6. Od Informacji do Mądrości Mądrość, to najrzadszy towar świata. NN Będzie niezwykle cenne jeśli znajdziemy i poznamy relacje między danymi a mądrością, tak poszukiwaną przez myślących ludzi całego świata. 6.1 Tworzenie mądrości Poprzednio używaliśmy już wielokrotnie pojęcia informacji, jednak w kategoriach jej tworzenia i przesyłania nie jest ona czynnikiem pierwotnym. Pierwotnym jej składnikiem są dane, samodzielnie jednak nie mają one znaczenia i mogą istnieć w dowolnej formie, w postaci formularzy, zapisane na dysku, do wykorzystania, czy też nie. Dopiero informacja, jako zbiór danych połączonych wewnętrznie (wewnętrzna struktura) ma znaczenie. Najprostsza definicja informacji to; zawartość przekazu zdolna wzbudzić działanie, [Francois97,s178], a różne skojarzenia informacji zamieszczone w tej encyklopedii zawarte są na takiej samej ilości stron jak w przypadku definicji wiedzy. Nie wszystkie rodzaje informacji są przesyłane do użytkowników, pewna informacja jest wrodzona (inherent), lub lepiej tkwiąca w obiekcie. Zwykle jest to informacja morfogenetyczna, dotycząca przestrzennych powiązań w tym elemencie bądź całym obiekcie. Mowa tu np. kryształach, wstędze DNA i innych tym podobnych stabilnych strukturach, począwszy od atomu wodoru. Informacja, niezależnie od nośnika, może być przesyłana, przekształcana, niszczona, odzyskiwana i tworzona i jak taka nie zawiera energii. Natomiast wszelkie operacje na niej wymagają energii, podobnie jak przesyłanie, które może się odbywać na dowolnym nośniku energetycznym. Jednak w każdym przypadku będzie to modulacja tego nośnika. Odpowiednia synteza różnych informacji prowadzi do wiedzy (knowledge), a dalej do mądrości (wisdom). Najlepszym wyjaśnieniem drogi od danych do mądrości będzie tabela 6.1 zaczerpnięta z raportu firmy Computer Technology Research Corp. [CTR96].
Tab. 6.1 Tworzenie różnego typu wiedzy i mądrości z danych, [CTR96,T4.2]. Jak widać z tabeli przechodzenie z poziomu niższego na wyższy połączone jest z przetwarzaniem poziomu niższego, jego łączeniem, agregacją, filtrowaniem, nadawaniem znaczenia i powiązań semantycznych (reguły). Najwyższe zaś piętro, mądrość, jest internalizowane i zawarte w każdym działaniu. Bowiem mądry człowiek wie jak działać, nie szuka żadnych zewnętrznych usprawiedliwień, zawodowych czy też ideologicznych dla swego postępowania. Na drodze od informacji do mądrości zjawia się nowy składnik nie ujęty w tabeli, a wart omówienia i pokazania, jest to rozumienie (understanding). Wg. Bellinger a, [Bellinger00], rozumienie jest to proces poznawczy, analityczny, interpolacyjny i probabilistyczny, i nie można go utożsamić z wiedzą. Bowiem różnica między rozumieniem i wiedzą jest taka jak między uczeniem się a zapamiętaniem. W tym też sensie wspomniane już układy sztucznej inteligencji posiadają rozumienie, że potrafią syntezować nową wiedzę z poprzednio
zmagazynowanej informacji i wiedzy. Rozumienie ma różny wymiar,podobnie jak ilość połączeń wzajemnych w danych, czy też w informacjach. Stąd też drogę od danych do mądrości można przedstawić na wykresie we współrzędnych; połączeniowość (connectedness)! rozumienie (understanding), tak jak na rysunku 6.2. Rys. 6.2 Droga od danych do mądrości w przestrzeni intensywności zrozumienia, [Bellinger00]. Z rysunku tego jasno wynikają poniższe skojarzenia (oddające również ideę, że całość to więcej niż suma części), oraz że; zbiór danych nie jest informacją zbiór informacji nie jest wiedzą zbiór wiedzy nie jest mądrością zbiór mądrości nie jest prawdą. Zatem do przejścia na wyższy poziom potrzebna jest zawsze dedykowana integracja prowadzona z wyższego szczebla. 6.2 Cykle istnienia wiedzy i zapotrzebowanie na wiedzę Omawiana wyżej twórcza transformacja od danych do wiedzy i mądrości tworzy tzw. cykl tworzenia wiedzy, a sama wiedza przechodzi tez swój cykl na poziomie społecznym. Rysunek 6.3 przedstawia cykl wiedzy w języku operacji jakie się na niej i jej elementach przeprowadza, oraz efekty tych działań w postaci piramidy wiedzy i wielu takich piramid.
