Ubezpieczenia społeczne dla specjalistów WYJĄTKOWEEBOOKIZADARMODLACIEBIE Zajmujesz się ubezpieczeniami społecznymi? Pobierz darmowe ebooki. Jeśli: zajmujeszsięubezpieczeniamispołecznymi, chceszwiedziećozmianachwprzepisachiskutkachtychzmian wpraktyce KLIKNIJ i pobierz bezpłatne e-poradniki!
Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi Wydawca: Marlena Agnieszka Prószyńska Gorczyca Redaktor naczelny: Krystyna Trojanowska Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski Korekta: Zespół Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk ISBN: 978-83-269-5088-9 Informacje o prenumeracie: tel.: 22 518 29 29, e-mail: cok@wip.pl Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: ksiegowy@wip.pl NIP: 526-19-92-256 Numer KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł Wszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej artykułach, podlegają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolonego użytku, z powołaniem się na źródło. Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają charakter wyłącznie popularyzacyjno- -informacyjny i nie mogą być traktowane w sposób prawnie wiążący pomiędzy Czytelnikiem a wydawcą lub redakcją. Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone w tych materiałach były poprawne merytorycznie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady czy opinii prawnej, jako że wydawca ani redakcja nie świadczą żadnych usług prawnych. Nie mogą być one również traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastosowanie tych informacji w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej. Wobec powyższego wydawca, redakcja, redaktorzy ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności prawnej, w szczególności za skutki zastosowania lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych materiałach.
Spis treści Prawo do zasiłku w czasie urlopu 6 Zwolnienie lekarskie przerywa urlop wypoczynkowy 12 Choroba dziecka nie zawiesza urlopu wypoczynkowego 12 Podstawa do zasiłku chorobowego przy udzieleniu urlopu bezpłatnego jest czasem uzupełniana do pełnego miesiąca 13 Wolne na wyjazd do sanatorium, gdy pracownik nie otrzymał na ten czas zwolnienia lekarskiego 13
Prawo do zasiłku w czasie urlopu W okresie urlopu wypoczynkowego pracownik może nabyć prawo do wynagrodzenia albo zasiłku chorobowego. Na takie świadczenia nie może liczyć korzystający z urlopu bezpłatnego, chyba że niezdolność do pracy trwa także po jego zakończeniu. Pracownik na urlopie wypoczynkowym jest ubezpieczony W czasie urlopu wypoczynkowego pracownik podlega tzw. ubezpieczeniom pracowniczym, w tym chorobowemu, na ogólnych zasadach. Oznacza to, że gdy w trakcie wspomnianego urlopu pracownik stanie się niezdolny do pracy z powodu choroby, nabędzie prawo do zasiłku chorobowego, jeśli oczywiście spełni pozostałe warunki określone w ustawie z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą chorobową (przykad 1). Wiele wątpliwości pracodawców budzi kwestia prawa pracownika do zasiłku opiekuńczego z tytułu opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny w okresie urlopu wypoczynkowego. Przypomnijmy, że świadczenie to przysługuje ubezpieczonemu Y 1. PRAWO DO ZASIŁKU CHOROBOWEGO 35-letni Adam W. od 2005 roku jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Agawie sp. z o.o. W dniach od 5 do 30 maja 2016 r. pracownik korzystał z urlopu wypoczynkowego, w trakcie którego zachorował. Otrzymał zwolnienie lekarskie od 12 do 16 maja. Ponieważ w 2016 roku pan Adam wykorzystał już 33 dni choroby, w trakcie której przysługiwało mu wynagrodzenie chorobowe, aktualnie ma on prawo do zasiłku chorobowego. Urlop wypoczynkowy na czas choroby został przerwany i będzie kontynuowany po okresie zwolnienia lekarskiego. 2. ZASIŁEK OPIEKUŃCZY TYLKO ZA OKRES PO URLOPIE Pracownik Tomasz Z. przebywał od 5 do 20 maja 2016 r. na urlopie wypoczynkowym. Dnia 19 maja otrzymał zwolnienie lekarskie potwierdzające konieczność sprawowania opieki nad chorym synem w wieku 10 lat. Zwolnienie to obejmuje okres od 19 do 27 maja. Pracodawca pana Tomasza, który jest uprawniony do wypłaty świadczeń chorobowych, powinien wypłacić pracownikowi zasiłek opiekuńczy tylko za dni zwolnienia przypadające po planowanym zakończeniu urlopu wypoczynkowego, tj. za okres od 21 do 27 maja. zwolnionemu od wykonywania pracy z uwagi na konieczność osobistego sprawowania opieki nad: yzdrowym dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat, ychorym dzieckiem w wieku do 14 lat, yinnym chorym członkiem rodziny (art. 32 ustawy chorobowej). Należy podkreślić, że w czasie pobytu na urlopie wypoczynkowym pracownik nie świadczy pracy, a więc nie może być z niej zwolniony w celu sprawowania opieki, a tym samym nie nabywa prawa do zasiłku opiekuńczego (przykład 2). Podsumowując, zasiłek opiekuńczy nie przysługuje osobom będącym w trakcie pobytu na urlopie wypoczynkowym. Zasiłek ten będzie natomiast przysługiwał pracownikowi, jeśli zwolnienie lekarskie obejmie również dni przypadające bezpośrednio przed rozpoczęciem albo po zakończeniu urlopu wypoczynkowego, ale tylko za dni niezdolności do pracy przypadające przed urlopem lub po nim. Uprawnienia do otrzymania świadczenia trzeba udokumentować Pracownik korzystający ze zwolnienia lekarskiego musi udowodnić prawo do świadczenia, przedkładając pracodawcy określone dokumenty. Pobyt na urlopie wypoczynkowym nie zmienia ich zakresu. W przypadku pracowników przed nabyciem prawa do zasiłku chorobowego należy im wypłacić wynagrodzenie chorobowe, o którym mowa w art. 92 Kodeksu pracy. Jeżeli pracodawca nie jest uprawniony do wypłaty świadczeń z tytułu choroby lub opieki nad dzieckiem bądź innym chorym członkom rodziny czy nowo narodzonym dzieckiem z uwagi na pobyt matki w szpitalu, powinien skompletować otrzymane dokumenty i przekazać je do ZUS. W takim przypadku musi jeszcze wypełnić formularz ZUS Z-3 zaświadczenie płatnika składek i do łączyć go do dokumentów otrzymanych od pracownika przebywającego na urlopie. Podstawę świadczeń chorobowych oblicza się zwykle z 12 miesięcy Oprócz zebrania wymaganych dokumentów pracodawca uprawniony do wypłaty świadczeń chorobowych musi też je obliczyć
