Ichimoku Czyli jak inwestują japońscy górale 1
Geneza Ichimoku Technika Ichimoku wynaleziona jeszcze przed II Wojną Światową przez tokijskiego dziennikarza Ichimoku Sanjin (prawdziwe nazwisko Goichi Hosoda), Znajduje ona zastosowanie praktycznie na wszystkich rynkach finansowych: akcji, obligacje, waluty, indeksy, opcje towary (commodities). 2
Ichimoku Samo słowo Ichimoku oznacza jedno spojrzenie, a rysunek stworzony przy zastosowaniu tej techniki zwany: Ichimoku kinkuo-hyou moŝna przetłumaczyć jako jedno spojrzenie na wykres ceny równowagi lub teŝ ujęcie panoramiczne. 3
Konstrukcja wykresu Typowy wykres Ichimoku składa się z: Linii standardowej SL Kijun sen. Linii zwrotu - TL Tenkan sen. Linii opóźnianej DL Chikou span. Pierwszej linii zakresu 1S Senkou span A Drugiej linii zakresu 2S - Senkou span B 4
Ichimoku Poszczególne linie otrzymujemy jako: SL TL = HH + LL 2 HH + LL 2 w okresie 26 sesji (łącznie z ceną dzisiejszą) = w okresie 9 dni (łącznie z ceną dzisiejszą) gdzie: HH najwyŝsza wartość cen akcji (highest high) w danym okresie LL najniŝsza wartość cen akcji (lowest low) w danym okresie DL cena zamknięcia (C close) po translacji w lewo o 26 sesji od ceny dzisiejszej (stąd teŝ nazwa linii opóźnianej) 5
Ichimoku DL cena zamknięcia (C close) po translacji w lewo o 26 sesji od ceny dzisiejszej (stąd teŝ nazwa linii opóźnianej) 1S = SL + TL 2 obliczana dla 26 sesji naprzód (z notowaniem dzisiejszym) 2S = HH + 2 LL obliczana na bazie ostatnich 52 sesji dla 26 sesji naprzód (z sesją dzisiejszą) 6
Interpretacja Poszczególne liczby wykorzystywane w metodzie moŝna zinterpretować jako: 9 tj. półtora tygodnia liczbie tej Japończycy przypisują szczególne znaczenie. W czasach kiedy obrót na sesji miał miejsce takŝe w soboty liczba 9 odpowiadała dokładnie pojęciu półtora tygodnia tj. 9 sesjom (dzisiaj 7,5) 26 średnia liczba sesji w miesiącu takŝe w ujęciu 6 sesji tygodniowo (dzisiaj 22) 52 -średnia liczba sesji w dwu miesiącach pełniąca doniosła rolę dla japońskiego cyklu w biznesie - analogicznie dla przypadku 6 sesji tygodniowo (dzisiaj 44) 7
Uwagi Z uwagi na zmianę spowodowaną skróceniem czasu pracy giełd o jeden dzień w tygodniu moŝna zastosować takŝe inne liczby przy budowie metody Ichimoku. Bardzo często przy konstrukcji wskaźnika stosuje się przesuniecie horyzontalne linii opóźnianej w lewo. 8
Uwagi Konstrukcja wskaźnika jest zbliŝona to metody dwu średnich ruchomych - kładzie ona większy nacisk na ceny najwyŝsze i najniŝsze w przeciwieństwie do cen zamknięcia, wykorzystywanych przez ten ostatni sposób. W związku z tym średnie ruchome, w interpretacji graficznej sprawiają wraŝenie bardziej wygładzonych w stosunku do wskazań Ichimoku. Technika Ichimoku nie posługuje się kursem otwarcia, co stanowi pewnego rodzaju curiosum dla metod japońskich. 9
Zastosowanie Metoda Ichimoku słuŝy głównie do wykrywania trendu głównego. Na rynkach znajdujących się w trendzie horyzontalnym jej wykorzystanie staje się mocno ograniczone. Cechą charakterystyczną Ichimoku jest zastosowanie przesunięcia czasowego w tył dla linii opóźnianej i analogicznej translacji wprzód dla linii 1S i 2S. 10
