P R E Z E N T A C J A KIERUNKOWE ZAŁOŻENIA PROGRAMU RESTRUKTURYZACJI I PRYWATYZACJI SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO W POLSCE (przyjęte przez Radę Ministrów w dniu 23.07.2002 r.) 1
CELE PROGRAMU (1). I. Społeczny 1. Realizacja Rządowych założeń w zakresie polityki społecznej poprzez zapewnienie powszechnej dostępności tanich leków (w szczególności ochrona najuboższych warstw społeczeństwa). 2. Przeciwdziałanie bezrobociu (utrzymanie miejsc pracy). II. Strategiczny 1. Stworzenie silnej, konkurencyjnej grupy kapitałowej (holdingu) o charakterze narodowym stanowiącej przeciwwagę dla podmiotów zagranicznych (w tym głównie importu) funkcjonujących obecnie na polskim rynku farmaceutycznym. 2. Wzmocnienie rozwoju rynku kapitałowego poprzez prywatyzację zrestrukturyzowanego holdingu na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. 3. Prywatyzacja bez udziału inwestorów branżowych. Skierowanie oferty głównie do funduszy emerytalnych, inwestycyjnych, innych długoterminowych inwestorów finansowych oraz drobnych akcjonariuszy. 2
CELE PROGRAMU (2). III. Finansowy 1. Wymierne oszczędności budżetu Państwa związane z prowadzeniem racjonalnej polityki refundacji leków. 2. Zmniejszenie salda na rachunku obrotów bieżących na korzyść polskich producentów (zmniejszenie importu i zwiększenie produkcji w Polsce). IV. Rozwojowy 1. Przygotowanie sektora farmaceutycznego do sprostania konkurencji w związku z wejściem Polski do UE. 2. Zdobycie nowych rynków zbytu dla polskich leków. Ekspansja na rynki zagraniczne (w szczególności Wschodnie). 3
ODPŁATNOŚĆ ZA LEKI REFUNDOWANE. Refundacja następuje, jeżeli na prawidłowo wystawionej recepcie jest zapisany środek farmaceutyczny znajdujący się na wykazach refundowanych: Leków podstawowych, Leków uzupełniających (30% odpłatność pacjenta), Leków uzupełniających (50% odpłatność pacjenta), Leków, preparatów diagnostycznych i sprzętu jednorazowego użytku stosowanych w określonych chorobach przewlekłych Ponadto refundowane są spełniające określone warunki leki recepturowe sporządzone w aptece. Wykazy leków refundowanych, zasady odpłatności za te leki i limity cen określa w drodze rozporządzeń Minister Zdrowia po zasięgnięciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej i Naczelnej Rady Aptekarskiej. 4
WYDATKI NA REFUNDACJĘ W POLSCE W LATACH 1994-2001. (CENY DETALICZNE) W MLN ZŁ. Rok 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Wartość leków refundowanych 934,0 1338,5 2372,6 3339,7 4893,2 5600 6800 8334 Kwota refundacji przez Kasy Chorych 758,9 1071,9 1857,8 2482,2 3510,7 3500 4300 5102 Kwota refundacji [%] 81% 80% 78,3% 74,3% 71,7% 63% 63,2% 61% 6000 5102 5000 4000 3511 3500 430 0 3000 2000 1000 759 1072 1858 2488 kw ota refundacji przez K asy C horych 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 5
SEKTOR FARMACEUTYCZNY - NA ŚWIECIE (1). Przemysł farmaceutyczny zaliczany jest do najdynamiczniej rozwijających się branż na świecie. Do roku 2003 dynamika wzrostu wartości rynku farmaceutycznego wyniesie średnio 7% rocznie. Przewidywana struktura rynku farmaceutycznego na świecie w roku 2002 / wg. wartości w mld USD. 180 160 140 120 169,6 100,8 Ameryka Północna Europa Zachodnia Japonia Ameryka Łacińska Azja Pd.- Ws ch. i Chiny 100 Blis ki Ws chód 80 60 40 45,8 30,5 20,1 10,6 7,4 7,3 5,4 5,3 Europa Środk.-Wsch. Subkontynent Indyjski Aus tra lia i Oce a nia 20 3,2 Afryka 0 Kraje byłej WNP 6
