Specyfikacja płynów i smarów

Specyfikacja płynów i smarów Wszystkie komercyjne serie MTU (za wyjątkiem serii 1000-1600, 1800), DDC S60 Off-Highway oraz silniki dwusuwowe A001061/36Z

2015 Copyright MTU Friedrichshafen GmbH Publikacja niniejsza jest chroniona na podstawie praw autorskich wraz z jej wszystkimi częściami. Wszelkie wykorzystywanie i użytkowanie wymaga uprzedniego wyrażenia pisemnej zgody przez MTU Friedrichshafen GmbH. Dotyczy to w szczególności powielania, rozpowszechniania, edycji, tłumaczenia, sporządzania mikrofilmów oraz zapisywania w pamięci i/lub przetwarzania w systemach elektronicznych, włącznie z bazami danych i usługami online. Wszystkie informacje, zawarte w niniejszej publikacji, są w chwili jej ukazania się zawsze najbardziej aktualne. MTU Friedrichshafen GmbH zastrzega sobie prawo wprowadzenia w razie potrzeby zmian, skrótów lub uzupełnień do udostępnionych informacji lub danych.

Spis treści DCL-ID: 0000005353-003 1 Przedmowa 1.1 Informacje ogólne 6 2 Smary do silników czterosuwowych 2.1 Oleje silnikowe 8 2.2 Substancje fluorescencyjne do rozpoznawania wycieków w obiegu oleju smarowego 17 2.3 Smary 18 3 Smary do silników gazowych 3.1 Oleje silnikowe 19 4 Smary do silników dwusuwowych 4.1 Oleje silnikowe 21 5 Płyny chłodzące 5.1 Informacje ogólne 24 5.2 Substancje nieodpowiednie w obiegu płynu chłodzącego 27 5.3 Wymogi dotyczące świeżej wody 28 5.4 Emulgowalne oleje chroniące przed korozją 29 5.5 Środki chroniące przed korozją i zamarzaniem 31 5.6 Rozpuszczalny w wodzie środek chroniący przed korozją 33 5.7 Nadzorowanie działania 34 5.8 Wartości graniczne dla płynów chłodzących 38 5.9 Stabilność składowania koncentratów płynów chłodzących 39 5.10 Dodatki barwne do wodnych środków chroniących przed korozją oraz środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do rozpoznawania wycieków w obiegu płynu chłodzącego 40 6 Paliwa 6.1 Oleje napędowe informacje ogólne 41 6.2 Dopuszczone dla poszczególnych serii oleje napędowe do silników MTU 46 6.3 Oleje napędowe do silników z systemem uzdatniania spalin (AGN) 72 6.4 Biodiesel domieszki do biodiesla 74 6.5 Olej opałowy EL 77 6.6 Dodatki uszlachetniające paliwo 78 6.7 Substancje nieodpowiednie w obiegu oleju napędowego 80 6.8 Paliwa do silników gazowych 81 7 Środek redukujący NOx AUS 32 dla instalacji z systemem uzdatniania spalin SCR 7.1 Informacje ogólne 91 8 Dopuszczone oleje silnikowe i smary 8.1 Oleje silnikowe do silników czterosuwowych 93 8.1.1 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych kategorii olejów MTU 1 93 8.1.2 Oleje jednosezonowe kategoria 1 klas SAE 30 i 40 do silników wysokoprężnych 95 8.1.3 Oleje uniwersalne - kategoria 1 klas SAE 10W-40 i 15W-40 do silników wysokoprężnych 97 8.1.4 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych kategorii olejów MTU 2 oraz 2.1 (Low Saps) 99 8.1.5 Oleje jednosezonowe - kategoria 2 klas SAE 30 i 40 do silników wysokoprężnych 102 8.1.6 Oleje wielosezonowe kategoria 2 klas SAE 10W-40, 15W-40 i 20W-40 do silników wysokoprężnych 106 8.1.7 Oleje uniwersalne - kategoria 2.1 (oleje Low SAPS) 114 8.1.8 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych kategorii olejów MTU 3 oraz 3.1 (Low Saps) 116 8.1.9 Oleje wielosezonowe kategoria 3 klas SAE 5W-30, 5W-40 i 10W-40 do silników wysokoprężnych 118 8.1.10 Oleje uniwersalne - kategoria 3.1 (oleje Low SAPS) 122 8.2 Oleje silnikowe do silników gazowych 125 8.2.1 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych klasy SAE 40 125 8.3 Oleje silnikowe do silników dwusuwowych 126 8.3.1 Odpowiednie dla danej serii możliwości stosowania olejów silnikowych do silników dwusuwowych 126 8.3.2 Oleje silnikowe do silników dwusuwowych 127 8.4 Smary 128 8.4.1 Smary do zastosowań ogólnych 128 A001061/36Z 01/2015 Spis treści 3

9 Dopuszczone płyny chłodzące 9.1 Odpowiednie dla danej serii lub zastosowania możliwości stosowania dodatków do płynu chłodzącego 129 9.2 Emulgowalne oleje chroniące przed korozją 136 9.3 Rozpuszczalne w wodzie środki chroniące przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia z zawartością metali lekkich 137 9.3.1 Rozpuszczalne w wodzie koncentraty środków chroniących przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia z zawartością metali lekkich 137 9.3.2 Gotowe mieszanki rozpuszczalnych w wodzie środków chroniących przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia z zawartością metali lekkich 138 9.4 Rozpuszczalne w wodzie środki do ochrony przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 139 9.4.1 Rozpuszczalne w wodzie koncentraty środków chroniących przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 139 9.4.2 Rozpuszczalne w wodzie gotowe mieszanki środków chroniących przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 141 9.5 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do układów chłodzenia z zawartością metali lekkich 142 9.5.1 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem, przeznaczone do układów chłodzenia z zawartością metali lekkich 142 9.5.2 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do zastosowań specjalnych 145 9.5.3 Gotowe mieszanki środków chroniących przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia z zawartością metali lekkich 146 9.6 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 148 9.6.1 Koncentraty środków chroniących przed korozją, przeznaczone do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 148 9.6.2 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do zastosowań specjalnych 151 9.6.3 Gotowe mieszanki środków chroniących przed korozją i zamarzaniem, przeznaczone do układów chłodzenia bez zawartości metali lekkich 152 9.7 Dodatki do płynu chłodzącego do silników serii 60 155 9.7.1 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do silników serii 60 155 9.7.2 Gotowe mieszanki środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do silników serii 60 157 9.7.3 Rozpuszczalne w wodzie koncentraty środków chroniących przed korozją do silników serii 60 159 9.7.4 Rozpuszczalne w wodzie gotowe mieszanki środka chroniącego przed korozją do silników serii 60 160 9.8 Dodatki do płynu chłodzącego do silników dwusuwowych 161 9.8.1 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do silników dwusuwowych 161 9.8.2 Gotowe mieszanki środków chroniących przed korozją i zamarzaniem do silników dwusuwowych 163 9.8.3 Rozpuszczalne w wodzie koncentraty środków chroniących przed korozją do silników dwusuwowych 165 9.8.4 Rozpuszczalne w wodzie gotowe mieszanki środków chroniących przed korozją do silników dwusuwowych 166 9.9 Dodatki do płynu chłodzącego z ograniczonym dopuszczeniem dla poszczególnych serii 167 9.9.1 Koncentraty środków chroniących przed korozją i zamarzaniem na bazie glikolu etylenowego do serii zwierających metale lekkie i niezawierających metali lekkich 167 9.9.2 Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem na bazie glikolu propylenowego do serii niezawierających metali lekkich 168 10 Przepisy dotyczące płukania i czyszczenia układów płynu chłodzącego silnika 10.1 Informacje ogólne 169 10.2 Dopuszczone środki czyszczące 170 10.3 Płukanie układów płynu chłodzącego silnika 171 10.4 Czyszczenie układów płynu chłodzącego silnik 172 10.5 Czyszczenie podzespołów 173 10.6 Obieg chłodzenia zaatakowany przez bakterie, drożdże, grzyby 174 11 Przegląd zmian 11.1 Przegląd zmian w wersji A001061/35 w stosunku do A001061/36 175 DCL-ID: 0000005353-003 4 Spis treści A001061/36Z 01/2015

