenie uzupełniające... 1171 51.7.8. Rokowanie... 1172 51.7.9. Inne uwagi... 1173 51.8. Nowotwory kanału odbytu i brzegu odbytu Krzysztof Bujko... 1173 51.8.1. Etiologia... 1173 51.8.2. Anatomia... 1174 51.8.3. Histopatologia... 1174 51.8.4. Objawy kliniczne i badanie przed leczeniem... 1174 51.8.5. Leczenie chorych na płaskonabłonkowego raka kanału odbytu... 1176 51.8.6. Leczenie chorych na płaskonabłonkowego raka brzegu odbytu... 1177 51.8.7. Badania kontrolne po leczeniu... 1177 VIII Chirurgia onkologiczna
51.8.8. Chirurgiczne leczenie ratujące... 1177 51.8.9. Rokowanie... 1178 51.8.10. Rzadko występujące nowotwory kanału i brzegu odbytu... 1178 52. Guzy neuroendokrynne Beata Kos-Kudła, Andrzej W. Szawłowski... 1181 52.1. Wstęp... 1181 52.2. Epidemiologia... 1182 52.3. Etiologia i czynniki ryzyka... 1182 52.3.1. Defekty genetyczne... 1182 52.3.2. Apoptoza... 1182 52.3.3. Czynniki wzrostu... 1182 52.4. Objawy kliniczne i diagnostyka guzów neuroendokrynnych układu pokarmowego (GEP/NET )... 1183 52.5. Diagnostyka... 1183 52.5.1. Diagnostyka biochemiczna... 1183 52.5.2. Diagnostyka histopatologiczna... 1184 52.5.3. Stopień kliniczno-patologicznego zaawansowania (ptnm )... 1185 52.5.4. Stopień histologicznej dojrzałości (grading G)... 1185 52.5.5. Diagnostyka lokalizacyjna... 1186 52.6. Leczenie guzów neuroendokrynnych układu pokarmowego... 1187 52.7. Farmakoterapia... 1192 52.7.1. Bioterapia... 1192 52.7.2. Chemioterapia... 1193 52.8. Guzy neuroendokrynne płuc... 1194 52.8.1. Wstęp... 1194 52.8.2. Epidemiologia... 1194 52.8.3. Etiologia i czynniki ryzyka... 1194 52.8.4. Diagnostyka... 1194 52.8.5. Objawy kliniczne... 1196 52.8.6. Leczenie... 1197 52.8.7. Rokowanie... 1197 52.9. Nowotwory rdzenia nadnerczy... 1198 52.9.1. Wstęp... 1198 52.9.2. Epidemiologia... 1198 52.9.3. Etiologia i czynniki ryzyka... 1198 52.9.4. Objawy kliniczne... 1198 52.9.5. Diagnostyka... 1199 52.9.6. Leczenie... 1199 52.10. Gruczolaki przysadki... 1200 52.11. Rak rdzeniasty tarczycy... 1200 52.12. Nowotwory przytarczyc... 1200 53. Nowotwory układu moczowo-płciowego Andrzej Stelmach, Andrzej Borówka... 1205 53.1. Epidemiologia i etiologia... 1205 53.2. Rak z komórek nerkowych (renal cell carcinoma RCC)... 1205 53.2.1. Epidemiologia i etiologia... 1205 53.2.2. Objawy kliniczne... 1207 53.2.3. Ocena histopatologiczna i cytogenetyczna... 1207 53.2.4. Leczenie chirurgiczne raka nerki... 1210 53.2.5. Leczenie w stadium zaawansowanym... 1219 53.2.6. Obserwacja po leczeniu... 1219 Spis treści IX
