Raport z debaty klimatycznej w Bielsku-Białej Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Agnieszka Czachowska Wojciech Kłosowski Komentarz eksperta: Tadeusz Narkun Warszawa, 5.02.2013 Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
WNIOSKI Z DEBATY KLIMATYCZNEJ W POWIECIE BIELSKIM Debata w Powiecie Bielskim odbyła się dnia 9 stycznia 2013r. w sali Starostwa Powiatowego w Bielsku - Białej. Patronat objęli Minister Środowiska i Starosta Bielski. Na Debatę zostali zaproszeni i udział w niej wzięli przedstawiciele gmin, pozarządowych organizacji ekologicznych, instytucji pracujących na rzecz rolnictwa i ochrony środowiska, rolnicy, a także przewodniczący Rady Powiatu, radni, członkowie Zarządu Powiatu. Debata miała na celu wypracowanie społecznych założeń do powiatowego/miejskiego programu niskowęglowego rozwoju. W czasie Debaty zostały wymienione następujące uwarunkowania (w postaci zagrożeń i szans), które mają wpływ na rozwój gospodarki regionu a wynikają z kwestii zmian klimatycznych: ZAGROŻENIA: Anomalie pogodowe Powodzie Susze Trąby powietrzne Wzrost ilości katastrof naturalnych Brak wody Choroby i zamieranie lasów Degradacja biologiczna, przyrodnicza (ryby, pszczoły) Niska świadomość Konflikty interesów Rosnące zanieczyszczenie powietrza Niska emisja (spalanie śmieci) Efekt cieplarniany Brak śniegu zagrożenie turystyki Brak w planach zagospodarowania przestrzennego precyzyjnych zapisów dotyczących stref zalewowych i kompleksów rolnych Ochrona gruntów i zagospodarowanie przestrzenne wsi i miast Brak uregulowań prawnych dotyczących obrotu ziemią rolniczą Migracja ludności z miast do wsi rozdrobnienie gruntów, zamieranie rolnictwa Brak termomodernizacji budynków Gospodarka wodami odpływowymi na wsi oraz niewystarczająca kanalizacja w miastach Transport samochodowy (spaliny i inne koszty) Brak odpowiednio zorganizowanego transportu publicznego (konieczność korzystania z samochodów osobowych) Zagrożenia dla infrastruktury Zwiększenie zachorowalności (alergie) Żywność genetycznie modyfikowana Zagrożenia związane z unijnym lobby energetycznym Częste zmiany systemu prawnego (brak spójności przepisów) Nadmierne promowanie programów opartych na odnawialnych źródłach energii Niska efektywność wspomagania funduszami zewnętrznymi Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu bielskiego 2
We wszystkich grupach za szczególnie ważne uznano te zagrożenia, które wiążą się ze zmianami negatywnymi w środowisku i gospodarce przestrzennej. Jako szanse grupy wymieniły, co następuje: SZANSE: Działania zmierzające do obniżenia emisji CO2 Rozwój i wprowadzanie nowych, ekologicznych technologii Powstrzymanie dewastacji środowiska Ochrona terenów zielonych Poprawa czystości powietrza Poprawa ekosystemu Rewitalizacja terenów zdegradowanych ekologicznie Podniesienie efektywności energetycznej budynków Wykorzystanie wód termalnych Retencja wodna Regulacja rzek wraz z zabezpieczeniami Oszczędności w utrzymaniu obiektów Coraz niższe koszty zdjęć termowizyjnych Niższe koszty odśnieżania Racjonalne zagospodarowanie gruntów rolnych Dofinansowanie (dopłaty) do rolnictwa Promocja lokalnych producentów żywności Estetyka środowiska i poprawa jakości wody pitnej Możliwość pozyskania środków unijnych Środki unijne skierowane na efektywność energetyczną Właściwa polityka dopłat do niskoemisyjnej energii Uproszczenie procedur sprzedaży energii rozproszonej do sieci Kontrola jakości spalanych surowców Rozwój energetyki lokalnej (ekologicznej) Odzysk biogazu w ZGO i energii Wykorzystanie biomasy powstającej na nieużytkach i ze zniszczonych lasów Pozyskiwanie paszy i biomasy Gospodarka