Marian Al. Żurowski Biskup diecezjalny a wyższy przełożony instytutu życia konsekrowanego Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 27/3-4, 31-41 1984
Prawo Kanoniczne 27 (1984) n r 3 4 KS. MARIAN AL. ŻUROWSKI BISKUP DIECEZJALNY A WYŻSZY PRZEŁOŻONY INSTYTUTU ŻYCIA KONSEKROWANEGO Treść: 1. Problem egzempcji. 2. Wzajemna współpraca. 3 Aktualne pojęcie egzempcji. 4. Problem prezentacji. 5. Instytuty na prawie diecezjalnym. 6. Założenie nowego domu, lub zmiana przeznaczenia już istniejącego. 7. Pozostałe uprawnienia biskupa diecezjalnego. W m isterium Kościoła jedność w C hrystusie dom aga się m iędzy członkam i w zajem nej w spólnoty życia. A lbow iem podobało się jed n a k B ogu uśw ięcać i zbaw iać ludzi nie pojedyńczo, z w y k lu czeniem w szelkiej w zajem nej m iędzy nim i więzi, lecz uczynić z nich L u d (KK, 9) 1. Sobór W at. II n aśw ietlił pełniej i głębiej nie tylko n atu rę K ościoła jako m isterium, sak ram en tu czy znaku i n a rzędzia w ew nętrznego zjednoczenia z Bogiem i jedności całego rodzaju ludzkiego (KK, 1) ale rów nież n aśw ietlił elem ent istotny ja k ą jest w spólnotow a kom unia. W spólnotow a kom unia m a ch a ra k te r dynam iczny i udział w niej członków oraz całych zespołów pow inien być jak n ajb a rd z iej a k ty w ny, w spółdziałający z Ł ask ą Bożą. A lbow iem jak m ów i św. P a w eł w 2 Liście do K o ry n tian 13,13 kom unia dla jedności jest łaską. A zatem i tu ta j we w zajem nych racjach nie m ożna opierać się jedynie o stosunki zew nętrzno-praw ne, ale trzeb a sięgnąć głębiej, do rzeczyw istości kościelnej. A ktyw ny udział we w spólnotow ej kom unii jest w ielokrotnie n a św ietlan y w listach św. P aw ła, gdzie słowo K oinonia jest u ż y te zarów no w sensie w spółdziałania jak w sp ó łu d ziału 2. W spólnotow a kom unia jest to w italn y proces życia Kościoła. Jeżeli bow iem w Kościele są dane rozm aite dary, funkcje i charyzm aty, to nie tylko dla indyw idualnego pożytku konkretn ej osoby, ale dla całej w spólnoty, k om unii kościelnej po to, lepiej służyć dziełu do k tó rego C h ry stu s n as pow ołał. Chodzi o to, by każd y w sw oim zakresie, zgodnie ze sw oim pow ołaniem służąc braciom in Com u n io n e, w spólnie realizow ał m isję Kościoła. 1 Wytyczne Kongregacji Zakonów i Instytutów Świeckich, oraz Kongregacji Biskupów na temat wzajemnych relacji między biskupami i zakonnikami w Kościele, Mutuae relationes (MR) pars I, n. 2, PPK, t. XI, I. Warszawa 198<0, s. 35, nr 20453. 2 M. Z u r o w s k i, Społeczności realizacji rad ewangelicznych w komunii Kościoła partykularnego, Prawo Kanoniczne, 25, 1982, n. 1/2 s. 124. -
32 Ks. M. Al. Żurowski [2] Do te j m isji n a w ią z u je 3 kan. 573, k tó ry m ów iąc o oddaniu się całkow itym um iłow anem u n ad e w szystko Bogu, stw ierdza, że członkow ie in sty tu tó w życia konsekrow anego są pośw ięceni z szczególnego ty tu łu dla chw ały Boga, budow aniu Kościoła i zbaw ieniu św iata. A zatem nie tylko elem ent indyw idualny, ale budow anie K ościoła w spólnotow e jest tu ta j w yraźnie w yszczególnione, co jest elem entem, jak n ajb ard ziej zgodnym z Soborem W at. II. K an. 618 przypom ina, że przełożeni otrzym ują od Boga przez posługę Kościoła w ładzę i w inni ją w ykonyw ać w duchu służby. A więc w św ietle om ówionego co tylko pow yżej kanonu, służba ta m a być skierow ana nie tylko do dobra podw ładnych, ale i w łasnej w spólnoty, k tó ra żyje i p racuje w konkretn y ch K ościołach p a r ty k u larn y ch, więc służba i do ich dobra jest skierow ana, a rów nocześnie do dobra Kościoła powszechnego. To m ożna pojąć tylko rozum iejąc w szystko in com m unnione ecclesiastica. D latego też tenże kan. 618 w yraźnie im poleca, że w in n i oni ch ętnie w y słu