12 Załącznik A 12.1 Indeks 179 DCL-ID: 0000005353-003 A001061/36Z 01/2015 Spis treści 5

1 Przedmowa 1.1 Informacje ogólne Stosowane symbole i konwencje zapisu Należy przestrzegać następujących, wyróżnionych w tekście poleceń: Symbol ten wskazuje na zalecenia, prace i czynności, które należy wykonać, aby uniknąć zagrożenia dla ludzi, jak również uszkodzenia lub zniszczenia materiału. Wskazówka: Wskazówka informuje o tym, kiedy podczas wykonywania pracy należy przestrzegać zaleceń specjalnych. Materiały eksploatacyjne Okres żywotności, bezpieczeństwo eksploatacji oraz działanie urządzeń napędowych zależą w dużej mierze od stosowanych materiałów eksploatacyjnych. Dlatego też nadzwyczaj ważny jest prawidłowy dobór i sposób obchodzenia się z materiałami eksploatacyjnymi. Kwestie te zostały określone w niniejszych przepisach dot. materiałów eksploatacyjnych. Norma kontrolna DIN EN ISO ASTM IP DVGW Oznaczenie Deutsches Institut für Normung (Niemiecki Instytut Normalizacji) Normy Europejskie Norma międzynarodowa American Society for Testing and Materials Institute of Petroleum Deutscher Verein des Gas- und Wasserfaches e.v. Tabela 1: Normy kontrolne dla materiałów eksploatacyjnych Aktualność niniejszej broszury Przepisy dotyczące materiałów eksploatacyjnych są w razie potrzeby zmieniane lub uzupełniane. Przed użyciem należy się upewnić, czy jest to najnowsza dostępna wersja. Najnowszą wersję można również znaleźć pod adresem: http://www.mtu-online.com/mtu/technische-info/betriebsstoffvorschriften/index.de.html Pod tym łączem można również znaleźć przepisy dotyczące eksploatacji, odnoszące się do wymienionych poniżej serii MTU: seria MTU 1600 seria MTU 1600 PowerPack seria MTU 1800 PowerPack Przepisy dot. materiałów eksploatacyjnych, odnoszące się do serii 1000-1500 można znaleźć pod tym łączem: https://bevo.mercedes-benz.com/ TIM-ID: 0000018549-003 W przypadku pytań pomoc oferują konsultanci firmy MTU. 6 Przedmowa A001061/36Z 01/2015

Gwarancja Zastosowanie dopuszczonych materiałów eksploatacyjnych, zarówno na podstawie wskazania ich nazwy, jak też odpowiednio przytoczonej specyfikacji, stanowi składnik warunków gwarancyjnych. Dostawca materiałów eksploatacyjnych jest odpowiedzialny na całym świecie za taką samą jakość wymienionych produktów. Materiały eksploatacyjne do urządzeń napędowych mogą być niebezpieczne. Obchodząc się z tymi materiałami, jak również składując je i utylizując należy przestrzegać określonych zasad. Zasady te wynikają z informacji producenta, postanowień prawnych oraz zasad technicznych, obowiązujących w danym kraju. Ponieważ w różnych krajach mogą występować duże różnice, nie jest możliwe w ramach niniejszych przepisów dotyczących materiałów eksploatacyjnych ogólnie obowiązujące stwierdzenie co do zasad, jakich należy przestrzegać. Użytkownik wymienionych w nich produktów jest więc zobowiązany do samodzielnego zasięgnięcia informacji na temat obowiązujących przepisów. Firma MTU nie ponosi żadnej odpowiedzialności w przypadku niezgodnego z przeznaczeniem lub z przepisami zastosowania dopuszczonych przez nią materiałów eksploatacyjnych. Konserwacja Wszelkie informacje na temat konserwacji, ponownej konserwacji oraz usuwania konserwacji wraz z dopuszczonymi środkami konserwującymi można znaleźć w Przepisach MTU, dotyczących konserwacji oraz ponownej konserwacji (numer publikacji A001070/...). Najnowszą wersję można również znaleźć pod adresem: http://www.mtu-online.com/mtu/technische-info/konservierungs-und-nachkonservierungsvorschrift/ index.de.html TIM-ID: 0000018549-003 A001061/36Z 01/2015 Przedmowa 7

2 Smary do silników czterosuwowych 2.1 Oleje silnikowe Zużyte materiały eksploatacyjne należy usuwać zgodnie z przepisami obowiązującymi w miejscu zastosowania! Zużytego oleju nie wolno zasadniczo usuwać za pośrednictwem silnika spalinowego! Wymagania odnośnie do olejów silnikowych niezbędne dla uzyskania akceptacji MTU Warunki MTU, dotyczące akceptacji dla olejów silnikowych do silników wysokoprężnych zawarte zostały w normach MTU MTL 5044, MTL 5051 dla oleju do pierwszej eksploatacji i oleju chroniącego przed korozją, do silników gazowych w normie MTU 5074 oraz dla oleju do silników dwusuwowych w normie MTU MTL 5111 i są one dostępne pod tymi numerami. Akceptacja oleju silnikowego potwierdzana jest producentowi na piśmie. Zaaprobowane oleje silnikowe do silników wysokoprężnych podzielone są na następujące grupy jakości MTU Kategoria oleju 1: zwykły poziom jakości / oleje jednosezonowe i uniwersalne Kategoria oleju 2: podwyższony poziom jakości / oleje jednosezonowe i uniwersalne Kategoria oleju 2.1: oleje uniwersalne o niskiej zawartości dodatków tworzących pozostałości po spopieleniu (oleje Low SAPS) Kategoria oleju 3: najwyższy poziom jakości / oleje uniwersalne Kategoria oleju 3.1: oleje uniwersalne o niskiej zawartości dodatków tworzących pozostałości po spopieleniu (oleje Low SAPS) Oleje Low Saps to oleje o niskiej zawartości siarki i fosforu oraz o zawartości dodatków tworzących pozostałości po spopieleniu 1%. Są one dozwolone tylko wtedy, gdy zawartość siarki w paliwie nie przekracza 50 mg/kg. W przypadku zastosowania filtra cząstek stałych do silników wysokoprężnych zaleca się zastosowanie tychże olejów, aby zapobiec zbyt szybkiemu zatkaniu filtra cząstkami popiołu ze spalania. Dobór odpowiedniego oleju silnikowego zależy od jakości paliwa, przewidzianego czasu eksploatacji oleju oraz warunków klimatycznych w miejscu eksploatacji. Dotychczas brak międzynarodowego standardu przemysłowego, który sam w sobie obejmowałby wszystkie te kryteria. Użycie olejów silnikowych, które nie zostały dopuszczone przez firmę MTU, może doprowadzić to tego, że nie będą spełnione ustawowe wartości graniczne emisji spalin. Działanie takie może być karalne. Mieszanie olejów silnikowych jest z zasady niedozwolone! W ramach wymiany oleju silnikowego możliwa jest zmiana na inny, dopuszczony olej silnikowy. Pozostała wtedy w obiegu resztka oleju nie ma większego znaczenia. Procedura ta dotyczy również olejów silnikowych MTU z regionów Europy, Bliskiego Wschodu, Afryki, Ameryki oraz Azji. W przypadku zmiany oleju na olej silnikowy kategorii 3 należy pamiętać o tym, że ze względu na lepsze właściwości oczyszczające tych olejów silnikowych może dojść do oderwania zanieczyszczeń w silniku (np. osadów zwęglonego oleju). Z tego względu w razie potrzeby należy skrócić okres wymiany oleju oraz wymiany filtra (podczas wymiany jednorazowo). TIM-ID: 0000018560-002 8 Smary do silników czterosuwowych A001061/36Z 01/2015