Dokumenty wymagane przy wypłacie przez pracodawcę świadczeń z tytułu choroby albo opieki Świadczenie Dokumenty wynagrodzenie chorobowe zasiłek chorobowy zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat zasiłek opiekuńczy z tytułu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem albo innym chorym członkiem rodziny zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w art. 32a ustawy chorobowej, tj. przysługujący z tytułu opieki nad nowo narodzonym dzieckiem z uwagi na pobyt matki w szpitalu zaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA yzaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA; yjeśli niezdolność do pracy ma związek z wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy albo wypadkiem przy pracy: karta wypadku w drodze do pracy lub z pracy, protokół powypadkowy w razie wypadku przy pracy yoświadczenie do celów wypłaty zasiłku opiekuńczego na druku ZUS Z-15 oraz yoświadczenie pracownika w przypadku nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, albo ydecyzja o konieczności izolacji dziecka wydana przez właściwy organ albo uprawniony podmiot na podstawie przepisów o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi bądź yzaświadczenie lekarskie wystawione na zwykłym druku w przypadku choroby, porodu lub pobytu współmałżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej yoświadczenie na druku ZUS Z-15, yzaświadczenie lekarskie na druku ZUS ZLA yoświadczenie na druku ZUS Z-15, yzaświadczenie wystawione przez szpital o okresie pobytu matki dziecka w tej jednostce, yoświadczenie pracownika o pobieraniu przez matkę dziecka zasiłku macierzyńskiego przez okres 8 tygodni po porodzie Y 3. 80% WYNAGRODZENIA CHOROBOWEGO Od 4 do 29 kwietnia 2016 r. pracownik Mariusz C. przebywał na planowym urlopie wypoczynkowym, w czasie którego zachorował, otrzymując zwolnienie lekarskie od 25 do 29 kwietnia. W związku z tym, że była to pierwsza jego choroba w roku bieżącym, za wspomniany okres nabył prawo do wynagrodzenia chorobowego w wysokości podstawowej, tj. 80%. Oczywiście za ten okres nie otrzyma wynagrodzenia urlopowego. Pracodawca ustalił, że przeciętne miesięczne wynagrodzenie tej osoby (po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne finansowanych z jej środków) za okres 12 miesięcy kalendarzowych (kwiecień 2015 roku marzec 2016 roku) wyniosło 3.467,89 zł. W celu obliczenia konkretnej kwoty przysługującego pracownikowi wynagrodzenia chorobowego pracodawca powinien: ypomnożyć przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres kwiecień 2015 roku marzec 2016 roku przez stawkę procentową obowiązującą w tym przypadku: 3.467,89 zł 80% = 2.774,31 zł, yustalić kwotę wynagrodzenia chorobowego przysługującą za jeden dzień niezdolności do pracy: 2.774,31 zł : 30 = 92,48 zł, ypomnożyć otrzymaną kwotę przez liczbę dni wynikającą z druku zwolnienia: 92,48 zł 5 dni = = 462,40 zł. Za okres choroby przypadający w czasie urlopu wypoczynkowego pan Mariusz powinien więc otrzymać wynagrodzenie chorobowe w wysokości 462,40 zł. 4. WYKAZANIE CHOROBY W RAPORTACH W czasie pobytu na urlopie wypoczynkowym, który planowo miał trwać od 4 do 25 kwietnia 2016 r, pracownica Elżbieta W. zachorowała, nabywając prawo do zasiłku chorobowego za okres od 18 do 22 kwietnia. W kwietniu pracodawca wypłacił tej osobie następujące kwoty: y456,89 zł za przepracowane w kwietniu dni, y1.267,88 zł wynagrodzenia urlopowego, y987,23 zł zasiłku chorobowego. Za kwiecień pracownika należało wykazać w następujących raportach rozliczeniowych: yzus RCA z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od cyfr 01 10, gdzie rozliczone zostały składki na wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych od kwoty 1.724,77 zł (456,89 zł + + 1.267,88 zł), a na ubezpieczenie zdrowotne od 1.488,30 zł (1.724,77 zł 236,47 zł), yzus RSA z takim samym kodem tytułu ubezpieczenia, kodem świadczenia/przerwy 313 oznaczającym zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego, okresem od 18 do 22 kwietnia 2016 r., cyfrą 5 jako liczbą dni zasiłkowych/liczbą wypłat oraz kwotą 987,23 zł. i wypłacić uprawnionemu pracownikowi. Podstawę ich wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych (lub krótszy) poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy z powodu choroby albo z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad członkiem rodziny. Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku (chorobowego, opiekuńczego) za jeden dzień niezdolności do pracy stanowi z kolei 1/30 część wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru danego świadczenia. Wyżej wymienione świadczenia są wypłacane pracownikowi za każdy dzień jego niezdolności do pracy (nie wyłączając dni wolnych). Z ustawy chorobowej wynika, że pod pojęciem wynagrodzenie należy rozumieć przychód pracownika stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, pomniejszony o kwoty składek na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika (przykład 3). Płatnik musi złożyć ZUS RCA i ZUS RSA Pracodawca uprawniony do wypłaty świadczeń chorobowych musi złożyć raport ZUS RCA, w którym rozlicza składki na wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych oraz na ubezpieczenie zdrowotne od wypłaconego pracownikowi wynagrodzenia urlopowego. Trzeba przy tym pamiętać, że w przeciwieństwie do zasiłków (tu: chorobowego oraz opiekuńczego) wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy z powodu choroby 7
lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną wchodzi do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne. Za pracownika powinien być też złożony raport ZUS RSA, gdzie zostanie wykazana przerwa w opłacaniu składek pracowniczych, jak również kwota wypłaconego pracownikowi świadczenia. Jeżeli płatnikiem zasiłku będzie ZUS, pracodawca nie wypełnia w raporcie ZUS RSA pól dotyczących liczby dni zasiłkowych/liczby wypłat oraz kwoty (przykład 4). Kwoty, które otrzymuje pracownik za czas nieobecności spowodowanej chorobą, zawsze podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na ogólnych zasadach dotyczących wynagrodzeń. Są one przeważnie doliczane do podstawy opodatkowania wraz z wynagrodzeniem za pracę. Różnice występują w oskładkowaniu takich kwot: ywynagrodzenie za chorobę (wypłacane pracownikowi do 33 albo do 14 dni nieobecności spowodowanych chorobą w danym roku w przypadku osób po 50. roku życia) zwolnione jest z opłat składek na ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe i chorobowe), ale od kwoty tego wynagrodzenia opłacana jest składka na ubezpieczenie zdrowotne, yzasiłek chorobowy (wypłacany przez ZUS po 33 i 14 dniach choroby) całkowicie zwolniony jest z opłat ubezpieczeniowych. Pracownik ma obowiązek dostarczyć pracodawcy zaświadczenie lekarskie w terminie nieprzekraczającym 7 dni od daty jego otrzymania (art. 62 ustawy chorobowej). Pobyt na urlopie nie zwalnia z konieczności dopełnienia tego obowiązku. W przypadku jego niedopełnienia przysługująca kwota zasiłku chorobowego zostanie obniżona o 25% wartości (za każdy dzień opóźnienia). Wynagrodzenie chorobowe wypłacane przez pracodawcę takim zmniejszeniom nie podlega. Tak samo wynagrodzenie to nie podlega obniżeniu do wysokości 70% podstawy za pobyt pracownika w szpitalu, co stosuje się przy prawie pracownika do zasiłku chorobowego (przykład 5). Choroba pracownika to obligatoryjne przesunięcie urlopu Zachorowanie pracownika w czasie pobytu na urlopie wypoczynkowym, a tym samym nabycie prawa do świadczeń chorobowych, rodzi często wątpliwości co w takiej sytuacji dzieje się z częścią urlopu niewykorzystaną z powodu choroby. Odpowiedź na to pytanie wynika z art. 166 Kodeksu pracy. W jego myśl część urlopu wypoczynkowego, która nie mogła być wykorzystana z uwagi na: 5. USTALENIE WYNAGRODZENIA CHOROBOWEGO Pracodawca udzielił pracownikowi Julianowi S. urlopu wypoczynkowego w dniach 4 18 kwietnia 2016 r. W trakcie przebywania na urlopie pracownik poważnie się rozchorował i lekarz stwierdził jego niezdolność do pracy w dniach 11 18 kwietnia. Pan Julian, który jest uprawniony do podstawowych kosztów uzyskania przychodu i złożył pracodawcy PIT-2, otrzymuje wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 3.000 zł miesięcznie. Ponadto przysługuje mu za każdy miesiąc wynagrodzenie prowizyjne (0,01 0,05% wartości ogólnej sprzedaży wypracowanej przez dany zespół sprzedażowy). Prowizję wypłaca się co miesiąc, po rozliczeniu sprzedaży wypracowanej przez zespół pracowników. Prowizja jest wypłacana w ustalonej kwocie dla każdego pracownika zespołu, niezależnie od tego, czy był przez pełny miesiąc obecny w pracy, czy też nie. Pracownik otrzymał prowizję w miesiącach poprzedzających urlop: w styczniu 2.300 zł, w lutym 1.600 zł, w marcu 2.200 zł. Ponadto w kwietniu pracownik dostał, zgodnie z regulaminem wynagradzania, przeliczoną prowizję z tytułu sprzedaży w kwocie 1.100,00 zł. W zakładzie pracy obowiązuje system podstawowego czasu pracy, tj. dobowy wymiar czasu pracy nie może przekroczyć 8 godzin. Pracownika obowiązuje przeciętnie 40-godzinna tygodniowa norma czasu pracy w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Zgodnie z ustalonym harmonogramem wszystkie soboty są dniami wolnymi z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy. Wynagrodzenie zasadnicze pana Juliana od kilku lat nie uległo zmianie oraz przepracował on, zgodnie z harmonogramem czasu pracy, pełny okres 12 miesięcy poprzedzających chorobę. Nie otrzymał też w tym okresie żadnego dodatkowego wynagrodzenia wchodzącego do podstawy obliczenia zasiłku chorobowego. Przepracowane przez pracownika godziny nadliczbowe zostały odebrane jako czas wolny. Aby określić kwotę należnego wynagrodzenia pracownikowi w kwietniu, trzeba ustalić należne wynagrodzenie chorobowe, wynagrodzenie urlopowe ze składników zmiennych, wynagrodzenie zasadnicze za okres pracy i urlopu oraz doliczyć do tego przysługującą pracownikowi prowizję za kwiecień. Podstawa wymiaru Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego ustala się tak samo jak podstawę wymiaru zasiłku chorobowego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy (art. 92 kp oraz art. 36 ustawy chorobowej). Przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie uwzględnia się składników wynagrodzenia, do których pracownik zachowuje prawo w okresie pobierania tego zasiłku, jeżeli są one wypłacane, zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych pracy lub przepisami o wynagradzaniu, za okres pobierania tego zasiłku (art. 41 ust. ustawy chorobowej). Wynagrodzenie prowizyjne nie jest zaliczane do podstawy wymiaru świadczeń chorobowych, gdyż zgodnie z obowiązującym regulaminem w zakładzie pracy zależy od wyników sprzedaży całego zespołu i jest przyznawane pracownikom niezależnie od absencji chorobowej. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że gdyby zapisy regulaminu wynagradzania uzależniały wysokość wynagrodzenia prowizyjnego tylko od wkładu pracy danego pracownika (prowizja przysługiwałaby wtedy za czas faktycznie przepracowany), należałoby ten składnik uwzględnić w podstawie naliczenia wynagrodzenia chorobowego (zasiłku chorobowego). Krok 1. Ustalamy przychód pracownika uzyskany w okresie 12 miesięcy poprzedzających chorobę, stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe (art. 48 ust. 1 ustawy chorobowej) 36.000,00 zł. Krok 2. Ustalamy potrącone przez pracodawcę składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe 36.000 zł 9,76% + 36.000 zł 1,5% + 36.000 zł 2,45% = 3.513,60 zł + + 540,00 zł + 882,00 zł = 4.935,60 zł. Krok 3. Obliczamy wynagrodzenie pracownika uzyskane w okresie 12 miesięcy poprzedzających chorobę 36.000,00 zł 4.935,60 zł = 31.064,40 zł Krok 4. Ustalamy podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego 31.064,40 zł : 12 miesięcy = 2.588,70 zł Krok 5. Obliczamy miesięczne wynagrodzenie chorobowe 2.588,70 zł 80%= 2.070,96 zł Krok 6. Obliczamy stawkę dzienną wynagrodzenia chorobowego/zasiłku chorobowego 2.070,96 zł : 30 = 69,03 zł Krok 7. Ustalamy należne wynagrodzenie chorobowe za okres 11 18/04 (8 dni) 8