chiw ać i popierać w spólną in icjaty w ę m ającą n a uw adze dobro in sty tu tu i Kościoła. D obra bow iem in sty tu tu nie da się oddzielić od dobra Kościoła zarów no p arty k u larn eg o jakim jest diecezja jak i rów nocześnie K ościoła Pow szechnego. K o n sty tu cja bow iem o K o ściele w nrze 23 mówi,- że Kościół katolicki istnieje w K ościołach p arty k u larn y ch i ż nich się składa, a w ich kom unii działają in s ty tu ty życia konsekrow anego in com m unione. W realizacji jed n ak sw ojego daru, sw ojego ch ary zm atu w e w spólnocie kościelnej nie wolno zapom nieć o tym, co jest istotne dla w łasnego pow ołania i dlatego kan. 578 przypom ina, że w szyscy p o w inni w iernie zachow yw ać m yśl i założeinia sw oich założycieli, zatw ierdzone p rzez k o m p eten tn ą w ładzę kościelną, dotyczące n a tu ry, celu ducha i c h arak teru in sty tu tu, jak rów nież zdrow ych jego trad y cji. To w szystko stanow i dziedzictw o tegoż in sty tu tu. Nie m ożna jednak sam ow olnie interpretow ać tego dziedzictw a i ch arak teru in sty tu tu, poniew aż zgodnie z kan. 576 do kom peten tn ej w ładzy kościelnej należy in terp retacja rad ew angelicznych, p raw ne regulow anie ich p rakty k i, ustanow ienia stałych form ta k ie go życia przez kanoniczną aprobatę, oraz tro sk a b y in sty tu ty w z ra stały i rozw ijały się zgodnie z duchem ich założycieli i zdrow ych trad y cji; czyli ponad w ładzą w ew nętrzną jest w ładza nadrzędna, najczęściej gdy chodzi o in sty tu ty na praw ie papieskim będzie to Stolica A postolska. W celu jednak zabezpieczenia tych elem entów, które zarów no Sobór jak i Kodeks uw aża jako elem enty istotne, k tó re należy zachować i są w łaściw e dla danego in sty tu tu, K odeks w kan. 586 1 postanaw ia, że poszczególnym in sty tu to m przy zn aje się słusz 3 Por. MR p. I. nr 5, PPK dz.,c. n.r 20461, s. 38, Por. M. Żurowski, dz. c. s. 124.
[3] Biskup diecezjalny a wyższy przełożony 33 ną autonom ię życia, zw łaszcza w zakresie zarządzania, dzięki k tó rej m ają posiadać w Kościele w łasną dyscyplinę, a także zachow ują w łasne dziedzictw o, o k tó ry m m ow a w w yżej cytow an ym kan. 578. 1. Problem egzem pcji Z zagadnieniem pow yższym łączy się ściśle trad y cy jn y problem egzem pcji, o k tó ry m m ówi zarów no Konstytucja o Kościele w nrze 45 ja k i D ekret O Pastoralnej Działalności Biskupów. T en ostatni w yraźnie postanaw ia, że dla harm onijnego w spółdziałania w apostolacie i zachow ania jed n o litej dyscypliny u sta la Sobór n a stę p u jące zasady podstaw ow e. N r 35 p. 1 tegoż sam ego d o k um entu soborow ego nie tylko w spom ina o uległości i szacunku należnem u biskupom ale w zyw a rów nież do w ypełn ian ia p rac apostolskich, ilekroć biskup w sposób prawowity w zyw a do w ypełnienia prac apostolskich. Oczywiście jak m ówi dalej ten sam punkt, m a się to dokonać bez naruszania charakteru in sty tu tu i zgodnie z K onstytucjam i, k tó re pow inny być w ty m celu przystosow ane.w o p a r ciu o zasady niniejszego d ek retu soborowego. A zatem k ry teriu m nie są norm y zaw arte w K onstytucjach jako takich, ale tylko to w K onstytucjach co stanow i założenia fundatorów dotyczące n atu ry, celu, i ducha czyli ch a ra k te r i dziedzictw o in sty tu tu. To nie może być naruszone. W nrze 35 p. 3 tenże sam D ekret O Pasterskich Zadaniach Biskupów w Kościele m ówi o egzem pcji, m ocą k tó rej zakonnicy podleg ają O jcu św. lub in n ej w ładzy kościelnej a w yjęci są spod ju ry s dykcji biskupa. Ma ona za cel w ew nętrzny ład instytutów, czyli w szystko co m ogłoby się p rzyczyniać do zharm onizow anego w zro stu doskonałości zakonnego w spółżycia. Ta egzem pcja nie stoi na przeszkodzie by zakonnicy na Praw ie- P apieskim