Cechy szczególne Oleje silnikowe MTU/MTU-Detroit Diesel W przypadku MTU/MTU-Detroit Diesel dostępne są w poszczególnych regionach następujące oleje jednosezonowe i uniwersalne: TIM-ID: 0000018560-002 Producent i region sprzedaży MTU Friedrichshafen Europa Bliski Wschód Afryka MTU America Ameryki MTU Asia Azja MTU Asia Chiny MTU Asia Indonezja MTU Detroit Diesel Australia Nazwa produktu Klasa SAE Kategoria oleju Power Guard DEO SAE 15W-40 Numer materiału 15W-40 2 Kanister 20 l: X00062818 Beczka 210 l: X00062819 IBC: X00064836 Power Guard DEO SAE 40 40 2 Kanister 20 l: X00062816 Beczka 210 l: X00062817 IBC: X00064829 Power Guard SAE 15W-40 Off Highway Heavy Duty Power Guard SAE 40 Off Highway Heavy Duty Fascination of Power DEO SAE 40 Diesel Engine Oil - Cat.1 Fascination of Power DEO SAE 15W-40 Diesel Engine Oil - Cat.2 Fascination of Power DEO SAE 40 Diesel Engine Oil - Cat.2 Fascination of Power DEO SAE 10W-40 Diesel Engine Oil - Cat.2 Diesel Engine Oil - DEO 15W-40 Diesel Engine Oil - DEO 10W-40 Diesel Engine Oil - DEO 5W-30 Diesel Engine Oil - DEO 15W-40 15W-40 2.1 5 galonów: 800133 55 galonów: 800134 IBC: 800135 40 2 5 galonów: 23532941 55 galonów: 23532942 40 1 Kanister 18 l: 80808/P Beczka 200 l: 81717/D 15W-40 2 Kanister 18 l: 91818/P Beczka 200 l: 92727/D 40 2 Kanister 18 l: 93636/P Beczka 200 l: 94545/D 10W-40 2 Kanister 18 l: 82626/P Beczka 200 l: 83535/D 15W-40 2 10W-40 2 5W-30 3 MTU Premium Plus 15-W40 15W-40 2 MTU Premium SAE 40 - off highway 15W-40 2 Kanister 20 l: 64242/P Beczka 205 l: 40 2 MTU Premium SAE 30 30 2 A001061/36Z 01/2015 Smary do silników czterosuwowych 9

Producent i region sprzedaży MTU India Pvt. Ltd. Indie Tabela 2: Nazwa produktu Klasa SAE Kategoria oleju Diesel Engine Oil - DEO 15W-40 Numer materiału 15W-40 2 Kanister 20 l: 63333/P Beczka 205 l: Diesel Engine Oil - DEO 40 40 2 Kanister 20 l: 73333/P Beczka 205 l: 75151/D Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 2000 i 4000 Seria 2000: Cx6, Gx6, Gx7, Mx6, M84, M94, Sx6 Seria 4000: M73-M93L, N43 i N83 i 4000-03 Genset (grupa zastosowania 3F, 3G, 3H) Nie wolno stosować olejów kategorii 1! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 2000 M72 Nie wolno stosować Mobil Delvac 1630/1640 i Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 4000 C, R, T W silnikach serii 4000 C64, T94,T94L mogą być stosowane tylko oleje silnikowe kategorii 3 wzgl. 3.1 klasy SAE 5W-40 lub 10W-40! Wyjątki: W przypadku Seria 4000 T można stosować również Chevron Delo 400 LE SAE 15W-40 (kategoria oleju 2.1). W przypadku serii 4000 C można stosować również Fleet Supreme EC SAE 15W-40 (kategoria oleju 2.1). W silnikach serii 4000 R64, R74 i R84 mogą być stosowane tylko oleje silnikowe kategorii wzgl. 3.1 klasy SAE 5W-40 lub 10W-40! Maksymalny okres przydatności oleju wynosi 1000 roboczogodzin przy zachowaniu analitycznych wartości granicznych dla zużytych olejów silnikowych! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 8000 Można stosować wyłącznie wymienione poniżej oleje silnikowe: Castrol HLX SAE 30 / SAE 40 Chevron Delo 400 SAE 30 / SAE 40 Exxon Mobil Delvac 1630 SAE 30 Exxon Mobil Delvac 1640 SAE 40 Power Guard SAE 40 Off Highway Heavy Duty (numer materiału: 5 galonów 23532941 ; 55 galonów 2353294 Shell Sirius X SAE 30 / SAE 40 Oleje silnikowe klasy SAE 40 można stosować tylko w połączeniu z podgrzewaniem i smarowaniem wstępnym (T oleju >30 C ). TIM-ID: 0000018560-002 10 Smary do silników czterosuwowych A001061/36Z 01/2015

Ograniczenia w przypadku zastosowań serii S60 Wolno stosować tylko oleje wielosezonowe o klasie SAE 15W-40, oznaczone indeksem. Maksymalny okres trwałości oleju wynosi 250 roboczogodzin lub 1 rok. Ograniczenia w przypadku zastosowania olejów Low Saps Kategorię 2.1 oraz 3.1 można stosować wtedy, jeśli zawartość siarki w paliwie nie przekracza 50 mg/kg! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 595 i 1163 Do szybkich komercyjnych promów z silnikami serii 595 i 1163 generalnie zalecane są oleje kategorii 2 lub 3! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 956 TB31 / TB32 / TB33 / TB34 i 1163 TB32 Oleje silnikowe kategorii 1, 2.1 i 3.1 nie zostały zasadniczo dopuszczone! Aktualnie do zastosowań w silnikach serii 956 TB 31, TB 32, TB 33, TB 34 do użytku w elektrowniach atomowych oraz do serii 1163-02 TB32 dopuszczone są wyłącznie następujące oleje silnikowe. TIM-ID: 0000018560-002 Seria Kategoria oleju 2, olej jednosezonowy 956 TB 31 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1630 Mobil Delvac 1640 956 TB 32 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 956 TB 33 Ɛ = 9 956 TB 33 Ɛ = 12 Power Guard SAE 40 Off-Highway Heavy Duty Mobil Delvac 1640 Q8 T750 SAE 30 Shell Sirius X 30 Kategoria oleju 2, olej wielosezonowy Kategoria oleju 3 Shell Rimula R3X 15W-40 Brak aprobaty Shell Rimula R3X 15W-40 Brak aprobaty Brak aprobaty Fascination of Power DEO SAE 15W40 Diesel Engine Oil - Cat. 2 Shell Rimula R3X 15W-40 Lukoil Avantgarde Ultra 15W40 956 TB 34 Shell Sirius X 30 Fascination of Power DEO SAE 15W40 Diesel Engine Oil - Cat. 2 Shell Rimula R3X 15W-40 1163-02 TB 32 Zasilanie awaryjne, Genset Shell Sirius X 30 Fascination of Power DEO SAE 15W40 Diesel Engine Oil - Cat. 2 Brak aprobaty Shell Rimula R6 M SAE 10W-40 Shell Rimula R6 M SAE 10W-40 Tabela 3: A001061/36Z 01/2015 Smary do silników czterosuwowych 11

