Wykład 2 Agnieszka Zembroń-Łacny, Anna Kasperska
proces, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne i zdrowie społeczeństwa, w którym żyją jest nieodłącznym i komplementarnym elementem promocji zdrowia edukacja zdrowotna jest narzędziem promocji zdrowia ang. health education, education for health nauka o zdrowiu, sanologia, waleologia
Starożytna Grecja: lekarz stróżem zdrowia Europa XIX wiek edukacja zdrowotna integralnym elementem zdrowia publicznego USA początki XX wieku pierwsze formalne instytucje podejmujące działania zdrowotno-edukacyjne Wielka Brytania 1927 r. Centralna Rada ds. Edukacji Zdrowotnej Finlandia 1972 r. program promocji zdrowia w Północnej Karelli Kanada 1974 r. Nowa Perspektywa Zdrowia Kanadyjczyków
edukacja zdrowotna jest procesem, opartym na naukowych zasadach, stwarzającym sposobność planowanego uczenia się, zmierzającym do umożliwienia jednostkom podejmowania świadomych decyzji dotyczących zdrowia i postępowanie zgodne z nimi odpowiedzialność za ten bardzo złożony proces ponosi rodzina, system edukacji i społeczeństwo
to każda planowana działalność ukierunkowana na uczenie się o zdrowiu i chorobie Tones & Green 2004
Międzynarodowa Unia Promocji Zdrowia i Edukacji (International Union of Health Promotion and Education)
Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej
wiedzę o czynnikach społecznych, politycznych i środowiskowych wpływających na zdrowie wiedzę o zdrowiu związaną z funkcjonowaniem własnego organizmu umiejętność zapobiegania i radzenia sobie w sytuacjach trudnych wiedzę i umiejętności związane z korzystaniem z opieki zdrowotnej
Wiedza bez działania jest pusta, ale też działanie bez wiedzy jest ślepe. Jensen 1994
środowisko fizyczne społ.- ekon. społ.- kulturowe rutyna działania zdrowotne umiejętności psychomotoryczne Interakcje społ. samoregulacja intencje zachowań nawrót potwierdzenie WIEDZA JA osobowość system przekonań system motywacji system norm
PODEJŚCIE CEL KIERUNKI DZIAŁAŃ MEDYCZNE BEHAWIORALNE EDUKACYJNE ZORIENTOWANE NA JEDNOSTKĘ ŚRODOWISKOWE Zapobieganie chorobom, zaburzeniom, niepełnej sprawności Kształtowanie zachowań zmniejszających ryzyko chorób Przekazywanie wiedzy, ułatwianie zrozumienia zdrowia jako podstawy do podejmowania decyzji i działania Praca z poszczególnymi osobami, ukierunkowana na ich indywidualne potrzeby. Zmiany w środowisku społecznym i fizycznym, aby sprzyjało ono zdrowym wyborom. Eksponowanie medycznej interwencji w zapobieganiu lub zmniejszaniu skutków chorób. Zachęcanie do zmiany postaw, zachowań zdrowotnych oraz do zdrowego stylu życia. Przekazywanie informacji o przyczynach i skutkach zachowań zagrażających zdrowiu; poznawanie postaw i wartości; kształtowanie umiejętności zdrowego stylu życia. Pomoc w identyfikacji własnych problemów, dokonania wyboru i podjęcia działania. Zachęcanie do dokonywania zmian (np. w polityce, relacjach międzyludzkich) w środowisku fizycznym i społecznym.
Zorientowany na chorobę zapobieganie określonym jednostkom chorobowym (np. chorobie wieńcowej, nowotworom, próchnicy zębów) Zorientowany na czynniki ryzyka eliminowanie tych czynników (np. palenia, hipoaktywności) w celu zapobiegania równocześnie kilku chorobom Zorientowany na zdrowie, w rozumieniu holistycznym i wzmacnianie jego potencjału. Cechuje go koncentracja na ludziach i środowiskach społecznych (np. szkołach). Jest to model najwłaściwszy z punktu widzenia promocji zdrowia.
ZDROWIE: fizyczne, psychiczne, społeczne PRIORYTETY LUDZIE MIEJSCA działania Czynniki wpływające na zdrowie CHOROBA: fizyczna, psychiczna, społeczna
wiedzieć, rozumieć i chcieć to robić
gr. phylax stróż działania podejmowane w celu zapobiegania pojawieniu się i/lub rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów lub zjawisk w danej populacji przeciwdziałanie zagrożeniom prewencja
profilaktyka I fazy - dotyczy całej populacji, obejmuje wczesne działania, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju (działania swoiste i nieswoiste) profilaktyka II fazy - jest ukierunkowana na określoną grupę populacji o podwyższonym lub wysokim ryzyku jakiejś choroby profilaktyka III fazy ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne
www.gatesfoundation.org
Gates przestrzega jednocześnie przed wydawaniem zbyt dużych pieniędzy na tradycyjne sposoby walki ze zmianami klimatu. Jego zdaniem należy przede wszystkim zadbać o zdrowie ludzi na całym świecie, bo dzięki temu spadnie przyrost naturalny. A to właśnie przeludnienie, sugeruje Gates, jest jedną z głównych przyczyn globalnego ocieplenia. Polska Times
św. Tomas z Akwinu wyróżnił misję medycyny naprawczą (łac. removens) i promocyjną (łac. promovens). strategia działań na rzecz zdrowia zgodnie z Kartą Ottawska, promocja zdrowia jest to proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem, w celu jego poprawy Grossmann i Scala (1997) określają promocję zdrowia, jako sztukę interwencji w systemy społeczne i zachęcanie ich, aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk
Budowanie prozdrowotnej polityki publicznej Tworzenie środowisk wspierających zdrowie PROMOCJA ZDROWIA Wzmacnianie działań społeczności Reorientacja służby zdrowia Rozwijanie umiejętności indywidualnych
Program promocji zdrowia realizowane w Polsce we współpracy z Amerykańską Fundacją Zdrowia Dreyfus Health Foundation
selekcję i popieranie osób o wysokiej motywacji, zaangażowanych w działania na rzecz poprawy stanu zdrowia na świecie optymalizację wykorzystania posiadanych zasobów, w tym sił ludzkich, informacji i dostępnych środków zapobiegania i leczenia tworzenie nowych sposobów myślenia i podejścia do problematyki zdrowia przekładanie tej filozofii na skuteczne, samopodtrzymujące się i możliwe do powielania programy, które uzyskują wymierny i pozytywny wpływ na zdrowie
Polecany podręcznik: Woynarowska B. Edukacja zdrowotna. Wyd. Naukowe PWN Warszawa 2008.