Doœwiadczenia POLSKIE w stosowaniu TOWARZYSTWO systeu Geolog INFORMACJI w kopalniach PRZESTRZENNEJ KGHM Polska MiedŸ SA ROCZNIKI GEOMATYKI 2007 TOM V ZESZYT 7 81 DOŒWIADCZENIA W STOSOWANIU SYSTEMU GEOLOG W KOPALNIACH KGHM POLSKA MIED SA EXPERIENCE IN THE USE OF GEOLOGIST SYSTEM IN COPPER MINES OF KGHM POLSKA MIED S.A. Jerzy Sa³acki Instytut Gospodarki Surowcai Mineralnyi i Energi¹ PAN S³owa kluczowe: geologia, z³o a rud iedzi, systey inforatyczne Keywords: geology, copper ore deposits, IT systes Geneza i rozwój systeu inforatycznego Geolog Kierowanie furt¹ eksploatacyjn¹ oraz prace zwi¹zane z gospodark¹ zasobai w sposób naturalny wyagaj¹ szczegó³owych inforacji o z³o u. Podstawowy Ÿród³e tych inforacji s¹ poiary rozk³adu zawartoœci iedzi w profilu pionowy ska³ z³o owych, wykonywane przez s³u by geologiczne kopalñ. Masowy charakter tych inforacji wyaga sprawnego echanizu ich rejestrowania i przetwarzania. Próby zastosowania techniki koputerowej do wykonywania obliczeñ geologicznych datuje siê na koniec lat szeœædziesi¹tych. Obliczenia sprowadza³y siê na ogó³ do wyznaczania przedzia³u bilansowego w poszczególnych próbach i prognozowania œrednich paraetrów z³o a dla zestawu prób wskazanych przez geologa. O pierwszych próbach budowania systeu inforatycznego o na ówiæ od oentu, gdy utworzono bazê danych z atestów prób bruzdowych i otworów wiertniczych przechowywanych na jednostkach paiêci taœowej, progray do zarz¹dzania baz¹ danych oraz pierwsze progray u ytkowe. Noœnikai danych wprowadzanych do systeu by³y karty perforowane. Progray systeu by³y napisane w jêzykach Algol i Plan. Syste ten nale y uznaæ za pierwsz¹ wersjê systeu inforatycznego Geolog. Ide¹ systeu by³o przede wszystki wspoaganie prac wykonywanych w Dzia³ach Geologicznych kopalñ. Drug¹ wa n¹ funkcj¹ systeu by³o wspoaganie prac badawczych zwi¹zanych z gospodark¹ zasobai. Pierwsza wersja systeu Geolog zbudowana zosta³a przez zespó³ ateatyków i prograistów w Zak³adach Badawczych i Projektowych Miedzi Cupru. Skoputeryzowane zosta³y podstawowe prace zwi¹zane z gospodark¹ zasobai w stopniu adekwatny do o liwoœci sprzêtu koputerowego. Wyró niæ tu o na w szczególnoœci: syste zarz¹dzania baz¹ danych z otworów wiertniczych i prób bruzdowych, pakiet prograów do prognozowania paraetrów z³o a w wybranych obszarach z³o a, syste do ewidencjonowania i bilansowania zasobów w obszarze górniczy.
