Spis treści Od Autora........................................... 9 Wstęp.............................................. 11 CZĘŚĆ I NIEZBĘDNA NAPRAWA LIBERALIZMU.............. 15 1. TOKSYCZNA EKONOMIA AKADEMICKA........... 17 1.1. Toksyczne aktywa banków to nie największy kłopot...... 17 1.2. Obalanie monopolu establishmentu akademickiego....... 19 1.3. Co z toksyczną zawartością polskiej ekonomii?.......... 20 2. DOKTRYNA I IDEOLOGIA NEOLIBERALIZMU ZNIEKSZTAŁCA LIBERALIZM ADAMA SMITHA..... 23 2.1. Swoboda naturalna nie do naruszania................. 24 2.2. Można zagalopować się, porzucając liberalizm zamiast neoliberalizmu................................... 26 3. SAMOREGULACJA RYNKU I TERAPIE ANTYKRYZYSOWE W SKALI MIĘDZYNARODOWEJ.. 30 3.1. Mechanizm samoregulacji rynku i jego miejsca wrażliwe........................................ 30 3.2. Doświadczenia historyczne w neutralizowaniu tendencji kryzysowych..................................... 32 3.3. Współczesne źródła kryzysogenne w gospodarce rynkowej.. 36 3.4. Diagnozy i terapie antykryzysowe.................... 39 4. KRYZYSOGENNE DYSFUNKCJE PAŃSTWA I RYNKU ORAZ MOŻLIWOŚCI ICH ELIMINOWANIA......... 46 5
SPIS TREŚCI 4.1. Koncepcja gospodarki bezrynkowej................... 47 4.2. Koncepcja gospodarki rynkowej bez interwencjonizmu państwa........................................ 48 4.3. Zakres interwencjonizmu niezbędnego i sposób jego realizacji........................................ 52 4.4. Usuwanie dysfunkcji i ich skutków................... 58 5. DEFORMACJE GIEŁDOWE I WALUTOWE JAKO USUWALNE ŹRÓDŁA KRYZYSU FINANSOWEGO.... 62 5.1. Odwracalne monopole giełdowe..................... 62 5.2. Spekulacje walutowe.............................. 65 6. MODEL DOSKONAŁEJ SPEKULACJI WOLNORYNKOWEJ............................. 67 6.1. Komu najbardziej dokuczyli spekulanci?............... 67 6.2. Konkurencja między spekulantami.................... 68 6.3. Zahaczenie modelu spekulacji o ideę solidaryzmu społecznego..................................... 70 7. UCIECZKA OD PRZYSZŁEGO KRYZYSU ŚWIATOWEGO................................. 72 7.1. Podmioty odpowiedzialne za kryzys................... 72 7.2. Państwo i rynek oraz dogmat samoregulacji gospodarki jako całości.......................................... 75 7.3. Nieusuwalne czynniki kryzysogenne i sposoby ich neutralizacji..................................... 81 7.4. Możliwości usunięcia deformacji giełdowych............ 84 7.5. Jaki interwencjonizm źródłem kryzysu?................ 87 7.6. Scenariusze prognostyczne.......................... 92 CZĘŚĆ II NEOLIBERALIZM JAKO PODSTAWA TRANSFOR MACJI USTROJOWEJ W POLSCE............................ 95 8. WARUNKI USTROJOWE I PODSTAWY DOKTRYNAL NE TRANSFORMACJI W POLSCE...... 97 6
SPIS TREŚCI 8.1. Charakter zmian systemowych w całym regionie........ 97 8.2. Zmiany ustrojowe w Polsce......................... 99 8.3. Dwa dołki pod komunizmem wykopane przez PZPR.... 101 8.4. Solidarność w roli siły społecznej kreującej nowy ustrój........................................... 102 8.5. Solidarność a demokracja......................... 105 8.6. Wychodzenie z postkomunizmu sztuką niełatwą......... 109 8.7. Polska szkoła ekonomii medialnej i jej twórczość doktrynalna...................................... 111 8.8. Mechanizm rynkowy własnej konstrukcji............... 115 8.9. Lepsi od Amerykanów............................. 121 8.10. Wnioski prognostyczne............................. 122 9. USTROJOWE I FINANSOWE GRY LECHA WAŁĘSY W PROCESIE TRANSFORMACJI................... 125 9.1. Czy można mówić o uzurpacji władzy L. Wałęsy?........ 126 9.2. Czy są przesłanki wskazujące na podstęp polityczny?..... 128 9.3. Finansowo-ustrojowy tandem Wałęsa Balcerowicz....... 130 9.4. Czy wyjaśnienia Wałęsy obalają przesłanki wskazujące na podstęp?..................................... 132 9.5. Nowa gra....................................... 135 9.6. Delegitymizacja na finiszu zmagań ustrojowych.......... 