Akceptacje dla olejów silnikowych na życzenie klienta do zastosowań w serii 956 TB 31, TB32, TB33, TB34 Olej silnikowy musi mieć ważną akceptację MTU zgodnie MTL 5044 oraz spełniać poziom jakościowy kategorii oleju 2 lub 3. W odniesieniu do akceptacji dla klienta niezbędny jest test silnika w następujących warunkach: Czas pracy silnika ze specyficznym olejem: min. 50 godzin (z czego 30 godzin z co najmniej 100% mocy) Następnie należy wykonać badanie endoskopowe komór spalania. Demontaż 4 tłoków (po 2 po stronie silnika A i 2 po stronie silnika B) w celu szczegółowego zbadania. Oleje silnikowe do silników z systemem uzdatniania spalin (AGN) Silniki z systemem uzdatniania spalin stawiają szczególnie wysokie wymagania pod względem stosowanych olejów, aby możliwe było zapewnienie bezpieczeństwa eksploatacji oraz żywotności układu wydechowego i silnika. W zależności od zastosowanej technologii uzdatniania spalin mogą być stosowane wymienione poniżej oleje. Technologia uzdatniania spalin Katalizator utleniający bez filtra cząstek stałych System SCR z katalizatorami wanadowymi (bez filtra cząstek stałych) System SCR z katalizatorami zeolitowymi (bez filtra cząstek stałych) Dopuszczona kategoria oleju 1 2 2.1 3 3.1 nie 1) nie 1) tak nie 1) tak nie 1) nie 1) tak nie 1) tak nie 1) nie 1) tak nie 1) tak Zamknięty filtr cząstek stałych nie 1) nie 1) tak nie 1) tak System łączony, SCR + filtr cząstek stałych Tabela 4: nie 1) nie 1) tak nie 1) tak 1) = możliwość kontroli jednostkowej w przypadku opcjonalnych i doposażonych systemów uzdatniania spalin Zastosowanie olejów silnikowych kategorii 1, 2 i 3 (o zawartości popiołu >1%) w instalacjach z systemem uzdatniania spalin prowadzi co znacznego skrócenia czasu żywotności instalacji uzdatniającej, a w przypadku filtra cząstek stałych do zbyt wysokiego przeciwciśnienia. Dla silników z certyfikatem EPA Tier 4i wzgl. Tier 4 i EU IIIb i systemem uzdatniania spalin dopuszczone są tylko oleje silnikowe kategorii 2.1 wzgl. 3.1. W razie potrzeby należy przestrzegać dodatkowo obowiązujących ograniczeń ze względy na wymogi dotyczące silnika. Wybór klas lepkości Wybór klasy lepkości opiera się w pierwszym rzędzie na temperaturze otoczenia, w której ma być uruchamiany i eksploatowany silnik. Jeśli przestrzegane są istotne kryteria wydajności, silniki można eksploatować, w zależności od zastosowania, zarówno z olejami jednosezonowymi, jaki z olejami wielosezonowymi (uniwersalnymi). Wartości orientacyjne granic temperatury poszczególnych klas lepkości można sprawdzić na rysunku poglądowym ( Rysunek 1). W przypadku zbyt niskich temperatur olej należy podgrzać. TIM-ID: 0000018560-002 12 Smary do silników czterosuwowych A001061/36Z 01/2015

Rysunek 1: Rysunek poglądowy klas lepkości Czas eksploatacji oleju dla silników wysokoprężnych Na czas eksploatacji oleju ma wpływ jakość oleju silnikowego, obchodzenie się z nim, jak również warunki eksploatacji oraz stosowane paliwo. Czasy ustalone na podstawie doświadczeń eksploatacyjnych to wartości orientacyjne i odnoszą się do zastosowań o standardowym profilu obciążenia. Okresy wymiany oleju Kategoria oleju bez wirówki oleju z wirówką oleju lub z filtrem pobocznego przepływu oleju 1 250 godzin roboczych 500 godzin roboczych 2 500 godzin roboczych 1000 godzin roboczych 2.1 1) 500 godzin roboczych 1000 godzin roboczych 3 750 godzin roboczych 1500 godzin roboczych 3.1 1) 750 godzin roboczych 1500 godzin roboczych Tabela 5: 1) = zastosowanie tylko w połączeniu z paliwem o zawartości siarki maks. 50 mg/kg TIM-ID: 0000018560-002 Wskazane w tabeli okresy wymiany oleju to zalecane wartości orientacyjne, o ile stosowany jest olej napędowy o zawartości siarki < 0,5%. Należy przestrzegać określonych w tabeli ( Tabela 6) wartości granicznych dla zużytego oleju. Okresy eksploatacji oleju należy potwierdzić poprzez analizy oleju. Jeśli zachodzi jeden lub więcej wymienionych poniżej, utrudnionych warunków eksploatacji, okresy eksploatacji oleju należy ustalić na podstawie analiz oleju: ekstremalne klimatyczne warunki użytkowania, duża częstotliwość uruchamiania, częste i długie okresy biegu jałowego lub niewielkiego obciążenia podczas pracy silnika, duża zawartość siarki w paliwie 0,5 do 1,5% masy (patrz Użytkowanie oleju napędowego o wysokiej zawartości siarki) W przypadku zastosowań o krótkich czasach pracy oleje silnikowe należy wymieniać niezależnie od kategorii najpóźniej po upływie 2 lat. A001061/36Z 01/2015 Smary do silników czterosuwowych 13

W przypadku zastosowania olejów silnikowych o wyższych właściwościach ochrony przed korozją ( Strona 93) wymiana jest konieczna najpóźniej po upływie 3 lat. W poszczególnych przypadkach czas eksploatacji oleju silnikowego można zoptymalizować również dzięki regularnym badaniom laboratoryjnym oraz odpowiednim badaniom silnika w porozumieniu z odpowiednią placówką serwisową firmy MTU: Pierwszą próbkę oleju jako próbkę bazową należy pobrać z silnika po upływie ok. 1 godziny pracy po napełnieniu nowym olejem. Kolejne próbki oleju należy przebadać po upływie określonych czasów pracy silnika (patrz Badania laboratoryjne) Przed rozpoczęciem i po zakończeniu badań oleju należy wykonać odpowiednie oględziny silnika. Po zakończeniu wszystkich badań można w poszczególnych przypadkach ustalić uzgodnienia szczególne, zależnie od wyniku badań. Próbki oleju należy zawsze pobierać w takich samych warunkach w przewidzianym do tego miejscu (patrz instrukcja obsługi). Dodatki specjalne Dopuszczone do stosowania oleje silnikowe zostały stworzone specjalnie dla silników wysokoprężnych. Charakteryzują się one wszystkimi niezbędnymi właściwościami. Dlatego też inne dodatki są zbędne, a w niektórych okolicznościach mogą być nawet szkodliwe. Badania laboratoryjne Spektrometryczna analiza oleju Ustalenie zawartości metalu w oleju silnikowym przeprowadzane jest w firmie MTU w celu identyfikacji marki oleju na podstawie dodatków metalicznych. Z reguły MTU nie przeprowadza ustalenia zawartości metalu w celu określenia stopnia zużycia silnika. Zawartość zależy w bardzo dużym stopniu m.in. od następujących czynników: stanu wyposażenia silnika, odchylenia egzemplarzy, warunków eksploatacji, profilu jazdy, materiałów eksploatacyjnych, pomocniczych materiałów montażowych. Dlatego też nie są możliwe jednoznaczne wnioski co do stanu zużycia istotnych podzespołów silnika. Z tego powodu nie można wskazać wartości granicznych dla zawartości metalu pochodzącego ze zużycia. Analiza zużytego oleju W celu kontroli zużytego oleju zaleca się wykonywanie regularnych analiz oleju. Próbki oleju należy pobierać i badać przynajmniej raz w roku wzgl. podczas każdej wymiany oleju, w zależności od zastosowania lub warunków eksploatacji silnika, a niekiedy również częściej. Z podanych metod kontroli i wartości granicznych (Analityczne wartości graniczne dla używanych olejów silnikowych do silników wysokoprężnych( Tabela 6) wynika, kiedy wynik poszczególnych analiz próbek oleju należy uznać za nieprawidłowy. Nieprawidłowy wynik wymaga niezwłocznego zbadania i usunięcia stwierdzonego, nieregularnego stanu eksploatacji. Wartości graniczne odnoszą się do poszczególnych próbek oleju. W przypadku osiągnięcia lub przekroczenia tych wartości niezbędna jest natychmiastowa wymiana oleju. Wyniki analizy oleju niekoniecznie umożliwiają wyciągnięcie wniosków co do zużycia określonych podzespołów. Oprócz analitycznych wartości granicznych dla wymiany oleju znaczenie ma również stan, stan eksploatacji oraz ew. zakłócenia eksploatacji silnika. TIM-ID: 0000018560-002 14 Smary do silników czterosuwowych A001061/36Z 01/2015

