Rok akademicki:2017/2018 Studia magisterskie Kierunek: Analityka medyczna Przedmiot: IMMUNOLOGIA Z IMMUNOPATOLOGIĄ Rok III Semestr V Wykłady 45 godzin Ćwiczenia 30 godzin Seminaria 15 godzin Forma zaliczenia: Egzamin praktyczny i teoretyczny Tematyka wykładów: 1. Budowa i funkcje układu odpornościowego: 1.1. Narządy limfatyczne centralne i obwodowe. 1.2. Naczynia limfatyczne. 1.3. Układ odpornościowy błon śluzowych. 1.4. Układ odpornościowy skóry. 1.5. Ontogeneza i starzenie się układu odpornościowego. 2. Komórki układu odpornościowego: 2.1. Limfocyty: 2.1.1. Rola limfocytów. 2.1.2. Dojrzewanie limfocytów B. 2.1.3. Dojrzewanie limfocytów T. 2.1.4. Populacje i subpopulacje limfocytów. 2.1.5. Krążenie limfocytów. 2.2. Komórki prezentujące antygen. 2.3. Granulocyty i monocyty. 3. Odporność nieswoista: 3.1. Układ dopełniacza: 3.2. Fagocytoza: 4. Główny układ zgodności tkankowej (MHC): 4.1. Rola układu MHC. 4.2. Budowa i rola cząsteczek MHC klasy I i klasy II. 4.3. Główny układ zgodności tkankowej człowieka (HLA). 4.4. Powiązania między układem HLA i chorobami.
5. Antygeny: 5.1. Immunogenność i antygenowość. 5.2. Rodzaje antygenów. 5.3. Epitopy antygenowe. 6. Przeciwciała: 6.1. Budowa molekularna przeciwciał 6.2. Rola fragmentu Fab przeciwciał. 6.3. Rola fragmentu Fc przeciwciał. 6.4. Heterogenność immunoglobulin. 6.5. Właściwości fizykochemiczne i biologiczne poszczególnych klas immunoglobulin. 6.6. Powstawanie przeciwciał. 7. Mechanizmy odpowiedzi immunologicznej typu humoralnego: 7.1. Prezentacja antygenu limfocytom B. 7.2. Dynamika wytwarzania przeciwciał. 7.3. Pamięć immunologiczna. 8. Mechanizmy odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego: 8.1. Prezentacja antygenów limfocytom T 8.2. Cytotoksyczność komórek NK. 8.3. Komórki LAK. 8.4. Cytotoksyczność zależna od przeciwciał (ADCC). 8.5. Mechanizmy cytotoksyczności limfocytów. 9. Tolerancja immunologiczna: 9.1. Mechanizmy zapewniające autotolerancję. 9.2. Kinetyka tolerancji na poziomie limfocytów T i B. 9.3. Znaczenie tolerancji. 10. Cytokiny: 11. Odporność: 11.1. Przeciwwirusowa. 11.2. Przeciwbakteryjna. 11.3. Przeciwgrzybicza. 11.4. Na inwazje pierwotniaków i robaków. 2
12. Zapalenie: 12.1. Mechanizm reakcji zapalnej. 12.2. Ostra faza zapalenia. 12.3. Przewlekła faza zapalenia. 13. Immunologia rozrodu: 13.1. Antygeny plemnikowe. 13.2. Tolerancja osobników płci żeńskiej wobec antygenów plemnikowych. 13.3. Immunologia jajnika. 13.4. Immunologiczne podstawy niepłodności żeńskiej i męskiej. 13.5. Odpowiedz immunologiczna w ciąży. 14. Immunologia transplantacyjna: 14.1. Rodzaje przeszczepów. 14.2. Odpowiedz immunologiczna na antygeny przeszczepu. 14.3. Czynniki wpływające na losy przeszczepionego narządu. 14.4. Przeszczepianie szpiku kostnego. 14.5. Zapobieganie odrzucaniu przeszczepu. 15. Nadwrażliwości: 15.1. Reakcje nadwrażliwości typu I. 15.2. Reakcje cytotoksyczne (typ II). 15.3. Reakcje z udziałem kompleksów immunologicznych (typ III). 15.4. Reakcje z dominacją odpowiedzi typu komórkowego (IV). 16. Autoimmunozacja: 16.1. Mechanizmy zapewniające tolerancję na własne antygeny. 16.2. Czynniki prowadzące do zniesienia autotolerancji. 16.3. Choroby autoimmunizacyjne. 16.4. Terapia chorób autoimmunizacyjnych. 17. Pierwotne i wtórne niedobory odporności. 18. Immunologia nowotworów: 18.1. Antygeny związane z nowotworem. 18.2. Mechanizmy efektorowe odpowiedzi na komórki nowotworowe. 18.3. Mechanizmy immunologiczne ułatwiające rozwój procesu nowotworowego. 18.4. Immunoterapia nowotworów. 3
