Pozaformalna Edukacja Ekologiczna w Śląskim Ogrodzie Botanicznym założenia, programy, perspektywy

2003 Powstanie Związku Stowarzyszeń pn. Śląski Ogród Botaniczny 2006 - Zgoda Ministra Środowiska na prowadzenie działalności przez Śląski Ogród Botaniczny 2010 Budowa Centrum Edukacji Przyrodniczej i Ekologicznej ŚOB oraz kolekcji drzew i krzewów klimatu umiarkowanego na 20 ha 2011 Śląski Ogród Botaniczny jest siedzibą Rady Ogrodów Botanicznych i Arboretów w Polsce 2012 Budowa Przedszkolnego Centrum Edukacji Ekologicznej oraz budowa kolekcji ozdobnych na 15 ha

Województwo Śląskie Powiat Mikołowski Powiat Raciborski Gmina Mikołów Gmina Radzionków Gmina Racibórz Gmina Lyski Polska Akademia Nauk Uniwersytet Śląski Polski Klub Ekologiczny Towarzystwo Przyjaciół Śląskiego Ogrodu Botanicznego Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej Stowarzyszenie Wspólnota Członek wspierający: Górnośląskie Towarzystwo Lotnicze S.A.

30.01.2011

Pracownia Kolekcji Siedliskowych Pracownia Kolekcji Naukowych i Zachowawczych Pracownia Kolekcji Roślin Ozdobnych Pracownia Edukacji Ekologicznej i Przyrodniczej Pracownia Badań nad Systemami Adaptacyjnymi Pracownia Badania Struktury Roślin CZRB OB PAN w Warszawie (zamiejscowa)

Edukacja formalna (ang. formal) Edukacja pozaformalna (ang. non-formal) Edukacja nieformalna (ang. informal)

1. proces 2. adaptacji 3. człowieka 4. do środowiska

Klasyczne koncepcje: Heraklit, Hegel, Bergson stawanie się procesu jest ciągłe Nieklasyczna koncepcja: Alfred North Whitehead, Gilles Deleuze ciągłość procesu staje się, Główne filozoficzne prace A.N. Whiteheada: -Nauka i świat nowożytny (1923), tłum. polskie -Religia w tworzeniu (1924), tłum. polskie -Process and Reality (1929) -Adventures of Ideas (1933)

Adaptacja polega na kształtowaniu przez organizm adekwatnej reprezentacji środowiska w rezultacie prawidłowo zinterpretowanych interakcji z nim. ointerakcje te modyfikują zarówno środowisko organizmu jaki i sam organizm. Reprezentacja środowiska podlega korektom i wpływa na sposób interakcji organizmu ze środowiskiem.

Rodzaje środowisk: o Wewnętrzne psychofizyczne o Zewnętrzne: przyrodnicze, społeczne, kulturowe, techniczne, itd. o Duchowe

Proces edukacyjny składa się z wielu zdarzeń edukacyjnych; posiada określony rytm oraz charakterystykę zawierającą zsyntezowane elementy informacyjne, emocjonalne, mądrościowe, estetyczne, społeczne, itd. Trwałość charakterystyki procesu edukacyjnego zapewniona jest, gdy ma miejsce odpowiednie jego zestrojenie z innymi procesami, w których biorą udział uczestnicy zdarzeń edukacyjnych

ZE to całość organiczna stająca się w czasie niezbędnym do osiągnięcia przez nią pełni (pełnej określoności). ZE zbudowane jest z relacji wiążących uczestników zdarzenia ze sobą i ze środowiskiem, w którym się znajdują ZE posiada fazy, w których dokonują się kolejne analizy i syntezy prowadzące do coraz większej spójności wszystkich elementów

Antropologiczno-psychologiczna koncepcja Jeana Gebsera: Świadomość rozwija się ewolucyjnie przez nieciągłe pojawianie się jej nowych jej poziomów Nowe poziomy świadomości pojawiają się wraz z nowymi strukturami społecznymi i odwrotnie Nowe poziomy świadomości wyrastają z wcześniejszych (epigeneza) i zawierają je Rozwój świadomości konkretnego człowieka odtwarza główne etapy rozwoju kulturowego analogicznie jak w ontogenezie człowieka ma miejsce odtworzenie etapów jego filogenezy