82 Jerzy Sa³acki Syste Geolog eksploatowany by³ w ZBiPM Cupru oraz oœrodkach obliczeniowych kopalñ KGHM, na kolejnych wersjach koputerów serii Odra. Nowy etap koputeryzacji zwi¹zany by³ z wprowadzenie nowoczesnych koputerów osobistych o du ej ocy obliczeniowej, wyposa onych w paiêci asowe o du ych pojenoœciach. Bardzo wa n¹ okolicznoœci¹ by³o tak e przeniesienie koputera z niedostêpnego dla geologa oœrodka obliczeniowego na jego biurko. Zwiêkszy³o to znacznie zakres koputeryzowanych prac zwi¹zanych z gospodark¹ zasobai. Drugi czynnikie zwiêkszaj¹cy zakres koputeryzowanych prac by³o pojawienie siê na rynku nowoczesnego osprzêtu koputerowego, co stwarza³o o liwoœci zastosowania techniki koputerowej w zupe³nie nowych dziedzinach. W szczególnoœci chodzi tu o digitizery i plotery, które uo liwi³y przypisanie dany z prób bruzdowych wspó³rzêdnych iejsc ich pobrania. Pozwoli³o to na zastosowanie w pracach geologicznych nowoczesnych etod badawczych i sprawne przedstawianie wyników badañ. Wspó³rzêdne iejsc pobierania prób bruzdowych wyra ane s¹ w lokalny uk³adzie wspó³rzêdnych, stosowany w kopalniach KGHM Polska MiedŸ S.A. W drugi etapie rozwoju systeu Geolog w znacz¹cy sposób rozszerzony zosta³ zakres prac zwi¹zanych z gospodark¹ zasobai, realizowanych w Dzia³ach Geologicznych kopalñ, z wykorzystanie techniki koputerowej. Wyieniæ tu o na w szczególnoœci: analizy paraetrów z³o a zwi¹zane z wyposa enie prób bruzdowych we wspó³rzêdne, syste rejestracji i analizy sk³adników towarzysz¹cych iedzi, znaczne rozszerzenie funkcji opracowanych wczeœniej prograów. Zastosowanie nowego sprzêtu koputerowego wyaga³o ziany struktury baz danych oraz jêzyków prograowania. Do wyboru by³y relacyjne bazy danych zwi¹zane z systee Dbase oraz lokalne bazy danych oparte o binarn¹ forê rekordów oferowan¹ przez jêzyk Pascal. O wyborze jêzyka Pascal zadecydowa³y: znacznie krótsze czasy operacji na bazie binarnej, prosta interpretacji rekordów w czêsto bardzo z³o onych algorytach obliczeniowych. Drugi etap rozwoju systeu Geolog zrealizowany zosta³ w Instytucie Gospodarki Surowcai Mineralnyi i Energi¹ PAN przy aktywnej wspó³pracy Dzia³ów Geologicznych kopalñ LGOM. Trzeci etap rozwoju systeu Geolog zwi¹zany by³ z przeniesienie funkcji systeu opartego na p³aszczyÿnie prograowej systeu operacyjnego Dos na nowy syste oparty na p³aszczyÿnie prograowej MS Windows. Progray w nowy systeie wykonano w jêzyku obiektowy Delphi. Jêzyk ten, stanowi¹cy obiektowe rozwiniêcie jêzyka Paskal, jest jednoczeœnie ocny narzêdzie bazodanowy. Do najwa niejszych zian w systeie nale y zaliczyæ: zbudowanie graficznego interfejsu u ytkownika, zbudowanie, w oparciu o syste graficzny Microstation, koputerowej apy bloków geologicznych oraz koputerowej apy pól eksploatacyjnych i po³¹czenie ich interfejsai z systee Geolog, zastosowanie w systeie prograowania obiektowego, uo liwiaj¹cego iêdzy innyi wykonywanie z³o onych obliczeñ i prezentacjê wyników w trybie on line. W trzeci etapie rozbudowy systeu Geolog uwzglêdniono tak e liczne doœwiadczenia z eksploatacji systeu oraz objêto koputeryzacj¹ nowe obszary analiz zwi¹zanych z gospodark¹ zasobai.
Doœwiadczenia w stosowaniu systeu Geolog w kopalniach KGHM Polska MiedŸ SA 83 W dalszej czêœci artyku³u opisano aktualn¹ strukturê systeu inforatycznego Geolog, funkcje jego podsysteów oraz perspektywy rozwoju systeu w kontekœcie pojawiania siê na rynku licznych zintegrowanych systeów, rozwi¹zuj¹cych probley obs³ugi geologicznej procesu eksploatacji, projektowania i eksploatacji z³o a oraz ekonoicznej optyalizacji procesu wydobycia i przeróbki. Struktura systeu Geolog Syste inforatyczny Geolog s³u y do wspoagania prac prowadzonych w Dzia³ach Geologicznych kopalñ. Poszczególne aplikacje systeu og¹ byæ tak e wykorzystywane w pracach badawczych zwi¹zanych z gospodark¹ z³o e. Syste sk³ada siê z czterech podsysteów: podsyste Geol s³u y do analizy paraetrów z³o a w wybranych obszarach, w szczególnoœci w blokach geologicznych (przediote analizy jest okruszcowanie z³o a iedzi¹ lub iedzi¹ ekwiwalentn¹), podsyste Geol_e s³u y do analizy paraetrów z³o a w polach eksploatacyjnych (przediote analizy jest okruszcowanie z³o a iedzi¹ lub iedzi¹ ekwiwalentn¹ a tak e srebre i o³owie), podsyste ST s³u y do analizy paraetrów z³o a w wybranych obszarach, w szczególnoœci w blokach geologicznych (przediote analizy jest okruszcowanie z³o a sk³adnikai towarzysz¹cyi iedzi), podsyste SEZA s³u y do ewidencjonowania i bilansowania zasobów z³o a w zadanych przedzia³ach czasu. Wyienione wy ej podsystey posiadaj¹ odrêbne systey zarz¹dzania bazai. Aplikacje u ytkowe poszczególnych podsysteów wykorzystuj¹ czêsto zasoby baz danych innych podsysteów. Mo na wiêc uznaæ, e podsystey s¹ zintegrowane poprzez bazy danych. Podsyste Geol Przediote analizy prograów u ytkowych podsysteu Geol s¹ z za³o enia bloki geologiczne. S¹ one konstruowane tak, aby ziennoœæ paraetrów z³o a, w szczególnoœci i¹ szoœæ z³o a bilansowego, by³a w obrêbie bloku niewielka. Podzia³ na bloki geologiczne podyktowany jest tak e rozwoje robót eksploatacyjnych. W podsysteie Geol nie wprowadzono adnych foralnych ograniczeñ na wielkoœæ i kszta³t bloku geologicznego. Blokie geologiczny o e byæ dowolny obszar z³o a. Progray u ytkowe podsysteu, w szczególnoœci progra do analizy rozk³adu paraetrów z³o a etod¹ krigingu punktowego, wykorzystywane s¹ iêdzy innyi do podzia³u z³o a na bloki geologiczne o wzglêdnie jednorodnej wartoœci paraetrów, szczególnie i¹ szoœci z³o a bilansowego. Przediote analizy wiêkszoœci prograów u ytkowych podsysteu Geol s¹ takie w³aœnie bloki. Podstaw¹ do obliczeñ s¹ dane o z³o u groadzone w bazach danych podsysteu. S¹ to w szczególnoœci: dane z atestów otworów wiertniczych groadzone w zbiorach g³ównych podsysteu Geol, dane z atestów prób bruzdowych groadzone w zbiorach g³ównych podsysteu Geol,
84 Jerzy Sa³acki koputerowa apa bloków geologicznych opisuj¹ca strukturê geoetryczn¹ podzia- ³u obszaru górniczego na bloki, kryteria bilansowoœci i przeys³owoœci stosowane w kopalni, baza danych bloków geologicznych, wykorzystuj¹ca zasoby wyienionych wy ej baz danych, baza danych poiarów wysokoœciowych stropu piaskowca. Progray podsysteu Geol wykorzystuj¹ tak e bazê danych systeu ST, zawieraj¹c¹ iêdzy innyi dane o okruszcowaniu z³o a srebre. Do wa niejszych funkcji zwi¹zanych z zarz¹dzanie bazai danych nale ¹: zarz¹dzanie zbiorai g³ówny podsysteu, zawieraj¹cyi dane z atestów otworów wiertniczych i prób bruzdowych, zarz¹dzanie baz¹ danych poiarów wysokoœciowych stropu piaskowca, seryjne tworzenie bloków geologicznych w bazie danych bloków geologicznych na podstawie koputerowej apy bloków geologicznych i zbiorów g³ównych podsysteu, korekta bloków geologicznych w bazie danych, generowanie roboczych baz danych. Progray u ytkowe podsysteu pozwalaj¹ na wykonywanie szerokiego spektru czynnoœci i analiz. Wszystkie analizy og¹ byæ wykonywane dla iedzi lub dla iedzi ekwiwalentnej. Do wa niejszych analiz i czynnoœci nale y zaliczyæ: dzielenie obszaru górniczego na wieloboki Bo³dyriewa na podstawie analizy rozieszczenia otworów wiertniczych le ¹cych w jego otoczeniu oraz wyliczanie zasobów bilansowych na podstawie danych z otworów wiertniczych (wielobok Bo³dyriewa utworzony dla wybranego otworu wiertniczego jest iejsce geoetryczny punktów, dla których odleg³oœci od tego otworu s¹ niejsza od odleg³oœci od pozosta³ych otworów wiertniczych), analizê paraetrów z³o a w otworze wiertniczy lub próbie bruzdowej dla dowolnie zadanych kryteriów przeys³owoœci, eksportowanie dowolnego zestawu paraetrów z³o a w próbach bruzdowych dla dowolnego zestawu prób, generowanie powierzchni aproksyuj¹cej strop piaskowca w poszczególnych sekcjach geologicznych, wyliczanie wspó³rzêdnej stropu piaskowca w próbach bruzdowych na podstawie powierzchni aproksyuj¹cej strop piaskowca, seryjne obliczanie paraetrów z³o a w blokach geologicznych etod¹ œrednich i plasterkowania, wielowariantow¹ analizê paraetrów z³o a w bloku geologiczny etodai plasterkowania i charakterystyk, analizê paraetrów z³o a w bloku geologiczny etod¹ krigingu blokowego, prognozowanie rozk³adu paraetrów z³o a w bloku geologiczny etod¹ krigingu punktowego, wielowariantow¹ analizê paraetrów z³o a w wybrany obszarze na podstawie paraetrów z³o a w blokach sk³adowych, analizê paraetrów z³o a na froncie eksploatacyjny oraz w parcelach wydzielanych z bloku geologicznego.
