Miejsce na naklejk% z kodem szko$y dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z WIEDZY O SPO!ECZE"STWIE POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdaj#cego 1. Sprawd!, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 14 stron. Ewentualny brak zg"o# przewodnicz$cemu zespo"u nadzoruj$cego egzamin. 2. Arkusz zawiera dwie cz%#ci. Cz%#& pierwsza arkusza wymaga analizy materia"ów!ród"owych, a cz%#& druga napisania krótkiego wypracowania na jeden z podanych tematów. 3. Rozwi$zania zada' zamie#& w miejscu na to przeznaczonym. 4. Pisz czytelnie. U(ywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 5. Nie u(ywaj korektora. 6. B"%dne zapisy przekre#l. 7. Pami%taj, (e zapisy w brudnopisie nie podlegaj$ ocenie. 8. Wype"nij t% cz%#& karty odpowiedzi, któr$ koduje zdaj$cy. Nie wpisuj (adnych znaków w cz%#ci przeznaczonej dla egzaminatora. 9. Na karcie odpowiedzi wpisz swoj$ dat% urodzenia i PESEL. Zamaluj pola odpowiadaj$ce cyfrom numeru PESEL. B"%dne zaznaczenie otocz kó"kiem i zaznacz w"a#ciwe.!yczymy powodzenia! Wype$nia zdaj#cy przed rozpocz%ciem pracy MWO-R1A1P-052 ARKUSZ II MAJ ROK 2005 Za rozwi$zanie wszystkich zada' mo(na otrzyma& "$cznie 70 punktów tylko OKE Kraków, OKE Wroc$aw PESEL ZDAJ&CEGO KOD ZDAJ&CEGO
2 Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie Zadanie 26. (18 pkt) Przeczytaj zamieszczone poni(ej teksty i wykonaj podane polecenia, wykorzystuj$c równie( wiedz% poza!ród"ow$. A. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 roku, rozdzia" II, artyku" 35. 1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim nale#$cym do mniejszo%ci narodowych i etnicznych wolno%& zachowania i rozwoju w!asnego j'zyka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju w!asnej kultury. 2. Mniejszo%ci narodowe i etniczne maj$ prawo do tworzenia w!asnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji s!u#$cych ochronie to#samo%ci religijnej oraz uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotycz$cych ich to#samo%ci kulturowej. 26.1. Wska(, które z podanych poni(ej dzia"a' w"adz publicznych stanowi$ sposób realizacji art. 35, ust. 1., a które art. 35, ust. 2. Konstytucji RP. a) Wspó"organizacja Dni Kultury Litewskiej przez urz$d miasta. b) Szkolenia dla nauczycieli szkó" romskich. c) Dofinansowanie przez Ministra Kultury publikacji po#wi%conej kulturze (ydowskiej w Polsce. d) Przekazanie przez gmin% dzia"ki na budow% o#rodka kultury ukrai'skiej. Art. 35, ust. 1... Art. 35, ust. 2... B. Piotr Winczorek, Nasze ma"e mniejszo#ci, Polityka 9/2002. Wspomniany projekt ustawy przynosi wreszcie prawn$ definicj' mniejszo%ci narodowej lub etnicznej. Jest ni$ grupa obywateli RP o odr'bnym pochodzeniu, tradycyjnie zamieszka!a na terytorium naszego pa"stwa, pozostaj$ca w mniejszo%ci w stosunku do reszty obywateli i charakteryzuj$ca si' d$#eniem do zachowania swojego j'zyka, obyczajów, tradycji, kultury, religii lub %wiadomo%ci narodowej lub etnicznej. Uzasadnienie do projektu precyzuje dalej, #e grup$ narodow$ jest ta, która uto#samia si' z narodami zorganizowanymi we w!asnym pa"stwie, etniczn$ za% ta, która nie posiada w!asnego pa"stwa narodowego. Zdawa& by si' mog!o, #e ustawa o mniejszo%ciach deklaruje g!