WPROWADZENIE DO GOSPODARKI I EKONOMII - słowniczek podstawowych pojęć abstrakcja rodzaj postępowania badawczego w ekonomii, które polega na upraszczaniu rzeczywistości gospodarczej przez eliminowanie mało istotnych zjawisk, a koncentrowaniu uwagi na badanych elementach i relacjach specyficznych w danych warunkach. alokacja rozdział środków między różne konkurujące cele. autarkia jest to system gospodarczy oparty na samowystarczalności gospodarczej. Udział handlu zagranicznego jest mały lub bardzo znikomy. ceteris paribus zasada oznaczająca, że wszystkie pozostałe wielkości, oprócz analizowanych, nie zmieniają się. Założenie upraszczające przyjmuje się po to, aby uchwycić podstawowe zależności i uzyskać przejrzysty obraz badanej rzeczywistości. czynniki produkcji elementy, na których opiera się każdy proces gospodarczy. Należą do nich praca, ziemia i kapitał. Za czynnik produkcji uważa się również przedsiębiorczość jako cechę przedsiębiorców (właścicieli) i organizatorów (kierowników), którzy podejmują decyzje i ryzyko w zakresie wykorzystania czynników wytwórczych. dedukcja rodzaj wnioskowania polegający na formułowaniu wniosków wynikających z przesłanek (od ogółu do szczegółu) dobra środki materialne zaspokajające potrzeby ludzkie, które dzielą się na dobra wolne i materialne (ekonomiczne). dobra ekonomiczne są wynikiem działalności gospodarczej człowieka i występują w ilości ograniczonej w stosunku do ludzkich potrzeb. dobra konsumpcyjne zaspokajają potrzeby człowieka w sposób bezpośredni. dobra produkcyjne zaspokajają potrzeby człowieka w sposób pośredni i służą do wytwarzania innych dóbr. dobra wolne występują w przyrodzie w ilości nieograniczonej w stosunku do ludzkich potrzeb. ekonomia to nauka zajmująca się badaniem zachowywania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób wykorzystane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. ekonomia normatywna zajmuje się oceną zjawisk i procesów gospodarczych wg wartości i norm etycznych. ekonomia pozytywna zajmuje się opisywaniem i wyjaśnianiem zjawisk i procesów gospodarczych. firma patrz: przedsiębiorstwo. gospodarka centralnie planowana to taka gospodarka, w której o tym co, jak i dla kogo produkować decyduje rząd. gospodarka mieszana ma cechy gospodarki rynkowej i centralnie planowanej. gospodarka rynkowa to gospodarka, w której działa mechanizm rynkowy i tylko on dokonuje alokacji zasobów. gospodarka tradycyjna (naturalna) jej podstawą są zwyczaje i tradycja. Nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb producentów.
gospodarowanie działalność gospodarcza ludzi, na którą składają się procesy produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji. gospodarstwo domowe podmiot gospodarczy po stronie konsumpcji, który tworzy grupa ludzi grupa ludzi żyjąca razem i zaspokajająca wspólnie część swoich potrzeb. indukcja rodzaj wnioskowania polegający na wyprowadzaniu wniosków ogólnych z przesłanek, które są indywidualnymi przypadkami tych wniosków (od szczegółu do ogółu). kapitał - obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, urządzenia, środki transportu, narzędzia, zapasy produktów (k. fizyczny) oraz różnego rodzaju środki finansowe tj. środki pieniężne i papiery wartościowe (k. finansowy). kategorie ekonomiczne abstrakcyjne pojęcia, wyrażające ogólne własności różnych elementów i aspektów gospodarowania. konsumpcja to proces zużywania dóbr i usług w celu zaspokajania potrzeb. koszt alternatywny to możliwość z której zrezygnowano przy dokonywaniu konkretnego wyboru. krzywa możliwości produkcyjnych (krzywa transformacji produktu) przedstawia najlepsze, możliwą do wytworzenia strukturę produkcji przy nie zmienionych zasobach czynników produkcji. makroekonomia zajmuje się problemami funkcjonowania gospodarki jako całości m.in. dochodem narodowym, inflacją, bezrobociem, bilansem handlowym i płatniczym kraju oraz jego rozwojem gospodarczym. Makroekonomia kładzie nacisk na niezbędność ingerencji państwa, której celem jest