53.3. Rak z komórek nabłonka przejściowego miedniczki nerkowej i moczowodu (transitional cell carcinoma TCC)... 1220 53.3.1. Epidemiologia... 1220 53.3.2. Etiologia... 1220 53.3.3. Patologia i stopień anaplazji komórkowej... 1220 53.3.4. Zaawansowanie... 1220 53.3.5. Rozpoznanie... 1221 53.3.6. Postępowanie... 1222 53.4. Rak pęcherza moczowego (RPM)... 1225 53.4.1. Epidemiologia i etiologia... 1225 53.4.2. Profilaktyka... 1225 53.4.3. Powierzchowny RPM... 1238 53.4.4. Guzy powierzchowne o podwyższonym ryzyku progresji stopnia złośliwości... 1239 53.4.5. Guzy naciekające mięśniówkę (ograniczone do pęcherza lub z inwazją poza jego obręb)... 1240 53.4.6. Postępowanie w przypadku przerzutów... 1243 53.4.7. Rokowania... 1243 53.4.8. Podsumowanie... 1245 53.5. Rak gruczołu krokowego (RGK)... 1245 53.5.1. Epidemiologia i czynniki ryzyka... 1245 53.5.2. Histologia... 1247 53.5.3. Diagnostyka... 1249 53.5.4. Stopniowanie (staging)... 1251 53.5.5. Prowadzenie pacjentów chorych na raka stercza... 1251 53.5.6. Obserwacja... 1252 53.5.7. Radykalna prostatektomia... 1253 53.5.8. Radioterapia... 1258 53.5.9. Terapia hormonalna w raku stercza... 1260 53.5.10. Postępowanie w przypadku zaawansowanego raka stercza... 1261 53.5.11. Postępowanie w przypadku hormonoopornego raka stercza... 1262 53.6. Nowotwory złośliwe jądra... 1262 53.6.1. Epidemiologia i etiologia... 1262 53.6.2. Typy histologiczne nowotworów zarodkowych jądra według klasyfikacji WHO... 1263 53.6.3. Klasyfikacja stopni zaawansowania klinicznego nowotworów jądra TNM UICC oraz klasyfikacja AJCC... 1264 53.6.4. System klasyfikacji przerzutowych nowotworów zarodkowych IGCCCG... 1264 53.6.5. Diagnostyka guzów jądra... 1264 53.6.6. Objawy... 1265 53.6.7. Czynniki predysponujące... 1265 53.6.8. Leczenie... 1266 53.6.9. Chemioterapia systemowa jako leczenie I rzutu u chorych po orchiektomii... 1268 53.6.10. Rola limfangiektomii zaotrzewnowej jako leczenia I rzutu po orchiektomii lub usunięcie przetrwałej masy guza z przestrzeni zaotrzewnowej po chemioterapii... 1269 53.7. Rak prącia... 1270 53.7.1. Wstęp... 1270 53.7.2. Objawy kliniczne... 1271 53.7.3. Rozpoznanie... 1271 53.7.4. Obraz histologiczny... 1272 53.7.5. Stopień zaawansowania nowotworu... 1272 53.7.6. Leczenie... 1274 X Chirurgia onkologiczna
54. Nowotwory żeńskich narządów płciowych... 1285 54.1. Ciążowa choroba trofoblastyczna Anna Dańska-Bidzińska, Mariusz Bidziński... 1285 54.1.1. Wstęp... 1285 54.1.2. Przetrwała ciążowa choroba trofoblastyczna... 1286 54.2. Nowotwory gonadalne jajnika (guzy ze sznurów płciowych i zrębu jajnika) Paweł Derlatka... 1288 54.2.1. Epidemiologia i typy histologiczne... 1288 54.2.2. Objawy kliniczne i rokowanie... 1288 54.2.3. Czynniki prognostyczne... 1289 54.2.4. Leczenie operacyjne... 1289 54.2.5. Leczenie uzupełniające... 1290 54.3. Nowotwory germinalne jajnika Paweł Derlatka... 1291 54.3.1. Wstęp... 1291 54.3.2. Epidemiologia i typy histologiczne... 1291 54.3.3. Objawy kliniczne... 1291 54.3.4. Czynniki prognostyczne... 1292 54.3.5. Leczenie chirurgiczne guzów germinalnych jajnika... 1292 54.3.6. Leczenie uzupełniające... 1293 54.4. Rak błony śluzowej trzonu macicy Mariusz Bidziński, Anna Dańska-Bidzińska... 1294 54.4.1. Epidemiologia... 1294 54.4.2. Czynniki ryzyka... 1294 54.4.3. Profilaktyka... 