Strona1 Monika Płaziak Scenariusz zajęć edukacyjnych nr 1.5 Temat zajęć: Razem czy osobno? Problemy z podejmowaniem decyzji 1. Cele lekcji: Uczeń: zna elementy procesu decyzyjnego: sprecyzowania problemu, wyznaczenia celów, analizy zagadnienia, zgromadzenia informacji, rozważenia możliwości, wyboru wariantu, wykorzystania wariantu, zna wady i zalety podejmowanych decyzji indywidualnych i grupowych, podejmuje racjonalne decyzje, opierając się na posiadanych informacjach, ocenia skutki własnych działań. 2. Metody i techniki: dyskusja, pogadanka, ranking. 3. Środki dydaktyczne: tablica lub flipchart, kartki papieru, np. formatu A3 dla grup, wydruk zadania domowego dla każdego ucznia. 4. Typ lekcji: realizacja nowego materiału. 5. Formy organizacji pracy: praca zbiorowa i grupowa.
Strona2 6. Literatura, materiały źródłowe, strony internetowe: 1. Puchalska J., 1997, Potęga osobowości. Trafne decyzje, Świat Książki, Warszawa. 2. Strona internetowa Fundacji Młodzieżowej Przedsiębiorczości Ekonomia na co dzień http://ekonomia-na-co-dzien.junior.org.pl/pl (zakładka: Prezentacje, Etapy podejmowania decyzji; data odczytu: 09.05.2013). 7. Kontrola uczniów: Kontrola uczniów polega na: ocenie pracy uczniów w grupach. 8. Nawiązanie do lekcji: Nauczyciel rozpoczyna lekcję dyskusją z uczniami dotyczącą podejmowania decyzji. Zadaje uczniom pytania o to, w jaki sposób podejmują ważne decyzje, czy mają jakiś system, który im w tym pomaga, czy radzą się rodziców, znajomych, a może wzorują się na jakiś znanych osobach (autorytetach). 9. Przebieg lekcji: 1. Czynności organizacyjne. 2. Nauczyciel podaje temat, po czym rozpoczyna nawiązanie do lekcji. Następnie informuje uczniów, że można usprawnić proces decyzyjny, dzieląc go na kolejne etapy, które wypisuje na tablicy: 1 etap sprecyzuj problem, a następnie wyznacz sobie cel lub cele, 2 etap zanalizuj zagadnienie z różnych punktów widzenia, 3 etap zbierz informacje i pomyśl o rozmaitych możliwościach, 4 etap rozważ warianty i wybierz jeden z nich, 5 etap zdecyduj, jak najlepiej wykorzystać w praktyce wybrany wariant. Nauczyciel informuje uczniów, że do etapów procesu decyzyjnego będą nawiązywać kolejne części lekcji. 3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: W jaki sposób wyznaczać sobie cele?. Sugeruje, że cele można wyznaczać hierarchicznie. Aby uczniowie mogli przećwiczyć wyznaczanie celów, proponuje wspólne skonstruowanie piramidy celów, gdzie do celu zasadniczego znajdującego się na szczycie, prowadzą cele cząstkowe (metoda rankingu).