Doœwiadczenia w stosowaniu systeu Geolog w kopalniach KGHM Polska MiedŸ SA 85 Podsyste Geol_e Przediote analizy prograów u ytkowych podsysteu Geol_e s¹ pola eksploatacyjne. S¹ one projektowane tak, aby zakres ziennoœci wielkoœci furty eksploatacyjnej w polu uo liwia³ dobranie odpowiedniego systeu eksploatacji, gwarantuj¹cego bezpieczeñstwo robót górniczych. Zakres ziennoœci wielkoœci furty eksploatacyjnej w polu oraz paraetry z³o a w furcie og¹ byæ ustalane na podstawie prognozy paraetrów z³o a w blokach sk³adowych tj. blokach geologicznych, które czêœciowo lub w ca³oœci le ¹ w obszarze pola eksploatacyjnego. Aby zidentyfikowaæ te bloki nale y na siatkê pól eksploatacyjnych na³o yæ siatkê bloków geologicznych. W oówiony w poprzedni rozdziale podsysteie Geol nie wprowadzono adnych foralnych ograniczeñ na wielkoœæ i kszta³t bloku geologicznego. Pole eksploatacyjne o e wiêc byæ traktowane foralnie jako blok geologiczny. Przyjêcie takiego za³o enia uo liwia prognozowanie ziennoœci wielkoœci furty eksploatacyjnej w polu oraz paraetrów z³o a w furcie, na podstawie paraetrów z³o a w próbach bruzdowych le ¹cych w obszarze pola, przy poocy etod stosowanych w podsysteie Geol. Jest to dopuszczalne jedynie po stwierdzeniu niewielkiej ziennoœci i¹ szoœci z³o a bilansowego w polu. Podstaw¹ do prognozowania paraetrów z³o a w polu eksploatacyjny s¹: wybrane dane o z³o u, groadzone w bazach danych podsysteu Geol, koputerowa apa pól eksploatacyjnych, baza danych pól eksploatacyjnych. Progray podsysteu Geol_e wykorzystuj¹ tak e bazê danych podsysteu ST, zawieraj¹c¹ iêdzy innyi dane o okruszcowaniu z³o a srebre i o³owie oraz bazê podsysteu SEZA, zawieraj¹c¹ dane o cechach przypisanych zasobo w blokach geologicznych przy zastosowaniu przyjêtej w kopalni klasyfikacji zasobów. Do wa niejszych funkcji zwi¹zanych z zarz¹dzanie baz¹ danych pól eksploatacyjnych nale ¹: seryjne tworzenie pól eksploatacyjnych w bazie na podstawie koputerowej apy pól i zbiorów g³ównych podsysteu Geol, korekta pól eksploatacyjnych w bazie danych, generowanie roboczych baz danych. Progray u ytkowe podsysteu pozwalaj¹ na wykonywanie szerokiego spektru analiz. Wszystkie analizy og¹ byæ wykonywane dla iedzi lub dla iedzi ekwiwalentnej. Niektóre progray analizuj¹ dodatkowo okruszcowanie z³o a o³owie. Do wa niejszych analiz nale y zaliczyæ: analizê paraetrów z³o a w polu eksploatacyjny etod¹ plasterkowania, na podstawie bloków sk³adowych, analizê okruszcowania z³o a w bloku eksploatacyjny srebre i o³owie, na podstawie bloków sk³adowych, analizê paraetrów iedzi, srebra i o³owiu w z³o u nie wyeksploatowany z wykorzystanie bazy danych podsysteu SEZA, analizê paraetrów iedzi, srebra i o³owiu w z³o u bilansowy z wykorzystanie bazy danych podsysteu SEZA.