cd 5 69,03 zł 8 dni = 552,24 zł. Wynagrodzenie urlopowe ze składników zmiennych Składniki zmienne są uwzględniane w podstawie wynagrodzenia urlopowego w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie 3 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu. Przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego bezcelowe jest więc wyodrębnianie tego składnika z wynagrodzenia zasadniczego. Wystarczy obliczenie należnego wynagrodzenia urlopowego ze składników zmiennych i wypłacenie go obok należnego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. W tym przypadku jako składnik zmienny należy wziąć pod uwagę wynagrodzenie prowizyjne wypłacone od stycznia do marca. Krok 1. Obliczamy wysokość wynagrodzenia urlopowego ze składników zmiennych za 1 godzinę: yliczba godzin przepracowanych w okresie od 1 stycznia do 31 marca, co wynika z harmonogramu czasu pracy pracownika 496, yłączna kwota prowizji wypłaconych za miesiące styczeń marzec 6.100 zł (2.300 zł + 1.600 zł + + 2.200 zł), ykwota prowizji za 1 godzinę 12,30 zł (6.100 zł : 496 godzin). Wynagrodzenie urlopowe, jak też wynagrodzenie za pracę stanowią podstawę wymiaru składek ZUS. Natomiast od wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy płatnik nie odprowadza składek na ubezpieczenia społeczne, musi jednak pamiętać o konieczności odprowadzenia od kwot takiego wynagrodzenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Ważne W sytuacji gdy w trakcie choroby przypadającej na okres udzielonego urlopu pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego, od tego świadczenia nie opłaca się ani składek na ubezpieczenia społeczne, ani składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wszystkie wymienione składniki wynagrodzenia, jako przychody ze stosunku pracy, są opodatkowane. Wynagrodzenie pracownika należne za kwiecień Krok 1. Ustalamy kwotę wynagrodzenia urlopowego ze składników zmiennych ykwota za 1 godzinę urlopu 12,30 zł, yliczba wykorzystanych godzin urlopowych w okresie 4 10 kwietnia: 5 dni 8 godzin = = 40 godzin, ywynagrodzenie urlopowe ze składników zmiennych za 40 godzin: 12,30 zł 40 godzin = = 492,00 zł. Krok 2. Ustalamy wynagrodzenie za pracę należne za okres pracy oraz urlopu yw tym celu miesięczną stawkę wynagrodzenia dzielimy przez 30 i otrzymaną kwotę mnożymy przez liczbę dni wskazanych w ZUS ZLA: 3.000 zł : 30 8 dni = 800 zł, yotrzymaną kwotę wynagrodzenia odejmujemy od wynagrodzenia przysługującego za cały miesiąc: 3.000 zł 800 zł = 2.200,00 zł, yustalamy wynagrodzenie brutto: 2.200,00 zł (wynagrodzenie pomniejszone o czas choroby) + + 1.100,00 zł (prowizja za kwiecień) + 492,00 zł (wynagrodzenie urlopowe ze składników zmiennych + 552,24 zł (wynagrodzenie chorobowe) = 4.344,24 zł, yobliczamy podstawę wymiaru składek: 4.344,24 zł 552,24 zł = 3.792,00 zł, yskładki finansowane przez pracownika: 3.792,00 zł 9,76% (składka emerytalna) = 370,10 zł, 3.792,00 zł 1,5% (składka rentowa) = 56,88 zł, 3.792,00 zł 2,45% (składka chorobowa) = 92,90 zł. Razem składki: 370,10 zł + 56,88 zł + 92,90 zł = 519,88 zł. yobliczamy podstawę składki zdrowotnej: 4.344,24 zł 519,88 zł = 3.824,36 zł, yskładka zdrowotna: 3.824,36 zł 9% = 344,19 zł, ykoszty uzyskania przychodów: 111,25 zł, yustalamy przychód do opodatkowania: 3.824,36 zł 111,25 zł = 3.713,11 zł, po zaokrągleniu: 3.713 zł, ykwota zmniejszająca podatek: 46,33 zł, yobliczamy podatek dochodowy od osób fizycznych: 3.713 zł 18% 46,33 zł = 622,01 zł, yobliczamy część składki zdrowotnej odliczanej od zaliczki na podatek dochodowy: 3.824,36 zł 7,75% = 296,39 zł, yobliczamy zaliczkę na podatek: 622,01 zł 296,39 zł = 325,62 zł, po zaokrągleniu do pełnych złotych: 326 zł, ywynagrodzenie pracownika za kwiecień do wypłaty: 4.344,24 zł 519,88 zł 344,19 zł 326 zł = 3.102,17 zł. yczasową niezdolność do pracy wskutek choroby, yodosobnienie w związku z chorobą zakaźną, yodbywanie ćwiczeń wojskowych lub przeszkolenia wojskowego przez okres do 3 miesięcy, yurlop macierzyński pracodawca ma obowiązek udzielić w terminie późniejszym. Uzgodnienie tego terminu przepisy pozostawiają stronom stosunku pracy. Z żadnego przepisu nie wynika obowiązek udzielenia niewykorzystanej części urlopu bezpośrednio po pierwotnie zaplanowanej dacie powrotu do pracy z urlopu, w czasie którego pracownik zachorował. Pracodawca może uwzględnić taki wniosek pracownika, ale może też go odrzucić i zaproponować inny termin skorzystania z niewykorzystanej części urlopu. Choroba pracownika w trakcie urlopu wypoczynkowego nie powoduje więc automatycznego przesunięcia tego urlopu o dni niezdolności do pracy. Dni te mogą być udzielone w terminie późniejszym (przykład 6). 6. PRZESUNIĘCIE TERMINU NIEWYKORZYSTANEGO URLOPU Według wniosku urlopowego pracownik Kamil H. miał przebywać na urlopie wypoczynkowym od 5 do 20 maja 2016 r. W czasie urlopu zachorował, otrzymując zwolnienie lekarskie obejmujące okres od 12 do 15 maja. W związku z chorobą pan Kamil wystąpił z wnioskiem, aby pracodawca udzielił mu niewykorzystanej części urlopu bezpośrednio po planowym powrocie do pracy i tym samym przesunął zakończenie urlopu z planowanej pierwotnie daty (20 maja) na 27 maja. Pracodawca może przychylić się do wspomnianego wniosku, ale nie musi. W tym drugim przypadku niewykorzystane 4 dni urlopu będzie udzielone w terminie późniejszym. Za chorobę na urlopie w okresie wypowiedzenia czasem płaci ZUS Zdarza się, że pracownik wykorzystuje urlop wypoczynkowy w okresie wypowiedzenia i urlop ten kończy się w ostatnim dniu trwania stosunku pracy. Jeżeli w takiej sytuacji pracownik zachoruje, wypłatę zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy przejmie ZUS, jeśli oczywiście nie był on od razu płatnikiem tego świadczenia. ZUS przejmie również wypłatę, gdy zwalnianemu pracownikowi przysługiwało wynagrodzenie chorobowe, przy czym organ ten zawsze będzie wypłacać zasiłek chorobowy, a nie wspomniane wynagrodzenie, ponieważ płatnikiem drugiego ze świadczeń może być tylko pracodawca. W takim przypadku pracodawca będący płatnikiem zasiłku lub wynagrodzenia 9