SEKTOR FARMACEUTYCZNY - NA ŚWIECIE (2). Światowy segment farmaceutyków charakteryzuje się znaczną koncentracją produkcji. Dwudziestu największych producentów generuje łącznie 60% przychodów realizowanych przez całą branżę. Dominują tutaj podmioty zarejestrowane w USA. Do największych producentów zaliczają się m.in. takie firmy jak amerykański Merck & Co., szwajcarski Novartis czy brytyjski GlaxoSmithKline. Od połowy lat 90-tych obserwuje się na świecie wyraźny kierunek globalizacji w przemyśle farmaceutycznym (główne przyczyny to: redukcja kosztów ponoszonych na działania marketingowe, badania nad nowymi preparatami, pozyskanie renomowanych znaków firmowych oraz technologii). Połączyły m.in. się takie firmy jak : Up John + Pharmacia = koncern Pharmacia&John (1995 rok, wartość trans. 21 mld USD), CIBA + Geigy + Sandoz = koncern Novartis (1996 rok, wartość trans. 65 mld USD), Glaxo Wellcome + SmithKline Beecham = koncern GlaxoSmithKline. Odnośnie rynku Europy Środkowo-Wschodniej należy zwrócić uwagę, że jedynymi zakładami nie sprywatyzowanymi pozostały Gedeon-Richter (Węgry) oraz Slovakofarma, która aktualnie prowadzi proces łączenia się z firmą Leciva (Słowacja). W Polsce pozostało nie sprywatyzowanych pięć istotnych zakładów. Są to Polfy: Grodzisk Mazowiecki, Warszawa, Pabianice, Tarchomin i Lublin.W pozostałych krajach Europy Środkowej i Wschodniej znaczących podmiotów nie ma. 7
SEKTOR FARMACEUTYCZNY W POLSCE (1). W Polsce działa ok. 300 firm produkujących leki, wyroby medyczne oraz inne wyroby farmaceutyczne. Najwięcej jest małych prywatnych zakładów wytwarzających parafarmaceutyki i wyroby zielarskie. Na rynku krajowym obecni są praktycznie wszyscy liczący się producenci leków na świecie. Ogółem działa na nim ok. 150 firm zagranicznych, które bądź już kupiły polskie zakłady, mają w nich swoje udziały, albo mają przynajmniej w Polsce swoje przedstawicielstwa. Polskie zakłady farmaceutyczne należą do najnowocześniejszych w europie. W ciągu ostatnich kilu lat polskie firmy zainwestowały ponad 2 mld USD w nowe maszyny i zmianę sposobu produkcji leków. Polski przemysł farmaceutyczny jest przemysłem generycznym tzn. produkuje leki wymyślone przez innych wytwórców. Skopiowanie cudzego leku jest możliwe, ale dopiero po okresie ochrony patentowej (ok. 20-25 lat). Wynalezienie i wprowadzenie do produkcji nowego preparatu, to koszt nawet do 500 mln USD. Pozwolić sobie na to mogą w duże mierze tylko największe laboratoria i firmy farmaceutyczne o globalnym zasięgu. Opracowane na ich podstawie, po wygaśnięciu patentów generyki są tańsze o 20-30%. 8
SEKTOR FARMACEUTYCZNY W POLSCE (1). Sprzedaż hurtowa leków w Polsce w latach 1999-2001 (wartościowo i ilościowo). 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 13 173 14 577 11 595 1833 1670 1674 1999 2000 2001 sprzedaż hurtowa (ilościowo)/mln szt. sprzedaż hurtowa (w a rtościowo)/mld zł. 9
PIC - KONWENCJA O INSPEKCJI FARMACEUTYCZNEJ. Pharmaceutical Inspection Convention (PIC) - jest to międzynarodowa Konwencja o Inspekcji Farmaceutycznej, której członkowie uznają wzajemnie certyfikaty jakości wydawane dla produktów leczniczych, dzięki czemu eksport leków przez kraje należące do Konwencji odbywa się bez przeszkód. Na uwagę zasługuje brak przynależności Polski do Konwencji o Inspekcji Farmaceutycznej. Jako ostatnie państwo z byłego bloku wschodniego i jako jeden z nielicznych krajów europejskich Polska nie jest członkiem ww. konwencji, co skutkuje tym, że sprzedaż leków krajowych za granicę każdorazowo wymaga przeprowadzenia kontroli przez zagranicznych inspektorów. Przeprowadzenie takiej kontroli to koszt kilkudziesięciu tysięcy dolarów. Brak członkostwa w PIC skutkuje także tym, że międzynarodowy certyfikat jakości GMP posiadany przez polskie przedsiębiorstwa jest ważny tylko w kraju. 10