śmieciami Ekologiczne pojazdy E-administracja Wprowadzanie ekologicznych systemów energii oraz komunikacji Poprawa bazy rekreacyjno wypoczynkowej Rozwój turystyki Edukacja, dostęp do wiedzy, informacji Edukacja ekologiczna Uczestnicy Debaty kontynuując pracę w pięciu grupach wypracowali następujące propozycje i wizje Powiatu (zebrane w grupy tematyczne) w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne: 1. TRANSPORT Transport ekologiczny Darmowy transport publiczny w aglomeracjach dla mieszkańców Rozwinięty transport zbiorowy Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu bielskiego 3
Niskoemisyjny tabor samochodowy Pojazdy napędzane są alternatywnie Rozwinięta sieć ścieżek rowerowych Niska emisja hałasu Lepiej zorganizowana infrastruktura np. drogi 2. TURYSTYKA, REKREACJA I KULTURA Wykorzystanie wód termalnych w celach turystycznych, leczniczych, ogrzewania Rozbudowana baza turystyczna Korzystanie z naturalnych zasobów terenowych do tworzenia sieci turystycznej 3. ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA I JAKOŚĆ ŻYCIA Wzrost poziomu życia Poprawia jakości zdrowia Społeczeństwo jest zadowolone Wysoka świadomość ekologiczna społeczeństwa W każdej gminie istnieje komórka doradcza ds. ekologii Mamy kolejny raport obrazujący zmiany społeczno ekologiczne w Powiecie Skuteczny monitoring meteorologiczny Tworzenie sieci konsumenckiej opartej na lokalnych producentach Zmniejszenie dysproporcji i różnic pomiędzy krajami UE 4. BUDOWNICTWO I ZAGOPODAROWANIE PRZESTRZENNE Pełne etykietowanie budynków Na każdym domu są solary i termoizolacja, domy inteligentne Istnieją właściwe plany zagospodarowania przestrzennego (zwarte ekologiczne budownictwo), tereny zielone i rolne Doinwestowanie naturalnych terenów zielonych np. parki Istnieje system zabezpieczeń przed powodziami 5. ROLNICTWO Zabudowana wieś, skonsolidowana gospodarka rolna Rolnictwo ekologiczne Tworzenie w gospodarstwach dobrych strategii w oparciu o wykorzystanie biodynamiki w celu ograniczenia zużycia pestycydów i nawozów mineralnych 6. ŚRODOWISKO Zwiększenie powierzchni lasów Góry zalesione naturalnym drzewostanem Wystarczające zasoby wody Czyste powietrze, woda, ziemia Zdrowsza żywność Likwidacja brudnej produkcji 7. PRAWO I FUNDUSZE Przepisy prawa dostosowane do potrzeb obywatela i środowiska (np. ochrona terenów zalewowych) Łatwość pozyskiwania funduszy zewnętrznych Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu bielskiego 4
Zmodyfikowane prawo (odpowiednie ustawy i rozporządzenia) 8. ODPADY Racjonalna, systemowa i efektywna gospodarka odpadami komunalnymi Każde gospodarstwo segreguje śmieci Śmieci są właściwie przetwarzane 9. ENERGIA Powszechny dostęp do odnawialnych źródeł energii i wykorzystanie ich w budownictwie przemyśle, transporcie, rolnictwie, turystyce (kolektory, ogniwa FV, geotermia), Wypełnienie założeń programu unijnego z podwyższeniem na 3 x 30% Pełne wykorzystanie OŹE Technologie energooszczędne Energetyka rozproszona Konsumpcja oparta na lokalnych surowcach, w miarę możliwości odnawialnych, niskoprzetworzonych i pierwotnych W czasie głosowania 12 punktów otrzymały dwie propozycje: PEŁNE WYKOZRYSTANIE ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII oraz EKOLOGICZNY TRANSPORT i uznano je tym samym jako najważniejsze do realizacji, następnie 7 punktami wybrano propozycję: GOSPODARKA ODPADAMI, pozostałe propozycje otrzymały od 5 (Czyste powietrze, woda, ziemia, Pełne etykietowanie budynków) do 0 punktów. Praca nad trzema zagadnieniami tematycznymi była kontynuowana w czterech grupach. Pierwsza grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: GOSPODARKA