Dostosowanie wymagań do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów Prywatnego Gimnazjum nr 2 w Piasecznie. W naszym kraju obowiązują regulacje prawne zapewniające uczniowi z dysleksją równe szanse edukacyjne. Zobowiązują one nauczycieli do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudności w uczeniu. W przepisach jest mowa o dostosowaniu wymagań do psychofizycznych możliwości ucznia, a nie o ich obniżeniu. Dostosowanie wymagań to zastosowanie takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które uwzględniają możliwości i mocne strony ucznia, a także jego ograniczenia. W związku z tym nauczyciel, stosujący wobec ucznia z dysleksją rozwojową łagodniejsze kryteria oceniania w zakresie tych sprawności i umiejętności, które sprawiają mu szczególne problemy, ma prawo wymagać od niego większego wkładu pracy w porównaniu z innymi uczniami. Stwierdzenie dysfunkcji nie zwalnia uczniów z obowiązków szkolnych. Przeciwnie: uczeń taki powinien wykazać się samodzielną pracą, wykonywać dodatkowe zadania i ćwiczenia, zalecone specjalnie dla niego, uczęszczać na zajęcia korekcyjno kompensacyjne, które pomogą mu w przezwyciężeniu trudności. Ogólne zasady postępowania z uczniem z dysleksja rozwojową W codziennej pracy nauczyciel powinien obserwować ucznia, zarówno jego postępy jak i trudności, dostrzegać jego reakcje na problemy szkolne, przestrzegać reguł wewnątrzszkolnego systemu oceniania. Rolą nauczyciela jest takie pokierowanie procesem dydaktycznym, by uczeń z dysleksją mógł osiągnąć wyniki na miarę swoich możliwości. Ze względu na wolne tempo pisania lub/i czytania nauczyciel może zmniejszyć liczbę zadań (poleceń) do wykonania dla ucznia w przewidzianym dla całej klasy czasie lub wydłużyć czas pracy dziecka (np. w wyjątkowych sytuacjach na przerwie, uwzględniając czas dla ucznia na odpoczynek). Formy te należy stosować zamiennie ze względu na fakt, że uczeń pozostawiony w klasie dłużej niż rówieśnicy, może być narażony na negatywne doświadczenia. W przypadku ucznia ze zdiagnozowaną dysgrafią, poziom graficzny pisma nie wpływa na ocenę z prac pisemnych. W razie niemożności lub trudności odczytania przez nauczyciela
fragmentów pracy, uczeń może być dopytany ustnie. W przypadku prac obszernych, wypracowań, referatów przygotowywanych w domu dopuszczalne jest przez nauczyciela akceptowanie pisma drukowanego lub pracy pisemnej przygotowanej na komputerze. Podczas lekcji nauczyciel stara się kontrolować stopień zrozumienia samodzielnie przeczytanych przez ucznia poleceń np. poprzez zalecenie, aby uczeń powtórnie przeczytał polecenie albo poprzez zapytanie ucznia, czy wie, co ma zrobić. W przypadku prac pisemnych nauczyciel ocenia przede wszystkim poziom merytoryczny, aspekt poprawności ortograficznej nie ma decydującego wpływu na ocenę pracy ucznia. Nauczyciel indywidualnie z uczniem ustala sposób poprawy błędów w pracy pisemnej. W miarę możliwości nauczyciel sadza dziecko blisko siebie i tablicy ( jest to uzależnione od liczby dzieci). Dzięki temu zwiększa się poziom koncentracji uwagi ucznia, ograniczona zostaje liczba bodźców rozpraszających, rośnie bezpośrednia kontrola ze strony nauczyciela. Bliskość tablicy pozwoli zmniejszyć liczba błędów przy przepisywaniu. Gdy uczniowie wykonują zadanie samodzielnie, należy często podpatrywać ich pracę. Uczniowie dyslektyczni często się gubią i nie wykonują zadania do końca. W takich przypadkach nie należy wyznaczać następnego zadania, zanim uczeń nie skończy rozpoczętego. Nie należy zadawać większej ilości tekstu do czytania. Nauczyciel powinien wyznaczyć tylko fragment przeznaczony do głośnego czytania. Ważne jest przekazywanie uczniom spostrzeżeń na temat ich pracy. Zauważanie, że zrobili postępy, dostrzeganie częściowych sukcesów. Nie wolno dopuścić do sytuacji, aby uczeń nie pracował na lekcji.
