Socjalizm paostwowy wobec gospodarki światowej 1917-lata 90-te
Idea marksistowska Formacje społeczno-ekonomiczne i prawa historii Kapitalizm i wartośd dodatkowa Nieuchronnośd socjalizmu Idea marksistowska w Rosji Narodnicy Lenin i partia nowego typu Teoria imperializmu
Rewolucja rosyjska Chłopi, wyspowy przemysł, rewolucyjni inteligenci, carat Klęski wojenne, upadek caratu, Rząd Tymczasowy i rady robotnicze, chłopi biorą ziemię Przewrót bolszewicki i dyktatura partyjna, czerwony terror Bolszewicy a świat zewnętrzny
Poszukiwanie modelu Marksizm a rynek Komunizm wojenny Nowa Ekonomiczna Polityka, i rozczarowanie Jak zaopatrzyd miasta? Jak zaopatrzyd wieś? Jak wyjśd z zacofania? Kierunek - industrializacja
Industrializacja Po co? Rozwój, przezwyciężenie zacofania, zbrojenia Jak zorganizowad? Gospodarka nakazowa, a nie rynek Jakie działy: dobra konsumpcyjne czy produkcyjne? Jak sfinansowad? Kolektywizacja rolnictwa Skąd technologie? Naśladowanie Zachodu
Ustrój sowiecki Stalin i stalinizm Pojęcie totalitaryzmu Ideologia: budowa socjalizmu w jednym kraju; ZSRR wzorcem dla innych Partia i nomenklatura Aparat represji (NKWD) Wielka Czystka
Kolektywizacja rolnictwa Metody kolektywizacji: przymus i przesiedlenia, stosunek do kułaków Kołchoz i MTS (mechanizacja) Polityka cen i dostaw W jaki sposób kolektywizacja finansowała industrializację
Gospodarka nakazowa Plany pięcioletnie Struktura instytucji: przedsiębiorstwo, trust, ministerstwo branżowe, GOSPŁAN Rola aparatu partyjnego Planowanie i metoda bilansów gospodarki narodowej Przetarg planistyczny Korupcja i szara strefa
Kierunki inwestowania Przemysł wydobywczy i ciężki Przemysły maszynowy i elektromechaniczny, samochody (ciężarowe), traktory, maszyny rolnicze Przemysł chemiczny, nawozy Przemysły dóbr konsumpcyjnych w drugiej kolejności, najważniejsze włókiennictwo Edukacja podstawowa i techniczna na wielką skalę
Przykład Magnitogorska S. Kotkin: Magnetic Mountain Głód stali i Magnitnaja Gora Trudności planowania Wzór: Gary Works, Indiana; rola Amerykanów Miasto socjalistyczne, Ernst May Siła robocza, warunki życia Chaos i sukces
Efekty i koszty modelu sowieckiego Wysokie tempo wzrostu do lat 60/70 Sukcesy geopolityczne ZSRR Modernizacja społeczna (urbanizacja, edukacja) Ogromne koszty ludzkie Koszty ekologiczne W połowie lat 70-tych wzrost wygasa
Zagadka wzrostu Wzrost ekstensywny do lat 70-tych: proste technologie, tanie czynniki produkcji siła robocza z rolnictwa W latach 70-tych wyczerpanie tanich czynników Gospodarka nakazowa nie jest innowacyjna, wzrost wygasa
Gospodarka sowiecka a świat zewnętrzny Budowa socjalizmu w jednym kraju wiara w możliwośd wyłączenia się z imperialistycznej gospodarki światowej W znacznej mierze udało się stworzyd system autarkiczny Po II wojnie światowej, blok paostw socjalistycznych Ale: zależnośd technologiczna, ZSRR potrzebuje maszyn i urządzeo
Handel zagraniczny w systemie sowieckim Monopol handlu zagranicznego, branżowe centrale h. z. Podporządkowanie h. z. gospodarce planowej (nakazowej) Administracyjny tryb decyzji Import tylko w niezbędnym zakresie (głównie zaopatrzenie produkcyjne i technologie) Eksport: celem pozyskanie dewiz Znaczenie importu pasz
Socjalistyczny międzynarodowy podział pracy Idea podziału pracy niezależnego od Zachodu Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (1949-91 Cele polityczne i ekonomiczne Specjalizacja Techniki rozliczeo Paradoks: kraje zależne politycznie eksportują do ZSRR towary wyżej przetworzone Inne kraje socjalistyczne: ChRL. Jugosławia, Kambodża, Laos, Korea Pn.
Pomoc dla Trzeciego Świata Kuba Mongolia Wietnam
Import i rozwój technologii Lata 30-te: import z Zachodu; znaczenie USA i potem Niemiec Wojna lend-lease, zdobycze wojenne na terenach uzyskanych od Niemiec; rola fachowców niemieckich Po wojnie badania własne (wojsko, kosmos), wywiad technologiczny i kopiowanie rozwiązao Oficjalny import maszyn, urządzeo i technologii, ale COCOM
Finansowanie importu Handel z Zachodem dewizy! Lata 20-te: surowce (drewno etc.) Złoto W okresie powojennym: ropa naftowa i gaz ziemny Od lat 70-tych wzrost znaczenia kredytów zagranicznych
Epilog Upadek komunizmu a globalizacja Otwarcie na gospodarkę światową Transformacja i jej rozmaite efekty