Zmiany klimatyczne a rolnictwo w Polsce ocena zagrożeń i sposoby adaptacji Warszawa, 30.09.2009 r. Skutki zmian klimatycznych dla rolnictwa w Polsce sposoby adaptacji Katarzyna Mizak Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Wpływ zmian klimatu na rolnictwo w Polsce 1. Głównym problemem dla rolnictwa spowodowanym zmianami klimatu stają się niewystarczające zasoby wodne. 2. Zwiększają się starty plonów z powodu niekorzystnego przebiegu pogody. 3. Zwiększają się możliwości uprawy roślin ciepłolubnych (kukurydza, słonecznik, soja, winorośl). 4. Obserwuje się wzrost zagrożenia ze strony nowych szkodników roślin uprawnych.
Rolnictwo a zmiany klimatu Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych (cel mitygacyjny) Adaptacja do zmian klimatu (cel adaptacyjny) Optymalizacja produkcji Utrzymanie poziomu produkcji
Potencjalne działania mitygacyjne Utrzymać lub zwiększyć zawartość węgla (materii organicznej) w glebie Użytki zielone Grunty orne Zawartość węgla Zmniejszenie z powodu odwodnienia Przed użytkowaniem Zwiększenie z powodu nawożenia i wzrostu masy korzeniowej Czas Zawartość węgla Przed użytkowaniem Orka w większym zakresie zredukowała C w glebach ciężkich niż w glebach lekkich Czas Bilans węgla w glebie Optymalizacja produkcji
Potencjalne działania mitygacyjne Użytki zielone Prawidłowe zmianowanie Racjonalne nawożenie Preferowanie upraw o dużej masie korzeniowej i przechwytujących azot atmosferyczny (rośliny strączkowe) Ograniczenie orki (ograniczenie procesów mineralizacji i erozji) Optymalizacja produkcji
Potencjalne działania adaptacyjne Utrzymanie poziomu produkcji
Działania adaptacyjne w gospodarstwie Główne czynniki produkcyjne w gospodarstwie: przyrodnicze ekonomiczne gleba klimat praca kapitał Utrzymanie poziomu produkcji Adaptacja na poziomie lokalnym wymaga działań na rzecz racjonalnego wykorzystania wody, zasobów glebowych w rolnictwie oraz pełniejszego wykorzystania możliwości retencjonowania wody w krajobrazie.
Plony zbóż na glebach różnych kompleksów przydatności rolniczej (Krasowicz, 2005) Kompleksy glebowo-rolnicze Pszenny bardzo dobry Pszenny dobry Żytni bardzo dobry Pszenny wadliwy Żytni dobry Żytni słaby Żytni bardzo słaby Zbożowopastewny mocny Zbożowopastewny słaby Pszenny górski Zbożowy górski Udział w powierzchni gruntów ornych [%] Plony w doświadczeniach [dt/ha] pszenica żyto jęczmień 3,7 5,4 4,7 5,4 18,5 5,2 4,4 5,0 15,1 4,3 4,5 4,5 4,1 4,4 3,4 3,9 15,9 3,4 4,1 4,0 18,2-3,1 2,7 11,2-2,3-4,9 4,1 2,9-3,4-4,5 2,7 1,8 5,2 4,0 4,8 1,6 4,5-4,2
Działania adaptacyjne w gospodarstwie Zmiana terminu prac polowych: Data rozpoczęcia wegetacji Termin siewu Termin nawożenia i ochrony roślin Termin zbiorów, żniw Utrzymanie poziomu produkcji
Działania adaptacyjne w gospodarstwie Uprawa roli: Redukcja ilości orek Uprawy bezorkowe Uprawa gleby zwiększająca stopień wykorzystania i retencjonowania wody Optymalizacja wielkości i sposobu nawożenia Odpowiedni dobór roślin w płodozmianie Utrzymanie poziomu produkcji Zachwaszczenie: Zabiegi ochronne i agrotechniczne dostosowane do stanu zachwaszczenia a nie terminu kalendarzowego Termin wykonywania zabiegu dopasowany do warunków termicznych
Systemy Wspomagania Decyzji Zadania Systemu Wspomagania Decyzji w ochronie roślin: 1. Wyznaczenie optymalnego terminu zastosowania środków ochrony roślin 2. Wybór właściwego środka ochrony roślin Utrzymanie poziomu produkcji
Internetowy system wspomagający podejmowanie decyzji w integrowanej ochronie roślin www.ipm.iung.pulawy.pl Utrzymanie poziomu produkcji
Parametry wykorzystywane w systemie Faza rozwojowa zbóż Stopień infekcji (% roślin z symptomami) Odporność odmian na choroby Warunki pogodowe Efektywność pestycydów Utrzymanie poziomu produkcji
NegFry wspomaganie decyzji w zakresie zwalczania zarazy ziemniaka na podstawie informacji meteorologicznej Zasada działania systemu NegFry Okres występowania sprzyjających warunków meteorologicznych dla rozwoju zarazy ziemniaka: wilgotność >87% temperatura >10 st. C suma opadów za ostatni dzień przeliczany jest na wartości bezwzględne: Utrzymanie poziomu produkcji dzienne wartości ryzyka (Risk value) jednostki zarazowe (Blight Units)
Agrometeorologiczny system ochrony plantacji chmielu przed mączniakiem rzekomym Autorzy programu: Jerzy Dwornikiewicz Czesław Pietruch Jerzy Kozyra IUNG-PIB
Internetowy System Monitoringu Suszy Rolniczej www.susza.iung.pulawy.pl
Internetowy System Monitoringu Suszy Rolniczej Mapa klimatycznego bilansu wodnego Mapa potencjalnego występowania suszy rolniczej w Polsce www.susza.iung.pulawy.pl
Sygnalizacja agrofagów www.stanfit.ior.agro.pl
Sygnalizacja agrofagów www.stanfit.ior.agro.pl
Internetowy System Sygnalizacji Agrofagów www.piorin.gov.pl
System Prognozowania Epidemii Chorób Instytut Genetyki Roślin PAN www.cropnet.pl/dbases/spec/specpl/index.htm
Systemy Wspomagania Decyzji NawSald narzędzie do sporządzania planów nawożenia w gospodarstwach rolnych oraz symulowania produkcji nawozów naturalnych. Program opracowany w IUNG-PIB; www.iung.pulawy.pl/nawsald.html Zeasoft narzędzie wspomagające podejmowanie decyzji w integrowanej uprawie kukurydzy. Program opracowany w IUNG-PIB; www.zazi.iung.pulawy.pl
Serwis pogodowy IMGW www.pogodynka.pl 0
Działania adaptacyjne w Polsce Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) Obszary o Niekorzystnych Warunkach (ONW) Programy rolnośrodowiskowe
Działania adaptacyjne w Europie Przygotowanie i wdrożenie krajowych programów dostosowania gospodarki do obserwowanych i prognozowanych zmian klimatu Wspólna Polityka Rolna (WPR) Unii Europejskiej Polityka klimatyczna: Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery Produkcja biomasy na cele energetyczne
Działania adaptacyjne w Europie Zielona Księga przygotowanie metod i narzędzi umożliwiających ocenę zagrożeń spowodowanych zmianami klimatu oraz wdrożenie opracowanych programów adaptacyjnych Biała Księga Adaptacja do zmian klimatu: wyzwanie dla europejskiego rolnictwa i obszarów wiejskich
Dziękuję za uwagę