19. Immunoterapia i immunoprofilaktyka: 19.1. Szczepienia: 19.1.1. Antygeny stosowane jako szczepionki. 19.1.2. Skuteczność działania szczepionek. 19.1.3. Bezpieczeństwo szczepionek. 19.1.4. Immunizacja bierna. 20. Immunomodulacja: 20.1. Immunosupresja. 20.2. Immunostymulacja. Tematyka seminariów: 1. Organizacja pracowni immunologicznej. 2. Wprowadzenie podstawowych pojęć i definicji z zakresu budowy i funkcji układu odpornościowego. 3. Materiał biologiczny do badań immunologicznych. 4. Otrzymywanie surowic odpornościowych. 5. Otrzymywanie i zastosowanie przeciwciał monoklonalnych. 6. Typowanie antygenów zgodności tkankowej. 7. Diagnostyka chorób alergicznych. Tematyka ćwiczeń: 1. Aglutynacja: 1.1. Aglutynacja czynna i bierna. 1.2. Aglutynacja szkiełkowa i probówkowa. 2. Immunodyfuzja: 2.1. Immunodyfuzja probówkowa. 2.2. Immunodyfuzja szkiełkowa. 2.3. Zastosowanie immunodyfuzji. 3. Immunoelektroforeza: 3.1. Czynniki wpływające na przebieg immunoelektroforezy. 3.2. Odmiany immunoelektroforezy. 3.3. Immunofiksacja. 4. Elektroforeza pionowa. 4.1. Elektroforeza w żelu poliakrylamidowym. 4
4.2. Blotting. 5. Metody wykorzystywane do jakościowego i ilościowego oznaczania antygenów i przeciwciał: 5.1. Metody radioimmunologiczne. 5.2. Metody luminescencyjne. 5.3. Metody immunofluorescencyjne. 5.4. Metody immunoenzymatyczne. 5.5. Metody do oceny awidności i powinowactwa. 6. Izolacja komórek układu odpornościowego z materiału biologicznego: 6.1. Pobieranie i przygotowanie materiału biologicznego do izolacji komórek układu odpornościowego. 6.2. Metody izolacji. 6.3. Ocena żywotności wyizolowanych komórek. 6.4. Ocena gęstości wyizolowanych komórek. 7. Wykrywanie receptorów powierzchniowych komórek układu odpornościowego: 7.1. Metody immunomorfologiczne. 7.2. Cytometria przepływowa. 8. Ocena funkcji granulocytów i makrofagów: 8.1. Ocena zdolności komórek do chemotaksji. 8.2. Ocena zdolności komórek do adherencji. 8.3. Ocena zdolności komórek do fagocytozy. 8.4. Ocena wewnątrzkomórkowego metabolizmu fagocytów (test NBT). 9. Ocena reaktywności komórek w warunkach hodowli komórkowej in vitro: 9.1. Zasady prowadzenia hodowli komórkowej. 9.2. Kryteria oceny hodowli. 9.3. Podłoża hodowlane i suplementy do hodowli. 10. Zakażenia bakteryjne: 10.1. Immunodiagnostyka zakażeń wywołanych przez paciorkowce. 11. Immunodiagnostyka chorób autoimmunizacyjnych: 11.1. Typy autoprzeciwciał 11.2. Wykrywanie autoprzeciwciał. 12. Immunodiagnostyka niedoborów odporności: 12.1. Oznaczanie składowych dopełniacza. 5
12.2. Oznaczanie kompleksów immunologicznych. 12.3. Oznaczanie stężenia immunoglobulin i ich podklas. 13. Diagnostyka chorób alergicznych: 13.1. Oznaczanie całkowitego i swoistego IgE. 13.2. Ocena czynnościowa eozynofili i bazofili. Zalecane podręczniki: 1. Gołąb J., Jakóbisiak M., Lasek W., Stokłosa T.: Immunologia. PWN, Warszawa 2017. 2. Kowalski M. (red.): Immunologia kliniczna. Mediton Oficyna Wydawnicza, Łódz, 2000. 3. Kątnik-Prastowska I.: Immunochemia w biologii medycznej: metody laboratoryjne. PWN, Warszawa 2009. 4. Abbas A.K., Lichtman A.H., Pillai S. (red. wyd. pol. Jan Żeromski): Immunologia - funkcje i zaburzenia układu immunologicznego. Edra Urban & Partner, Wrocław 2015 5. Lasek W. : Immunologia: podstawowe zagadnienia I aktualności. PWN, Warszawa 2014 6. Male D., Brostoff J., Roth D.B., Roitt I. (red. wyd. pol. J. Żeromski): Immunologia, Elsevier Urban & Partner, Warszawa 2008. 7. Chapel H., Haeney M., Misbah S., Snowden M. (red. wyd. pol. G. Senatorski): Immunologia kliniczna. Czelej Lublin 2009. 8. Marcassa S., Terracciano L. (red. wyd. pol. W. Feleszko): Ilustrowany atlas immunologii. Polska 2014 9. 6