1295 54.4.4. Objawy kliniczne... 1295 54.4.5. Diagnostyka... 1295 54.4.6. Czynniki prognostyczne... 1297 54.4.7. Leczenie chirurgiczne... 1298 54.4.8. Leczenie uzupełniające... 1300 54.4.9. Nadzór po leczeniu raka błony śluzowej trzonu macicy... 1300 54.4.10. Leczenie nawrotów raka błony śluzowej trzonu macicy... 1301 54.5. Rak jajnika i jajowodu Mariusz Bidziński... 1302 54.5.1. Epidemiologia... 1302 54.5.2. Histopatologia... 1302 54.5.3. Guzy graniczne... 1303 54.5.4. Symptomatologia raka jajnika i jajowodu... 1303 54.5.5. Rozpoznanie... 1303 54.5.6. Leczenie chirurgiczne chorych na raka jajnika... 1304 54.5.7. Leczenie uzupełniające... 1312 54.6. Rak pochwy Mariusz Bidziński, Anna Dańska-Bidzińska... 1315 54.6.1. Wstęp... 1315 54.6.2. Diagnostyka... 1315 54.6.3. Leczenie w zależności od stopnia klinicznego zaawansowania... 1316 54.7. Rak sromu Mariusz Bidziński, Anna Dańska-Bidzińska... 1316 54.7.1. Wstęp... 1316 54.7.2. Diagnostyka... 1317 54.7.3. Leczenie w zależności od stopnia klinicznego zaawansowania... 1319 54.7.4. Powikłania po leczeniu... 1322 54.7.5. Postępowanie w przypadku niepowodzeń leczenia i nawrotów... 1322 54.8. Rak szyjki macicy Paweł Derlatka... 1323 54.8.1. Epidemiologia... 1323 54.8.2. Etiopatogeneza... 1324 54.8.3. Objawy kliniczne raka szyjki macicy... 1324 54.8.4. Histopatologia nabłonkowych nowotworów szyjki macicy... 1324 Spis treści XI
54.8.5. Stopnie klinicznego zaawansowania raka szyjki macicy wg FIGO... 1325 54.8.6. Leczenie chirurgiczne raka szyjki macicy... 1326 54.8.7. Radiochemioterapia w raku szyjki macicy... 1330 55. Chirurgiczne leczenie przerzutów do narządów... 1333 55.1. Leczenie przerzutów do płuc Andrzej Pietraszek... 1333 55.1.1. Wstęp... 1333 55.1.2. Rozpoznanie przerzutów... 1333 55.1.3. Uwagi historyczne... 1334 55.1.4. Kwalifikowanie chorych do leczenia chirurgicznego... 1335 55.1.5. Badania przedoperacyjne... 1335 55.1.6. Technika chirurgiczna resekcji przerzutów do płuc... 1335 55.1.7. Dostęp operacyjny... 1336 55.1.8. Wideotorakoskopia... 1337 55.1.9. Czynniki rokownicze... 1338 55.1.10. Doszczętność resekcji... 1338 55.1.11. Status węzłów chłonnych... 1338 55.1.12. Wyniki leczenia przerzutów do płuc... 1339 55.2. Leczenie przerzutów do wątroby Marek Krawczyk... 1355 55.2.1. Przerzuty z raka jelita grubego... 1355 55.2.2. Leczenie chorych z przerzutami do wątroby z innych guzów niż z jelita grubego... 1363 55.2.3. Przeszczepianie wątroby w przerzutach nowotworowych... 1365 55.3. Chirurgiczne leczenie przerzutów do mózgu Tomasz Trojanowski... 1365 55.3.1. Wstęp... 1365 55.3.2. Objawy... 1366 55.3.3. Rozpoznanie... 1366 55.3.4. Leczenie... 1367 55.4. Chirurgiczne leczenie przerzutów nowotworowych do nadnerczy Andrzej W. Szawłowski... 1368 55.4.1. Wstęp... 1368 55.4.2. Leczenie... 1368 55.5. Operacyjne leczenie przerzutów nowotworów do kości Tomasz Mazurkiewicz... 1369 55.5.1. Wstęp... 1369 55.5.2. Objawy przerzutów nowotworów do kości... 