ównie prawa ma!ych grup spo!ecznych, tymczasem dotyczy ona przede wszystkim praw poszczególnych obywateli (dopiero suma tych praw ukazuje si' jako prawo ca!ej tej zbiorowo%ci). Zakazuje wszelkich aktów dyskryminacji obywateli polskich ze wzgl'du na ich przynale#no%& narodow$ lub etniczn$. Przejawami takiej dyskryminacji by!yby nie tylko akty przemocy skierowane przeciw osobom nale#$cym do mniejszo%ci narodowej lub etnicznej albo jej instytucjom, a tak#e próby wynaradawiania i asymilacji w duchu polsko%ci tych osób. Dyskryminacj$ by!oby równie# wywieranie presji na obywateli, aby ujawniali swoj$ przynale#no%& do mniejszo%ci i swe pochodzenie albo deklarowali, jakim j'zykiem pos!uguj$ si' na co dzie" i jak$ religi' wyznaj$. W Polsce zatem przynale#no%& do mniejszo%ci ma pozosta& kwesti$ indywidualnego wyboru. Nikt nie mo#e by& pozbawiony mo#liwo%ci jego dokonania, ale te# nikt nie mo#e by& przypisywany do danej mniejszo%ci i zamykany w narodowym getcie wbrew swej woli. Z drugiej strony ustawa zak!ada pozytywne dzia!ania w!adz publicznych na rzecz mniejszo%ci narodowych, np. prowadzenia szkó!, klas oraz organizowanie w innych formach nauczania dzieci w ich
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 3 j'zykach ojczystych, a tak#e popieranie, w tym dotowanie ze %rodków publicznych, niekomercyjnych dzia!a" w sferze kultury. Nie nale#y tego rozumie& w ten sposób, i# narusza si' zasad' obywatelskiej równo%ci i po prostu uprzywilejowuje mniejszo%ci narodowe. Preferencje te traktowa& wi'c nale#y w kategoriach tzw. akcji pozytywnej, której celem jest doprowadzenie do rzeczywistego zrównania szans wszystkich grup narodowych, z jakich sk!ada si' nasze spo!ecze"stwo. 26.2. Z tekstu Piotra Winczorka wypisz pi%& dzia"a' pa'stwa na rzecz ochrony mniejszo#ci narodowych, zawartych w projekcie nowej ustawy. 26.3. Wymie' nazwy pi%ciu mniejszo#ci narodowych, które mieszkaj$ obecnie w Polsce i wpisz je do tabeli (A do E). Pod liter$ A) wpisz najliczniejsz$ z nich. Pod liczb$ 1) napisz nazw% mniejszo#ci etnicznej (wykorzystaj definicj% przedstawion$ przez autora). Uwaga: w %wietle nowej ustawy (l$zacy nie s$ mniejszo%ci$ ani narodow$, ani etniczn$. A) B) C) D) E) 1) C. W urz%dzie po niemiecku, Gazeta Wyborcza, 07/01/2005. Wczoraj Sejm przyj$! poprawki Senatu do ustawy o mniejszo%ciach narodowych i etnicznych. W ten sposób ostatecznie zako"czy!a si' 11-letnia batalia o uchwalenie ustawy. Przez ten czas wi'kszo%& zawartych w niej praw m.in. do pomocy pa"stwa w zachowaniu kultury i j'zyka, nauczania w j'zyku mniejszo%ci, oryginalnej pisowni imion, u#ywania podwójnych nazw miejscowo%ci czy w!asnych programów w publicznym radiu i telewizji zagwarantowano ju# w innych aktach prawnych. Mimo to prawica szczególnie LPR i Ruch Katolicko-Narodowy gwa!townie przeciwstawia!a si' uchwaleniu ustawy, widz$c w niej zagro#enie dla interesów Polski i gro)b' wynarodowienia. Zupe!nie nowym prawem mia!o by& prawo do u#ywania j'zyka mniejszo%ci jako tzw. pomocniczego. Przeciwko temu zdecydowanie wypowiedzia!a si' tak#e PO. Dla PO fundamentaln$ zasad$ jest to, #e w polskich urz'dach u#ywany jest j'zyk polski mówi! w debacie pose! tej partii. I pos!owie wyrzucili j'zyk pomocniczy z ustawy. Przywróci! go Senat. Wczoraj t' poprawk' zaakceptowa! Sejm. (...) J'zyka mniejszo%ci b'dzie mo#na u#ywa& w urz'dach gmin, w których mniejszo%& stanowi co najmniej 20 proc. Jest to 41 gmin, ale b'd$ si' na to musia!y zgodzi& ich w!adze. (...) Ustawa czeka tylko na podpis prezydenta.