musi przekazać do ZUS otrzymane od pracownika zwolnienie lekarskie oraz wypełnione przez siebie zaświadczenie ZUS Z-3 (przykład 7). 10 7. BEZ ŚWIADCZEŃ PO USTANIU UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO Pracownica Ewa R. została zobowiązana przez pracodawcę do wykorzystania urlopu wypoczynkowego w okresie wypowiedzenia. Końcową datą zarówno okresu wypowiedzenia, jak i urlopu wypoczynkowego był 31 maja 2016 r. W dniu 27 maja pani Ewa przedłożyła pracodawcy zwolnienie lekarskie potwierdzające konieczność sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku 4 lat, obejmujące okres od 27 maja do 14 czerwca. W przedstawionej sytuacji pracownik nie nabył prawa do zasiłku opiekuńczego. Za dni od 27 do 31 maja świadczenie to nie przysługiwało, ponieważ okres ten przypadał na czas urlopu wypoczynkowego. Natomiast okres od 1 do 14 czerwca przypadał po ustaniu ubezpieczenia chorobowego. Nie zawsze jednak ZUS podejmie wypłatę zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy. W myśl art. 13 ustawy chorobowej zasiłek ten nie przysługuje po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeśli osoba niezdolna do pracy: yma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, ykontynuuje działalność zarobkową lub podjęła działalność stanowiącą tytuł do objęcia obowiązkowo albo dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym lub zapewniającą prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby, ynie nabyła prawa do zasiłku w czasie ubezpieczenia w związku z tym, że choroba przypadała na okres wyczekiwania, yjest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku albo świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, ypodlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników. Zasiłek chorobowy nie przysługuje także za okres niezdolności do pracy przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ustało ono po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. Ważne Ponieważ zasiłek opiekuńczy przysługuje tylko osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu, ZUS nie może przejąć jego wypłaty po ustaniu stosunku pracy. Pracownik na urlopie bezpłatnym nie ma prawa do zasiłku W czasie urlopu bezpłatnego następuje swoiste zawieszenie ubezpieczeń pracowniczych, w tym ubezpieczenia chorobowego. Za okres urlopu bezpłatnego nie są opłacane składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że w trakcie pobytu na takim urlopie pracownikowi nie przysługują żadne świadczenia chorobowe. Nie ma więc on prawa ani do wynagrodzenia chorobowego lub zasiłku chorobowego, ani do zasiłku opiekuńczego. Powyższe zasady znajdują potwierdzenie w art. 92 kp oraz art. 12 ust. 2 pkt 1 i art. 35 ust. 2 ustawy chorobowej (przykład 8). 8. BEZ UBEZPIECZENIA CHOROBOWEGO Pracownik Maciej P. przebywał na urlopie bezpłatnym od 5 do 30 maja 2016 r. W czasie tego urlopu zachorował, przedkładając pracodawcy zwolnienie lekarskie obejmujące dni od 12 do 23 maja. W tym przypadku pracodawca odmówi wypłaty wynagrodzenia chorobowego albo zasiłku. Niezdolność do pracy z powodu choroby wystąpiła bowiem w trakcie pobytu na urlopie bezpłatnym, kiedy to pracownik nie podlegał ubezpieczeniu chorobowemu i nie były za niego odprowadzane składki na wspomniane ubezpieczenie. Po urlopie przysługują świadczenia na ogólnych zasadach Jeżeli pracownik zachoruje w czasie pobytu na urlopie bezpłatnym i jego niezdolność do pracy będzie trwała także po zakończeniu tego urlopu, za okres po planowanym powrocie do pracy (po zakończeniu urlopu) przysługują mu świadczenia chorobowe na ogólnych zasadach. Dotyczy to również prawa do zasiłku opiekuńczego (przykład 9). 9. CZĘŚCIOWY ZASIŁEK OPIEKUŃCZY Pracownik Leszek K. przebywał na urlopie bezpłatnym od 6 maja do 20 czerwca 2016 r. Natomiast 17 czerwca przedłożył pracodawcy zwolnienie lekarskie potwierdzające konieczność sprawowania osobistej opieki nad chorym dzieckiem w wieku 6 lat, obejmujące okres od 17 do 27 czerwca. Za dni od 17 do 20 czerwca panu Leszkowi nie przysługuje zasiłek opiekuńczy, ponieważ przypadały one na okres urlopu bezpłatnego. Natomiast zasiłek ten powinien być wypłacony (jeśli zostaną spełnione warunki z ustawy chorobowej) za dni przypadające po zakończeniu urlopu, tj. za okres od 21 do 27 czerwca. Okres zasiłkowy bez skracania Fakt, że pracownik przebywający na urlopie bezpłatnym nie nabywa prawa do świadczeń chorobowych, rodzi często pytanie, czy okres takiej niezdolności do pracy ma wpływ na okres zasiłkowy. Otóż nie. Wynika to wprost z art. 12 ust. 3 ustawy chorobowej, natomiast należy uwzględnić dni choroby przypadające po zakończeniu urlopu bezpłatnego, za które pracownikowi zostały wypłacone świadczenia chorobowe. Dokładnie takie same zasady obowiązują w sytuacji ustalania okresu 33 lub 14 dni, za które pracownikom przysługuje wynagrodzenie chorobowe, jak również liczby dni, przez które ubezpieczeni zachowują prawo do zasiłku opiekuńczego (przyklad 10). 10. Pracownica Barbara L. od 5 do 23 maja 2016 r. przebywała na urlopie bezpłatnym. Dnia 19 maja przedłożyła pracodawcy zwolnienie lekarskie potwierdzające konieczność sprawowania przez nią opieki nad chorą córką w wieku 15 lat, obejmujące okres od 19 do 30 maja. Za dni przypadające na czas urlopu bezpłatnego pani Barbara nie nabyła prawa do zasiłku opiekuńczego i tym samym dni te nie zmniejszają limitu 14 dni, za które zasiłek ten przysługuje. Zasiłek opiekuńczy został natomiast wypłacony za dni przypadające po zakończeniu urlopu, tj. za okres od 23 do 30 maja, i te dni zmniejszą wspomniany limit. W roku bieżącym pracownica będzie więc mogła otrzymać zasiłek opiekuńczy z tytułu opieki nad chorym członkiem rodziny, w tym dzieckiem w wieku powyżej 14 lat, jeszcze przez 6 dni (14 dni limitu 8 dni wykorzystanych). Za chorobę po ustaniu zatrudnienia zasiłek wypłaca ZUS Gdy koniec urlopu bezpłatnego pokrywa się z końcem zatrudnienia i pracownik zachoruje w czasie pobytu na tym urlopie, a sama choroba trwa jeszcze po jego zakończeniu, osobie tej będzie przysługiwał zasiłek chorobowy za dni po ustaniu stosunku pracy (zakończeniu urlopu bezpłatnego). Będzie go wypłacał ZUS, chyba że wystąpią przesłanki (określone w art. 13 ustawy chorobowej) pozbawiające prawa do zasiłku. Jak już wspomniano, w takiej sytuacji pracownikom nie przysługuje wynagrodzenie chorobowe. ZUS wypłaca wówczas zasiłek chorobowy, nawet jeśli przed ustaniem zatrudnienia dany pracownik nie wykorzystał jeszcze limitu 33 albo 14 dni wynikającego z Kodeksu pracy. Organ ten nie podejmie też wypłaty zasiłku opiekuńczego. W czasie urlopu bezpłatnego możliwa praca u innego pracodawcy Urlop bezpłatny może też być udzielony w celu podjęcia przez pracownika pracy u drugiego pracodawcy (art. 174 1 kp). Wówczas możemy mieć do czynienia z dwiema sytuacjami.