podlegali także biskupiej ju ry sd y k cji w diecezjach, stosow nie do wym ogów praw a. Szerzej rozw ija to, kolejny p u n k t 4, k tó ry w yraźnie w yszczególnia, że zakonnicy n a w et w yjęci podlegają m iejscow em u o rd y nariuszow i w spraw ach publicznego k u ltu Bożego bez naruszania oczywiście obrządków, w sp raw ie duszpasterstw a, podaw ania L u dowi św iętej nauki, religijnego, m oralnego w ychow ania w iernych, zwłaszcza k atech izacji dzieci, u ra b ia n ia liturgicznego, a także ró ż nych dzieł w tak im zakresie w jakim m ają one zw iązek ze sp ra w ow aniem św iętego apostolatu. R ów nież w szelkie szkoły k a to lic kie prow adzone przez zakonników o ile n ie są ty lk o w ew n ętrzn y m i podlegają ordynariuszow i m iejsca, g d y chodzi o ich ogólną o r ganizację i nadzór bez naruszania u p raw n ień zakonników do ich kierow nictw a. Z akonnicy obow iązani są zachować to w szystko, co synody lub K onferencje E piskopatu p raw nie nałożą w szystkim do zachow ania. N a zakończenie tego d o k um entu w n rze 44 Sobór postanaw ia, 3 Praw o K anoniczne
34 K.s. M. A1. Żurowisiki [4] by przy rew izji Kodeksu Prawa Kanonicznego sform ułow ano odpow iednie p raw a w edług założeń u stalony ch w ty m dekrecie. A zatem dla kom isji kodyfikacyjnej były to w ytyczne podstaw ow e, wiążące. Zgodnie z w ytycznym i soborow ym i już kan. 675 m ów iący o in sty tu ta c h życia konsekrow anego oddających się dziełom apostolskim w 3 w y raźnie stw ierdza, że w szelka działalność apostolska w y konyw ana w im ieniu i z polecenia K ościoła w in n a być p ro wadzona w jego wspólnocie, w kom unii, czyli jest to podstaw ow a zasada w szelkiej działalności apostolskiej w Kościele. W dalszym ciągu kan. 678 1 p o w tarza i precyzuje n o rm y zaw arte w D ekrecie Soborow ym O Pasterskich Zadaniach Biskupów. M ówi bow iem : w spraw ach, k tó re dotyczą 'duszpasterstw a p u b licznego w ykonyw anie k u ltu Bożego oraz innych dzieł apostolskich, zakonnicy podlegają w ładzy biskupów, któ ry m w inni okazyw ać uległe posłuszeństw o i szacunek. 2. W zajemna współpraca Żeby jed n ak tego rodzaju uległość nie rozbijała i nie w p ro w a dzała d y sharm onii do życia zakonnego 2 kan. 678 w yraźnie z a znacza, że w w ykonyw aniu zew nętrznego apostolatu zakonnicy podlegają także w łasnym przełożonym oraz w in n i (pozostawać w ie r n i dyscyplinie in sty tu tu, a biskupi w razie p o trzeby m ają zadbać b y te n obow iązek został zachow any. A zatem członkow ie in sty tu tó w życia konsekrow anego podlegają zarów no k ontroli ze stro n y biskupa, jak i swojego w łasnego przełożonego, czy to prow incjalnego czy m iejscow ego; stą d n ie słuszne są zarzuty n iektórych indyw idualnych osób, że już k o n tro lu je m nie w ładza diecezjalna, dlaczego to jeszcze czyni przełożony zakonny. Je st to jed n ak potrzebne ze w zględu na harm onijność w y konyw ania dzieł zleconych, ale także dla zachow ania ch arak teru prac w ykonyw anych przez zakonników, oraz zachow ania dy scy p lin y w łaściw ej ty m instytutom, a także troski przełożonych o w łaściwe w yw iązyw anie się z podjętych zobow iązań ze strony ich podw ładnych. U zasadnia takie rozw iązanie kodeks, koniecznością popierania uporządkow anej w spółpracy m iędzy różnym i in sty tu tam i oraz pom iędzy nim i i k lerem diecezjalnym by pod k ie ro w nictw em biskupa diecezjalnego praca apostolska i w szystkie dzieła apostolskie były w łaściw ie skoordynow ane, bez naruszania ch arakte ru i celu poszczególnych in sty tu tó w i p raw fundacyjnych. P otw ierdzenie powyższej zasady odnoszącej się do podlegania biskupow i diecezjalnem u w sp raw ie apostolstw a zew nętrznego, d a je nam kan. 683 1., k tó ry m ówi o u p raw nieniu biskupa w czasie w izytacji pasterskiej. M ianowicie m ów i on: B iskup diecezjalny może osobiście lub przez kogoś innego podczas w izy tacji p a s te r