86 Jerzy Sa³acki Podsyste ST Posyste ST s³u y do organizacji zbiorów danych o pierwiastkach i zwi¹zkach cheicznych wystêpuj¹cych w z³o u rudy iedzi oraz do analizy wystêpowania sk³adników towarzysz¹cych iedzi w próbach bruzdowych i w dowolnych obszarach z³o a, w ró nych przedzia³ach profilu pionowego. Dane Ÿród³owe o sk³adnikach towarzysz¹cych iedzi pochodz¹ z atestów analiz pe³nych wykonanych dla wybranych prób bruzdowych oraz atestów analiz skróconych w próbkach skoasowanych wykonanych dla niektórych pierwiastków towarzysz¹cych. Podstaw¹ do analiz s¹ dane o sk³adnikach towarzysz¹cych groadzone w bazach danych podsysteu ST oraz wybrane dane o z³o u, groadzone w bazach danych podsysteu Geol. Dane o sk³adnikach towarzysz¹cych w profilu próby bruzdowej aj¹ tak¹ sa¹ strukturê jak dane o okruszcowaniu z³o a iedzi¹ z ty zastrze enie, e wartoœæ paraetru okruszcowania w niektórych interwa³ach profilu pionowego próby o e byæ nieokreœlona. W prograach u ytkowych podsysteu ST stosowane s¹ dwie ró ne etody prognozowania okruszcowania z³o a sk³adnikai towarzysz¹cyi w tych interwa³ach. Progray u ytkowe podsysteu ST pozwalaj¹ na wykonywanie szerokiego spektru czynnoœci i analiz. Analizy wykonywane s¹ przy zastosowaniu zasygnalizowanych wy ej etod. Do wa niejszych analiz i czynnoœci nale y zaliczyæ: analiza wybranych sk³adników towarzysz¹cych w próbie bruzdowej, eksport danych o wybranych sk³adnikach towarzysz¹cych w wybranych próbach bruzdowych, analiza i eksport paraetrów okruszcowania z³o a srebre i o³owie dla wybranego zestawu bloków geologicznych, przy zastosowaniu etody plasterkowania, analiza wybranego sk³adnika towarzysz¹cego dla dowolnego obszarzu z³o a, etod¹ plasterkowania, analiza wybranego zestawu sk³adników towarzysz¹cych dla dowolnego obszaru z³o- a, etod¹ plasterkowania, analiza wybranego zestawu sk³adników towarzysz¹cych dla dowolnego obszaru z³o- a, etod¹ œrednich. Podsyste SEZA Podsyste SEZA s³u y do ewidencjonowania i bilansowania zasobów iedzi w obszarze górniczy kopalni. Uo liwia on bie ¹c¹ i okresow¹ analizê stanu zasobów oraz analizê zian stanu zasobów w czasie, wykorzystywan¹ w szczególnoœci do sporz¹dzania rocznego bilansu zasobów. Stan zasobów w obszarze górniczy jest wypadkow¹ stanu zasobów w poszczególnych blokach geologicznych. Struktura podzia³u obszaru górniczego na bloki geologiczne tworzona i aktualizowana jest przy poocy koputerowej apy bloków podsysteu Geol. Podsyste SEZA, po uprzedni wdro eniu do analizy zasobów iedzi, o e byæ tak e zastosowany do ewidencjonowania i bilansowania dowolnego sk³adnika towarzysz¹cego iedzi. Najniejszy eleente z³o a rozró niany geoetrycznie w podsysteie jest blok geologiczny identyfikowany przez nazwê bloku. Blok geologiczny o e zawieraæ w swoich granicach partie z³o a o ró nych rodzajach zasobów. Nie s¹ one wydzielone geoetrycznie. Przez rodzaj zasobów rozuie siê zasoby daj¹ce siê jednoznacznie opisaæ przy poocy przyjêtej w kopalni klasyfikacji zasobów. Ka dej partii z³o a przyporz¹dkowuje siê wektor