Strona3 4. Nauczyciel rysuje na tablicy piramidę celów. Jej cel zasadniczy to np. Chcę zostać właścicielem dużej pracowni graficznej. Uczniowie podają przykłady celów szczegółowych i je hierarchizują w czasie. Piramida pozostaje widoczna w klasie w ciągu całej lekcji, gdyż będzie wykorzystana w dalszym jej toku (przykład wypełnionej piramidy celów załącznik 1). 5. Kolejna część lekcji dotyczy analizy zagadnienia z różnych punktów widzenia. Nauczyciel może się posłużyć powyższym przykładem dotyczącym dochodzenia do wybranego celu zasadniczego, jakim jest zostanie właścicielem dużej pracowni graficznej. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, których liczba odpowiada liczbie celów cząstkowych określonych w wykonanej piramidzie celów. Każda grupa ma za zadanie rozpracować jeden z celów. Uczniowie powinni znaleźć jak najwięcej zalet (możliwości), a także wad (ograniczeń) dotyczących realizacji danego celu jako etapu prowadzącego do osiągnięcia celu zasadniczego i zapisać je w formie tabeli. Wyniki pracy w grupach są prezentowane na forum klas, kolejno według hierarchii omawianych celów (przykładowo wypełniona tabela załącznik 2). 6. Nauczyciel podkreśla znaczenie posiadania odpowiedniej liczby informacji potrzebnych do podjęcia decyzji. Im większy problem do rozwiązania, im decyzja bardziej może zaważyć na naszym życiu lub jej skutki mogą być dalekosiężne, tym więcej musi być kluczowych informacji i muszą być one dokładniejsze. Nauczyciel zadaje pytanie, jakie trzeba posiadać informacje, aby założyć własną pracownię graficzną i gdzie można je zdobyć. Uczniowie podają propozycje, które nauczyciel zapisuje na tablicy, np. w formie tabeli (przykładowo uzupełniona tabela koniecznych informacji i źródeł ich zdobycia załącznik 3).. 7. Następnie nauczyciel informuje uczniów, iż zdobycie wielu informacji może spowodować zmiany dotyczące ścieżki realizacji celu zasadniczego lub nawet zmianę samego celu. Kolejne ćwiczenie polega na pracy w grupach, mogą to być te same grupy, co poprzednio. Zadaniem uczniów jest stworzenie alternatywnej piramidy dojścia do celu zasadniczego Chcę zostać właścicielem dużej pracowni graficznej, a więc sformułowania na nowo celów cząstkowych. W efekcie istnieje możliwość zmiany celu zasadniczego (na przykład: Chcę pracować w dużej pracowni graficznej lub Chcę prowadzić jednoosobowe studio graficzne ). Uczniowie na arkuszach papieru A3 rysują w grupach alternatywne piramidy (przykłady alternatywnych piramid załącznik 1). Następnie podejmują decyzję, rozważając za i przeciw, która opcja dojścia na szczyt jest korzystniejsza: czy ta sugerowana na początku lekcji, czy ich alternatywa. Następnie każda z grup, prezentując swoją alternatywną piramidę, uzasadnia ostateczny wybór. 8. W ramach podsumowania pracy w grupach nauczyciel pyta uczniów o to, jak przebiegała ich praca w grupach, czy łatwo im było podjąć wspólną decyzję dotyczącą wyboru ostatecznej drogi na szczyt
Strona4 oraz wyznaczenia osoby, która będzie prezentować uzasadnienie wyboru. Ponadto nauczyciel zadaje pytania: Czy łatwiej jest podejmować decyzje wspólnie czy osobno? Które decyzje są trafniejsze podejmowane indywidualnie czy grupowo? Następnie nauczyciel przytacza wyniki badań uczonej Gayle Hill, na podstawie których stwierdzono, że grupa ma zazwyczaj lepsze wyniki niż jednostka, ale zdarza się, że są one gorsze niż najlepszego uczestnika grupy. 9. Na zakończenie lekcji nauczyciel wyświetla uczniom część prezentacji dotyczącej zalet i wad podejmowania decyzji indywidualnie i grupowo. Prezentacja pt. Etapy podejmowania decyzji znajduje się na stronie internetowej Fundacji Młodzieżowej Przedsiębiorczości Ekonomia na co dzień http://ekonomia-na-co-dzien.junior.org.pl. W przypadku braku czasu na prezentację, nauczyciel może zadać uczniom zapoznanie się z nią w ramach zadania domowego. Prezentacja jest wstępem do lekcji, zaplanowanej w formie treningu grupowego podejmowania decyzji, w ramach lekcji do dyspozycji nauczyciela 1.9. 10. Zadanie domowe: Zapoznaj się z fragmentem książki Potęga osobowości. Trafne decyzje, dotyczącej stylów podejmowania decyzji. Podaj przykłady z życia codziennego dotyczące wszystkich poszczególnych stylów, a następnie zastanów się, jaki styl podejmowania decyzji jest charakterystyczny dla Ciebie. Fragment książki załącznik 4.