[5] Biskup diecezjalny a wyższy przełożony 35 skiej, jak rów nież w w ypadku konieczności, w izytow ać: kościoły i kaplice do k tórych w ierni hataitualnie uczęszczają, szkoły oraz in n e dzieła re lig ijn e lub m iłosierdzia duchow ego, pow ierzone zakonnikom. N ie dotyczy to jed n ak szkół, k tó re są dostępne w yłącznie w łasnym alum nom in sty tu tu. K olejny 2, m ówi że gdyby p rzypadkiem przy tej w izytacji w ykrył nadużycie, może on jeśli nie odniosłoby sk u tk u pow iadom ienie o ty m przełożonego sam w łasną pow agą to załatw ić. Z kontekstu w ynika, że dotyczy to w szystkiego co podlega w izytacji biskupa diecezjalnego. Je st to bow iem 2 w kontekście 1. A zatem w in te rp re ta cji m usi to być rozpatryw ane łącznie. K anon 679 postanaw ia, że biskup diecezjalny, gdy przynagla bardzo pow ażna przyczyna może zabronić członkow i in sty tu tu zakonnego przebyw ania na terenie diecezji, jeżeli pow iadom iony o ty m w yższy przełożony zaniedbał zaradzić spraw ie. S praw ę należy naty ch m iast przedstaw ić Stolicy A postolskiej. A zatem spraw a m u si być n apraw dę pow ażna. K an. 680 precyzuje cel i granice w spółpracy, m ów i bow iem : Trzebo popierać u p orządkow aną w spółpracę m iędzy różnym i in sty tutam i, oraz pom iędzy nim i i klerem diecezjalnym, jak rów nież, pod kierow nictw em biskupa diecezjalnego, koordynację w szystkich dzieł i poczynań apostolskich, z zachow aniem w szakże charak teru, celu poszczególnych instytu tó w i p ra w fundacyjnych. Są tu zaw a rte trz y podstaw ow e zasady: 1 podtrzym yw ania i popierania uporządkow anej w spółpracy, 2 k o o rd y n acja w szystkich dzieł i poczynań apostolskich n a leży do b isk u p a diecezjalnego, 3 Nie w olno naruszać c h a ra k te ru i celu poszczególnych in sty tu tó w i p raw fundacyjnych już istniejących przed w ydaniem kodeksu, a n aw et przed dokum entam i soborow ym i w pro w a dzającym i ograniczenia n a przyszłość w tej m aterii. A zatem w in n a być zrealizow ana w spółpraca, ale rozum na z zachow aniem tego co isto tn e dla w łasnego in sty tu tu. K onsekw encją przytoczonych n o rm jest 3 kan. 678 gdzie w y raźn ie kodeks postanaw ia, że w zakresie zlecania dzieł apostolskich zakonnikom b isk u p i diecezjalni i przełożeni zakonni po w in n i działać we w zajem nym porozum ieniu. W zajem ne porozum ienie o k tórym była m ow a nie tylko dotyczy sam ego pow ierzen ia zakonnikow i przez biskupa- diecezjalnego ja kiegoś dzieła w uzgodnieniu z upraw iieniam i przełożonych, w edług kan. 678 2 i 3. Umowa ta zgodnie z in ten cją praw odaw cy m a rów nież uw zględnić upraw n ien ia konkretnego członka o którego chodzi, a zatem nie dopuścić do nadużyć. 2 kan. 681 w ym aga u stalenia jasnych kryteriów, w oparciu o k tó re dane praca, dane zadanie m a być 'powierzone, m ów i on: W tak ich przypadkach biskup diecezjalny i k o n k retn i przełożeni pow inni zaw rzeć pisem
36 Ks. M. Al. Żurowski [6] ną um owę, w k tó rej obok innych spraw należy w yraźnie i dokładnie określić to co się odnosi do przedm iotu w ykonyw anego dzieła, przydzielenie do niego zakonników i spraw m aterialn y ch. A nalogię p raw ną m ożna czerpać z um ow y zaw ieranej przez b i skupa w ysyłającego swego duchow nego do innej potrzebującej d iecezji a biskupem p rzy jm u jący m n a okres czasowy. W rów nej m ie rze są wówczas uw zględnione upraw n ien ia Kościoła m acierzystego jak i p arty k u larn eg o przyjm ującego,' przy rów noczesnym uw zględn ieniu u p raw n ień duchow nego, k tó ry na m iejscu prący m a m ieć zapew nione odpow iadające Je g o pracy w arunki, a w