lepsze wykorzystanie zdolności produkcyjnych, zmniejszenie rozmiarów bezrobocia, obniżenia stopy inflacji oraz zmniejszenia rozpiętości w podziale dochodów. mikroekonomia zajmuje się badaniem poszczególnych rynków funkcjonujących w ramach danej gospodarki. Patrzy na gospodarkę przez pryzmat pojedynczych podmiotów gospodarczych, przedsiębiorców i gospodarstwa domowe, z punku widzenia maksymalizacji ich korzyści. model ekonomiczny to uproszczony obraz rzeczywistości budowany po to, aby uchwycić podstawowe zależności występujące w badanej rzeczywistości gospodarczej. Modele mogą być przedstawione w postaci twierdzeń słownych tablic i wykresów. podział pracy jest związany ze specjalizacją pracy. Polega na podziale produkcji na części i przydzieleniu wyspecjalizowanych zadań poszczególnym pracownikom. polityka gospodarcza to działalność państwa lub innego organu publicznego, mająca na celu osiągnięcie konkretnych celów społecznoekonomicznych w określonych warunkach i określonym czasie. potrzeba jest to stan napięcia, w którym znajduje się człowiek i który pobudza organizm do działania. praca jest to świadoma i celowa działalność człowieka polegająca na wytwarzaniu dóbr i usług. prawa ekonomiczne ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi, wykryte i opisane.
produkcja działalność ludzka, polegająca na przystosowaniu zasobów i sił przyrody w celu wytwarzania dóbr. produkt dobra, które otrzymuje się w efekcie działalności produkcyjnej. prywatyzacja sprzedaż lub przekazanie w ręce prywatne przedsiębiorstw państwowych. przedmioty pracy dobra, na które człowiek oddziałuje środkami pracy w procesie pracy, co zmienia i przekształca. przedsiębiorstwo to jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem terytorialnym, ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym, wykorzystująca czynniki produkcji do wytwarzania dóbr. redukcja - rodzaj wnioskowania polegający na uzasadnieniu przesłanek na podstawie wynikających z nich wniosków (weryfikacja) rzadkość to pojęcie, które wynika z luki między ilością dóbr i usług oraz ograniczona możliwością ich wytworzenia, a nieograniczona ilością ludzkich potrzeb. rząd jeden z podmiotów gospodarujących w państwie, którego funkcja jest kierowanie gospodarką. siły wytwórcze społeczeństwa to rzeczowe czynniki niezbędne do przekształcania przyrody oraz ludzie z określonym zasobem wiedzy, umiejętności i doświadczenia produkcyjnego. środki pracy przedmioty, za pomocą których człowiek oddziałuje na przyrodę (przedmioty pracy). środki produkcji to przedmioty pracy i środki pracy, czyli materialne składniki produkcji. teorie ekonomiczne stale powtarzające się związki i zależności między kategoriami ekonomicznymi. Teorie ekonomiczne usiłują objaśnić, interpretować rzeczywistość gospodarczą. Dostarczają ogólnego obrazu procesu i zjawisk gospodarczych. W obrazie tym eksponuje się to, co w danych warunkach jest typowe i istotne. transformacja gospodarki proces przechodzenia od gospodarki nakazoworozdzielczej i systemu autorytarnego do gospodarki rynkowej i rządów demokratycznych. usługi działalność polegająca na zaspokajaniu potrzeb ludzkich, ale nie wytwarzająca nowych dóbr materialnych. usługi materialne naprawy, remonty, konserwacje, łączność, transport, handel. usługi niematerialne nauka, oświata, kultura i sztuka, administracja państwowa, ochrona porządku publicznego, ochrona zdrowia, opieka społeczna, finanse i ubezpieczenia. wymiana jest ogniwem w procesie gospodarowania i warunkiem, aby wyprodukowane dobro lub usługa zostały skonsumowane. Jest to przekazanie dobra przez sprzedawcę kupującemu po uzgodnionej cenie. zasada racjonalnego gospodarowania polega na dokonywaniu najbardziej korzystnych wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów społeczno-gospodarczych oraz środków i metod do realizacji tych celów. Zasada ta może być ujmowana jako zasada największego efektu przy danym nakładzie lub jako zasada najmniejszego nakładu środków do osiągnięcia danego efektu.