Gebser opracował model struktury umysłu o pięciu warstwach: archaiczna warstwa o nieokreślonej, mglistej zawartości, obecne w niej są pierwotne popędy, impulsy, skłonności, dominuje somatyczność, bezpośrednia obecność środowiska w organizmie, jest to warstwa prelingwistyczna i nieświadoma; magiczna warstwa nie-refleksyjna i nastawiona na kolektywność, jest zdolna do synchronizacji z innymi podmiotami (jak ludzie, zwierzęta, natura) oraz do mimesis, istotna rola przypisana jest rytmom i dostrajaniu się, np. emocjonalnemu, np. w trakcie rytuałów;

mityczna warstwa pozwalająca uczestniczyć w przeszłości własnej, grupowej, plemiennej oraz całego środowiska, uczestnictwo to podbudowane jest emocjonalnie i werbalnie, ale nie intelektualnie. Rytuały, a także mity, wiążą nasz organizm nie tylko z plemieniem, grupą kulturową, ale i ze światem, wyznaczając zarazem naszą pozycję w nim, mówią kim jesteśmy i co jest ważne; mentalna warstwa dokonująca obiektywizacji, umożliwia krytykę i wyciąganie wniosków, analizuje, abstrahuje, wyjaśnia i sprawdza poprawność wyjaśnień, zdolna do refleksji i metarefleksji, jej wytworami są filozofia i nauka; integralna warstwa umożliwiająca zespolenie wcześniejszych warstw umysłu z warstwą mentalną, umożliwia to filozofia w jej funkcji syntezowania wyników analiz, a także sztuka i duchowość. Warstwa ta umożliwia ponowną identyfikację ze sobą i odnalezienie miejsca w świecie.

Wsparcie procesu edukacji, w którym uczestniczą dzieci i młodzież (edukacji formalnej i nieformalnej). Wsparcie to polega na stworzeniu uczestnikom zajęć możliwości adaptacji do środowiska naturalnego. Adaptacja do środowiska naturalnego musi być uzgodniona z adaptacją do wszystkich pozostałych rodzajów środowisk Adaptacja do środowiska naturalnego prowadzi do wytworzenia bardziej adekwatnej i spójnej (zrównoważonej) reprezentacji świata (światoobrazu) Bardziej adekwatny i zrównoważony świato-obraz wpływa na kształt postawy dzieci, co skutkuje w ich sferze behawioralnej

Program dla dzieci i młodzieży pn.: Bliżej Ogrodu, bliżej Natury, bliżej Człowieka - 20 godz./każdy semestr (5 spotkań) Roczny Program dla edukatorów ekologicznych pn.: Akademia Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju ok. 200 godz. /rok (II edycja w przygotowaniu)

Adresatem programu są zainteresowane dzieci i młodzież z dowolnego poziomu edukacyjnego Spotkania w całości prowadzone są w specjalnie wybranym terenie: w lesie, na łące, koło stawu itd. Dla każdego semestru opracowany jest cykl 5 spotkań warsztatowych (obecnie opracowanych jest 6 cykli spotkań dla dzieci z klas IV VI szkoły podstawowej) Każde spotkanie trwa ok. 4 godziny zegarowe Każde spotkanie składa się z kilku następujących po sobie faz o czasie trwania od 10-50 min. Fazy te aktywizują po kolei wszystkie poziomy umysłu dziecka (archaiczny, magiczny, mitologiczny, racjonalny, integralny)

1. Drzewo istota niepowtarzalna 2. Życie drzewa 3. Księga lasu 4. Drzewo - pomiędzy Niebem a Ziemią 5. Drzewo i Ja Adresat: ok. 12 osób z klasy IV szkoły podstawowej Miejsce: las o możliwie zróżnicowanym wieku drzew. Czas trwania jednego warsztatu - ok. 4 godz.