racając do sw o jej diecezji jest trak to w an y jak in n i duchow ni, którzy cały czas pracow ali na teren ie diecezji. Różnica polega na tym, że chodzi tam o kościelne jednostki organizacyjne tery to rialn e a tu ta j jest relacja m iędzy jedn ostką organizacyjną p ersonalną, a te ry to ria l n ą z ty m że na te re n ie tej o statn iej B iskup diecezjalny jest od pow iedzialny za koordynację i kierow nictw o w szystkich dzieł i poczynań apostolskich. Konstytucja Dogmatyczna o Kościele w n r 45,2 w yraźnie w spom ina o upraw n ien iu jakie m a z racji p ry m atu nad całym K ościołem Papież, b y mógł, czy to poszczególny in sty tu t służący celom doskonałości, czy też poszczególnych jego członków, w yjąć spod jurysd y k cji m iejscow ych ordynariuszy i poddać ich sobie sam em u lub pow ierzyć w ładzom p atriarch aln y m. Nie pow inno to jednak w pływ ać n a zm niejszenie czci i posłuszeństw a w m yśl u staw k a nonicznych w zględem a u to ry te tu pasterskiego biskup ów w K ościołach p arty k u larn y ch, ta k koniecznej i niezbędnej dla pracy apostolskiej. 3. A k tu aln e pojęcie egzem pcji K onsekw entnie do cytow anego tekstu Konstytucji o Kościele kan. 591 w yraźhie stw ierdza, że Papież m ając n a uw adze w iększe dobro in sty tu tó w oraz troskę o zabezpieczenia potrzeb apostolatu na m ocy sw ojego p ry m a tu obejm ującego cały K ościół może, ze w zględu na w spólny pożytek, w yjm ow ać in sty tu ty życia konsekrow anego spod kierow nictw a o rd ynariusza m iejsca "i poddaw ać je tylko Sobie lub in n ej w ładzy k ościelnej. A zatem jest m ożliw a egzem p- cja w szerszym tego słow a zinaezeniiu aniżeli stosow ana do w szystk ich in sty tu tó w n a praw ie papieskim, jednakże w ym aga to osob istej in terw en cji Papieża, k tó rą On powiinien podjąć, czy to ze względiu n a dobro in sty tu tu, czy też tro sk ę o zabezpieczenie p o trze b apostolatu. J a k w idać z pow yższych stw ierd zeń łącznie cała sp raw a egzem pcji jest na now o uporządkow ana w edług podstaw ow ych zasad soborow ych, ja k i cytow anych kanonów. W obec.tego nie m ożna sto sow ać poprzed nich n o rm w te j m ate rii w całej rozciągłości; nie
[7] Biskup diecezjalny a wyższy przełożony 37 m ożna się też odw oływ ać do przyw ilejów, albow iem kan. 4 m ówi o praw ach nab y ty ch i przyw ilejach udzielonych przez Stolicę A postolską osobom praw nym, a będących w użyciu, które n ie zostały odw ołane, tylko te pozostają nienaruszone, czyli o ile kanony tego kodeksu w yraźnie ich nie odw ołują. Tym czasem ta m ateria została od now a całkow icie uregulow ana, wobec tego te n kanon aide m a tu zastosow ania, ty m bardziej, że k la uzula końcow a K onstytucji prom ulgującej nc»wy kodeks z 25 sty cznia 1983 ro k u odw ołuje tak że te przyw ileje, k tó re w ym agają sp e cjalnej i szczegółowej w zm ianki, jak rów nież przeciw ne zwyczaje. Wobec tego jedynie w przypadku potw ierdzenia na nowo istn ie jących uprzednio przyw ilejów przez Ojca św iętego lub na nowo ich określen ia jest m ożliw e szersze, aniżeli to było om ów ione sto sow nie egzem pcji. 4. Problem' prezentacji - W zw iązku z treścią kan. 681 kolejny kan. 682 1 precyzuje bardziej szczegółowo, że gdy idzie o n adanie zakonnikow i jakiegoś urzędu kościelnego w diecezji, otrzym uje on nom inację od biskupa diecezjalnego po przedstaw ieniu przez kom petentnego przełożonego, lub p rzynajm niej za jego zgodą. W ty m m iejscu w ypada szerzej omówić zagadnienie p rezentacji na urząd, czy do w ypełnienia jakiegoś zadania w diecezji. Nałoży tu ta j jed n ak zw rócić uw agę, że nieco inaczej będzie się to dokon yw ało w w y p ad k ach kiedy kościół je st własnlością zakonu, chociażby w nim była utw orzona na p rzykład p arafia, inaczej w