ziemia obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne: ziemię uprawną, grunty pod zabudowę, tereny rekreacyjne, bogactwa naturalne, drogi, lasy, wody. FUNKCJONOWANIE RYNKU słowniczek podstawowych pojęć cena wartość towaru wyrażona w pieniądzu. cena maksymalna to cena, powyżej której dane dobro nie może być sprzedawane. Ustalana jest przez rząd w celu ochrony konsumenta, aby zapewnić mu dostępność do tego dobra. Wywołuje niedobór rynkowy. cena minimalna to cena, poniżej której dane dobro nie może być sprzedawane. Ustalana przez rząd w celu ochrony producenta, aby zapewnić mu opłacalność produkcji. Wywołuje na rynku nadwyżkę rynkową. cena równowagi jest cena, przy której wielkość popytu równa się wielkości podaży. cenowa elastyczność popytu mierzy zmiany wielkości popytu na dane dobro wywołane zmianami ceny tego dobra. dochód nominalny wyrażony w jednostkach pieniężnych, nie uwzględnia zmiany poziomu cen. dochodowa elastyczność popytu mierzy zmianę wielkości popytu na dane dobro spowodowane zmianą dochodów gospodarstw domowych. dochód realny wyraża to, co można nabyć za dany dochód nominalny przy obecnym poziomie cen. efekt dochodowy - polega na tym, że zmiana ceny wpływa na zmianę dochodów realnych. Jest silniejszy wtedy, im większy jest udział dobra, którego cena się zmieniła w wydatkach konsumenta. efekt substytucyjny polega na tym, że zmiana ceny danego dobra zmienia relację jego ceny do cen pozostałych dóbr, co powoduje substytucję, tzn. że dobra droższe zastępowane są relatywnie tańszymi substytutami. efekt Veblena cena rośnie to wielkość popytu rośnie. Dotyczy to popytu na tzw. dobra prestiżowe i konsumentów o wysokich dochodach. Wzrost konsumpcji tych dóbr świadczy o statusie materialnym konsumenta. elastyczność podaży mierzy zmianę wielkości podaży danego dobra wywołane zmianami jego ceny. ilość równowagi jest to odpowiadająca cenie równowagi ilość produktu oferowanego przez producenta i nabywanego przez konsumenta. konkurencja jest to proces, za pomocą którego uczestnicy rynku dążą do realizacji swych interesów, sprzedawcy maksymalizacji zysków a kupujący maksymalizacji korzyści z konsumpcji. konkurencja doskonała rodzaj rynku, na którym działa wielu sprzedawców i nabywców. Produkt oferowany przez sprzedawców jest jednorodny i żaden z uczestników rynku nie może wpływać na cenę, ponieważ ustala ją mechanizm rynkowy. konkurencja monopolistyczna rynek na którym działa wielu sprzedawców i nabywców. Produkt oferowany na rynku jest zróżnicowany i sprzedawcy konkurują ze sobą przy pomocy jakości, marki czy warunków sprzedaży.