Strona5 Załącznik 1 Przykładowo wypełniona piramida celów i jej alternatywne wersje
Strona6
Strona7 Załącznik 2 Przykład tabeli z analizą wybranego celu cząstkowego Cel cząstkowy: nr 3. Po studiach znaleźć pracę w dobrym studiu graficznym zalety (możliwości) Zdobycie doświadczenia zawodowego. Zapoznanie się z funkcjonowaniem firmy. Wyrobienie kontaktów zawodowych. Możliwość zarobkowania, a więc odłożenia funduszy w ramach gromadzenia kapitału na założenie własnej działalności. wady (ograniczenia) Stabilna praca może powodować brak motywacji do założenia własnej firmy. Zarobki mogą okazać się niewystarczające do zebrania kapitału na otwarcie własnej działalności. W związku z dużą liczbą obowiązków w pracy brak czasu na realizację przedsięwzięć związanych z założeniem własnej firmy. Zapoznanie się ze złożonością i problemami funkcjonowania firmy może zniechęcić do podjęcia ryzyka bycia właścicielem firmy. Załącznik 3 Przykłady koniecznych informacji i źródeł (miejsca) ich zdobycia, dotyczących założenia pracowni graficznej: Informacje Jak funkcjonuje pracownia graficzna: - czym zajmują się pracownicy? - co należy do obowiązków właściciela? - w jaki sposób zdobywa się zlecenia? - jakie koszty należy uwzględnić? Jak wygląda procedura założenia własnej firmy? Na czym polega prowadzenie własnej działalności gospodarczej? Źródła (miejsce) zdobycia informacji Rozmowa z właścicielem, odbycie stażu w takiej pracowni, kurs tworzenia biznesplanu. Urząd miasta (e-urząd). Kurs dotyczący prowadzenia działalności gospodarczej.
Załącznik 4 Fragment książki J. Puchalskiej pt. Potęga osobowości. Trafne decyzje (Świat Książki, Warszawa 1997, s. 72) 1. Zapoznaj się z fragmentem książki Potęga osobowości. Trafne decyzje, dotyczącej stylów podejmowania decyzji. Podaj przykłady z życia codziennego dotyczące wszystkich poszczególnych stylów, a następnie zastanów się, jaki styl podejmowania decyzji jest charakterystyczny dla Ciebie. Właśnie w pracy najwyraźniej można uświadomić sobie, jak duże znaczenie ma poznanie mechanizmów, które rządzą procesem podejmowania decyzji. Wybory nie są wyłączną domeną kierownictwa każdy pracownik musi podejmować i uzasadniać decyzje. Należy to do codziennych obowiązków. Na przykład, sekretarka musi decydować, jaki papier zamówić, który faks kupić, gdzie zorganizować zebranie, kogo wpuścić do dyrektora. Niezależnie od okoliczności umiejętność podejmowania szybkich decyzji stanowi nieodłączną część pracy i w znacznej mierze wpływa na przebieg kariery zawodowej. Dlatego też decyzje w pracy muszą być logiczne i starannie przemyślane. Style podejmowania decyzji Sposoby podejmowania decyzji w pracy można podzielić na sześć różnych kategorii. Większość ludzi stosuje wszystkie style w toku pracy, zależnie od zmieniających się okoliczności. Logiczny: Wszystkie możliwości brane pod uwagę, zanim wybierze się najlepszą. Odruchowy: Mało znaczące, codzienne decyzje podejmowane w sposób niemal automatyczny. Emocjonalny: Decyzje podejmowane na podstawie osobistych odczuć, pragnień, upodobań i uprzedzeń. Intuicyjny: Decyzje podejmowane wyłącznie na podstawie przeczuć. Niepewny: Decyzje podejmowane z ociąganiem i bez wyraźnego przekonania. Uległy: Decyzje podejmowane pod wpływem otoczenia, na przykład umotywowane myślą: To spodoba się dyrektorowi. Strona 8 Większość ludzi na ogół podejmuje starannie przemyślane, logiczne decyzje. Ważniejsze lub nieodwołalne decyzje wymagają więcej wysiłku. Badania dowiodły, że kiedy ludzie nie są w stanie podjąć decyzji wyłącznie na podstawie dostępnych informacji, stosują styl emocjonalny, wykorzystując własne reakcje intuicyjne. Metoda ta jest często stosowana, kiedy trzeba dokonać wyboru między dwoma kandydatami do pracy, którzy mają takie same kwalifikacje i doświadczenie zawodowe.