ODPADAMI. Wymieniono następujące elementy: Zakład Gospodarki Odpadami dążenie do zeroskładowiskowego systemu gospodarowania odpadami Korzystanie z wiedzy organizacji podnoszących świadomość ekologiczną Dążenie do zastąpienia opakowań sztucznych biodegradowalnymi i recykling Energetyczne wykorzystanie odpadów Możliwość produkcji lokalnych produktów Regulacje prawne Wypracowanie klimatu społecznego wyrzucanie śmieci do lasu i spalanie ich w piecach to wstyd Wykorzystanie doświadczenia państw zachodnich Druga grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: ROZWÓJ TRANSPORTU, który, jak wielokrotnie podkreślono jest ważny dla mieszkańców. Wymieniono następujące zasoby: Nowoczesny, rozwinięty tabor autobusowy Doświadczenie w komunikacji tramwajowej Rozminięty sektor badawczo rozwojowy i przemysł samochodowy Początkowy etap budowy ścieżek rowerowych Istnieje infrastruktura kolejowa Istniejące dwa lotniska Brak parkingów na obrzeżach miasta Instytut Badań i Rozwoju Motoryzacji BOSMAL Sp. z o.o. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu bielskiego 5
oraz następujące instrumenty i planowane działania do osiągnięcia w roku 2020: Pojazdy napędzane alternatywnie Utworzony system logistyki transportu Utworzone ścieżki rowerowe i wypożyczalnie rowerów Parkingi park&ride Uruchomione połączenia kolejowe w regionie oraz w roku 2030: Wycofanie osobowego ruchu samochodowego z centrum miasta Skomunikowanie lotnisk z centrum miasta i miejscowościami turystycznymi Sukcesywnie wdrażanie w życie są pomysły sektora badawczo-rozwojowego Utworzenie szkieletowej sieci tramwajowej Trzecia i czwarta grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: ŹRÓDŁA ODNAWIALNE. Wymieniono następujące zasoby: Instytucje, organizacje ekologiczne wspomagające działania dotyczące odnawialnych źródeł energii Baza naukowa uczelnie Opracowanie dotyczące zasobów wód geotermalnych na terenie powiatu Firmy produkujące kolektory słoneczne Doświadczenie firm, instytucji wdrażających odnawialne źródła energii Zapisy w strategii powiatu i województwa Środki pozyskiwane na OŹE Korzystanie z najnowszych sprawdzonych rozwiązań (oszczędność czasu i pieniędzy) Wody termalne, solary, turbiny wodne Rosnąca świadomość społeczna Korzystne aspekty ekonomiczne Środki finansowe pozyskiwane jako dotacje celowe Gospodarka umożliwiająca odzyskiwanie surowców wtórnych Łatwo dostępne rozwiązania zarządzające energią w gospodarstwach domowych oraz instrumenty: Odpowiedni program edukacyjny Wykorzystanie postępu cywilizacyjnego, technologicznego Doprowadzenie do trwałych zmian w ustawodawstwie W czasie podsumowania Debaty uczestnicy kilkakrotnie podkreślili, że we wprowadzaniu zmian bardzo ważnym jest zaangażowanie społeczeństwa i podnoszenie świadomości ekologicznej oraz wykorzystanie już istniejących zasobów intelektualnych Powiatu. Debata wykazała także bardzo głębokie zrozumienie przez jej uczestników zagadnień ekologicznych i ochrony środowiska. Wyrażona chęć popracowania nad dalszym zrównoważonym rozwojem powiatu, może zostać kontynuowana poprzez organizację szeregu spotkań poświęconych temu tematowi, tym bardziej, że w tym Powiecie cieszą się one ogromną frekwencją i zaangażowaniem władz oraz mieszkańców. Warto rozważyć również powołanie Bielskiej Rady ds. Zrównoważonego Rozwoju jako stałego ciała wspierającego budowanie zrównoważonego powiatu we wszystkich płaszczyznach: gospodarczej, społecznej i przyrodniczej. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu bielskiego 6
Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku 2020. Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju powiatu bielskiego 7