Doœwiadczenia w stosowaniu systeu Geolog w kopalniach KGHM Polska MiedŸ SA 87 cech opisuj¹cych rodzaj zasobów. Cechy zasobów powi¹zane s¹ z przyjêt¹ w kopalni klasyfikacj¹ zasobów w taki sposób, e ka deu rodzajowi zasobów przyporz¹dkowany jest jeden i tylko jeden wektor cech. Ka dej partii z³o a przyporz¹dkowuje siê ponadto pole powierzchni oraz paraetry okruszcowania z³o a. Pe³ny opis bloku geologicznego w podsysteie SEZA zawiera: nazwê identyfikuj¹c¹ blok, wektor cech opisuj¹cych rodzaj zasobów, powierzchniê oraz paraetry z³o a dla poszczególnych rodzajów zasobów. Opisy bloków geologicznych sporz¹dzane i aktualizowane s¹ na podstawie dokuentacji geologicznej z³o a prowadzonej w Dziale Geologiczny kopalni. Opisy bloków geologicznych, sporz¹dzone na pocz¹tku okresu sprawozdawczego, przechowywane s¹ w zbiorze o nazwie Stan_0. Aktualizacja opisów bloku zwi¹zana jest na ogó³ z rozwoje eksploatacji z³o a oraz ze zian¹ stopnia jego rozpoznania. W podsysteie SEZA wyró niono zestaw typów zian charakterystycznych dla przyjêtych w kopalni technologii wybierania i klasyfikacji zasobów. Opis ziany stanu bloku w poszczególnych partiach zawiera typ, datê ziany i powierzchniê oraz w iarê potrzeb paraetry z³o a w partii z³o a. Ziany dokonywane w okresie sprawozdawczy przechowywane s¹ w zbiorze o nazwie Ziany. Progray zarz¹dzania baz¹ danych podsysteu SEZA pozwalaj¹ na wygenerowanie zbioru Stan, który stanowi wynik wprowadzenia zian zapisanych w zbiorze Ziany, do zbioru Stan_0. Zbiór Stan przedstawia stan bloków geologicznych na koniec okresu sprawozdawczego. Podsyste SEZA wyposa ony jest tak e w progray do generowania podzbiorów zbiorów podstawowych, cele dokonywania analiz wybranych obszarów z³o a lub z³o a o zadanych cechach. Progray u ytkowe podsysteu SEZA uo liwiaj¹ szybki dostêp do inforacji zawartych w zbiorach systeowych i sporz¹dzenie przekrojowych zestawieñ teatycznych o stanie zasobów, uwzglêdniaj¹cych przyjêt¹ w kopalni klasyfikacjê zasobów oraz geoetryczny podzia³ z³o a na bloki obliczeniowe. Zakres inforacji eitowanych przez syste wynika z aktualnych potrzeb s³u b geologicznych kopalñ i o e byæ ³atwo rozszerzany. Progray u ytkowe podsysteu pozwalaj¹ tak e na analizê zian stanu zasobów w zadany przedziale czasu. Podobnie jak w przypadku analizy stanu zasobów zestawienia wynikowe uwzglêdniaj¹ przyjêt¹ w kopalni klasyfikacjê zasobów oraz geoetryczny podzia³ z³o a na bloki obliczeniowe. Perspektywy rozwoju systeu Geolog Kolejne etapy rozwoju systeu Geolog rozpoczyna³y siê od opracowania projektu adekwatnego do o liwoœci sprzêtu koputerowego i aktualnych potrzeb u ytkowników systeu. Syste eksploatowany by³ w Dzia³ach Geologicznych trzech kopalñ KGHM Polska MiedŸ S.A. Jak to zwykle bywa, u ytkownicy systeu zachêceni efektywnoœci¹ stosowania etod obliczeniowych realizowanych przez syste, proponowali koputeryzowanie coraz to nowych zagadnieñ. Wyaga³o to aktualizowania projektu systeu zarówno w sferze oprograowania jak i struktury baz danych. Syste odyfikowany w ty trybie przez d³u szy okres czasu trudno uznaæ za optyalny.