1370 55.5.3. Rozpoznanie... 1370 55.5.4. Wskazania do leczenia operacyjnego przerzutów do kości długich... 1370 55.5.5. Ocena ryzyka złamania patologicznego... 1371 55.5.6. Wskazania do leczenia operacyjnego przerzutów do kości płaskich... 1372 55.5.7. Wskazania do leczenia operacyjnego przerzutów do kręgosłupa... 1372 55.5.8. Przerzuty do wielu kości i narządów wewnętrznych... 1373 55.5.9. Sposoby operacyjnego leczenia przerzutów... 1374 55.5.10. Lokalizacja szczegółowa techniki operacyjne... 1375 55.5.11. Leczenie uzupełniające... 1382 55.6. Przerzuty nowotworowe do jajnika Leszek Gottwald, Arkadiusz Jeziorski, Janusz Piekarski... 1383 55.6.1. Wstęp... 1383 55.6.2. Przerzuty nowotworów narządów płciowych do jajnika... 1384 55.6.3. Przerzuty nowotworów spoza narządów płciowych do jajnika... 1386 55.6.4. Pierwotne nowotwory otrzewnej z zajęciem jajnika... 1388 55.6.5. Inne lokalizacje pierwotnych nowotworów dających przerzuty do jajnika... 1388 XII Chirurgia onkologiczna
56. Chirurgiczne leczenie przerzutów do węzłów chłonnych... 1391 56.1. Chirurgiczne leczenie przerzutów drogą limfatyczną do węzłów chłonnych szyjnych Stanisław Bień... 1391 56.1.1. Wstęp... 1391 56.1.2. Ryzyko wystąpienia przerzutów do węzłów chłonnych głowy i szyi... 1391 56.1.3. Anatomia i kliniczna klasyfikacja układu chłonnego szyi... 1392 56.1.4. Objawy kliniczne i diagnostyka, diagnostyka różnicowa... 1395 56.1.5. Klasyfikacja TNM przerzutów do węzłów chłonnych szyi... 1399 56.1.6. Ogólne zasady leczenia chirurgicznego i leczenia skojarzonego przerzutów do węzłów chłonnych szyi... 1401 56.1.7. Klasyfikacja operacji układu chłonnego szyi... 1402 56.1.8. Operacja radykalna węzłów chłonnych szyi... 1404 56.1.9. Rokowanie... 1407 56.2. Leczenie chirurgiczne przerzutów do węzłów chłonnych pachowych. Limfadenektomia pachowa Arkadiusz Jeziorski, Piotr Pluta... 1408 56.2.1. Wstęp... 1408 56.2.2. Anatomia jamy pachowej... 1409 56.2.3. Limfadenektomia pachowa opis zabiegu... 1411 56.2.4. Powikłania po limfadenektomii pachowej... 1411 56.2.5. Ważne aspekty limfadenektomii pachowej... 1412 56.2.6. Limfadenektomia pachowa a biopsja węzła wartowniczego... 1413 56.3. Limfadenektomia pachwinowo-biodrowo-zasłonowa Zbigniew I. Nowecki, Włodzimierz Ruka, Wirginiusz Dziewirski... 1414 56.3.1. Postępowanie przedoperacyjne... 1414 56.3.2. Technika operacji... 1414 56.3.3. Postępowanie pooperacyjne... 1415 56.3.4. Powikłania po limfadenektomii pachwinowo-biodrowo-zasłonowej... 1416 56.3.5. Zakres limfadenektomii w spływie chłonnym pachwinowym... 1417 56.3.6. Modyfikacje techniki limfadenektomii pachwinowo-biodrowo-zasłonowej... 1417 56.3.7. Fotograficzna dokumentacja techniki operacji limfadenektomii pachwinowo-biodrowo-zasłonowej... 1418 56.4. Wycięcie zaotrzewnowych węzłów chłonnych Andrzej Stelmach... 1421 56.4.1. Ewolucja schematów i technik chirurgicznych... 1421 Skorowidz... I