Szczegółowe sugestie dotyczące pracy nauczycieli w obrębie konkretnych przedmiotów Język polski Czytanie: Nie odpytywać ucznia z czytania głośnego przed całą klasą bez wcześniejszego przygotowania się. Uczeń powinien czytać tylko tekst opracowany wcześniej w domu. Nie należy prosić o szybsze tempo czytania - uczeń potrzebuje dłuższego czasu na analizę i syntezę czytanego tekstu, powinien wykonywać te czynności w indywidualnym tempie. Nie należy zadawać większej ilości tekstu do czytania. Nauczyciel powinien wyznaczyć tylko fragment do czytania głośnego. Z tekstem dziecko może się zaznajomić, czytając go po cichu, może również przeczytać mu je rodzic. Naukę długich wierszy na pamięć zaleca się rozłożyć na fragmenty i zezwolić na zaliczanie częściami. Przy ocenie deklamacji nie należy brać pod uwagę intonacji, modulacji tylko znajomość tekstu. Formą uzupełnienia lektury powinien być audiobook czytany w domu. Sprawdziany, kartkówki, dyktanda dla ucznia z dysleksją mogą być wydrukowane z zastosowaniem następujących zasad: czcionką 14, bez pochylenia. interlinią 1,5. Pisanie: Uczeń z dysleksją może popełniać błędy w samodzielnym pisaniu, pisaniu z pamięci, ze słuchu i przepisywaniu z tablicy, nie powinny być one poddawane ocenie. Mimo że uczeń zna reguły ortograficzne i gramatyczne, często nie potrafi ich zastosować błędy te także nie powinny być poddawane ocenie. Przy ocenie prac pisemnych należy uwzględnić wartość merytoryczną pracy, umiejętność argumentacji i kompozycji, pomysłowość. Błędy popełnione w pisaniu nie mogą obniżać wartości oceny. Nie należy omawiać błędów ucznia w pisaniu na forum klasy, a jedynie w kontakcie indywidualnym z uczniem. Podczas poprawiania prac ucznia należy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane tak, by uczeń nie przyswajał sobie w pamięci wzrokowej ich wadliwego obrazu graficznego. Błędy można poprawić uczniowi poprzez np. całkowite zamazanie wyrazów z błędem i napisanie ich u góry w sposób poprawny, zaznaczanie na marginesie liczby słów błędnie napisanych tak, aby dziecko samodzielnie je znalazło i poprawiło w domu. Jeśli uczeń popełnił błędy w pisaniu nauczyciel wyznacza sposób i termin ich poprawienia
indywidualnie z uczniem. W przypadku stwierdzenia znacznej dysgrafii, możliwe jest zezwolenie uczniowi pisania dużych prac kontrolnych na komputerze. Jeśli nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracy ucznia ze stwierdzoną dysgrafią, to powinien to zrobić uczeń, wyjaśniając również wszystkie wątpliwości ortograficzne. Przy ustalaniu ogólnej oceny z języka polskiego należy uwzględnić osiągnięcia z tego przedmiotu, to znaczy zdolność logicznego myślenia, wnioskowania, abstrahowania oraz wiedzę merytoryczną. Nie należy porównywać jego odpowiedzi z odpowiedziami innych uczniów. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. Historia Pomocne jest prowadzenie zajęć w atrakcyjnej formie, wykład należy uzupełnić filmami, ilustracjami. Należy stosować częste ćwiczenia w czytaniu map. Wprowadzenie pojęć: wiek, tysiąclecie oraz częsta praca na osi czasu ułatwia poruszanie się po poszczególnych epokach i chronologiczne ich porządkowanie. Dzięki temu abstrakcyjne pojęcia ulegają konkretyzacji. Wspólne dokonywanie analiz tekstów źródłowych i tekstów zawartych w książce oraz w informacjach na mapkach doskonali umiejętność samodzielnej pracy z podręcznikiem. Uczeń uczy się, że ilustracja, obraz, mapka kryją bardzo dużo wiadomości, ułatwi to również naukę wyciągania wniosków. Dużym ułatwieniem i pomocą w opanowaniu materiału z zakresu historii mogą być: - metoda uwspółcześniania wiadomości (nauczyciel wskazuje dzieciom przykłady znane im z życia, których początki mają źródło w historii), - streszczenia tematów (uczeń dostaje kartkę ze zsyntetyzowanym materiałem, zawarte są tam jedynie informacje najistotniejsze, które wiedzieć powinien lub nauczyciel wskazuje, pomaga zakreślić w podręczniku najważniejsze wiadomości) ta metoda stosowana jest na trudniejszych lekcjach, tam gdzie materiał jest obszerniejszy, dzięki niej uczeń nie zniechęca się, jest przekonany, że może nauczyć się stosunkowo niedługiego tekstu. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. W czasie odpytywania ucznia zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. Należy wówczas dać czas na odpowiedź, można stosować pytania naprowadzające, przywołujące dany temat na zasadzie skojarzeń, na przykład ilustracje analizowane na poprzednich lekcjach, lub odpytywać częściami wcześniej podzielony i omówiony z uczniem materiał.