88 Jerzy Sa³acki Optyalizacja systeu przeprowadzana by³a na pocz¹tku kolejnych etapów rozwoju systeu, zwi¹zanych z zastosowanie sprzêtu koputerowego nowszej generacji oraz zastosowanie nowych œrodków prograistycznych. Optyalizacja projektu systeu przeprowadzana w ty trybie obci¹ ona by³a jednak koniecznoœci¹ zachowania niektórych struktur baz danych oraz algorytów obliczeniowych. Alternatyw¹ by³o zawsze zaprojektowanie i wykonanie systeu zupe³nie od nowa. Rodzi³o to jednak nastêpuj¹ce probley: ziana struktury baz danych i zastosowanie odpowiednich œrodków prograistycznych wyaga na ogó³ gruntownej ziany algorytów obliczeniowych prograów u ytkowych, zaprojektowanie, wykonanie i wdro enie nowego systeu usi byæ wykonane równolegle z eksploatacj¹ systeu poprzedniego czas realizacji tej operacji jest doœæ d³ugi, decyzje o wykonaniu nowego systeu usi podejowaæ ka dorazowo u ytkownik systeu analizuj¹c czas i koszt wykonania nowego systeu oraz korzyœci wynikaj¹ce z wprowadzenia nowych rozwi¹zañ. Obecna postaæ systeu Geolog jest wynikie ulepszania kolejnych wersji systeu opartych na p³aszczyÿnie prograowej systeu operacyjnego Dos. Aktualnie syste oparty jest na p³aszczyÿnie prograowej Windows. Progray systeu wykonano w jêzyku obiektowy Delphi. Jêzyk ten, stanowi¹cy obiektowe rozwiniêcie jêzyka Paskal, jest jednoczeœnie ocny narzêdzie bazodanowy. Alternatyw¹ dla kontynuacji rozbudowy systeu Geolog jest przejêcie jego funkcji przez zintegrowany syste koputerowy, rozwi¹zuj¹cy probley obs³ugi geologicznej procesu eksploatacji, projektowania i eksploatacji z³o a oraz optyalizacji ekonoicznej procesu wydobycia i przeróbki. Próby wdra ania takich systeów w KGHM Polska MiedŸ S.A. prowadzone s¹ od wielu lat. Do zalet takiego rozwi¹zania, z punktu widzenia rozwi¹zywania probleów geologicznych, nale y zaliczyæ: o liwoœæ zastosowanie baz danych integruj¹cych dane o z³o u, dane zwi¹zane z procese eksploatacji z³o a oraz dane ekonoiczne, rozbudowany interfejs u ytkownika, o liwoœæ wykorzystania nowoczesnych etod obliczeniowych stanowi¹cych integraln¹ czêœæ systeu, rozbudowane o liwoœæ prezentacji wyników analiz, iêdzy innyi w postaci ap geologicznych. Perspektywy przejêcia funkcji systeu Geolog przez zintegrowany syste koputerowy wydaj¹ siê jednak odleg³e. Opisane wy ej erytoryczne funkcje systeu Geolog s¹ wynikie kuulacji specyficznych potrzeb s³u b geologicznych wyra anych przez wszystkie lata rozwoju systeu. Wiêkszoœæ z nich z pewnoœci¹ nie jest realizowana przez zintegrowane systey koputerowe. Ipleentacja funkcji systeu Geolog do zintegrowanego systeu wydaje siê bardzo trudna i kosztowna. Jedynie sensowny rozwi¹zanie wydaje siê wypracowanie rozs¹dnej fory wspó³dzia³ania systeów sprowadzaj¹cego siê do: w³¹czenie baz danych geologicznych do bazy danych systeu zintegrowanego, dokonanie przegl¹du funkcji systeu Geolog cele ustalenia zakresu funkcji adekwatnej do aktualnych potrzeb, przystosowanie prograów u ytkowych systeu Geolog do wspó³pracy z baz¹ danych systeu zintegrowanego.