w y padku kiedy dana p arafia będzie pow ierzona na stałe zakonnikow i, n aw et gdyby Kościół był w łasnością diecezji a inaczej jeszcze gdy będzie chodziło o jednorazow e pow ierzenie u rzęd u czy zadania d ie cezjalnego w kościele p a rty k u la rn y m lub w p arafii, k tó ra n ie jest pow ierzona n a stałe zakonnikom. Nowy K odeks w oparciu o sm utne dośw iadczenie historyczne elim inuje w szelkie p rezentacje zew nętrzne na urzędy kościelne z w yjątk iem p rezentacji ściśle w ew nątrz kościelnych. W re la cji m iędzy b iskup em diecezjalny m a w yższym przełożonym zak o n n y m w dalszym ciągu jed n ak p rezen tacje pozostają ak tu a ln e zgodnie z kan. 158 1. Pow inien ten ostatni przedstaw ić kandydata w ładzy do k tó rej należy przydzielenie urzędu w ciągu 3 m iesięcy od otrzy m an ia w iadom ości o w akansie urzędu. Pew ną trudność dla przełożonego zakonnego może spowodować kan. 159, k tó ry m ówi, że n ik t nie może być prezentow any w brew jego woli. Stąd k an d y d at pow inien być zapytany o zgodę, k tó rą pow inien w yrazić w ciągu 8 dni. Ten kom u przysługuje praw o p rezentacji może przedstaw ić jed nego lub k ilku kandydatów, ale zdatnych zgodnie z p raw em p o
38 Ks. M. Al. Żurowski w szechnym czy p arty k u larn y m na dany urząd. K an. 161 1 stw ierdza, że jeżeli ktoś przedstaw ił kan d y d ata niezdatnego, a zdatność tę ocenia biskup diecezjalny, zgodnie z praw em pow szechnym czy party k u larn y m, wówczas może pow tórnie prezentow ać innego k a n dydata w ciągu m iesiąca. Jednakże kto w użytecznym czasie d w u -' kro tn ie przedstaw ił k andydata, któ ry okazał się niezdatnym w ów czas tra c i praw o prezentacji. W ówczas w ładzy nadającej urząd przy słu g u je praw o przydzielenia w akującego u rzęd u w sposób sw o bodny. Może to się dokonać jeżeli będzie n a p rzy k ład p a ra fia d ie cezjalna nie pow ierzona n a stałe zakonowi. Jednakże w w ypadku kiedyby chodziło o p arafię (powierzoną na stałe zakonow i w tedy jednak pom im o sw obodnego upraw n ien ia pow ierzenia w akującego u rz ęd u nie m oże bisk u p tego uczynić bez zgody w łasnego o rd y nariusza kandydata. Jest tu pew na trudność b ardziej teoretyczna aniżeli praktyczna. Z akonnik k tó ry otrzym ał nom inację od biskupa diecezjalnego po p rzed staw ien iu go przez kom petentnego przełożonego lub p rz y n a j m niej za jego zgodą może być usunięty z pow ierzonego m u s ta now iska ta k w edług uznania kom petentnej w ładzy, po pow iadom ieniu przełożonego zakonnego, jak przez przełożonego po pow iadom ieniu nadającego, bez w ym agania zgody drugiego, Ta norm a pozostaje bez zm iany w sto su n k u do starego praw a. P ew na dodatkow a trudność może pow stać przy pow ierzaniu u rzędu re k to ra kościoła, albow iem kan. 557 1 m ów i, że re k to ra ko ścioła m ian u je sw obodnie bisk u p diecezjalny z zachow aniem je d n ak p raw a w yboru lub prezentow ania jeśli kom uś zgodnie z p ra w em to przy sługuje, w ted y bisk u p diecezjalny zatw ierdza lub u sta naw ia rektora. T rudność jest jednak zasadniczo pozofna, albow iem zgodnie z kan. 556 przez rektorów rozum ie się kapłanów, k tó ry m pow ierzono tro sk ę o jakiś kościół, któ ry nie jest ani p a ra fia ln y ani k ap itu ln y ani złączony z dom em w spólnoty zakonnej lub stow arzyszenia życia apostolskiego, którzy sp raw u ją w nim św ięte czynności. W obec tego poprzednio cytow any k an o n z p raw em p re zentow ania i z p raw em m ianow ania re k to ra kościoła będzie się odnosił jedynie do tych kościołów rektorskich, które są w łasnością lub obsługiw ane są p rzez zakonników, a nie są kościołam i przy dom u zakonnym. 5. In sty tu ty n a praw ie diecezjalnym Nie m a w iększych problem ów gdy chodzi o upraw nienie biskupa diecezjalnego w stosunku do insty tu tó w na praw ie diecezjalnym. B iskupi bow iem m ogą zgodnie z kan. 579 erygow ać now e in sty tu ty po niezbędnej konsultacji ze Stolicą A postolską. W w ypadku rozszerzenia się danego in sty tu tu na inne diecezje, zgodnie z kan. 595 w iększe upraw n ien ia m a biskup dom u głów nego danego in-
