Systemy Logistyczne Wojsk nr 41/2014 ORGANIZACJA PROCESÓW DYSTRYBUCJI W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW PRODUKCYJNYCH, HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH ORGANIZATION OF DISTRIBUTION PROCESSES IN PRODUCTIVE, TRADE AND SERVICE ENTERPRISES Ewa STANIEWSKA Politechnika Częstochowska Wydział Inżynierii Produkcji i Technologii Materiałów Katedra Zarządzania Produkcją i Logistyki Streszczenie: W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące organizacji dystrybucji w przedsiębiorstwach produkcyjnych, handlowych i usługowych na podstawie przeprowadzonych badań ankietowych. Wyniki badań dotyczą: miejsca dystrybucji wśród zadań logistycznych, liczby odbiorców, z jaką współpracują firmy, transportu wykorzystywanego w realizacji dostaw, wykorzystywanych kanałów dystrybucji, relacji z odbiorcami, prowadzonych badań rynku zbytu, planowania kosztów dostaw i dystrybucji, występowania trudności w zapewnieniu elastyczności dostaw oraz perspektyw zwiększenia elastyczności dostaw. Abstract: The study based on surveys conducted presents selected issues concerning the organization of the distribution in the activities of production, trading and service enterprises. The results are: the distribution of logistics tasks, the number of customers we work with companies of transport used in the delivery of supplies used in distribution channels, customer relationships, a market research, planning, delivery and distribution costs, the occurrence of difficulties in ensuring the flexibility of supply and prospects increase the flexibility of supply. Słowa kluczowe: dystrybucja, relacje, kanały dystrybucji. Keywords: distribution, relationships, distribution channels.
E. Staniewska Wprowadzenie Dystrybucja i obsługa klienta stanowi przedmiot zainteresowania wielu obszarów funkcjonalnych przedsiębiorstw, jednak konkurencja rynkowa zmusza przedsiębiorstwa do ciągłego dostosowywania się do wymagań nabywców. Istotną rolę wśród działań przedsiębiorstw warunkujących zapewnienie odpowiedniego poziomu obsługi klienta odgrywają działania logistyczne. Dystrybucja związana jest z dostosowywaniem się do wymagań nabywców, elastycznością, koniecznością planowania i redukcji kosztów, zapewnieniem odpowiedniego poziomu obsługi klienta. Celem pracy jest przedstawienie wyników badań ankietowych dotyczących wybranych aspektów z dystrybucji w działalności przedsiębiorstw w działalności przedsiębiorstw produkcyjnych, handlowych i usługowych. Badania przeprowadzone zostały wśród 212 przedsiębiorstw północnej części województwa śląskiego. Zastosowano losowy dobór firm. Ankieta zawierała pytania zamknięte z możliwością rozszerzenia lub uzupełnienia niektórych odpowiedzi. Wśród badanych firm znaczną część stanowiły przedsiębiorstwa produkcyjne 131, handlowe 46, usługowe 35. Przedsiębiorstwa podzielono na małe, średnie i duże (nie uwzględniono mikroprzedsiębiorstw), a kryterium podziału była liczba zatrudnionych. Liczba wypełnionych ankiet wynosiła: duże przedsiębiorstwa 62, średnie 92, małe 58. Istotną rolę wśród przedsiębiorstw produkcyjnych odgrywały przedsiębiorstwa branży metalowej, motoryzacyjnej, spożywczej i budowlanej. W przypadku przedsiębiorstw handlowych dominowały przedsiębiorstwa branży budowlanej, spożywczej, motoryzacyjnej i metalowej oraz ogólnohandlowe. Natomiast znaczna część przedsiębiorstw usługowych to firmy świadczące usługi transportowe oraz budowlane. Prezentacja wyników badań Organizacja procesu dystrybucji (obok procesów transportu i magazynowania) stanowi podstawowe zadanie logistyczne realizowane w badanych przedsiębiorstwach (rys. 1) z uwagi na istotną rolę procesów fizycznej dystrybucji i obsługi klienta na kształtowanie wielkości sprzedaży w warunkach gospodarki rynkowej. Około 80% przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych, niezależnie od wielkości, wskazuje na organizacje dostaw wyrobów do klientów jako podstawowe zadanie w ramach realizowanych procesów logistycznych wynikające z konieczności obsługi często znacznej liczby odbiorców (rys. 2) i dużej częstotliwości dostaw. 346
Organizacja procesów dystrybucji w działalności przedsiębiorstw produkcyjnych Rys. 1. Organizowanie dostaw wyrobów jako podstawowe zadanie logistyczne w przedsiębiorstwach Rys. 2. Liczba odbiorców, z jakimi współpracują przedsiębiorstwa Obsługa znacznej liczby odbiorców (> 100) jest domeną dużych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych i handlowych. Jednocześnie należy podkreślić, że 347