Rys. 6.3 Graficzna ilustracja cyklu tworzenia wiedzy,[ctr96,r4.6]. Wiedza wytworzona ma swój cykl życia na poziomie społecznego jej użytkowania, w trakcie socjalizacji i rozpowszechniania. Wiedza jawna na poziomie społecznym przekształca się w jawną na poziomie osobistym, by następnie przez proces uczenia się i pojmowania zejść do wiedzy cichej (tacit), lub jak już to powiedzieliśmy niejawnej (implicit). Przedstawia to łącznie cykl zamknięty tak jak na rysunku 6.4. Rys. 6.4 Cykl wiedzy w obiegu społecznym, [CTR96,r4.6]. Na poziomie społecznym zachodzi jeszcze inny proces, tworzenia i konsumpcji tej samej wiedzy przez różne gremia społeczne. W doskonały sposób ujmuje to rysunek 6.5, przedstawiający tworzenie, ekstrakcję i agregację wiedzy potrzebnej na różnych szczeblach społeczeństwa wiedzy; od rzeczywistości jako pierwotnego jej źródła, przez naukowców,
polityków, aż do zwyczajnych członków społeczności. Każdy z nich jest w różnym stopniu konsumentem wiedzy o różnym stopniu przetworzenia. Rys. 6.5 Społeczne tworzenie i konsumpcja wiedzy o różnym stopniu przetworzenia, [Natke00,r13]. Zależnie więc od stopnia rozwoju społecznego zbiorowości ludzkiej zachodzi różna społeczna potrzeba i konsumpcja wiedzy. Natomiast przyswojona czy też skonsumowana wiedza przekształca zwrotnie samo społeczeństwo. Jak dalece to jest słuszne i na ile ingeruje w rozwój społeczeństwa mówią zasady ekologii wiedzy wykoncypowane przez Wojciechowskiego [Wojciechowski86]. 1. Myślenie generuje zmiany. 2. Zdolność do zmian siebie i środowiska jest proporcjonalna do rozwoju wiedzy. 3. Wiedza tworzy potrzebę samo rozwoju czyli potrzebę więcej wiedzy. 4. Myślenie intelektualizuje człowieka. 5. Być człowiekiem to znaczy zmierzać ku wyższym poziomom człowieczeństwa. 6. Złożoność problemów psychologicznych jest proporcjonalna do poziomu i złożoności życia. 7. Ilość i złożoność problemów jest proporcjonalna do poziomu wiedzy. 8. Potrzeba specjalistów rozwiązujących problemy jest proporcjonalna do poziomu wiedzy.
Sądzę iż na zakończenie tego rozdziału można jeszcze przytoczyć hasło kluczowe zaczerpnięte z telewizji światowej CNN; YOU ARE, WHAT YOU KNOW - Jesteś tym, co wiesz! A ja dodam, zwłaszcza tym co wprowadziłeś w życie. 6.3 Podsumowanie Wiemy już że zorganizowane dane to informacja, zorganizowane informacje to wiedza, zorganizowane dziedziny wiedzy to mądrość, ale zbiór różnych mądrości nie jest prawdą! Wytworzona wiedza żyje w społeczeństwie w swoim cyklu, im szerszy i szybszy społeczny obieg wiedzy, tym większym zmianom podlega społeczeństwo. Zaś wiedza połączona z tolerancją i miłością czyni cuda w skali jednostkowej i społecznej. 6.4 Problemy 1. Kiedy człowiek i / lub społeczeństwo używa swej wiedzy dla postępu, a kiedy dla regresu? Czy można być pełnowartościowym człowiekiem, inżynierem, naukowcem kładąc jedynie nacisk na specjalizacje?