[9] Biskup diecezjalny a wyższy przełożony 39 sty tu tu, np. zatw ierdzenie K onstytucji lub dokonyw ania w nich zm ian. D otyczy to rów nież załatw ian ia w ażniejszych sp raw zgodnie z kan. 595, które przekraczają kom petencje w ładzy n ajw y ż szej danego insty tu tu. O graniczenie u p raw n ień m a m iejsce w ów czas, gdy zgodnie z technicznym określeniem przyłożyła rękę już do tego in sty tu tu Stolica A postolska. B iskup d iecezjalny m oże ró w nież dyspensow ać od poszczególnych przepisów K onstytucji tego in sty tu tu. W zględem insty tu tó w na praw ie diecezjalnym biskup m a roztaczać szczególną troskę zostaw iając im jednak, zgodnie z kan. 586 autonom ię w ystarczającą w rzeczach zarządu w e w n ętrz nego i rządzenia się w łasną dyscypliną zgodnie z kan. 578. 6. Założenie nowego domu, łub zm iana przeznaczenia ju ż istniejącego. Je śli chodzi o w szystkie in sty tu ty życia konsekrow anego, to zgodnie z kan. 609 w inny uzyskać zezw olenie biskupa n a erekcję nowego dom u, którego zawsze dokomuje kom petentna w ładza danego insty tu tu. W yjątek stanow i klasztor m niszek, do erekcji którego w ym agane jest ponadto zezwolenie Stolicy A postolskiej (kan. 609 2). K an. 611 precyzuje ściśle co zaw iera w sobie zezw olenie b i sk u p a diecezjalnego n a założenie dom u zakonnego jakiegoś in sty tu tu, a m ianow icie 1 prow adzenie życia zgodnego z ch a ra k te re m i z w łasnym i celam i in sty tu tu ; 2 w ykonyw anie zgodnie z przepisam i praw a w łasnych dzieł z uw zględnieniem w a ru n k ó w dołączonych do zezw olenia; 3 posiadanie kościoła gdy idzie o in sty tu ty klery ckie, z zachow aniem jed n ak w m ocy przepisów kan. 1215 3, k tó ry d o ty czy lokalizacji Kościoła. M ieści się rów nież w ty m praw o w y k o n yw ania św iętych posług zgodnie z przepisam i p raw a. Pew ną nowością jest kan. 612, k tó ry w jasnych słow ach określa, że w ym agana jest dodatkow a zgoda biskupa diecezjalnego, jeżeli istniejący już dom zakonny m a być przeznaczony na inne dzieło ap o sto lsk ie' aniżeli na to, dla którego był poprzednio ustanow iony. Zmiana- przeznaczenia m a więc ch arak ter nie tylko w ew nętrznego zarządu i w ew n ętrzn ej dyscypliny oraz w ew nętrznego życia in sty tu tu, ale inny ch a ra k te r apostolski. To w łaśnie pociąga za sobą konieczność u zyskania now ego zezw olenia b isk u p a diecezjalnego. W odniesieniu natom iast do zniesienia dom u zakonnego praw nie erygow anego w ym aga się jedynie zasięgnięcia ra d y b isk u p a diecezjalnego, a dokonuje to najw yższy przełożony zgodnie z p rz e pisam i w łasnych K on stytucji, chyba, że chodziłoby tu o zniesienie jedynego dom u jakiegoś in sty tu tu, w ówczas niezbędne je st zezw olenie Stolicy A postolskiej, k tó rej rezerw u je się decyzję odnośnie do m a ją tk u tego dom u. W poprzednich w y p ad k ach tę decyzję