Pierwsza sytuacja, gdy urlop bezpłatny kończy się wraz z końcem zatrudnienia u drugiego pracodawcy. Jeżeli w takiej sytuacji pracownik zachoruje, nabędzie prawo do świadczeń chorobowych u pracodawcy, u którego podjął zatrudnienie, ponieważ będzie tam podlegał ubezpieczeniom pracowniczym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu (przykład 11). 11. ZASIŁEK U JEDNEGO PRACODAWCY Na wniosek pracownika Seweryna D. został udzielony mu urlop bezpłatny od 1 do 29 kwietnia 2016 r. W tym okresie pan Seweryn podjął pracę u drugiego pracodawcy. Pracownik zachorował i otrzymał zwolnienie lekarskie na okres od 28 kwietnia do 9 maja. Pan Seweryn wykorzystał już limit dni, przez które przysługuje wynagrodzenie chorobowe. Za czas aktualnej niezdolności do pracy nabędzie prawo do zasiłku chorobowego, przy czym: yza dni od 28 do 29 kwietnia zasiłek ten będzie przysługiwał u pracodawcy, u którego pracownik podjął zatrudnienie (nie będzie mu przysługiwało żadne świadczenie u pracodawcy, który udzielił urlopu bezpłatnego), yza dni od 30 kwietnia do 9 maja zasiłek chorobowy będzie przysługiwał u pracodawcy, u którego zakończył się urlop bezpłatny, a nie będzie przysługiwał u pracodawcy, u którego świadczona była praca w czasie tego urlopu. Druga sytuacja zachodzi, gdy urlop bezpłatny trwa dłużej niż zatrudnienie u drugiego pracodawcy. Wówczas za okres między zakończeniem zatrudnienia a końcem urlopu bezpłatnego pracownikowi przysługuje zasiłek chorobowy płatny przez ZUS. Jeśli niezdolność do pracy będzie trwała nadal po zakończeniu urlopu, świadczenie to będzie PODSTAWA PRAWNA: art. 92 oraz art. 165 166 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.), art. 3 pkt 3, art. 6, art. 11 13, art. 32 35, art. 36, art. 38, art. 47, art. 53 oraz art. 61 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz.372), przysługiwało wówczas u pracodawcy, który udzielał urlopu (przykład 12). 12. ZASIŁEK U DWÓCH PRACODAWCÓW Od 6 kwietnia do 20 maja 2016 r. pracownik Krystian M. przebywał na urlopie bezpłatnym w firmie zatrudniającej ok.100 pracowników. Od 6 kwietnia do 9 maja podjął pracę u drugiego pracodawcy spółki zatrudniającej 50 pracowników. Dnia 5 maja zachorował i otrzymał zwolnienie lekarskie od 5 maja do 3 czerwca. Ponieważ pan Krystian wyczerpał w tym roku limit dni choroby, za które przysługuje wynagrodzenie chorobowe, nabył prawo do zasiłku chorobowego. Świadczenie to wypłacają za dni: yod 5 do 9 maja pracodawca, u którego pracownik podjął pracę w czasie urlopu bezpłatnego, yod 10 do 20 maja ZUS w związku z ustaniem tytułu do ubezpieczeń, jakim była praca świadczona u drugiego pracodawcy, ponieważ okres ten przypada na trwający jeszcze urlop bezpłatny, yod 21 maja do 3 czerwca pracodawca udzielający urlopu bezpłatnego, ponieważ okres ten przypada już po zakończeniu urlopu. ZUS trzeba poinformować o przerwach i świadczeniach Jeżeli okres niezdolności do pracy z powodu choroby albo opieki przypada w całości na czas urlopu bezpłatnego i tym samym pracownikowi nie przysługują żadne świadczenia chorobowe, nie trzeba składać w ZUS dodatkowych dokumentów rozliczeniowych. Za pracownika należy przekazać wówczas raport ZUS RSA z kodem świadczenia/przerwy 111, oznaczającym urlop bezpłatny, i ewentualnie raport ZUS RCA, jeśli w danym miesiącu pracownik otrzymał jakieś oskładkowane wypłaty. rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 23 października 2009 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących, zgłoszeń danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz innych dokumentów (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 222), Złożenie dodatkowego dokumentu będzie natomiast wymagane, jeśli niezdolność do pracy trwa również po zakończeniu urlopu bezpłatnego i pracownik nabędzie prawo do świadczeń chorobowych za okres po zakończeniu urlopu. W takim przypadku, oprócz wykazania przerwy w opłacaniu składek z powodu urlopu bezpłatnego, trzeba jeszcze rozpisać w raporcie ZUS RSA przerwę spowodowaną pobytem na zwolnieniu lekarskim (przyklad 13). 13. Pracownik Krzysztof T. od 5 maja do 10 czerwca 2016 r. przebywał na urlopie bezpłatnym, w czasie którego zachorował, otrzymując zwolnienie lekarskie od 9 do 27 czerwca. Za dni przypadające po zakończeniu urlopu bezpłatnego (11 27 czerwca) panu Krzysztofowi przysługuje zasiłek chorobowy. Zarówno zasiłek (w kwocie 2.456,12 zł), jak i wynagrodzenie za przepracowane w czerwcu dni (w kwocie 876,32 zł) zostaną wypłacone 30 czerwca. Pracownik powinien być wykazany w czerwcowych dokumentach rozliczeniowych w następujący sposób: yw raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od cyfr 01 10, gdzie zostaną rozliczone składki na wszystkie rodzaje ubezpieczeń społecznych od kwoty 876,32 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne od 756,18 zł (876,32 zł 120,14 zł), yw raporcie ZUS RSA z takim samym kodem tytułu ubezpieczenia, cyfrą 111 jako kodem świadczenia/przerwy, okresem od 1 do 10 czerwca 2016 r., cyfrą 10, yw raporcie ZUS RSA z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia, cyfrą 313 jako kodem świadczenia/przerwy, okresem od 11 do 27 czerwca 2014 r., cyfrą 17 jako liczbą dni zasiłkowych/liczbą wypłat oraz kwotą 2.456,12 zł. rozporządzenie ministra rodziny, pracy i polityki społecznej z 8 grudnia 2015 r. w sprawie zakresu informacji o okolicznościach mających wpływ na prawo do zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa lub ich wysokość oraz dokumentów niezbędnych do przyznania i wypłaty zasiłków (Dz.U. z 2015 r. poz.2205 ze zm.). ybogdan Godzisz specjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych 11