135 10. SUWERENNOŚĆ PAŃSTWA W WARUNKACH INTEGRACJI.................................... 139 10.1. Współczesne definicje suwerenności i ponadnarodowości... 139 10.2. Prezydencki unik w sprawie suwerenności w interesie Rzeczypospolitej.................................. 141 10.3. Suwerenność jako balast............................ 143 10.4. Suwerenność w lepsze ręce......................... 145 10.5. Konkluzje....................................... 147 11. AKCESJA POLSKI DO STREFY EURO W ŚWIETLE POTENCJALNYCH ZMIAN NA ŚWIATOWYM RYNKU WALUTOWYM.................................. 149 11.1. Pozycja dolara i euro w gospodarce światowej........... 149 7
SPIS TREŚCI 11.2. Zmiany światowego systemu walutowego i ich wpływ na akcesję Polski do strefy euro...................... 152 11.3. Kwestia przygotowania Polski do wprowadzenia euro..... 156 12. NEOLIBERALIZM PODKOPAŁ GOSPODARKĘ ŚWIATOWĄ I NASZĄ............................ 162 12.1. Pretensje o przeszłość czy uzasadnione?.............. 163 12.2. Obawy o przyszłość czy wyolbrzymione?............. 165 12.3. Neoliberalne fundamenty ustrojowe kruszeją........... 167 12.4. Jak naprawiać nasz kapitalizm?....................... 168 12.5. Czy nie lepiej wrócić do idei klasycznego liberalizmu?.... 170 13. NIE PUDROWAĆ ZWYRODNIAŁYCH RYNKÓW..... 173 13.1. Angela Merkel jak Róża Luksemburg.................. 174 13.2. Szacunek dla państwa.............................. 175 13.3. Nie ma jednego rynku............................. 176 13.4. Prawo suwerena.................................. 177 ANEKS A1. Model operacyjny mnożnika w gospodarce otwartej i wyniki badań reakcji mnożnikowej........................... 181 A2. Model szybkiej denacjonalizacji....................... 195 A3. Memoriał zespołu badawczego do partii politycznych pt. Nowe źródła polskiego kryzysu...................... 205 Prognostic extract...................................... 215 Bibliografia........................................... 225 Indeks nazwisk........................................ 229
Od Autora W poprzednim ustroju, zgodnie z życzeniem Marksa i wolą partii rządzącej, samo pojęcie mechanizmu rynkowego było na indeksie. Ci, którzy byli przeciwnikami komunizmu, walczyli o przywrócenie ustroju z gospodarką wolnorynkową. Wprowadzenie wolnego rynku zaoferował upadający reżim komunistyczny, a końcowy rezultat tego przedsięwzięcia objawił się w postaci dokuczliwej hiperinflacji. Na szczęście nie zniechęciło to polskiego społeczeństwa do idei oparcia nowego systemu gospodarczego na zasadach wolnorynkowych. Z czasem pojawiło się niezadowolenie społeczeństwa z powodu niewystarczającego w nowym ustroju spełnienia oczekiwań dotyczących demokracji i sprawiedliwości. Media umacniały w społeczeństwie, zwłaszcza wśród młodego pokolenia, nawet ze znaczną przesadą, wiarę w mechanizm samoregulacji rynkowej. Moim zamiarem nie jest podważanie tej wiary ani namawianie Czytelnika do porzucenia idei liberalizmu gospodarczego. Za niezbędną uważam natomiast obronę gospodarki rynkowej przed deformowaniem mechanizmów samoregulacji zarówno rynków krajowych, jak i międzynarodowych oraz przed generowaniem wadliwego interwencjonizmu państw. Z obu tych niedomagań, tj. deformacji rynków i dysfunkcji państwa, powstających na gruncie wadliwości koncepcji makroekonomicznych oraz opartych na tych koncepcjach 9
OD AUTORA założeniach polityczno-gospodarczych, wyłaniają się czynniki kryzysogenne. Stanowią one poważne zagrożenia dla państw oraz całej gospodarki światowej i sfery polityki międzynarodowej w związku z prawdopodobnym przeniesieniem się w przyszłość, jeśli nie wszystkich, to części czynników kryzysogennych, które powinny być usuwane, a w szczególnych przypadkach neutralizowane. Byłoby najlepiej, aby te czynniki zostały dostrzeżone i poddane odpowiednim działaniom rządów w sposób skoordynowany w skali międzynarodowej. Chciałbym, aby ta praca w możliwie największym zakresie przyczyniła się do takiego rezultatu. Marian Guzek