Engineering and Financing Safer and Sustainable Roads Implementation of the Road Infrastrukture Safety Direktive in Poland Jacek Gacparski 1
Informacje podstawowe Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/96/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej opublikowana 29 listopada 2008 r. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej. Data wejścia w życie: 19 grudnia 2008 r. Zakres: Drogi wchodzące w skład transeuropejskiej sieci drogowejinne drogi nie wchodzące w skład transeuropejskiej sieci drogowej, których budowa została w całości lub w części sfinansowana przez Wspólnotę Podstawowy cel : Zwiększenie bezpieczeństwa infrastruktury drogowej, szczególnie transeuropejskiej sieci drogowej. Zobowiązuje: państwa członkowskie Unii Europejskiej do wprowadzenia w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych, niezbędnych dla wykonania Dyrektywy - najpóźniej do dnia 19 grudnia 2010 r. Wprowadza i definiuje: szereg nowych pojęć z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz opisuje procedury, które należy opracować i wdrożyć, aby stworzyć kompleksowy i ciągły system zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej. 2
Znaczenie dyrektywy 1. Dostrzeżona została kwestia bezpieczeństwa ludzi 2. Stanowi wydarzenie niezwykłej wagi porównywalne do dyrektyw środowiskowych 3. Człowiek jest podmiotem i priorytetem w planowaniu przebiegu drogi, jej projektowaniu, budowie i utrzymaniu 4. Stanowi rewolucyjne podejście w stosunku do dotychczasowego fragmentarycznego i akcyjnego traktowania spraw brd 5. Nakazuje stworzenie systemu dbania o bezpieczeństwo ludzi na każdym etapie projektowania i egzystencji drogi 3
Humanitarny wymiar dyrektywy Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/96/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury drogowej zasługuje na określenie LUDZKA DYREKTYWA ponieważ czyni człowieka podmiotem na drodze a jego bezpieczeństwo priorytetem w projektowaniu, budowie i utrzymaniu dróg. 4
Zadania określone dyrektywą 1. Opracowanie wytycznych zarządzania bezpieczeństwem infrastruktury 2. Przeprowadzanie oceny wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego projektów infrastruktury dla najwcześniejszej fazy projektowania (studium korytarzowe w analizie wielokryterialnej) 3. Przeprowadzanie audytów bezpieczeństwa ruchu drogowego projektów drogowych dla: - projektu wstępnego (koncepcja programowa) - projektu szczegółowego (projekt budowlany) - przygotowania do otwarcia - początkowej fazie użytkowania 4. Wykonywanie okresowych kontroli bezpieczeństwa ruchu drogowego 5. Opracowanie wytycznych w sprawie środków mających zastosowanie do prac drogowych 6. Informowanie użytkowników dróg o odcinkach dróg, które podlegają naprawie 5
Zadania określone dyrektywą 7. Ocena użytkowania sieci drogowej 8. Klasyfikacja odcinków o dużej koncentracji wypadków 9. Klasyfikacja odcinków ze względu na bezpieczeństwo sieci 10. Informowanie użytkowników dróg o odcinkach o dużej koncentracji wypadków 11. Sporządzanie sprawozdań z wypadków śmiertelnych i wyliczanie kosztów wypadków śmiertelnych i wypadków poważnych 12. Przyjęcie programów szkolenia Audytorów BRD 13. Przeprowadzanie szkoleń wstępnych dla kandydatów na Audytorów BRD 14. Przeprowadzanie szkoleń okresowych dla Audytorów BRD 15. Wymiana wiedzy i najlepszych praktyk między państwami członkowskimi 6
Schemat systemu zarządzania BRD ETAP PROJEKTOWANIA - ocena wpływu na bezpieczeństwo projektów infrastruktury - audyt BRD koncepcji programowej - audyt BRD projektu budowlanego ETAP REALIZACJI INWESTYCJI - kontrole bezpieczeństwa ETAP REALIZACJI - audyt BRD przygotowania INWESTYCJI drogi Kontrole bezpieczeństwa do otwarcia robót drogowych Audyt BRD przygotowania drogi do otwarcia ETAP UŻYTKOWANIA DROGI - audyt BRD w początkowej fazie użytkowania - analizy przyczyn wypadków - kontrole bezpieczeństwa - klasyfikacja odcinków o dużej koncentracji wypadków - klasyfikacja odcinków ze względu na bezpieczeństwo sieci - ocena użytkowania sieci - sprawozdania z wypadków śmiertelnych 7
Działania GDDKiA przed opublikowaniem Dyrektywy 1. od 2000 r. - szkolenia dla audytorów brd (ok. 150 pracowników GDDKiA) 2. 2002 2004 - opracowanie instrukcji dla audytorów brd GDDKiA 3. 2003 2004 - opracowanie wymagań formalnych i merytorycznych dla Audytorów BRD z GDDKiA 4.. 24 kwietnia 2004 r. - Zarządzenie nr 12 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia w sprawie audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego 5. 2006 - pilotażowy program przeprowadzania audytu brd dla wybranych 88 projektów drogowych 8