ANALIZA POLSKIEGO RYNKU FARMACEUTYCZNEGO W KONTEKŚCIE REFUNDACJI (1) Rynek farmaceutyczny w Polsce nie posiada skutecznych mechanizmów mających na celu ochronę polskich wytwórców leków zarówno w zakresie produkcji jak i dystrybucji. Analiza rynku za okres 1999 2001 wyraźnie wskazuje na pogłębiające się dysproporcje między ilością sprzedanych opakowań, a ich wartością. Również od lat zwiększa się kwotę wydawaną na refundację. Zmiana obecnej proporcji sprzedaży leków w ujęciu wartościowym z 28% 72% na korzyść importu, na układ docelowy 50% - 50% pozwoli: zaoszczędzić kwotę ok. 1,4mld zł (zestawienia i obliczenia podano w załączniku do niniejszej prezentacji); spowoduje zmniejszenie refundacji leków z importu o 1.836 mln zł, zwiększenie kwoty refundacji leków polskich o 407 mln zł, i zmniejszenie kwoty refundacji (wydatków budżetowych) o 1.428 mln zł (oszczędność); 11
ANALIZA POLSKIEGO RYNKU FARMACEUTYCZNEGO W KONTEKŚCIE REFUNDACJI (1) Sprzedaż hurtowa leków w Polsce w 2001 roku w ujęciu wartościowym. leki krajo w e 34,73% le k i im portow ane 65,27% Sprzedaż hurtowa leków w Polsce w 2001 roku w ujęciu ilościowym. leki krajo w e 67% leki im portow ane 33% 12
ANALIZA POLSKIEGO RYNKU FARMACEUTYCZNEGO W KONTEKŚCIE REFUNDACJI (2) Sprzedaż leków refundowanych w Polsce w 2001 roku w ujęciu wartościowym. leki krajo w e 28% leki im p o rto w a n e 72% Sprzedaż leków refundowanych w Polsce w 2001 roku w ujęciu ilościowym. leki krajo w e 63,5% leki im portow ane 36,5% 13
WYNIKI FINANSOWE WYBRANYCH PODMIOTÓW Z UDZIAŁEM SKARBU PAŃSTWA DZIAŁAJĄCYCH W SEKTORZE FARMACEUTYCZNYM W LATACH 1999-2001. w tys. zł. 30 000 26 83 5 26 08 9 25 66 2 24 74 3 20 000 17 45 8 18 62 8 10 000 0 9 520 5 722 7 671-8 862-20 581 2 817 1 293 2 516 3 334 1 190 3 037 4 659-679 -5 363-1 048-10 000 ZF PO LFA W ars zaw s k ie ZF PO LFA Pabianickie ZF PO LFA G rodziskie ZF PO LFA S.A. Tarchom ińskie PO LFA S.A. Lubelskie ZF S.A. W -w a PZF C EFA RM W -w a BIO M ED -20 000 Zysk netto 99r. Zysk netto/strata 00r. -30 000 Zysk netto/strata 01r. 14
WSTĘPNE KONCEPCJE RESTRUKTURYZACJI PODMIOTÓW SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO, POZOSTAJĄCYCH W GESTII SKARBU PAŃSTWA (1). ZAŁOŻENIA. Oceniając efektywność planowanego przedsięwzięcia przyjęto następujące założenia: Stymulację rynku pod leki refundowane. Podjęcie przez Radę Ministrów decyzji o konsolidacji sektora. Powiązania kapitałowe na zasadzie holdingu. Prywatyzację holdingu poprzez ofertę publiczną na WGPW. Pozyskanie nowych technologii i licencji dla holdingu w drodze offsetu pośredniego. 15
WSTĘPNE KONCEPCJE RESTRUKTURYZACJI PODMIOTÓW SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO, POZOSTAJĄCYCH W GESTII SKARBU PAŃSTWA (2). Koncepcja I utworzenie struktury holdingowej poprzez wniesienie pakietów 100% akcji na kapitał zakładowy nowej spółki. Grupa Kapitałowa POLSKI HOLDING FARMACEUTYCZNY S.A. dokapitalizowanie Podmiot/y z z częściowym m udziałem Skarbu Państwa Podmiot I I ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot II II ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot III III ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot IV IV ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Realizacja takiej Koncepcji będzie wymagać uchwalenia ustawy szczególnej wobec ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, na podstawie której zostanie zawiązana spółka, pełniąca rolę spółki -matki w tworzonym holdingu, a następnie do niej zostaną wniesione pakiety 100% akcji wybranych podmiotów (przy czym krąg podmiotów, które zostaną objęte konsolidacją pozostaje otwarty). 16
