Wycena przedsiębiorstw dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ 1
Istota wartości i jej podstawowe standardy Nośniki wartości Przesłanki i funkcje wyceny Rodzaje metod wyceny 2
ISTOTA WARTOŚCI I JEJ PODSTAWOWE STANDARDY 3
Standardy wartości według NI 5 standard wartości określa strony rzeczywistej lub hipotetycznej transakcji oraz warunki jej zawierania definiuje poszukiwaną w procesie wyceny kategorię wartości Nota Interpretacyjna Nr 5. Ogólne zasady wyceny przedsiębiorstw. Polska Federacja Stowarzyszeń Rzeczoznawców Majątkowy dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 4
Standardy wartości (założenie kontynuacji działalności) Wartość rynkowa (ang. market value) Godziwa/rzetelna wartość rynkowa ( ang. fair market value) Wartość inwestycyjna (ang. investment value) Wartość fundamentalna (ang. fundamental value) Wartość sprawiedliwa (ang. fair value) M.Panfil, A. Szablewski (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa, s. 33-35 M. Michalski (2001), Zarządzanie przez wartość. Firma z perspektywy interesów właścicielskich, 5 WIG-Press, s.16,
NOŚNIKI WARTOŚCI 6
Determinanty wartości przedsiębiorstwa Związane z cechami techniczno- ekonomicznymi majątku rzeczowego przedsiębiorstwa i jego stanem Związane z charakterem majątku finansowego i niematerialnego przedsiębiorstwa Związane ze strukturą kapitałową Związane z sytuacją ekonomiczno finansową przedsiębiorstwa Związane z charakterem otoczenia Związane z pozycją przedsiębiorstwa na rynku Związane z sytuacją prawną przedsiębiorstwa Związane z ryzykiem towarzyszącym funkcjonowaniu przedsiębiorstwa A. Jaki (2000), Wycena przedsiębiorstwa, pomiar i ocena wartości, Zakamycze, Kraków, s. 40 7
Nośniki wartości 8 K. Mazur (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik organizacja. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra, s. 45
Nośniki wartości Rappaport (1986) Czynniki, które są wykorzystywane do tworzenia wartości Wzrost sprzedaży Wzrost zysku operacyjnego Redukcja stopy podatkowej Redukcja inwestycji w kapitał obrotowy Redukcja inwestycji w aktywa trwałe Redukcja WACC Wzrost okresu trwałości przewagi konkurencyjnej
Wielkość rynku Udziały rynku Struktura sprzedaży Przychody ze sprzedaży Poziom cen sprzedaży Poziom zatrudnienia Ceny na rynku Ceny materiałów Stopa zysku operacyjnego Wynik operacyjny netto Skuteczność zarządzania podatkami Rotacja należności, zapasów i zobowiązań krótkoterminowych Warunki umów z dostawcami i odbiorcami Struktura zapasów Skuteczność ściągania należności Podatek dochodowy Wydatki na aktywa obrotowe Wymagane inwestycje Przepływy pieniężne WARTOŚĆ Okres wykorzystania urządzeń Awaryjność urządzeń Nakłady na inwestycje modernizacyjne i rozwojowe Skala działalności Inwestycje w aktywa trwałe Koszt kapitału obcego Koszt kapitału własnego Dźwignia finansowa Koszt kapitału Stopa dyskontowa B. Nita (2007), Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa, s.46 10
PRZESŁANKI I FUNKCJE WYCENY 11