Zwolnienie lekarskie przerywa urlop wypoczynkowy Pytanie: Co należy zrobić w takim przypadku, gdy pracownik nie był obecny w pracy przez 7 dni, a zwolnienie lekarskie dostarczył dopiero po 3 tygodniach od nieobecności i błędnie wypełnione, a na ten okres nieobecności został mu udzielony urlop 7 dni? Odpowiedź: Mimo niezachowania przez pracownika 7-dniowego terminu na doręczenie zwolnienia lekarskiego pracodawca powinien przyjąć zwolnienie, a urlopu udzielić w terminie późniejszym. Z wadliwie wypełnionym zwolnieniem lekarskim pracownik powinien wystąpić do lekarza, który je wydał, z prośbą o korektę. lub go niweluje w całości. Oznacza to, że w okresie choroby pracownik nie mógł przebywać na urlopie wypoczynkowym. Urlopu tego należy zatem pracownikowi udzielić w terminie późniejszym. W tym konkretnym przypadku urlop 7-dniowy nie został przez pracownika wykorzystany w całości, albowiem był on chory. Doręczenie zwolnienia lekarskiego potwierdzającego nieobecność powinno nastąpić w ciągu 7 dni od momentu jego otrzymania. Jako datę uzyskania zaświadczenia przyjmuje się dzień jego wystawienia przez lekarza. Ale jeśli pracownik udowodni, że zwolnienie otrzymał w terminie późniejszym, termin na doręczenie zwolnienia również się wydłuża. Zwolnienie należy dostarczyć zawsze pracodawcy. Również wtedy, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników i nie jest zobowiązany do wypłaty zasiłków chorobowych. Natomiast nieusprawiedliwione doręczenie pracodawcy zwolnienia lekarskiego po wymaganym 7-dniowym terminie jest zagrożone zmniejszeniem zasiłku chorobowego o 25% od 8. dnia choroby. W tym przypadku, mimo niezachowania terminu na dostarczenie zwolnienia lekarskiego, pracodawca nie może dokonać potrącenia zasiłku chorobowego o 25%, albowiem niezdolność do pracy była orzeczona na okres krótszy niż 8 dni. A zatem nawet przekazane pracodawcy zwolnienie lekarskie po terminie usprawiedliwia nieobecność pracownika w pracy. Zwolnienie lekarskie trzeba poprawić Błędnie wystawione zwolnienie lekarskie nie może być podstawą do wypłaty wynagrodzenia za czas choroby czy zasiłku chorobowego. Zaświadczenie takie pracownik powinien zwrócić lekarzowi, który je wystawił, w celu poprawienia. Zwolnienie lekarskie może również poprawić inny lekarz, który posiada uprawnienia do wystawiania zwolnień lekarskich. Dokonanie korekty zwolnienia lekarskiego powinno być potwierdzone podpisem lekarza oraz jego pieczątką przy każdej poprawionej pozycji. Tylko w ten sposób skorygowane ZUS ZLA pracodawca może przyjąć. Urlopu wypoczynkowego należy udzielić w terminie późniejszym Niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby wyłącza możliwość wykorzystania urlopu zgodnie z jego przeznaczeniem. A zatem urlop wypoczynkowy przypadający na czas choroby pracownika nie może spełnić swojej funkcji. Z tych też powodów nawet doręczone z opóźnieniem zwolnienie lekarskie przerywa urlop PODSTAWA PRAWNA: art. 165, art. 166 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.), 3 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1632), art. 53 ust. 1, art. 58, art. 62 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 372), rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz. U. z 2015 r. poz. 2013). yewa Struzik specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych Choroba dziecka nie zawiesza urlopu wypoczynkowego Pytanie: Pracownica korzystająca z urlopu wypoczynkowego otrzymała w trakcie tego urlopu zwolnienie lekarskie na chore dziecko. Czy to zwolnienie powoduje przerwanie urlopu wypoczynkowego? Czy pracodawca może uznać, że urlop wypoczynkowy został przerwany, a pracownica korzysta w tym czasie ze zwolnienia lekarskiego na chore dziecko? Odpowiedź: Jeżeli nic innego nie wynika z przepisów wewnątrzzakładowych, to zwolnienie na chore dziecko nie przerywa urlopu wypoczynkowego. Przepisy Kodeksu pracy przewidują niekiedy możliwość przerwania urlopu wypoczynkowego. Sytuacja ta następuje, gdy pracownik nie może dalej korzystać z trwającego urlopu. Okolicznościami przerywającymi urlop wypoczynkowy są: yczasowa niezdolność do pracy wskutek choroby pracownika, yodosobnienie w związku z chorobą zakaźną, yodbywanie ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez okres do 3 miesięcy, yurlop macierzyński. Tylko wskazane wyżej przypadki mogą skutkować przerwą w urlopie wypoczynkowym. 12 W takiej sytuacji pracodawca zobowiązany jest udzielić go w późniejszym terminie. Wyliczenie to jest wyczerpujące. Oznacza to, że jakakolwiek inna sytuacja powstała w czasie wypoczynku pracownika nie daje podstawy do przerwania urlopu i do żądania udzielenia pozostałej części w terminie późniejszym. Dotyczy to m.in. sprawowania osobistej opieki nad chorym członkiem rodziny, obowiązku stawienia się w sądzie itp. Nie ma natomiast przeszkód prawnych, by przepisy wewnątrzzakładowe w firmie dopuszczały możliwość przerwania urlopu wypoczynkowego w sytuacji, gdy pracownik otrzymuje zwolnienie lekarskie na opiekę nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Wówczas, jeśli w trakcie trwania urlopu zaistnieje konieczność skorzystania przez pracownika ze zwolnienia lekarskiego np. na chore dziecko zwolnienie to będzie powodowało przerwanie urlopu wypoczynkowego. PODSTAWA PRAWNA: art. 165, art. 166, art. 189 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1502 ze zm.), art. 32 ust. 2, art. 33 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 372), 1, 2 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1632). y Katarzyna Piecyk specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