WSTĘPNE KONCEPCJE RESTRUKTURYZACJI PODMIOTÓW SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO, POZOSTAJĄCYCH W GESTII SKARBU PAŃSTWA (3). Koncepcja II połączenie w trybie Kodeksu Spółek Handlowych/ wniesienie w trybie prywatyzacji bezpośredniej do Podmiotu ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot ze 100% udziałem Skarbu Państwa dokapitalizowanie Podmiot/y z częściowym udziałem Skarbu Państwa Podmiot I I ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot II II ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot III III ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot IV IV ze 100% udziałem Skarbu Państwa Koncepcja przewiduje połączenie (w trybie KSH) wybranych podmiotów ze 100% udziałem Skarbu Państwa z innym podmiotem, w którym Skarb Państwa również posiada 100% akcji (krąg podmiotów objętych konsolidacją pozostaje otwarty). 17
WSTĘPNE KONCEPCJE RESTRUKTURYZACJI PODMIOTÓW SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO, POZOSTAJĄCYCH W GESTII SKARBU PAŃSTWA (4). Koncepcja III utworzenie nowej spółki i połączenie przez przejęcie w trybie Kodeksu Spółek Handlowych innych podmiotów. POLSKI HOLDING FARMACEUTYCZNY S. S. A. A. dokapitalizowanie Podmiot/y z z częściowym udziałem Skarbu Państwa Podmiot I I ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot II II ze100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot III III ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Podmiot IV IV ze ze 100% udziałem Skarbu Państwa Koncepcja przewiduje zawiązanie spółki, która następnie połączy się przez przejęcie (w trybie KSH) z wybranymi podmiotami ze 100% udziałem Skarbu Państwa (krąg podmiotów objętych konsolidacją pozostaje otwarty). 18
PODSUMOWANIE (1). Realizacja przyjętych w Programie założeń da wymierne efekty, zarówno społeczne, jak i finansowe, które są wzajemnie uwarunkowane i powiązane. 1. PRZYJMUJĄC ZA DOCELOWY MODEL WARIANT III * widzimy, że zmiana proporcji w ujęciu wartościowym z istniejących 72/28 (na korzyść leków zagranicznych) na docelowo 50/50 (wyrównanie) spowoduje: Zmniejszenie kwoty refundacji leków zagranicznych o kwotę 1.836 mln zł. Zmniejszenie ilości leków refundowanych z importu o 102 mln opakowań. Zastąpienie ww. ilości sztuk opakowań lekami polskimi (wzrost produkcji leków polskich) o 102 mln opakowań (602 mln zł wartościowo). Zwiększenie refundacji leków polskich o kwotę 408 mln zł. Zmniejszenie ogólnej kwoty refundacji leków z poziomu 5.100 mln zł do 3.671 mln zł oszczędność budżetu 1.429 mln zł. Przyjmując, że TKW stanowi 70% ceny hurtowej, zakładać należy wzrost produkcji o ok. 421 mln zł. Z kwoty tej ok. 33,6% (141,0 mln zł) stanowić będą surowce, 13,2% (55,5 mln zł) płace prac. fizycznych (z narzutami), 6,1% (25,7 mln zł). płace prac. umysłowych (z narzutami), 20,5% (86,3 +mln zł) media energetyczne. * Wariant (nie koncepcja) dotyczący proporcji refundacji, szczegółowo opisany w pełnej wersji Programu; 19
PODSUMOWANIE (2). 2. ZMIANA PROPORCJI REFUNDOWANYCH LEKÓW i tym samym zastąpienie części leków importowanych lekami polskimi poza oszczędnością budżetową spowoduje: większą dostępność leków dla części społeczeństwa o najniższych dochodach (leki polskie są 4- krotnie tańsze od leków zagranicznych spełniony zostanie tzw. cel społeczny; zwiększenie wpływów do budżetu z tytułu ceł leki importowane są przez pierwszy rok obecności na rynku zwolnione z opłat celnych, podczas gdy surowce farmaceutyczne importowane przez naszych krajowych producentów podlegają ocleniu; zwiększenie, proporcjonalnie do wzrostu produkcji leków polskich, podatków pośrednich (przybliżone z dużą ostrożnością wyliczenia na podstawie TKW (technicznego kosztu wytworzenia uśrednionego dla branży); zmniejszenie salda na rachunku obrotów bieżących z uwagi na wzrost produkcji w Polsce (zmniejszenie deficytu import-eksport). 