Faza 1 Inicjacja, fascynacja opowieść o drzewie, odnajdywanie swojego drzewa i zaznajamianie się z nim Faza 2 Odczuwanie pobudzenie zmysłu dotyku i węchu Faza 3 Analiza badanie cech gatunkowych i indywidualnych swojego drzewa przy pomocy wszystkich zmysłów (karta pracy) Faza 4 Generalizacja dyskusja nt. niepowtarzalności i powtarzalności w Przyrodzie. Odkrywanie małej mądrości: Moje drzewo jest niepowtarzalne! Faza 5 Synteza wyrażanie rysunkiem całego zakresu doświadczenia związanego z moim drzewem Faza 6 Antycypacja Wspólne poszukiwanie odpowiedzi na pytania: Czego mogę dowiedzieć się o moim drzewie następnym razem? Co można robić w czasie do następnych zajęć? Faza 7 Spełnienie W kręgu dzieci dzielą się najważniejszymi odkryciami wyniesionymi z warsztatu Interfaza Aktywności między zdarzeniami wykonywanie obserwacji, zadań, związanych z przeszłym zdarzeniem i/lub przygotowujących kolejne

Czy lepiej rozumiesz czym są drzewa? Co czujesz kiedy przypominasz sobie spotkania z drzewami? Opisz to proszę. Czy odkryłeś na zajęciach coś, co pomoże Ci mądrzej/lepiej żyć? Napisz proszę co to takiego.

Mnie się zmieniło, że drzewa są bardzo fajne! że z drzewem można się zaprzyjaźnić. Czuję radość. Chodzi o moje drzewo i jest to fajne uczucie. Zmieniło się dużo, bo wiem więcej o drzewach. Drzewa żyją! Przywiązałem się bardziej do natury i do ludzi. Poznałem bardziej drzewa i przyrodę.

Programy dla osób dorosłych Programy kształcące edukatorów Program doskonalące dla edukatorów Akademia Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 1 edycja Akademia Edukacji na rzecz Zrównoważonego Rozwoju 2 edycja (przygotowywana) Edukatorzy Edukatorom grupa wsparcia i rozwoju dla edukatorów ekologicznych Sztuka Kontaktu ćwiczenia z komunikacji interpersonalnej

Warsztaty terenowe Warsztaty stacjonarne

Bliżej Ogrodu, bliżej Natury, bliżej Człowieka Czas trwania: spotkanie wprowadzające 2 godziny, cykl 5 spotkań po 4 godziny Uczestnicy: szkoła podstawowa klasy 4-6 Realizatorzy: absolwenci Akademii Finansowanie: ŚOB, miasta i powiaty, sponsorzy

Czas trwania: 1-4 godziny lekcyjne Uczestnicy: przedszkole, szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoła ponadgimnazjalna Realizatorzy: Pracownicy ŚOB Edukatorzy zewnętrzni (płatni oraz niepłatni stażyści, wolontariusze, uczestnicy kursu pedagogicznego) Weryfikacja realizatorów: rozmowa wstępna, ocena konspektu zajęć, hospitacja, ankietowanie uczestników warsztatów

Finansowanie: ŚOB, miasta i powiaty, WFOŚiGW w Katowicach, sponsorzy Przykładowe tematy: Różnorodność przyrody Śląska-skarb w zasięgu wzroku Historie o ziołach Tajemne życie drzew Życie w glebie Tajemnice łąk i lasów - odnajdywanie i rozpoznawanie śladów zwierząt Historia zaklęta w wapieniach Wielki rytm przyrody wędrówka śladami pór roku Tajemnice natury moc żywiołów Życie w martwym drewnie

Czas trwania: 3 godziny zegarowe Uczestnicy: szkoła ponadpodstawowa Realizatorzy: pracownicy PAN Finansowanie: ŚOB, WFOŚiGW w Katowicach Realizowane tematy: Komórka roślinna w obiektywie mikroskopu. Drzewo jako archiwum zmian klimatycznych. Jak dbać o klimat? Czym stresują się rośliny? Rośliny w służbie człowieka. Transport wody w roślinie.

Czas trwania: 10 spotkań po 4 godziny lekcyjne/rok Uczestnicy: szkoła podstawowa klasy 1-3 Finansowanie: ŚOB, WFOŚiGW w Katowicach Realizowane tematy: Przyroda budzi się ze snu zimowego. Zaproszenie do klubu Naturalnie Aktywnych. Koncerty w naturze. Tajemniczy podwodny świat. Życiodajna okrywa planety Ziemia. Barwny dywan tętniący życiem. Owadzie tajemnice. Leśna ścieżka niespodzianek.

Światowy Dzień Obszarów Wodno-błotnych; Światowy Dzień Wody; Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej; Międzynarodowy Dzień Ziemi; Dni Lasu i Zadrzewień, Święto Drzewa; Światowy Dzień Zwierząt; Światowy Dzień Ludności; Dzień Wolontariusza;