krzywa podaży - jest graficzną interpretacją prawa podaży. Ma nachylenie dodatnie tzn. wyższym cenom odpowiadają większe ilości oferowanych dóbr, a niższym cenom mniejsze ilości. krzywa popytu jest graficzną interpretacją prawa popytu. Ma nachylenie ujemne tzn. wyższym cenom odpowiadają mniejsze ilości nabywanego dobra, a niższym cenom większe ilości. mechanizm rynkowy to całokształt zależności przyczynowo-skutkowych zachodzących między podstawowymi elementami rynku tzn. popytem, podażą i ceną. mieszana elastyczność popytu mierzy zmianę wielkości popytu jednego dobra spowodowaną zmianą ceny drugiego dobra. monopol rodzaj rynku, na którym działa jedna firma, będąca jednocześnie całą gałęzią przemysłu. nadwyżka to sytuacja na rynku, kiedy wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danej cenie panującej na rynku. niedobór to sytuacja na rynku, kiedy wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie panującej na rynku. oligopol rodzaj rynku, na którym produkcja i rynek zbytu został opanowany przez kilku przedsiębiorców. Najczęściej nie konkurują między sobą, lecz zawierają umowy, których celem jest wspólne postępowanie na rynku. paradoks Giffena cena rośnie to wielkość popytu na dobro też rośnie. Zjawisko to dotyczy dóbr podrzędnych ( ziemniaków, mąki, chleba, gorszych gatunków wędlin) i zaobserwować można je wśród konsumentów o niskich dochodach, których wydatki na żywność stanowią znaczną część budżetów domowego podaż jest to ilość dobra jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować do sprzedaży w danym czasie przy różnych poziomach cen. popyt jest to ilość dobra jaką nabywcy są gotowi kupić w określonym czasie przy różnych poziomach cen. prawo podaży - wzrost ceny dobra powoduje wzrost wielkości podaży, a spadek ceny spadek wielkości podaży, przy założeniu, że inne czynniki ceteris paribus. prawo popytu wzrost ceny dobra powoduje spadek wielkości popytu, a spadek ceny wzrost wielkości popytu, przy założeniu, że inne czynniki ceteris paribus. rynek ogół warunków ekonomicznych, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych między sprzedawcami a nabywcami. struktura rynku jest to sposób zorganizowania rynku z uwzględnieniem liczby sprzedających i kupujących oraz ich pozycji na rynku. wielkość podaży jest to ilość dobra, jaką producenci są gotowi sprzedać po danej cenie w danym czasie. wielkość popytu jest to ilość dobra, jaką konsumenci chcą i mogą kupić po danej cenie w danym czasie. wymiana jest to konieczny warunek istnienia rynku, która ma najczęściej formę towarowo- pieniężną. zmiana podaży występuje, gdy zmieniają się warunki na rynku nazywane determinantami podaży (np. ceny czynników wytwórczych, liczba producentów).
zmiana popytu występuje, gdy zmieniają się warunki na rynku nazywane determinantami popytu (np. dochody ludności, gusty, moda, ceny innych dóbr). zmiana wielkości podaży spowodowana jest zmianą ceny danego dobra (inne czynniki ceteris paribus) i na wykresie przedstawia się jako ruch po krzywej podaży. zmiana wielkości popytu spowodowana jest zmianą ceny danego dobra (inne czynniki ceteris paribus) i na wykresie przedstawia się jako ruch po krzywej popytu. DECYZJE KONSUMENTA słowniczek podstawowych pojęć efekt dochodowy to zmiana popytu konsumenta spowodowana przez zmianę dochodu realnego wywołaną zmianą ceny dobra. Konsument może kupić więcej jednostek dobra, tzn. wzrasta jego dochód realny. Może teraz przy danym dochodzie nominalnym przejść na wyższą krzywą obojętności. efekt naśladownictwa dotyczy pragnienia posiadania dobra dlatego, że mają go inni. efekt snoba wynika z pragnienia posiadania dobra, którego nie ma nikt, bądź ma go bardzo niewielu konsumentów. efekt substytucji to zmiana popytu konsumenta, która zachodzi pod wpływem zmiany relacji cen nabywanych dóbr. Konsument nabywa więcej jednostek dobra, którego cena została obniżona, a ograniczania zakupu innych dóbr (zastępuje inne dobra dobrem tańszym) gospodarstwo domowe to jednoosobowy lub wieloosobowy podmiot gospodarczy, działający w sferze konsumpcji, którego celem jest zaspokajanie potrzeb. konsument to osoba, która w celu zaspokojenia potrzeb nabywa dobra lub usługi, aby dzięki nim zaspokoić swoje potrzeby. krzywa obojętności to krzywa, której każdy punkt przedstawia różne kombinacje konsumpcji dające konsumentowi to samo zadowolenie, ten sam poziom użyteczności całkowitej. linia budżetowa (ścieżka cen) przedstawia najlepsze z możliwych koszyki dóbr, które są dostępne dla danego konsumenta dysponującego określonym dochodem. maksymalizacja użyteczności osiągana jest przez konsumenta, dzięki konsumpcji takiego zestawu konsumowanych dóbr, które dają mu możliwie największe zadowolenie. mapa obojętności (preferencji) zbiór krzywych obojętności, z których każda wyżej położona przedstawia wyższy poziom satysfakcji konsumenta. marginalna stopa substytucji (MSS) określa jaką ilość jednego dobra należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji drugiego dobra o jednostkę w sytuacji gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji. prawo malejącej marginalnej stopy substytucji oznacza, że przy danym poziomie zadowolenia z konsumpcji dwóch dóbr konsument skłonny jest poświęcić coraz to mniejsze ilości jednego dobra w zamian za dodatkowe ilości drugiego dobra.