3. POWSTANIE PODMIOTU SKONSOLIDOWANEGO (o wartości 623-904mln zł) z pozostałych firm państwowych wraz z racjonalną polityką refundacji, powinno wzmocnić polski sektor farmacji, umożliwić zaspokojenie potrzeb inwestycyjno-rozwojowych na poziomie do 350 mln zł oraz utrzymać zatrudnienie na dotychczasowym poziomie tj. ok. 7,5 tys. osób. Jednocześnie zakłada się udostępnienie pracownikom 15% akcji z podmiotu skonsolidowanego (holdingu). 20
PODSUMOWANIE (3). 4. POZYSKANIE NOWYCH TECHNOLOGII I LICENCJI DLA UTWORZONEGO PODMIOTU SKONSOLIDOWANEGO, W DRODZE WYKORZYSTANIA ZOBOWIĄZAŃ ZAGRANICZNYCH DOSTAWCÓW W ZAKRESIE OFFSETU POŚREDNIEGO. Ustawa z dnia 10 września 1999 r. o niektórych umowach kompensacyjnych zawieranych w związku z umowami dostaw na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa (Dz. U nr 80 poz. 903 ze zm.), oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 2000 r. w sprawie szczegółowych zasad zaliczania zobowiązań offsetowych zagranicznego dostawcy uzbrojenia lub sprzętu wojskowego na poczet wartości umowy offsetowej (...), (Dz. U. Nr 66, poz. 792) przewidują, iż umowa offsetowa ma zapewniać udział zagranicznych dostawców w restrukturyzacji i rozwoju gospodarki w szczególności poprzez inwestycje kapitałowe i transfer nowych technologii. W zakresie offsetu pośredniego dopuszcza się możliwość przekazania nowych technologii i realizacji inwestycji w obszarze farmacji i urządzeń medycznych. Udzielenie licencji polskim producentom wchodzącym w skład grupy kapitałowej na produkowanie nowoczesnych leków, czy też wprowadzanie nowych technologii niosłoby za sobą szereg korzyści, zarówno społecznych jak i finansowych, m.in. poprzez: szerszy dostęp zwłaszcza najuboższych warstw społeczeństwa do leków nowszej generacji, które byłyby tańsze tak jak większość leków produkowanych przez polskie podmioty; 21
PODSUMOWANIE (4). powstanie efektu konkurencji pomiędzy podmiotami działającymi na rynku, naturalnie skutkującego utrzymywaniem się cen na realnym akceptowalnym poziomie; wzmocnienie polskich firm farmaceutycznych poprzez poszerzenie oferty produktowej o nowe konkurencyjne wyroby, a także poprzez pełniejsze wykorzystanie ich możliwości produkcyjnych (Wynalezienie i wprowadzenie do produkcji nowego preparatu to koszt nawet do 500 mln USD, na co pozwolić sobie mogą w dużej mierze tylko największe laboratoria i firmy farmaceutyczne o globalnym zasięgu); utrzymanie miejsc pracy na dotychczasowym poziomie; zmniejszenie salda na rachunku obrotów bieżących na korzyść polskich firm farmaceutycznych; lepsze przygotowanie sektora farmaceutycznego do sprostania konkurencji w związku z wejściem Polski do Unii Europejskiej, a także poszerzeniem nowych rynków zbytu; 5. EKSPANSJA NA RYNKI WSCHODNIE PRZY UDZIALE FIRM Z SEKTORA CHEMICZNEGO. 6. W PRZYPADKU AKCEPTACJI PRZEZ RADĘ MINISTRÓW KIERUNKOWYCH ZAŁOŻEŃ PROGRAMU RESTRUKTURYZACJI i PRYWATYZACJI SEKTORA FARMACEUTYCZNEGO W POLSCE ZOSTANIE PRZEDSTAWIONY PRZEZ MINISTRA SKARBU PAŃSTWA DOKUMENT ZAWIERAJĄCY SZCZEGÓŁOWE ROZWINIĘCIE KWESTII DOTYCZĄCEJ KONSOLIDACJI SEKTORA. 22
ŹRÓDŁA INFORMACJI Źródła informacji wykorzystanych do przygotowania niniejszego opracowania: 1) Centrum Monitorowania Konsumpcji Leków Instytutu Leków; 2) IMS Health; 3) Główny Urząd Statystyczny; 4) Informacje ekonomiczno-finansowe uzyskane od wybranych podmiotów. 23