Oznaki zużycia oleju mogą być również następujące: Nadzwyczaj silny nagar i osad w silniku oraz w podzespołach silnika, takich jak filtry, wirówki lub separatory, zwłaszcza w porównaniu z ostatnim badaniem. Nietypowe zabarwienie podzespołów. Analityczne wartości graniczne dla używanych olejów silnikowych do silników wysokoprężnych Lepkość w temp. 100 C mak. mm²/s Metoda kontroli ASTM D445 DIN 51562 Wartości graniczne SAE 30 SAE 5W-30 SAE 10W-30 SAE 40 SAE 5W-40 SAE 10W-40 SAE 15W-40 SAE 20W-40 min. mm²/s SAE 30 SAE 5W-30 SAE 10W-30 Temperatura zapłonu C (COC) Temperatura zapłonu C (PM) ASTM D92 ISO 2592 ASTM D93 DIN EN ISO 2219 Zawartość sadzy (% masy) DIN 51452 CEC-L-82 A-97 Całkowita liczba zasadowa (mg KOH/g) Zawartość wody (% obj.) ASTM D2896 ISO 3771 DIN 51639 ASTM D6304 EN 12937 ISO 6296 SAE 40 SAE 5W-40 SAE 10W-40 SAE 15W-40 SAE 20W-40 min. 190 min. 140 15.0 19.0 9.0 10.5 maks. 3,0 (kategoria oleju 1) maks. 3,5 (kategoria oleju 2, 2.1, 3 i 3.1) min. 50% wartości nowego oleju maks. 0,2 Utlenianie (A/cm) 1) DIN 51453 1) maks. 25 Glikol etylenowy (mg/kg) ASTM D2982 maks. 100 Tabela 6: 1) = możliwe tylko wtedy, jeśli nie występują związki estrów TIM-ID: 0000018560-002 Użytkowanie oleju napędowego o wysokiej zawartości siarki W przypadku olejów napędowych o zawartości siarki powyżej 0,5% należy zastosować następujące działania: Użytkowanie oleju silnikowego o całkowitej liczbie zasadowej (TBN) powyżej 8 mgkoh/g Skrócenie czasu eksploatacji oleju (patrz Okresy wymiany oleju) Na wykresie ( Rysunek Całkowita liczba zasadowa (olej silnikowy w zależności od zawartości siarki w oleju napędowym) należy sprawdzić zalecane minimalne całkowite liczby zasadowe dla oleju świeżego i zużytego w zależności od zawartości siarki w oleju napędowym. A001061/36Z 01/2015 Smary do silników czterosuwowych 15

Całkowite liczby zasadowe dopuszczonych olejów silnikowych podano w rozdziale Dopuszczone oleje silnikowe ( Strona 93). Rysunek 2: Całkowita liczba zasadowa oleju silnikowego w zależności od zawartości siarki w oleju napędowym A Całkowita liczba zasadowa C Zalecana min. całkowita w mgkoh/g, ISO 3771 liczba zasadowa dla zużytego oleju B Zalecana min. całkowita liczba zasadowa dla nowego oleju w % D Zawartość siarki w paliwie obj. Użytkowanie oleju napędowego o niskiej zawartości siarki Stosowanie oleju napędowego o niskiej zawartości siarki (< 0,5%) nie ma wpływu na czas eksploatacji oleju. Wymogi minimalne w odniesieniu do nadzorowania eksploatacji Badania oleju można wykonać przy użyciu walizki kontrolnej MTU. Zawiera ona wszystkie niezbędne do tego urządzenia oraz instrukcję obsługi. Przeprowadzić można następujące badania: ustalenie właściwości dyspersyjnych oleju (test kroplowy), ustalenie zawartości paliwa silnikowego w oleju, ustalenie zawartości wody w oleju. TIM-ID: 0000018560-002 16 Smary do silników czterosuwowych A001061/36Z 01/2015

2.2 Substancje fluorescencyjne do rozpoznawania wycieków w obiegu oleju smarowego Wymienione poniżej substancje fluorescencyjne są dopuszczone do rozpoznawania wycieków w obiegu oleju smarowego. Producent Chromatech Europe B.V. Cimcool, Cincinnati Nazwa produktu D51000A Chromatint Fluorescent Yellow 175 Producto YFD-100 Stosowane stężenie Numer materiału Wielkość pojemnika 0,04% - 0,07% X00067084 16 kg 2 lata 0,5% - 1,0% 5 galonów (kanister): 55 galonów (beczka): Stabilność przechowywania 1) 6 miesięcy Tabela 7: 1) = od dostarczenia z fabryki, dotyczy oryginalnie i szczelnie zamkniętego pojemnika w przypadku przechowywania bez narażenia na mróz (> 5 C). Fluorescencja (jasnożółty odcień) obu barwników jest widoczna w świetle lampy UV (365 nm). TIM-ID: 0000055616-001 A001061/36Z 01/2015 Smary do silników czterosuwowych 17

2.3 Smary Wymagania Warunki MTU dla aprobaty smarów zostały określone w normie MTU MTL 5050 i są dostępne pod tym numerem. Akceptacja smaru potwierdzana jest producentowi na piśmie. Smary do zastosowań ogólnych W przypadku wszystkich punktów smarowania należy stosować smary zmydlane litem, za wyjątkiem: klap szybkiego zamykania, wbudowanych pomiędzy turbosprężarką napędzaną spalinami a chłodnicą powietrza doładowującego (patrz Smary do zastosowań specjalnych), centrowania na powierzchni środkowej sprzęgieł. Smary do zastosowania w wyższych temperaturach Do klap szybkiego zamykania, zamontowanych pomiędzy turbosprężarką napędzaną spalinami a chłodnicą powietrza doładowującego, należy zastosować smar odporny na wysoką temperaturę (do 250 C): Aero Shell Grease 15 Optimol Inertox Medium Do klap szybkiego zamykania, umieszczonych przed turbosprężarką napędzaną spalinami lub za chłodnicą powietrza doładowującego, wystarczą smary ogólnego przeznaczenia. Smary do centrowań na powierzchni środkowej sprzęgieł Smary do centrowań na powierzchni środkowej Esso Unirex N3 (odporność na temperaturę do ok. 160 C) Smary do zastosowań specjalnych Oleje do turbosprężarki napędzanej spalinami Zazwyczaj turbosprężarki napędzane spalinami podłączone są do wewnętrznego zasilania olejem z obiegu oleju smarowego silnika. W przypadku turbosprężarek ABB, które nie są podłączone do obiegu oleju smarowego silnika, należy zastosować oleje do turbin na bazie oleju mineralnego o klasie lepkości ISO VG 68. Smary do sprzęgieł o zębach łukowych Do sprzęgieł o zębach łukowych należy zastosować, w zależności od danego przypadku eksploatacji, następujące smary: prod. Klüber: Structovis BHD MF (olej smarowy o lepkości strukturalnej) prod. Klüber: Klüberplex GE11 680 (smar adhezyjny do przekładni) Zastosowanie danego smaru wzgl. odpowiednich dla niego czasów eksploatacji określone jest w odpowiednich instrukcjach obsługi lub planach konserwacji. TIM-ID: 0000018561-001 18 Smary do silników czterosuwowych A001061/36Z 01/2015