Przesłanki do wyceny Grupa przesłanek Okoliczności wyceny Związane ze zmianami właścicieli Związane z restrukturyzacją przedsiębiorstwa Związane z koncepcją zarządzania wartością Związane z transakcjami finansowymi Związane z prawem spadkowym Związane z wyceną dla celów podatkowych Związane z wymiarem odszkodowań Inne kupno sprzedaż przedsiębiorstwa zaspokojenie roszczeń drobnych akcjonariuszy przejmowanie przedsiębiorstw fuzje tworzenie struktur holdingowych podwyższenie kapitału ustalenie ceny emisyjnej akcji w ofercie publicznej ocena zarządu tworzenie systemów motywacyjnych zabezpieczenie zaciągniętych kredytów sanacja przedsiębiorstwa => konieczność dokapitalizowania wycena części spadkowych ustalenie wartości darowizn wycena dla celów podatku majątkowego wymiar odszkodowań przy wywłaszczeniu wymiar odszkodowań z tytułu ubezpieczeń wykup firm konkurencyjnych w celu ich wyeliminowania wycena praw poboru tworzenie różnych kategorii akcji 12 J.K. Bielecki, L. Pawłowicz (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa
Czynniki określające wybór metody Czynniki ogólne: cel wyceny stan gospodarki i prognozy rozwoju (np. ograniczenia dla metod dochodowych) stan rynku papierów wartościowych (jakość informacji) Czynniki specyficzne: ilość i jakość dostępnych danych stan i perspektywa branży sytuacja ekonomiczna wycenianego przedsiębiorstwa (dla firm o dobrej kondycji preferowane są metody dochodowe) przedmiot działalności gospodarczej i dywersyfikacja biznesu (dywersyfikacja ogranicza metody dochodowe) dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 13
Funkcje wyceny Doradcza Argumentacyjna Mediacyjna Informacyjna 14 D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa
Funkcja doradcza Polega na dostarczaniu uczestnikom transakcji informacji, niezbędnych do przeprowadzenia określonych procesów decyzyjnych, których wynikiem jest złożenie oferty cenowej (kupna lub sprzedaży) Zalecenia: dolna granica sprzedaży przedsiębiorstwa najczęściej wyznaczana jest przez wartość likwidacyjną, górna granica z kolei przez wartość odtworzeniową, minimalna wartość udziału w kapitale generalnie rzecz biorąc wyznaczana jest w oparciu o wartość księgową majątku. Zasady (główne): wyznaczenie granicznych wartości przez strony negocjacji, uzależnienie doboru metod wyceny od celów i przesłanek wyceny, uwzględnienie osobistych preferencji stron w celu określenia możliwych manewrów i ustępstw, skrupulatna dokumentacja przyjętych w wycenie założeń i argumentacji. D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 15
Funkcja argumentacyjna Szczególne wykorzystanie informacji uzyskanych w trakcie wyceny Dobór takich informacji, które wzmocnią siłę przetargową każdej ze stron transakcji W wypadku pełnego zwycięstwa jednej ze stron ceną sprzedaży będzie graniczna wartość drugiej strony Bliższe usytuowanie się przy granicznej wartości partnera (oddalenie od własnej wartości granicznej) oznacza skuteczniejsze przeprowadzenie negocjacji D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 16
Funkcja mediacyjna (pośrednicząca, negocjacyjna) Jest rozwinięciem funkcji argumentacyjnej Wycena pełni funkcję arbitra Jest szczególnie pomocna w wypadku, gdy stanowiska stron są w dość dużym stopniu rozbieżne Celem wówczas wyceny jest lokalizacja i wyeliminowanie punktów spornych np. w zakresie rzetelności zwrotu należności, sytuacji na rynku etc. Angażowani są bezstronni eksperci D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa B. Nogalski, H. Zalewski (1998), Kapitały i wartość w procesie zarządzania przedsiębiorstwem, Wyższa Szkoła Administracji i Biznesu w Gdyni, Gdynia 17
Funkcja informacyjna (komunikacyjna) Polega na dostarczaniu informacji na temat przedsiębiorstwa, jego sytuacji finansowej i perspektyw rozwoju Nie służy ona żadnej ze stron bezpośrednio nią zainteresowanych Jest realizowana przez kontakty z otoczeniem, a odbiorcami informacji są obecni i potencjalni interesariusze D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 18