Języki obce Dostosować tempo realizacji programu do zindywidualizowanych możliwości uczniów. Wskazane jest stosowanie metod polisensorycznych angażujących wiele zmysłów tj. wzrok, słuch, ruch, węch. Aktywizować uczniów poprzez stosowanie metod zabawowych i gier. Korzystać z różnorodnych pomocy dydaktycznych. Dobierać materiał zgodnie ze stanem aktualnych umiejętności ucznia. Nie oceniać za błędy w pisowni i nieestetyczne pismo, akceptować fonetyczny zapis słówek. Wielokrotnie powtarzać wprowadzony materiał językowy w szkole i w domu. Ćwiczenia językowe powinny być krótkie, różnorodne, ciekawe i odnoszące się do różnych sytuacji zapobiega to znudzeniu dziecka i zniechęcaniu się do pracy. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy, np. poziomu opanowania słownictwa. Przedmioty przyrodnicze : geografia, biologia, chemia, fizyka Zaleca się stosować metody poszukujące, obserwacyjne i badawcze - ułatwia to dzieciom przyswojenie wiadomości. Należy mieć na uwadze zasadę stopniowania trudności oraz od bliższego do dalszego", czyli np. obserwacji i opisu najbliższego otoczenia przez przyrodę Polski aż do przyrody świata. Szczególnie przydatne i ważne jest wykonywanie prostych doświadczeń, prowadzenie hodowli oraz obserwacji. Nastawienie na działanie mobilizuje i aktywizuje uczniów do pracy. Zaleca się pozostawić więcej czasu na naukę trudnych pojęć, symboli. Unikać wywoływania dziecka do mapy. Uczeń z dysleksją może mieć kłopot ze znalezieniem z pamięci konkretnego punktu na mapie czy połączenia konkretnego miejsca z częścią świata nie należy krytykować go za to, natomiast zaproponować dodatkowe ćwiczenia utrwalające te umiejętności. Łagodniej oceniać wykresy, mapki, rysunki, które są mniej przejrzyste i mniej starannie wykonane prze ucznia, szczególnie dotyczy to uczniów z dysgrafią lub mających trudności z orientacją w przestrzeni czy na kartce papieru. Przy zadawaniu prac klasowych czy zadań przeznaczonych do samodzielnego wykonania upewnić się, czy dziecko rozumie czytany tekst.
W miarę możliwości nie dyktować tekstu zadań, ale rozdać zadanie zapisane na kartce (uchroni to przed błędnym zapisem danych, nadmiernym pośpiechem, popełnianiem błędów w pisaniu). Wskazane jest zapisywać na tablicy obce nazwy. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. Matematyka Materiał może zostać podzielony na partie i zaliczany stopniowo. Nauczyciel powinien upewnić się, że uczeń rozumie treść zadania przed tym, jak uczeń przystąpi do jego rozwiązywania Wskazane jest, aby nauczyciel na lekcjach wspólnie z uczniami przeczytał i przeanalizował treści zadań. Nie wskazane jest, aby nauczyciel przyspieszał tempo rozwiązywania zadań. W nauce geometrii należy dać dziecku dodatkowy czas na ułożenie w wyobraźni zmian przestrzennych. Naukę geometrii prowadzić, wykorzystując metodę poglądową. Zaleca się, aby nauczyciel wygospodarował czas na spokojne wyjaśnienie przerabianego materiału, np. na indywidualnych konsultacjach z uczniami. Na sprawdzianach wskazane jest przygotowanie większej liczby łatwiejszych zadań. Zajęcia techniczne i plastyczne: Należy docenić chęć pokonywania trudności, wysiłek i wytrwałość w działaniu, samodzielność, ład w miejscu pracy. Zadanie dostosować do możliwości percepcyjnych ucznia, na przykład zezwolić na wykonanie konkretnej pracy w większym formacie. Wskazane jest pozostawić więcej czasu na wykonanie pracy. Dostarczać zadań plastycznych, które inspirują dzieci do podejmowania pracy. Zaleca się stosować częste pochwały za zaangażowanie oraz działanie. Nie krytykować, stosować ocenę opisową każdej wykonanej i ukończonej pracy (ważne jest, aby dostrzec coś pozytywnego i podkreślać to, skupiać się na dobrych, nawet najdrobniejszych stronach pracy dziecka). Należy pamiętać, że zadania plastyczne usprawniają motorykę, koordynację wzrokoworuchową, nie należy więc z nich rezygnować, ale starać się, aby dziecko doprowadziło rozpoczętą
pracę do całkowitego wykonania. Nie dopuszczać do tego, aby dziecko na zajęciach nic nie robiło. Muzyka: Wskazane jest stosowanie ćwiczeń nastawionych na synchronizację ruchu z muzyką. Można odpytać dziecko ze znajomości tekstu piosenki, ale nie zmuszać go do odtworzenia melodii (zaśpiewania), jeśli przekracza to jego możliwości w ocenie nauczyciela (lub ucznia, który się wstydzi). Zaleca się stosować częste pochwały za zaangażowanie oraz działanie. Zaleca się stosować rapowanie ułatwia naukę tekstu.