3 Smary do silników gazowych 3.1 Oleje silnikowe Zużyte materiały eksploatacyjne należy usuwać zgodnie z przepisami obowiązującymi w miejscu zastosowania! Mieszanie olejów silnikowych jest z zasady niedozwolone! W ramach wymiany oleju silnikowego możliwa jest zmiana na inny, dopuszczony olej silnikowy. Pozostała wtedy w obiegu resztka oleju nie ma większego znaczenia. Wymagania odnośnie do olejów silnikowych dla silników gazowych Do silników gazowych zalecana jest klasa lepkości SAE 40! Oleje wielosezonowe są niedozwolone! W przypadku wyboru oleju silnikowego do silników gazowych decydujące znaczenie ma skład paliwa, stosowanego do napędzania silnika. Silnik gazowy może być używany tylko z dopuszczonym olejem smarowym. Odpowiednie do zastosowania oleje silnikowe należy sprawdzić w tabeli ( Strona 125). Istotnym czynnikiem jest również jakość gazu w odniesieniu do jego czystości. Wymaga to od użytkownika regularnego kontrolowania gazu. Przeznaczone do zastosowania oleje do silników gazowych odznaczają się najmniejszą możliwą zawartością popiołu. Dzięki temu można uniknąć podwyższonego odkładania się produktów spopielenia, które mogą spowodować obniżenie wydajności katalizatora wzgl. do spalania stukowego. TIM-ID: 0000034889-002 Czas eksploatacji oleju dla silników gazowych serii 4000 Na czas eksploatacji oleju ma wpływ jakość oleju silnikowego, obchodzenie się z nim, jak również warunki eksploatacji oraz stosowane paliwo. Z tego powodu co 250 godzin pracy należy pobrać próbkę oleju i porównać analizę oleju z wartościami granicznymi ( Tabela 8). Próbki oleju należy zawsze pobierać w takich samych warunkach ramowych (silnik rozgrzany do temperatury eksploatacyjnej) oraz w przewidzianym do tego miejscu (króciec do pobierania na obudowie filtra oleju). W przypadku osiągnięcia lub przekroczenia wartości granicznych ( Tabela 8) niezbędna jest natychmiastowa wymiana oleju. W przypadku zastosowania zwiększonej objętości oleju należy zredukować wartości graniczne dla elementów ulegających zużyciu w sposób odwrotnie proporcjonalny do zwiększenia objętości (patrz poniższy przykład). Podwójna objętość oleju = zmniejszona o połowę wartość graniczna elementu ulegającego zużyciu (np. żelazo (Fe) --> 15 mg/kg) Maksymalna dozwolona redukcja wartości granicznych dla elementów ulegających zużyciu wynosi 50% wartości granicznej ( Tabela 8) Wyniki analiz oleju należy archiwizować, a ostatnią każdorazowo próbkę oleju należy przechować do ew. późniejszego, ponownego zbadania. Na wypadek, gdyby wartości graniczne nie zostały osiągnięte, wymianę oleju należy przeprowadzić najpóźniej po upływie roku. A001061/36Z 01/2015 Smary do silników gazowych 19

Gaz specjalny W przypadku eksploatacji z zastosowaniem gazów z zawartością krzemu należy zwracać szczególną uwagę na wzrost zawartości krzemu w oleju. W tym celu należy obliczyć wartość eksploatacyjną krzemu Si B na podstawie podanego wzoru ( Rysunek 3). Wartość graniczna dla wartości eksploatacyjnej krzemu wynosi 0,01. Jeśli zostanie ona przekroczona, silnik jest eksploatowany poza zakresem zaleceń dotyczących paliwa, w wyniku czego wygasa gwarancja. Dokładniejsze informacje podano w rozdziale Środki eksploatacyjne do silników gazowych ( Strona 81). Użytkownik ma obowiązek wykazać w sposób ciągły zachowanie wartości Si B na podstawie analiz oleju Si (n). Rysunek 3: W przypadku przekroczenia dozwolonych wartości granicznych dla związków chloru, fluoru, siarki i krzemu w paliwie może dojść do zużycia korodującego, powstania osadów w komorze spalania oraz przyspieszonego rozkładu alkalicznej rezerwy oleju smarowego. W takim przypadku niezbędne jest uzdatnianie gazu. Czas eksploatacji oleju dla silników gazowych serii 4000 Patrz plan konserwacji Analityczne wartości graniczne dla zużytych olejów do silników gazowych SAE 40 Lepkość w temp. 100 C (mm²/s) Całkowita liczba zasadowa TBN (mgkoh/g) Metoda kontroli ASTM D445 DIN 51562 ASTM D2896 ISO 3771 Wartości graniczne maks. 17,5 min. 11,5 min. 3 i TBN > TAN Liczba kwasowa, TAN (mgkoh/g) ASTM D664 wartość świeżego oleju + 2,5 Wartość iph min. 4,5 Woda (% obj.) ASTM D6304 EN 12937 ISO 6296 maks. 0,2 Glikol (mg/kg) ASTM D2982 maks. 100 Utlenianie (A/cm) DIN 51453 maks. 20 Azotowanie (A/cm) Procedura IR maks. 20 Pierwiastki ze zużycia (mg/kg) Żelazo (Fe) Ołów (Pb) Aluminium (Al) Miedź (Cu) Cyna (Sn) Krzem (Si) Tabela 8: RFA, ICP maks. 30 maks. 20 maks. 10 maks. 20 maks. 5 Maks. 15 * * Wartość graniczna dla pierwiastka Si powodującego zużycie, odnosi się tylko do eksploatacji z gazem ziemnym TIM-ID: 0000034889-002 20 Smary do silników gazowych A001061/36Z 01/2015

4 Smary do silników dwusuwowych 4.1 Oleje silnikowe Zużyte materiały eksploatacyjne należy usuwać zgodnie z przepisami obowiązującymi w miejscu zastosowania! Zużytego oleju nie wolno zasadniczo usuwać za pośrednictwem zbiornika paliwa! Wymagania odnośnie do olejów silnikowych dla silników dwusuwowych serii 53/71/92 i 149 Specyfikacja Klasa SAE Metoda kontroli 40 50 API CF-2 ASTM ISO Wartości graniczne Lepkość w temp. 100 C (mm 2 /s) Lepkość w temp. 40 C (mm 2 /s) Temperatura krzepnięcia ( C) Temperatura zapłonu C Popiół siarczanowy (% masy) Całkowita liczba zasadowa (mgkoh/g) Wartości graniczne D445 EN 3104 12,5-16,3 16,3-21,9 D445 EN 3104 130-150 200-300 D97 3016 maks. -15 maks. -10 D92 2592 min. 225 min. 230 D874 DIN 51575 maks. 1,0 maks. 0,8 D2896 3771 7,0-10,0 min. 7,0 Wapń (mg/kg) 14596 bez wartości granicznej maks. 500 Fosfor (mg/kg) DIN 51363-2/3 Min. 700 maks. 100 Cynk (mg/kg) DIN 51391-3 Min. 700 maks. 100 Tabela 9: Cechy szczególne W przypadku MTU Ameryka dostępne są wymienione poniżej olej silnikowe do silników dwusuwowych: TIM-ID: 0000018567-002 A001061/36Z 01/2015 Smary do silników dwusuwowych 21