Doœwiadczenia w stosowaniu systeu Geolog w kopalniach KGHM Polska MiedŸ SA 89 Literatura Sa³acka W., Sa³acki J., 1989: Syste zarz¹dzania baz¹ danych o okruszcowaniu z³o a Legnicko- G³ogowskiego Okrêgu Miedziowego. II Sypozju Modele Mateatyczne w prograowaniu rozwoju gospodarki surowcai ineralnyi na teat: Bazy danych w gospodarce surowcai ineralnyi. Karniowice. Sa³acka W., Sa³acki J., 1990: Zastosowanie techniki koputerowej do wspoagania prac zwi¹zanych z rozpoznanie z³o a i racjonaln¹ gospodark¹ zasobai. 14 Œwiatowy Kongres Górnictwa w Chinach, Pekin. Sa³acka W., Sa³acki J., 1991: Probley koputeryzacji w gospodarce zasobai. Rudy i Metale Nie elazne. Sa³acki J., i in., 1995,1996: Modernizacja i rozszerzenie systeów inforatycznych obejuj¹cych gospodarkê z³o e w kopaniach KGHM Polska MiedŸ S.A. CPPGSMiE PAN, Kraków (praca niepublikowana). Sa³acka W., Sa³acki J., 2000: Przegl¹d etod prognozowania okruszcowania z³o a w bloku obliczeniowy na przyk³adzie z³o a rud iedzi. Gospodarka Surowcai Mineralnyi, to 16, zeszyt 3, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków. Sa³acka W., Sa³acki J., 2000: Skoputeryzowany odel okruszcowania z³o a rud iedzi w LGOM. VII Konferencja na teat: Wykorzystanie zasobów kopalin u ytecznych. IGSMiE PAN, Kraków. Sa³acki J., 2004. Model z³o a rud iedzi dla potrzeb projektowania i prowadzenia eksploatacji. Studia Rozprawy Monografie nr 126, Wydawnictwo IGSMiE PAN, Kraków. Suary The paper presents experience connected with coputerization of works supporting geological analyses carried out in Geological Departents of the copper ines of KGHM Polska MiedŸ S.A. The first works were undertaken at the end of sixties in Copper Research and Designing Units in Wroc³aw, where the nucleus of the Geologist IT syste was conceived. The syste was odified and extended with developent of coputer technology and increased needs for coputerized analyses carried out in Geological Departents of the ines. The current for of the syste was elaborated in The Institute of Raw Materials and Energy Manageent of the Polish Acadey of Sciences (PAN). The basic source of inforation about deposits are easureents of copper content in vertical profile of deposit rocks perfored by geological services of ines. Mass character of this inforation requires an efficient echanis of their recording and processing. We ay speak about the first version of the Geologist IT syste after creation in 1974 of a database fro attestations of groove trials and drill holes stored on eory bands, fro database anageent progras and fro the first functional software. The syste was run of the coputer of Odra series. In this period basic works connected with deposit anageent were coputerized to the extent adequate to the possibilities of coputer hardware. We should distinguish in particular: anageent syste of data fro drill holes and groove trials, software package for forecasting deposit paraeters in selected areas, recording and deposits balancing syste in the ining area. The second stage of coputerization was connected with introduction of personal coputers. Transfer of the coputer fro the calculation center inaccessible for a geologist to his desk was a very iportant change. This greatly increased the scope of coputerized works connected with deposit anageent, and in particular: coordinates of groove trials and connected with the analysis of deposit paraeters were introduced, registration and analysis of coponents accopanying copper were introduced, functions of earlier developed progras were broadened. The current for of the geologist syste results fro the iproveent of the earlier version of the syste based on progra platfor of DOS operating syste. The new syste is based on MS Windows progra platfor. The progras of the syste were carried out in Delphi language. This
90 Jerzy Sa³acki language constituting an object-oriented developent of Pascal language and it is at the sae tie a strong database instruent. The present version of the syste is coposed of four subsystes: subsyste Geol to serve analysis of deposit paraeters in selected areas, especially in exploration blocks, subsyste Geol_e to serve analysis of deposit paraeters in exploitation fields, subsyste St to serve analysis of content in the deposit of coponents accopanying copper, subsyste SEZA to serve recording and balancing deposit resources in assued tie intervals. Optiization of the syste was ade at the beginning of subsequent stages of its developent. It was connected with the use of coputer hardware of new generation and application of new software. Optiization of the syste carried out this way was burdened with the need to aintain soe structures of databases and calculation algoriths. An alternative for further extension of the geologist syste is taking over of its function by an integrated coputer syste solving the probles of geological service of the ine, designing and exploitation of the deposit and econoic optiization of the ining process and processing. Attepts to introduce such a syste in KGHM Polska MiedŸ S.A. have been carried out for several years.. However, perspectives to take over the functions of the geologist syste by an integrated coputer syste see to be distant. The above described substantive functions of the geologist syste result fro accuulation of specific needs of geological services expressed during all the years the syste was developed. Most of the are certainly not realized by the integrated coputer systes. Ipleentation of the functions of the geologist syste into the integrated syste sees very difficult and expensive. The only reasonable solution sees to be working out of the fors of both systes to operate together. dr in. Jerzy Sa³acki jsalacki@wroclaw.hoe.pl tel. (071) 358 26 46