4 Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 26.4. Okre#l faz% procesu legislacyjnego, w której znajdowa"a si% ustawa w dniu opublikowania tekstu.... 26.5. Wymie' dwa ustawowe warunki, które musz$ by& spe"nione, aby j%zyka mniejszo#ci narodowej mo(na by"o u(ywa& jako j%zyka pomocniczego.!".........!"......... 26.6. Wypisz trzy argumenty, których w sejmowej debacie u(yli przeciwnicy wprowadzenia j%zyka pomocniczego, i sformu"uj dwa argumenty przemawiaj$ce za jego wprowadzeniem. argumenty przeciw...... argumenty za...... D. Janusz Tazbir, wst%p do ksi$(ki Siedem granic, osiem kultur i Europa, pod red. B. Go"%biowskiego, )om(a 2001. Od po!owy XVII wieku Sarmaci patrzyli z rosn$c$ trosk$ na kurcz$c$ si' terytorialnie Rzeczpospolit$, aby po III rozbiorze przej%& na pozycje ca!kowitego rewizjonizmu terytorialnego. Jest rzecz$ zrozumia!$, i# nie mog!a im si' podoba& taka mapa Europy, na której nie byli w stanie doszuka& si' w!asnego pa"stwa. Musia!o to rzutowa& na stosunek do s$siadów, zw!aszcza tych, którzy podzielili pomi'dzy siebie #ywe cia!o Rzeczypospolitej. Zaborcze granice by!y wielkim narodowym nieszcz'%ciem [...]. Równocze%nie jednak na pograniczach w wyniku osmozy cywilizacyjnej i konfrontacji ró#nych kultur, stykania si' odmiennych obyczajów oraz konfesji (a cz'sto i religii), rodzi!y si' nowe cenne warto%ci stanowi$ce o naszym wk!adzie do cywilizacji ogólnoeuropejskiej.
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 5 [...] Szeroko pojmowana tolerancja, owo poszanowanie dla czyjej% odr'bno%ci tak etnicznej oraz wyznaniowej, jak i w zakresie obyczaju i kultury, s!u#y!a nie tylko mniejszo%ciom, które ow$ odr'bno%& reprezentowa!y. Wzbogaca!a tak#e kultur' ludzi, którzy t' tolerancj' okazywali, a wi'c naszych przodków, obywateli I Rzeczypospolitej. 26.7. Napisz w 3 punktach pozytywne, wed"ug Janusza Tazbira, aspekty wspó"istnienia ró(nych narodów w dawnej Polsce. 1) 2) 3) Zadanie 27 (2 pkt) 27.1. Okre#l, na jaki problem zwraca uwag% autor zamieszczonego poni(ej rysunku satyrycznego. 27.2. Wyja#nij krótko termin opinia publiczna. Rysunek nr 1 Andrzej Mleczko, Polityka
6 Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie Zadanie 28. (16 pkt) Zapoznaj si% z zamieszczonymi ni(ej materia"ami i wykonaj polecenia. (Wykresy ilustruj$ wyniki bada' przeprowadzonych przez Instytut Pentor w 2002 roku) Wykres nr 1 28.1. Na podstawie wykresu nr 1 a) podaj nazwy dwóch innych narodów, które Polacy najbardziej darzyli sympati$....... b) podaj nazw% s$siedniego narodu (a nie mniejszo#ci narodowej mieszkaj$cej w Polsce), który cieszy" si% najmniejsz$ sympati$ w#ród Polaków.... c) podaj nazw% mniejszo#ci narodowej lub etnicznej w Polsce, któr$ Polacy darzyli najmniejsz$ sympati$.... Wykres nr 2 Sympatia w stosunku do Niemców w!ród ró"nych grup wiekowych 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 1,5 1,2 1 1 0,5 do 29 lat 30-39 40-49 50-59 ponad 60 lat