Oleje silnikowe MTU do silników dwusuwowych Producent i region sprzedaży MTU America Ameryki Nazwa produktu Klasa SAE Specyfikacja Uwagi / numer materiału PowerGuard Heavy Duty Engine Oil for Detroit Diesel 2- Cycle (4x1G) SAE 40 PowerGuard Heavy Duty Engine Oil for Detroit Diesel 2- Cycle SAE 40 40 API CF-2 4X1 galon: 23512701 40 API CF-2 5 galonów: 23512734 55 galonów: 23512702 IBC: 23512739 Tabela 10: Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 53/71/92 wszystkie zastosowania, za wyjątkiem Marine W przypadku temperatur otoczenia rzędu < 0 C może nie być możliwe uruchomienie silnika, jeśli zastosowano olej klasy SAE 40. Jeśli nie są stosowane urządzenia wspomagające rozruch, można również przez krótki czas stosować oleje klasy SAE 30. W przypadku niskich temperatur ( 18 do 32 C) można również stosować dodatkowo oleje klasy SAE 15W-40. Oleje te muszą jednakże odpowiadać specyfikacji API CF-2 i charakteryzować się lepkością w wysokiej temperaturze rzędu co najmniej 3,7 cp w temp. 150 C. Gdy tylko pozwalają na to temperatury, należy ponownie zmienić olej na olej klasy SAE 40. Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 53/71/92 Marine Nie wolno stosować olejów wielosezonowych i jednosezonowych klasy SAE 30! Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 53/71/92 W przypadku zastosowań o temperaturze wylotowej płynu chłodzącego > 94 C należy stosować oleje klasy SAE 50! Jeśli stosowane są paliwa o zawartości siarki od 0,5 do 1,0%, żywotność oleju ulega skróceniu. Ograniczenia w przypadku zastosowań serii 149 W przypadku temperatur otoczenia >35 C należy stosować oleje klasy SAE 50! Oleje klasy SAE 50 nie są zalecane w przypadku temperatur otoczenia < 7 C. Jeśli w przypadku zastosowania olejów klasy SAE 50 nie jest możliwe osiągnięcie prędkości obrotowej rozruchu, można zastosować również oleje klasy SAE 40. Nie wolno stosować olejów jednosezonowych klasy SAE 30 lub wielosezonowych! Jeśli stosowane są paliwa o zawartości siarki w zakresie pomiędzy 0,5 i 1%, należy używać olejów o liczbie zasadowej co najmniej 10 mg/koh/g i zawartości cynku oraz fosforu maks. 100 mg/kg! TIM-ID: 0000018567-002 22 Smary do silników dwusuwowych A001061/36Z 01/2015

Analityczne wartości graniczne dla używanych olejów silnikowych do silników dwusuwowych Lepkość w temp. 100 C (mm 2 /s) Zawartość sadzy (% masy) ASTM ISO Wartości graniczne SAE 40 D445 EN 3104 min. 12,5 maks. 16,3 Wartości graniczne SAE 50 min. 16,0 maks. 22,0 DIN 51452 maks. 0,8 maks. 0,8 Woda (% obj.) D1744 EN 12937 maks. 0,3 maks. 0,3 Glikol etylenowy D2982 DIN 51375 negatywne negatywne Żelazo (mg/kg) ASTM D5185 maks. 150 maks. 35 Aluminium, krzem, miedź (mg/kg) ASTM D5185 maks. 25 maks. 25 Ołów (mg/kg) ASTM D5185 maks. 10 maks. 10 Tabela 11: Okresy wymiany oleju w przypadku stosowania paliw o zawartości siarki < 0,5% Zastosowanie Seria Okres wymiany oleju C&I, Marine S 53/71/92 150 h lub 1 rok C&I, Marine S 149 300 h lub 1 rok Generator awaryjny S 53/71/92/149 150 h lub 6 mies. Generator do pracy ciągłej S 53/71/92/149 150 h lub 3 mies. Tabela 12: TIM-ID: 0000018567-002 A001061/36Z 01/2015 Smary do silników dwusuwowych 23

5 Płyny chłodzące 5.1 Informacje ogólne Definicja płynu chłodzącego Płyn chłodzący = dodatek do płynu chłodzącego (koncentrat) + świeża woda w określonych proporcjach, gotowy do zastosowania w silniku. Zapobiegające korozji działanie płynów chłodzących można zapewnić tylko w przypadku całkowitego napełnienia obiegu chłodzenia. Wyjątek stanowi Shell Oil 9156, dzięki warstwie olejowej chroni on przed korozją również w stanie po spuszczeniu. Poza tym tylko dopuszczone środki chroniące przed korozją do konserwacji wewnętrznej obiegu chłodzenia zapewniają wystarczającą ochronę antykorozyjną po spuszczeniu płynu. Oznacza to, że po spuszczeniu płynu chłodzącego konieczna jest konserwacja obiegu chłodzenia, jeśli nie jest planowane napełnienie nowym płynem chłodzącym. Sposób postępowania został opisany w Przepisach firmy MTU dotyczących konserwacji A001070/.. Mieszankę płynu chłodzącego należy przygotować z odpowiedniej świeżej wody i zaaprobowanego przez MTU dodatku płynu chłodzącego. Przygotowywanie płynu chłodzącego powinno odbywać się poza silnikiem! Niedozwolone są mieszanki różnych dodatków płynów chłodzących, jak też dodatki uszlachetniające! Warunki dopuszczenia dla dodatków do płynów chłodzących zostały określone w następujących normach dostaw MTU (MTL): MTL 5047 dla emulgowalnego oleju chroniącego przed korozją, MTL 5048 dla środka chroniącego przed korozją, MTL 5049 dla rozpuszczalnego w wodzie środka chroniącego przed korozją. Akceptacja dodatku do płynu chłodzącego potwierdzana jest producentowi na piśmie. Aby uniknąć uszkodzeń układu chłodzenia: Podczas dolewania (w razie ubytku płynu chłodzącego) należy zwracać uwagę na to, aby dolewać nie tylko wodę, lecz także koncentrat. Konieczne jest osiągnięcie zalecanej ochrony przed mrozem lub przed korozją. Nie stosować więcej niż 55% objętości (maks. ochrona przed zamarzaniem) środka chroniącego przed korozją. W przeciwnym razie zmniejszy się ochrona przed zamarzaniem i ulegnie pogorszeniu odprowadzanie ciepła. Jedyny wyjątek: BASF G206 (zastosowanie specjalne) Płyn chłodzący nie może wykazywać pozostałości oleju lub miedzi (w postaci stałej lub rozpuszczonej). Wszystkie dopuszczone aktualnie środki chroniące przed korozją do konserwacji wewnętrznej obiegu chłodzenia są przeważnie na bazie wody i nie zapewniają ochrony przed zamarzaniem. Ponieważ po spuszczeniu medium pozostaje w silniku jeszcze ilość resztkowa, należy zwracać uwagę na to, by zakonserwowane silniki były przechowywane w sposób zabezpieczony przed mrozem. Obiegu płynu chłodzącego nie da się z reguły całkowicie opróżnić, tzn. resztki zużytego płynu chłodzącego wzgl. świeżej wody po procesie płukania pozostają w silniku. Te pozostałości mogą w przypadku napełnianego płynu chłodzącego (zmieszanego z koncentratu wzgl. w przypadku zastosowania gotowej mieszanki) wywołać efekt rozcieńczenia. Ten efekt rozcieńczenia jest tym większy, im więcej elementów dołączanych znajduje się w silniku. Należy zwracać uwagę na sprawdzenie wzgl. dostosowanie stężenia płynu chłodzącego w obiegu płynu chłodzącego. TIM-ID: 0000018568-002 24 Płyny chłodzące A001061/36Z 01/2015