Dodatkowa funkcja - zabezpieczająca Jest dokonywana przez ekspertów zewnętrznych Cel: zabezpieczenie przed możliwością wyniknięcia sporów na tle wyceny lub konfliktem interesów Ważna w przypadku przesunięć udziałów z jednej spółki do drugiej w ramach tej samej grupy (brak negocjacji gdyż istnieje ta sama własność w obu podmiotach) D. Zarzecki, (1999) Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa A. Jaki (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Wolters Kluwer Polska, Kraków 19
METODY WYCENY 20
Rodzaje metod wyceny Metody majątkowe Metody dochodowe Metody porównawcze Inne (np. mieszane) 21
Istota i rodzaje metod majątkowych Przedmiotem wyceny jest majątek przedsiębiorstwa, czyli różnica pomiędzy całością aktywów a kapitałami obcymi Metody majątkowe Metody księgowe Metody likwidacyjne Metody odtworzeniowe
Rodzaje metod wyceny przedsiębiorstw Metody wyceny Metody majątkowe Metody dochodowe Metody porównawcze Metody inne Metody księgowe Metody odtworzeniowe Metody likwidacyjne Metody mieszane Metody oparte na opcjach rzeczywistych Inne Metoda aktywów netto - ewidencyjna Metoda szczegółowa Ordinary liquidation Wartość aktywów i reputacji Metoda skorygowanych aktywów netto Metoda wskaźnikowa Fire sale Wartość aktywów i tempa pomnażania dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 23
Najczęściej spotykane metody: księgowa Ewidencyjna - najprostsza polega na odjęciu od sumy wartości aktywów przedsiębiorstwa sumy jego zobowiązań bieżących i długoterminowych Księgowa skorygowanych aktywów netto - polegająca na tym, że wartość przedsiębiorstwa liczona jest metodą księgową z uwzględnieniem odpowiednich korekt poszczególnych składników bilansu o ich wartość rynkową (np. należności) odtworzeniowa - metoda kosztów odtworzenia - zsumowanie wszystkich nakładów, jakie należałoby ponieść na stworzenie takiego samego majątku przedsiębiorstwa likwidacyjna po cenie sprzedaży aktywów i po spłaceniu zadłużenia np. metoda Wilcoxa-Gamblera
Metoda Wilcoxa-Gamblera Wartość likwidacyjna firmy= = wartość środków pieniężnych + wartość papierów wartościowych + 70% należności + 50% wartości księgowej pozostałych aktywów - Całkowite zobowiązania 25
Metody dochodowe Założenie: przedsiębiorstwo jest warte tyle, ile można na nim zarobić Metody dochodowe wykorzystują różne kategorie dochodu ekonomicznego: dywidenda, zysk, przepływy środków pieniężnych (FCFE lub FCFF) Mogą być jednofazowe, dwufazowe i trójfazowe Perspektywy: Punkt widzenia właściciela Punkt widzenia wszystkich stron finansujących 26
Porównanie metod dochodowych Dzisiaj Jednofazowe Dwufazowe 5 lat 3 lata 5 lat Trójfazowe
Wyznaczanie długości okresu szczegółowej prognozy według M.Panfila (s. 306) W krajach o długoletnim doświadczeniu w wycenie okres ten jest wyznaczany na 7-8 lat Rzadko jest on krótszy niż 7 lat Praktyka polska: 4-5 lat - względu na niestabilność sytuacji gospodarczej Determinanty (Zarzecki 1999, s. 140-141): Długość okresu, w którym możliwe jest oszacowanie szczegółowych pozycji planu finansowego wycenianego przedsiębiorstwa, stopień dostępności danych, wiedza analityka Specyfika przedsiębiorstwa, sytuacja finansowa dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 28