prawo malejącej użyteczności krańcowej wraz ze wzrostem konsumowanej ilości dobra, przyrost zadowolenia konsumenta jest coraz mniejszy (I prawo Gossena). prawo wyrównywania się użyteczności krańcowej konsument osiąga punkt maksymalnej użyteczności (równowagi) szukając takiego zestawu dóbr (koszyka), w którym użyteczność krańcowa jednostki pieniężnej wydanej na jedno dobro zrówna się z użytecznością krańcową jednostki pieniężnej wydanej na inne dobro (II prawo Gossena). równowaga konsumenta jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności, który przedstawia optymalną kombinację dóbr osiągalną dla konsumenta. Oznacza to, że przy istniejących ograniczeniach (dochody i poziom cen) konsument osiągnął najwyższy poziom satysfakcji. użyteczność - to abstrakcyjna miara ludzkiego zadowolenia z konsumpcji. użyteczność całkowita łączna satysfakcja uzyskiwana przez konsumenta z konsumpcji wszystkich jednostek danego dobra. użyteczność krańcowa jest to przyrost użyteczności całkowitej otrzymanej dzięki konsumpcji kolejnej jednostki dobra lub usługi. TEORIA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA słowniczek podstawowych pojęć akcja to rodzaj papieru wartościowego stanowiący tytuł własności do części majątku spółki oraz do udziału w podziale zysku. akcjonariat pracowniczy to udział pracowników we własności spółki, będącej miejscem ich zatrudnienia. akt komercjalizacji to oświadczenie woli Skarbu Państwa dot. przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę. aktywa tym pojęciem określany jest dla celów księgowości majątek przedsiębiorstwa, zarówno trwały jak i obrotowy (stały i zmienny) aport wkład niepieniężny wnoszony przez wspólnika do spółki. bilans dokument zawierający zestawienie wartościowe na określony dzień majątku przedsiębiorstwa i źródeł jego finansowania (aktywa i pasywa). całkowity produkt - to całkowita ilość produktów wytworzonych określonym czasie w danej firmie. długi okres to taki okres, w którym nakłady na wszystkie czynniki zmieniają się, dlatego w nim mamy do czynienia tylko ze zmiennymi czynnikami produkcyjnymi. działalność gospodarcza - to zarobkowa działalność wydobywcza, wytwórcza, handlowa i usługowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. funkcja produkcji - zależność między wielkością produkcji, a ilością czynników wykorzystanych na jej uzyskanie. fuzja proces polegający na łączeniu się różnych podmiotów gospodarczych. izokoszta - przedstawia różne kombinacje pracy i kapitału, które mogą być sfinansowane danymi środkami pieniężnymi. izokwanta produkcji - jest to krzywa obrazująca jednakowy poziom produkcji przy różnych kombinacjach wykorzystywanych nakładów kapitału i pracy.