Wszystkie płyny chłodzące, dopuszczone w niniejszych Przepisach dotyczących materiałów eksploatacyjnych, odnoszą się zasadniczo tylko do obiegu płynu chłodzącego w silnikach MTU. W przypadku kompletnych układów napędowych należy ponadto przestrzegać dopuszczenia materiałów eksploatacyjnych przez producentów podzespołów! Ze względów ochrony antykorozyjnej nie jest dozwolone uruchamianie silnika z czystym płynem, bez dodatku zaakceptowanego środka antykorozyjnego! Cechy szczególne Płyny chłodzące MTU/MTU-Detroit Diesel W przypadku MTU/MTU-Detroit Diesel dostępne są następujące dodatki do płynu chłodzącego. TIM-ID: 0000018568-002 Producent i region sprzedaży Nazwa produktu Typ MTU Friedrichshafen, MTU Asia Europa Bliski Wschód Afryka Azja MTU-America Ameryki MTU Detroit Diesel Australia Australia Coolant AH 100 Antifreeze Concentrate Coolant AH 35/65 Antifreeze Premix Coolant CS 100 Corrosion Inhibitor Concentrate Coolant CS 10/90 Corrosion Inhibitor Premix Power Cool Off-Highway Coolant Concentrate Power Cool Off-Highway Coolant 50/50 Premix Power Cool Universal 50/50 mix Power Cool Universal 35/65 mix Power Cool 3149 Power Cool Plus 6000 Concentrate Power Cool HB 800 Power Cool HB 800 Premix 50/50 Power Cool HB 500 Power Cool HB 500 Premix 50/50 Koncentrat środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Rozpuszczalny w wodzie środek chroniący przed korozją, koncentrat Rozpuszczalny w wodzie środek chroniący przed korozją, gotowa mieszanka Koncentrat środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Koncentrat środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem, silniki dwusuwowe Rozpuszczalny w wodzie środek chroniący przed korozją, koncentrat Koncentrat środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Koncentrat środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Gotowa mieszanka środka chroniącego przed korozją i zamarzaniem Tabela 13: A001061/36Z 01/2015 Płyny chłodzące 25

Wskazówka: W przypadku gotowych mieszanej udział dodatku do płynu chłodzącego (koncentrat) wymieniany jest zawsze na pierwszym miejscu. Przykład: Coolant AH 40/60 Antifreeze Premix = 40% obj. dodatku do płynu chłodzącego / 60% obj. świeżej wody TIM-ID: 0000018568-002 26 Płyny chłodzące A001061/36Z 01/2015

5.2 Substancje nieodpowiednie w obiegu płynu chłodzącego Podzespoły z miedzi, cynku i mosiądzu Podzespoły z miedzi, cynku i mosiądzu w obiegu płynu chłodzącego mogą wywoływać, jeśli nie zostaną spełnione różne warunki, w połączeniu z metalami nieszlachetnymi (np. aluminium), reakcję elektrochemiczną. W następstwie tego podzespoły z metali nieszlachetnych mogą być zagrożone korozją a nawet wżerami. Obieg płynu chłodzącego staje się w tych miejscach nieszczelny. Wymagania Następujące materiały i powłoki nie mogą być stosowane, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, w obiegu płynu chłodzącego silnik, ponieważ wraz z dopuszczonymi dodatkami do płynu chłodzącego mogą występować negatywne oddziaływania wzajemne. Materiały metaliczne nie stosować ocynkowanych powierzchni Kompletny układ chłodzenia nie może zawierać cynku. Dotyczy to przewodów doprowadzających i odprowadzających chłodziwo, jak również pojemników nie stosować stopów na bazie miedzi w przypadku zastosowania płynów chłodzących z zawartością azotanów, za wyjątkiem następujących stopów: CuNi10Fe1Mn odpowiada CW-352-H CuNi30Mn1Fe odpowiada CW-354-H nie stosować podzespołów z zawartością mosiądzu w obiegu płynu chłodzącego (np. chłodnica z CuZn30) w przypadku stosowania roztworów amoniakowych (np. aminy, amon) oraz roztworów zawierających azotany i siarczki. W przypadku wystąpienia naprężeń rozciągających oraz zaistnienia krytycznego zakresu potencjałów może dojść do korozji naprężeniowej. Pod pojęciem roztworów rozumiane są środki czyszczące, płyny chłodzące itp. Materiały niemetaliczne nie stosować elastomerów EPDM oraz silikonowych w przypadku używania emulgowalnych olejów chroniących przed korozją wzgl. innych dodatków do oleju w obiegu płynu chłodzącego. Informacja: W przypadku niejasności co do zastosowania materiałów w silniku oraz elementach dołączanych / podzespołach w obiegu płynu chłodzącego należy skontaktować się z odpowiednim działem specjalistycznym MTU. TIM-ID: 0000052845-001 A001061/36Z 01/2015 Płyny chłodzące 27

5.3 Wymogi dotyczące świeżej wody Do przygotowania płynu chłodzącego można używać tylko czystej wody w wartościach podanych w poniższych tabelach. Jeśli wartości graniczne wody zostaną przekroczone, twardość wzgl. zawartość soli można zmniejszyć poprzez dolanie wody odsolonej. Przygotowywanie rozwodnionych środków antykorozyjnych oraz środków chroniących przed korozją i zamarzaniem: Składnik Minimum Maksimum Suma berylowców *) (twardość wody) 0 mmol/l 0 d Wartość ph w temp. 20 C 6,5 8,0 Jony chlorków Jony siarczanów Suma anionów Bakterie Grzyby, drożdże Tabela 14: są niedopuszczalne! *) Typowe oznaczenia twardości wody w różnych krajach: 1mmol/l = 5,6 d = 100 mg/kg CaCO ³ 1 d = 17,9 mg/kg CaCO ³, twardość (USA) 1 d = 1,79 twardość (Francja) 1 d = 1,25 twardość (Anglia) 2,7 mmol/l 15 d 100 mg/l 100 mg/l 200 mg/l 10 3 KBE (jednostki tworzące kolonie) Przygotowywanie emulgowalnych środków chroniących przed korozją: Składnik Minimum Maksimum Suma berylowców *) (twardość wody) 0,36 mmol/l 2 d Wartość ph w temp. 20 C 7,0 8,0 Jony chlorków Jony siarczanów Suma anionów Bakterie Grzyby, drożdże są niedopuszczalne! 1,8 mmol/l 10 d 100 mg/l 100 mg/l 200 mg/l 10 3 KBE (jednostki tworzące kolonie) Tabela 15: *) Typowe oznaczenia twardości wody w różnych krajach: 1mmol/l = 5,6 d = 100 mg/kg CaCO ³ 1 d = 17,9 mg/kg CaCO ³, twardość (USA) 1 d = 1,79 twardość (Francja) 1 d = 1,25 twardość (Anglia) TIM-ID: 0000018571-005 Zbyt miękka woda prowadzi do powstawania piany i przed zastosowaniem musi zostać utwardzona poprzez dodanie twardej wody. Zbyt twarda woda wpływa negatywnie na stabilność emulsji ze skutkiem zintensyfikowanego wydzielania oleju oraz tworzenia osadów w układzie. Dlatego też zbyt twardą wodę należy zmiękczyć za pomocą dodania miękkiej wody. 28 Płyny chłodzące A001061/36Z 01/2015