Podstawa do zasiłku chorobowego przy udzieleniu urlopu bezpłatnego jest czasem uzupełniana do pełnego miesiąca Pytanie: Pracownica jest zatrudniona na 3/4 etatu od stycznia 2016 roku. W kwietniu wykorzystała 4 dni urlopu bezpłatnego, a w maju była chora przez 8 dni. Składnikami wynagrodzenia są podstawa oraz premia miesięczna. Czy podstawę należy przyjąć pomniejszoną o urlop bezpłatny, czy tak, jakby pracownica przepracowała cały miesiąc? Odpowiedź: W związku z tym, że pracownik wykorzystał tylko 4 dni urlopu bezpłatnego w kwietniu, przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia chorobowego wynagrodzenie za ten miesiąc należy przyjąć po uzupełnieniu do pełnego miesiąca. Jeżeli niezdolność do pracy powstanie przed upływem 12 miesięcy kalendarzowych zatrudnienia, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należy ustalić z faktycznego okresu ubezpieczenia. W takim przypadku stanowi ją przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne kalendarzowe miesiące zatrudnienia. W przypadku wskazanym w pytaniu podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby stanowi wynagrodzenie z faktycznego okresu ubezpieczenia, tj. za okres od stycznia do kwietnia 2016 roku. Gdy w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmowane jest do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, pracownik był nieobecny w pracy z przyczyn usprawiedliwionych i w związku z tym nie osiągnął pełnego wynagrodzenia, przy obliczaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego należy: ywyłączyć wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w tych miesiącach czasu pracy, yprzyjąć po uzupełnieniu wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy. Zasada ta ma zastosowanie zarówno w sytuacji, gdy w podstawie wymiaru zasiłku uwzględniane jest wynagrodzenie za 12 kalendarzowych miesięcy zatrudnienia, jak i wtedy, gdy podstawa 13 wymiaru jest ustalana z okresu krótszego. Sposób uzupełniania wynagrodzenia za miesiące, za które pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia z przyczyn usprawiedliwionych, zależy od rodzaju otrzymywanego przez pracownika wynagrodzenia, tj. czy otrzymuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości, czy otrzymuje wynagrodzenie zmienne. Jeśli pracownikowi przysługuje stałe wynagrodzenie miesięczne, uzupełnienie wynagrodzenia polega na przyjęciu wynagrodzenia pracownika określonego w umowie o pracę lub innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, tj. pełnego miesięcznego przychodu pracownika pomniejszonego o pełną miesięczną składkę, która zostałaby pracownikowi potrącona, gdyby pracował cały miesiąc pracował. Wynagrodzenie określone w stawce godzinowej traktuje się jak wynagrodzenie stałe. Urlop bezpłatny, który jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy, może mieć więc wpływ na wyłączenie bądź uwzględnienie w podstawie wymiaru wynagrodzenia za miesiąc kalendarzowy, w którym pracownik korzystał z takiego urlopu. Gdy w okresie, z którego ustala się podstawę wymiaru zasiłku, pracownik był nieobecny w pracy z powodu urlopu bezpłatnego, wynagrodzenie za miesiąc kalendarzowy, w którym korzystał on z urlopu, podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru po uzupełnieniu do pełnej wysokości, jeżeli pracownik przepracował w tym miesiącu co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy. Jeżeli pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy, wynagrodzenia za ten miesiąc kalendarzowy nie należy uwzględniać w podstawie wymiaru. Należy pamiętać, że inne zasady uzupełniania wynagrodzenia stosuje się, gdy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości określonej w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy, a inne, gdy przysługuje mu wynagrodzenie zmienne. Uzupełnianie wynagrodzenia stałego polega na przyjęciu do podstawy wymiaru wynagrodzenia miesięcznego pracownika, które zostało określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, oczywiście po pomniejszeniu o pełną miesięczną składkę na ubezpieczenia społeczne, która zostałaby pracownikowi potrącona, gdyby pracował cały miesiąc. Natomiast uzupełnienie wynagrodzenia zmiennego za miesiąc kalendarzowy polega na podzieleniu wynagrodzenia uzyskanego przez pracownika za przepracowane dni robocze przez liczbę dni, w których zostało osiągnięte, i pomnożeniu przez liczbę dni roboczych, które pracownik był zobowiązany w tym miesiącu kalendarzowym przepracować. PODSTAWA PRAWNA: art. 36 38 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 372). yrenata Gawęcka specjalista w zakresie świadczeń krótkoterminowych Wolne na wyjazd do sanatorium, gdy pracownik nie otrzymał na ten czas zwolnienia lekarskiego Pytanie: Pracownik wybiera się do sanatorium, przy czym nie jest to związane z jego chorobą. Czy na ten okres pracownikowi można udzielić urlopu wypoczynkowego lub bezpłatnego? Odpowiedź: Na czas wyjazdu można udzielić pracownikowi urlopu zarówno bezpłatnego, jak i wypoczynkowego. Pobyt w sanatorium nie stanowi podstawy do uzyskania zwolnienia lekarskiego. Pracownik, który zamierza wyjechać do sanatorium, musi się więc liczyć z koniecznością wykorzystania na ten cel urlopu wypoczynkowego. Formalnie nie ma również przeszkód, aby na czas pobytu w sanatorium pracodawca udzielił pracownikowi urlopu bezpłatnego, np. w sytuacji, gdy pracownik wykorzystał już urlop wypoczynkowy na dany rok. Szczególne regulacje w tym zakresie dotyczą nauczycieli, którzy mogą skorzystać z tzw. urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze do 1 roku (łączny wymiar tych urlopów podczas całego zatrudnienia nie może przekraczać 3 lat). Urlop ten może zostać wykorzystany np. na wyjazd do sanatorium. Inaczej jest, gdy lekarz kieruje pracownika nie do sanatorium, ale do szpitala uzdrowiskowego. W takim przypadku leczenie szpitalne odbywa się w ramach zwolnienia lekarskiego. PODSTAWA PRAWNA: art. 92 1, art. 152, art. 154 2, art. 174 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. nr 21, poz. 1502 ze zm.), art. 73 ustawy z 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 191), rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 listopada 2015 r. w sprawie trybu i sposobu orzekania o czasowej niezdolności do pracy, wystawiania zaświadczenia lekarskiego oraz trybu i sposobu sprostowania błędu w zaświadczeniu lekarskim (Dz. U. z 2015 r. poz. 2013). ykatarzyna Pietruszyńska specjalista w zakresie prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
2BC67