E. Staniewska intensyfikacja zadań w procesie dystrybucji jest związana z częstotliwością dostaw dokonywanych przez przedsiębiorstwa (rys. 3). Rys. 3. Liczba dostaw dokonywanych przez przedsiębiorstwa Wysoka liczba dostaw dokonywanych przez badane przedsiębiorstwa dotyczy głównie przedsiębiorstw dużych i w znacznej mierze wynika ze skali działalności oraz konieczności obsługi dużej zwykle liczby odbiorców. Realizacja dostaw wymaga najczęściej w takich przypadkach dużego zaangażowania środków transportu i podjęcia decyzji dotyczących wyboru między transportem własnym i obcym (rys. 4). Rys. 4. Transport do odbiorców 348
Organizacja procesów dystrybucji w działalności przedsiębiorstw produkcyjnych Na podstawie otrzymanych wskazań można zaobserwować znaczny udział transportu własnego klientów, szczególnie w przypadku średnich i małych firm, natomiast duże przedsiębiorstwa produkcyjne w większym zakresie korzystają z usług przedsiębiorstw transportowych. Otrzymane wyniki dość jednoznacznie wskazują, że istotną rolę odgrywają bezpośrednie kanały dystrybucji, niezależnie od wielkości przedsiębiorstw (rys. 5). Rys. 5. Wykorzystywane sposoby (kanały) dystrybucji Bezpośredni kontakt z klientem pozwala na kształtowanie odpowiednich relacji w dłuższych horyzontach czasowych (rys. 6). Rys. 6. Relacje z odbiorcami 349
E. Staniewska Większość przedsiębiorstw wskazuje na wieloletnią współpracę z klientami, niezależnie od ich wielkości i rodzajów działalności. Taka współpraca stanowi podstawę działalności i sprostania konkurencyjności przedsiębiorstw na rynku. Niezależnie od stałych, wieloletnich relacji z odbiorcami, przedsiębiorstwa prowadzą badania rynku zbytu (rys. 7). Rys. 7. Badania rynku Prowadzenie badań rynku zbytu wskazywane było w badaniach ankietowych najczęściej przez przedsiębiorstwa produkcyjne, niezależnie od ich wielkości. Kolejne z badanych zagadnień dotyczyło działań logistycznych podejmowanych w przedsiębiorstwach. Wyniki wskazań dotyczących planowania kosztów dostaw i dystrybucji przedstawia rysunek 8. Przeważająca część przedsiębiorstw, niezależnie od wielkości i rodzaju działalności, dostrzega rolę planowania kosztów w obszarze logistyki dystrybucji. W obszarze logistyki wśród badanych przedsiębiorstw wymieniano także trudności w obszarze logistyki. Jednym z najczęściej wskazywanych był problem dotyczący elastyczności dostaw (rys. 9). Trudności dotyczące możliwości zapewnienia elastyczności dostaw występują niezależnie od wielkości przedsiębiorstw i najczęściej były wskazywane przez przedsiębiorstwa produkcyjne i handlowe. Jednocześnie znaczna część przedsiębiorstw dostrzega perspektywy zwiększenia elastyczności dostaw dzięki wdrażaniu rozwiązań logistycznych w przedsiębiorstwach (rys. 10). 350
Organizacja procesów dystrybucji w działalności przedsiębiorstw produkcyjnych Rys. 8. Planowanie kosztów dostaw i dystrybucji Rys. 9. Trudności w zapewnieniu elastyczności dostaw 351
E. Staniewska Rys. 10. Perspektywy zwiększenia elastyczności dostaw Źródło: opracowanie własne W przedsiębiorstwach szczególnie dużych niezależnie od rodzaju działalności, dostrzega się potrzebę, ale także perspektywy poprawy poziomu obsługi klienta poprzez zwiększenie elastyczności dostaw. Podsumowanie Na podstawie otrzymanych wyników badań ankietowych można wskazać, że organizacja dostaw wyrobów do klientów to podstawowe zadanie w ramach realizowanych procesów logistycznych, niezależnie od rodzaju działalności. Jej celem jest zapewnienie odpowiedniego poziomu obsługi klienta. Wiąże się jednak z koniecznością obsługi znacznej liczby klientów i tworzeniem odpowiednich wieloletnich relacji. Wymaga jednocześnie prowadzenia badań rynku zbytu, planowania kosztów dystrybucji oraz wyboru kanałów dystrybucji. Na podstawie przeprowadzonych badań można wskazać na korzystne zjawiska w obszarze dystrybucji przedsiębiorstw: wykorzystanie bezpośrednich kanałów dystrybucji wieloletnia współpraca z klientami badanie rynku zbytu planowanie kosztów w obszarze dystrybucji. Podstawową trudnością w obszarze logistyki dystrybucji jest zapewnienie elastyczności dostaw. Jednocześnie badane przedsiębiorstwa w znacznej mierze wskazywały dostrzegane możliwości zwiększenia elastyczności dostaw dzięki wdrażaniu rozwiązań logistycznych. 352
Organizacja procesów dystrybucji w działalności przedsiębiorstw produkcyjnych LITERATURA [1] Altkorn J., 2000, Podstawy marketingu, Wydawnictwo oo. Franciszkanów, Kraków. [2] Figura J., Kos B., 2000, Metodologia modelowania łańcuchów logistycznych w aspekcie funkcjonalnych i organizacyjnych uwarunkowań systemów mikrologistycznych, Akademia Ekonomiczna w Katowicach, Katowice. [3] Gołembska E. (red.), 2007, Kompendium wiedzy o logistyce, PWN, Warszawa. [4] Staniewska E., 2000, Dystrybucja w działalności przedsiębiorstw, Logistyka, 6/2013, Logistyka-nauka. [5] Szymonik A., 2010, Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw, cz. 1, Difin, Warszawa. 353