koszty całkowite - są sumą kosztów stałych i zmiennych. koszty księgowe - to faktycznie poniesione wydatki pieniężne związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, są zarejestrowane i wynikają z ewidencji księgowej. koszty stałe to takie, które nie zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji. koszty zmienne to takie, które zmieniają się wraz ze wzrostem lub spadkiem produkcji. krótki okres to przedział czasowy, w którym zatrudnienie niektórych czynników wytwórczych nie zmienia się wraz ze zmianami wielkości produkcji. krzywa produktu całkowitego - wyraża zależność wielkości produkcji od jednego ze zmiennych czynników produkcji. marginalne koszt informują o zmianie kosztów całkowitych pod wpływem zmiany produkcji. marginalny produkt - określa zmianę produktu całkowitego spowodowaną zmianą nakładu jednego ze zmiennych czynników produkcji. optimum ekonomiczne producenta jest wyznaczone przez punkt przecięcia krzywej przychodów marginalnych z kosztami marginalnymi i wskazuje wielkość produkcji maksymalizującej zysk lub minimalizującej stratę. optimum techniczne producenta jest wyznaczone przez punkt przecięcia krzywej marginalnych kosztów z krzywą przeciętnych kosztów całkowitych i wskazuje wielkość produkcji przy której producent produkuje po najniższych kosztach. optymalna kombinacja czynników produkcji - wskazuje najbardziej efektywne zatrudnienie czynników produkcji w danych warunkach, wyznaczone przez punkt styczności izokwanty z izokosztą. Polska Klasyfikacja Działalności jest hierarchicznie usystematyzowanym podziałem na odpowiednie kategorie wszystkich rodzajów działalności występujących w gospodarce narodowej. prawo malejącego produktu marginalnego (prawo malejących przychodów) - oznacza zmniejszanie się wielkości produktu marginalnego w wyniku powiększania nakładu jednego czynnika produkcji przy równocześnie niezmiennych innych czynnikach i niezmiennej technologii. producent - (przedsiębiorstwo, firma) na rynku jest podmiotem gospodarczym, który decyduje: co, jak, ile i dla kogo produkować. produkt przeciętny - jest to ilość produktu całkowitego przypadająca na jednostkę czynnika wytwórczego. próg rentowności punkt wyrównywania się przychodów całkowitych z kosztami całkowitymi, określany jako wielkość produkcji, przy której dochód ze sprzedaży pokrywa koszty wytworzenia. Wyznaczony metodą graficzną, to punkt przecięcia linii przedstawiającej przychody całkowite i koszty całkowite przeciętne koszty całkowite pokazują, jaka część kosztu całkowitego została poniesiona na jednostkę produkcji. przeciętne koszty stałe pokazują, jaka część kosztu stałego została poniesiona na jednostkę produkcji.
przeciętne koszty zmienne pokazują, jaka część kosztu zmiennego została poniesiona na jednostkę produkcji. przedsiębiorstwo - to organizacja decydująca zatrudnieniu czynników wytwórczych, sposobie produkcji, czyli zastosowaniu technologii produkcji, która pozwoli osiągnąć korzyści ekonomiczne z podjętej działalności gospodarczej. przedsiębiorstwo państwowe - jest samodzielnym, samorządnym i samofinansującym się podmiotem posiadającym osobowość prawną. przychody całkowite to iloczyn ceny i ilości sprzedanych produktów. przychody marginalne to zmiana przychodów całkowitych pod wpływem zmiany ilości sprzedanych produktów. spółdzielnia - jest dobrowolnym zrzeszeniem nie ograniczonej liczby osób, która w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą. spółka - jest umownym związkiem osób (wspólników) wspólników lub ich kapitałów w celu prowadzenia działalności gospodarczej. stałe czynniki produkcji - nie zmieniają swoich rozmiarów wraz ze zmianami wielkości produkcji. zmienne czynniki produkcji - zmieniają się wraz ze zmianami wielkości produkcji. zysk ekonomiczny - to różnica między przychodem