Wyznaczanie wartości końcowej TV Zależy od kondycji finansowej Jest stosowana w rachunku opłacalności inwestycji Stosowany jest ostrożny szacunek wartości końcowej Zdyskontowana wartość końcowa DTV stanowi zwykle połowę wartości działalności operacyjnej Dla spółek zaawansowanych technologicznie może stanowić ponad 100% wartości przedsiębiorstwa (bo DCF jest ujemna) dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 29
Wyznaczanie wartości końcowej TV-zasady Jeśli okres prognozy jest długi (min 75 lat) TV jest uznawana za nieistotna (=0) Model stałego wzrostu (model Gordona) TV = FCF T(1 + q) r q Gdzie: FCFT-przepływy w ostatnim roku prognozy, q- współczynnik wzrostu FCF, r- stopa dyskontowa, q<r Model uwzględniający czynniki kształtujące wartość przedsiębiorstwa q RONIC ) TV = NOPLAT T+1(1 WACC q Gdzie: NOPLAT-zysk operacyjny po opodatkowaniu, WACC koszt kapitału, RONICoczekiwana stopa zwrotu z nowych inwestycji (kapitał własny księgowy i kapitał obcy odsetkowy), q- współczynnik wzrostu NOPLAT Model oparty na zysku ekonomicznym TV = EP T+1 WACC + NOPLAT q T+1 RONIC WACC RONIC WACC WACC q Gdzie: EPT+1 znormalizowany zysk ekonomiczny w pierwszym roku po szczegółowej prognozie Model likwidacyjny wartość sprzedaży majątku po okresie użytkowania dr hab. inż. K. Mazur, prof. UZ 30 inne
Ograniczenia Wiarygodność prognozy sprzedaży Problem oszacowania stopy dyskontowej
Metody mieszane Łączą wartość dochodową i majątkową Ogólna formuła: V w d V d w m V m gdzie: w - wagi Vd - wartość dochodowa Vm - wartość majątkowa
Metody mnożnikowe (porównawcze) Wartość firmy wyznacza się poprzez porównanie z różnych firm z tej samej branży, przy wykorzystaniu jednej zmiennej np. przepływu środków pieniężnych Założenie: firmy w danej branży można porównywać ze sobą i rynek wycenia je w sposób poprawny. Wartość firmy wyznacza się poprzez porównanie z różnych firm z tej samej branży, przy wykorzystaniu jednej zmiennej np. przepływu środków pieniężnych 33
Literatura Adamska M. (red.) (2007)Analiza wartości przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa. Bielecki J.K., Pawłowicz L. (2012), Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa Bieliński J. (red), (2004), Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa a alokacja kapitału, CeDeWu, Warszawa. Jaki A. (2008), Wycena i kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, Oficyna Wolters Kluwer Polska, Kraków Jaki A. (2000), Wycena przedsiębiorstwa, pomiar i ocena wartości, Zakamycze, Kraków. Machała R. (2008), Zarządzanie finansami i wycena firmy, Oficyna wydawnicza Unimex, Wrocław. Mazur K. (2011), Tworzenie i przywłaszczanie wartości. Perspektywa relacji: pracownik organizacja. Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 34
Literatura cd Nita B., Metody wyceny i kształtowania wartości przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa. Panfil M., Szablewski A. (2011), Wycena przedsiębiorstwa, Poltext, Warszawa. Patena W (2011), W poszukiwaniu wartości przedsiębiorstwa. Metody wyceny w praktyce, Wolters Kluwer Polska. Panfil M. (red.) (2009) Wycena biznesu w praktyce. Metody. Przykłady. Poltext, Warszawa. Wilmowska Z., Wilmowski M. (2002), Sztuka zarządzania finansami, Oficyna Wydawnicza Ośrodka Postępu Organizacyjnego, Bydgoszcz. Wersty B. (red.) (1993), Analiza ekonomiczna w przedsiębiorstwie, Wyd. AE we Wrocławiu, Wrocław. Zarzecki D. (1999), Metody wyceny przedsiębiorstw, Fundacja Rozwoju Rachunkowości w Polsce, Warszawa. 35