40 Ks. M. Al. Zurowiski 110] odnośnie m ajątk u dom u zlikw idow anego regulu ją przepisy w ew - nętrziie K onstytucji oraz K anony K odeksu P raw a K anonicznego z K sięgi V O d obrach doczesnych K ościoła. 7. Pozostałe uprawnienia biskupa diecezjalnego Dodatkow e upraw n ien ia uzyskuje biskup diecezjalny w stosunk u do klasztoru niezależnego, k tó ry poza w łasnym przełożonym nie m a innego wyższego przełożonego poza Stolicą A postolską i nie jest złączony z innym in sty tu tem zakonnym w ten sposób, żeby przełożony tego in sty tu tu m iałby określoną przez K onstytucje w ładzę mad ty m klasztorem. Jeśli chodzi o upraw nienie biskupa diecezjalnego do w izytacji w zakresie dyscypliny zakonnej, to przysługuje m u zgodnie z kan. 628 2, 1 jedynie w stosunku do klasztorów niezależnych oraz do poszczególnych dom ów in sty tu tó w n a praw ie diecezjalnym położonych na jego tery to riu m. P o nadto kan. 625 2 d aje biskupow i diecezjalnem u p raw o p rz e w odniczenia w yborom przełożonego k laszto ru niezależnego z n a jd u jącego się n a jego te ry to riu m oraz najw yższego przełożonego in sty tu tu na praw ie diecezjalnym. W tym ostatnim w ypadku upraw nienie to przysługuje biskupow i dom u głównego. Ponadto klasztory n ie zależne pow in ny raz w ro k u składać o rdynariuszow i m iejsca s p ra w ozdanie z zarządu d obram i doczesnym i. Podobnie p rzy słu g u je b i skupow i diecezjalnem u praw o w glądu w zarząd d obram i m a te ria l nym i w stosunku do dom u zakonnego na p raw ie diecezjalnym. Na koniec w arto przypom nieć, że w in sty tu tach laickich czy to diecezjalnych czy na p raw ie papieskim do biskupa diecezjalnego należy zatw ierdzan ie proponow anych po k o n su ltacji z zain tereso w aną w spólnotą spow iedników, w szczególności w k laszto rach m n i szek, w dom ach fo rm acji oraz w w iększych w spólnotach laickich. II Vescovo diocesan» e il superiore maggiore di un istituto di vita consacrata L istituto comunitario ha carattere dinamico ed i suoi singoli membri, ed anche interi gruppi, dovrebbero parteciparne nel modo più attivo. I membri degli Istituti sono consacrati a Dfc> im modo particolare, non soltanto per quanto riguarda la loro persona, ma anche 1 edificazione delà Chiesa e la salvezza del mondo. I superiori non soltanto devono essere al servizio del bene dei loro subalterni, ma anche della propria comunità, delà Chiesa particolare e universale, in communiome. Se la collaborazione è possibilmente armoniosa non possono essere violati i pensieri fondamentali e i principi dei fondatori delpistituto, espressi nelle Costtiuzioni. Abbracciamo essi la natura, lo scopo, lo spirito ed il carattere dell istituto ed anche le sane tradizioni. Il Nuovo Codice garantisce agli istituti la dovuta autonomia di vita all interno dell istituto stesso. Ciô non vieta tuttavia ehe nelle quesiioni ehe rigu-
[11] Biskup diecezjalny a wyższy przełożony 41 ardano 1 apo.stolato del culto pubblico e altre opere apositoliche, siano soggetti all autoritä del vescovo diocesano, che e responsabile per la coordkiazione di tutto l apostolato svolto nel terreno a lui afüdato. Non ci si puö pertanto richiamare all antico concetto di esenzione, podche la questione e - stata interam ente regolata dal Concilio Vaticano II e dal Codice; ciö tuttavia non puö limitare il potere del Papa a servirsi, in un concreto caso, deh esenziane in un campo piü vasto. pertanto necessaria una cooperazione armoniosa, che rispeitti i poterii reciproci che derivano sia dal potere del vescovo diocesaino, sia dagli elementi essenziali della vita di un dato istituto. Per questo motivo, affidando concrete opere apostoliche, si dovrebbero stipulare adeguati accordi; si puö qui inoltre applicare la legge che prevede la presentazione dei candidati agli uffici e ai compiti nella Chiesa particolare da parte dei superiori maggiiord religiosi. Sono anche necessari i permessii, previsti dalla legge, quando si voglia fiondare o mutare la destinaziotne di una concreta casa religiosa. La consultazione con il vescovo e invece imdispensabile quando si tra tti di chiudere una qualche casa. II vescovo diocesaoo ha invece maggiiioiri poteri quando ai tra tti di istituti basati sul diritto diocesano nonche dei cc.dd. conventi indipendenti.