całkowitym a całkowitym kosztem ekonomicznym, w skład którego wchodzą oprócz wydatków pieniężnych koszty alternatywne pracy i kapitału właściciela firmy. zysk księgowy - to różnica między przychodem całkowitym a całkowitym kosztem księgowym, na który składają się wszystkie wydatki pieniężne poniesione na wytworzenie sprzedanej produkcji. FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA W RÓŻNYCH STRUKTURACH RYNKOWYCH słowniczek podstawowych pojęć bariera wejścia dotyczy swobody wejścia na rynek, ograniczenie, które zniechęca potencjalnych konkurentów do wejścia. Bariery zależą od struktury rynkowej. cena monopolowa cena odpowiadająca wielkości produkcji, przy której monopolista maksymalizuje zyski i zależy od popytu rynkowego. cenobiorca to firma doskonale konkurencyjna, która musi do9stosować swoja cenę do zmiany cen na rynku, sama nie ma wpływu na cenę. cenodawca (cenotwórca) to firma która może określać cenę swojego produktu, dzięki posiadanej sile monopolowej. dyskryminacja cenowa sytuacja mająca miejsce w monopolu, kiedy firma różnicuje ceny dla nabywców. dupopl to szczególny przypadek oligopolu, na którym działa dwóch producentów. efektywność ekonomiczna oznacza, że zostały osiągnięte najniższe z możliwych koszty produkcji. fuzja przedsiębiorstw łączenie się przedsiębiorstw w celu zdobycia pozycji monopolistycznej.
jednorodny produkt (homogeniczny) produkt, który ma dokładnie te same cech co produkty produkowane przez innych producentów. kartel jest to porozumienie przedsiębiorców, dotycząca wspólnej polityki ustalania cen, podziału rynków zbytu, rozmiarów produkcji czy planów inwestycyjnych. Porozumienie to obejmuje przedsiębiorstwa należące do tej samej branży. koncern forma koncentracji przedsiębiorstw, opartej na więzi produkcyjnej. W zależności od powiązań zrzeszonych przedsiębiorstw wyróżnia się koncerny pionowe (powiązane technologicznie) i poziome (działające na tym samym rynku lub pokrewnym). konkurencja cenowa to rywalizacja miedzy firmami, która prowadzi do obniżania ceny produktu w celu pozyskania nabywców. konkurencja doskonała model rynku, na którym przedsiębiorca nie ma wpływu na kształtującą się cenę rynkową produktu. konkurencja niecenowa konkurencja między firmami, która obejmuje wszystkie z wyjątkiem ceny elementy marketingu (produkt, cena, dystrybucja i promocja) konkurencja niedoskonała modele rynku, których podstawową cechą jest możliwość kształtowania ceny rynkowej produktu. konkurencja monopolistyczna model rynku, na którym działa wielu producentów, którzy wytwarzają zróżnicowane produkty monopol dyskryminujący firma stosuje różne ceny dla nabywców monopol niedyskryminujący firma sprzedaje swoje produkty wszystkim nabywcom po jednakowej cenie. monopol czysty (pełny) sytuacja na rynku, która polega na istnieniu w danej gałęzi tylko jednego przedsiębiorstwa, wytwarzającego produkt nie posiadający substytutów. oligopol forma rynku, której cechą jest współistnienie na rynku niewielkiej liczby przedsiębiorstw, które opanowały rynek danego produktu próg rentowności wielkość produkcji przy której koszt całkowity równa się przychodowi całkowitemu. Przy tej wielkości produkcji firma osiąga zysk zerowy. syndykat jest wyższą formą umowy kartelowej i dotyczy prowadzenia wspólnej polityki sprzedaży i zakupów surowców i materiałów. trust jest to forma koncentracji przedsiębiorstw, która prowadzi do utraty samodzielności gospodarczej i prawną. Przedsiębiorstwa przechodzą pod wspólny zarząd i otrzymują udziały w zyskach w zależności od wniesionego kapitału. współczynnik koncentracji przedstawia stopień kontroli, jaką mała ilość firm posiada nad rynkiem. zróżnicowany produkt produkt, który przez nabywcę jest postrzegany jako mniej lub bardziej odmienny od innych produktów zaspokajających tę samą potrzebę.