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 7 Wykres nr 3 Sympatia w stosunku do Niemców w!ród grup o ró"nym dochodzie przypadaj#cym na jednego cz$onka gospodarstwa domowego skala sympatii 1,6 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 0,6 0,8 1,2 do 700 PLN 701-1000 1001-1500 1501-2000 ponad 2000 PLN 1,2 1,5 28.2. Na podstawie analizy wykresu nr 2 i 3 a) podaj dwa powody, dla których Niemcy ciesz$ si% najmniejsz$ sympati$ w#ród najstarszych Polaków............. b) podaj dwa powody, dla których Niemcy ciesz$ si% najwi%ksz$ sympati$ w#ród Polaków o najwy(szym dochodzie przypadaj$cym na 1 cz"onka gospodarstwa domowego.............
Wykres nr 4 4 3 2,8 2,8 2 1 0-1 -2 2,5 3 2,6 2,4 2,3 2 2 Jak bardzo sympatyczny wydaje si# Panu(i) naród? 1,8 1,5 1,1 0,9 0,9 0,9 0,8 0,9 0,8 0,7 0,7 0,5 0,4 0,2-0,8 0,5 0,1 0,3 0,1 0,1-0,2-0,3-0,8-1,7-1,5 skala sympatii Sami Polacy Amerykanie Francuzi Czesi Niemcy* (RFN) Niemcy (NRD) Niemcy w Polsce Litwini Rosjanie Bia$orusini w Polsce %ydzi w Polsce Cyganie w Polsce 1991 1996 2002
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 9 28.3. Na podstawie wykresu nr 4 okre#l zmiany w sympatii Polaków w latach 1991 2002 a) wobec ka(dego z naszych s$siadów (uwzgl%dnionych na wykresie).... b) wobec ka(dej z mniejszo#ci narodowych i etnicznych w Polsce (uwzgl%dnionych na wykresie).... Zadanie 29. (34 pkt) Wybierz jeden z podanych poni(ej tematów i napisz d"u(sz$ prac%. Temat nr 1. Przedstaw i oce' polityk% w$adz polskich wobec mniejszo(ci narodowych i etnicznych w latach 1945 1989. Omów sytuacj% tych mniejszo(ci w III Rzeczypospolitej. Odwo$aj si% do znanych ci aktów prawnych obowi#zuj#cych w Polsce i na (wiecie oraz do zaprezentowanych materia$ów. Sformu$uj i uzasadnij swoje stanowisko w sporze o to, czy szczególne uprawnienia mniejszo(ci narodowych i etnicznych s# zgodne z zasadami demokratycznego pa'stwa prawnego. Temat nr 2. Scharakteryzuj stosunek Polaków do mniejszo(ci narodowych i etnicznych w Polsce oraz czynniki, które na niego wp$yn%$y. Uwzgl%dnij czynniki polityczne i prawne, spo$eczno-ekonomiczne, historyczne oraz religijno- kulturowe. Wypowied) uzasadnij, odwo$uj#c si% tak*e do konkretnych przyk$adów i wykorzystuj#c zamieszczone powy*ej materia$y. Wybieram Temat nr...
10 Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 11
12 Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie
Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie 13
14 Egzamin maturalny z wiedzy o spo!ecze"stwie BRUDNOPIS