Działania GDDKiA po opublikowaniu Dyrektywy 1. Zarządzenie nr 17 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 11.05.2009 r. w sprawie stadiów i składu dokumentacji projektowej dla dróg i mostów w fazie przygotowania zadań. 2. Zarządzenie nr 42 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 03.09.2009 r. w sprawie oceny wpływu na bezpieczeństwo ruchu drogowego oraz audytu bezpieczeństwa ruchu drogowego projektów infrastruktury drogowej. 3. 2009 2010 Opracowanie nowej Instrukcji dla Audytorów BRD wykonywania Oceny wpływu na BRD oraz Audytu BRD, spełniającej wymogi Dyrektywy. 4. Od 09. 2009 - Systematyczne przeprowadzanie Ocen BRD i Audytów BRD dla dróg określonych w zarządzeniu Generalnego Dyrektora. 5. 2010-2011 Szkolenie kolejnych Audytorów BRD i wydawanie upoważnień do przeprowadzania Ocen i Audytów BRD 9
Aktualny stan prawny - od dnia 03.09.2009 r. obowiązuje na drogach krajowych (większość sieci TEN-T) - akt prawny Zarządzenie nr 42 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad - przed 19 grudnia 2010 r. ustawa i rozporządzenia wykonawcze implementujące dyrektywę nie weszły w życie - we wrześniu 2011 r. projekty ustawy i rozporządzenia zostały przez rząd przedłożone Sejmowi poprzedniej kadencji 10
Dylematy implementacji dyrektywy 1. Zakres obowiązywania dyrektywy i ustawy - ograniczenie obowiązywania dyrektywy i ustawy wyłącznie do sieci TEN-T jest nieracjonalne biorąc pod uwagę, że na sieci tej dochodzi do 20 % śmiertelnych wypadków a Unia stawia sobie za cel redukcję liczby ofiar śmiertelnych o 50%. - w dyrektywie jedynie zalecenie a w ustawie brak obowiązku stosowania dyrektywy na drogach finansowanych lub współfinansowanych przez Wspólnotę, co może spowodować problemy z uzyskaniem pomocy finansowej ze środków unijnych 11
Dylematy implementacji dyrektywy 2. Odrębne procedury czy spójny system zarządzania BRD Ustawa powinna nie tylko określać obowiązek wykonywania poszczególnych procedur określonych dyrektywą, ale nakazywać stworzenie i sformułowanie zasad funkcjonowania spójnego, kompleksowego systemu kontroli, poprawy BRD i wykorzystywania doświadczeń zdobytych na etapie projektowania, budowy i użytkowania wcześniej powstałych dróg do projektowania, budowy i użytkowania dróg przyszłych. 12
Dylematy implementacji dyrektywy 3. Właściwa jednostka zlecająca ocenę i audyt BRD Rozumie się pod tym pojęciem zarządcę drogi. Uznaje się, że koncesjonariusz lub wykonawca drogi w systemie Projektuj i buduj związany tylko przez określony czas z drogą i zainteresowany minimalizacją kosztów nie powinien zlecać oceny i audytu BRD. 13
4. Audytor czy zespół audytorów BRD Dylematy implementacji dyrektywy Zespół składający się co najmniej z 2 audytorów BRD zapewnia większy obiektywizm i eliminuje skrajne, kontrowersyjne opinie. Raport i wnioski powstają w drodze konsensusu. 14
5. Niezależność audytorów BRD Dylematy implementacji dyrektywy - Czy audyt BRD powinni przeprowadzać wyłącznie audytorzy BRD będący pracownikami właściwej jednostki to znaczy zarządcy drogi? - Czy audytorzy BRD będący pracownikami zarządcy drogi mogą być w pełni niezależni? - Czy warunkiem niezależności jest zewnętrzność? - Czy audytor wewnętrzny + audytor zewnętrzny to optymalny model audytu BRD? - Czy audytor BRD powinien wykonywać jedynie pracę audytora BRD i być odizolowany od innych zadań i doświadczeń? 15
6. Wykształcenie audytorów BRD Dylematy implementacji dyrektywy Kierunek budownictwa drogowego oraz inżynierii ruchu nie budzą wątpliwości z uwagi na programy studiów. Natomiast założenie, że absolwenci Transportu spełniają wymóg art. 9 ust. 4 pkt. a), który mówi: audytorzy posiadają odpowiednie doświadczenie lub ukończyli szkolenie w zakresie projektowania dróg, inżynierii bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz analizy wypadków jest kontrowersyjne. 16
7. Szkolenie audytorów BRD Dylematy implementacji dyrektywy Uczestniczenie audytorów BRD w okresowych kursach szkoleniowych jako jedyny wymóg ich aktualnego przygotowania do pełnienia tej funkcji wydaje się niewystarczający z punktu widzenia weryfikacji merytorycznego przygotowania audytorów BRD. 17
Pozostaje do zrobienia 1. Wprowadzenie w życie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych do wykonania dyrektywy termin minął 19 grudnia 2010 r. 2. Przyjęcie przez państwa członkowskie wytycznych czyli środków wskazujących kierunek działań oraz elementy, jakie należy brać pod uwagę podczas stosowania procedur bezpieczeństwa określonych w dyrektywie do 19 grudnia 2011 r. 3. Przyjęcie przez państwa członkowskie wytycznych w sprawie tymczasowych środków mających zastosowanie do prac drogowych. 4. Wdrożenie odpowiedniego systemu kontroli w celu zapewnienia, że wytyczne dla prac drogowych są właściwie stosowane. 5. Przyjęcie przez państwa członkowskie programów szkoleń dla audytorów BRD do 19 grudnia 2011 r. 6. Powiadomienie przez państwa członkowskie Komisji o wytycznych w ciagu trzech miesięcy od ich przyjęcia lub zmiany. 18
DZIĘKUJĘ Jacek Gacparski 19