Zasady posługiwania się metodą: Sygnał kupna 1 go rodzaju powstaje gdy TL przebija SL od dołu. Sygnał sprzedaŝy 1 go rodzaju ma miejsce gdy: TL przecina SL od góry. Analogicznie do metody średnich ruchomych, otrzymujemy na tej podstawie identyfikację trendu głównego. Linia opóźniona na wykresie kończy się wcześniej niŝ ostatnia cena zamknięcia. NaleŜy porównać ostatni sygnał uzyskany z DL z ostatnią ceną zamknięcia C jest to przeciwstawienie ceny dzisiejszej i ceny sprzed ok. miesiąca. Sygnał kupna 2 - go rodzaju powstaje gdy DT leŝy powyŝej C w ostatnim okresie. W przeciwnym wypadku naleŝy mówić o sygnale sprzedaŝy 2 go rodzaju. 11
Zasady posługiwania się metodą: Przedział między liniami 1S i 2S nazywany jest niebem lub chmurą (kumo) i reprezentuje poziomy wsparcia i oporu. Z punktu widzenia Górala patrzącego na świat z wysoka: wzrost ceny zamknięcia C nad chmurę oznacza pokonanie linii oporu a w terminologii japońskiej określane jest jako świecenie słońca (czy teŝ wyjście słońca zza chmury) i stanowi sygnał kupna (3 go rodzaju). Jeśli ceny przebywają pod chmurą - mówimy, Ŝe pada deszcz i oznacza to sprzedaŝ akcji (sygnał 3 go rodzaju). Gdy zaś słońce przebywa w chmurach - trudno powiedzieć jaka pogoda ustali się w najbliŝszym czasie? 12
Zasady posługiwania się metodą: W sytuacji, gdy otrzymujemy jednocześnie 3 niezaleŝne sygnały kupna lub sprzedaŝy potwierdzony zostaje silny trend panujący na rynku. W trendzie horyzontalnym metoda Ichimoku obarczona jest stosunkowo duŝym błędem zawieranie transakcji powinno następować przy monitorowaniu technik opartych na oscylatorach. 13
Oscylator Dla automatycznej weryfikacji sygnałów stworzony został oscylator Ichi-suma, który sprawdzając poszczególne sygnały kupna i sprzedaŝy przyporządkowuje poszczególnym warunkom 1-3 odpowiednio liczby: 1 lub (-1), a następnie je sumuje. Dla warunku trzeciego, w sytuacji gdy słońce przebywa w chmurach przyjmowana do obliczeń wartość wynosi 0. Zakres wahań oscylatora naleŝy do przedziału: <-3;3> i obejmuje wartości całkowite. Wskazania skrajne oscylatora potwierdzają powstanie nowego trendu dla analizowanego indeksu. Dla wskazań oscylatora z przedziału: <-2;2> moŝemy mówić o niepełnym trendzie, a wartości skrajne tego przedziału mogą być wykorzystywane jako sygnały zapowiadające potwierdzenie tendencji i słuŝyć do zajmowania pozycji na rynku. 14
Ichi-suma WIG20, Ichimoku Kinko Hyo Ichi-suma Indeks pod chmurami 3 2 1 0-1 -2-3 1750 Wig20 Ichimoku Kinko Hyo Parametry: Tenkan sen 9- linia fioletowa Kijun sen 26 - linia czerwona Senkou 52 - linia zielona i seledynowa Chikou 26 - linia brązowa Cena zmknięcia - kolor niebieski 1700 1650 1600 1550 1500 1450 1400 1350 1300 1250 1200 1150 1100 1050 Volume cember 2003 February March April May June July August September October November December 50000 x10 15
3 2 1 0-1 -2-3 85 80 Ichi-suma (3.00000) Zaklady Azotowe PULAWY (79.5500, 84.5000, 79.5500, 84.2000, +4.50000), Ichimoku Kinko Hyo (84.2000, 69.2500, 73.1000, 84.2000, 61.5000, 61.5000) C DL 3 2 1 0-1 -2-3 85 80 75 75 70 SL 70 65 TL 65 60 60 55 55 16000 x100 9 ober 16 23 30 6 13 November 20 27 4 11 18 December 27 8 2007 15 22 29 5 12 February 19 26 5 12 19 26 2 10 March April Akum/ Dystr. 10000 x10 16 23 30 May 14 21 2 16
550 BRE Bank (475.000, 485.000, 467.700, 470.000, -5.00000), Ichimoku Kinko Hyo (470.000, 496.100, 493.750, 470.000, 455.375, 422.000) 550 500 500 450 450 400 400 350 350 300 300 250 250 200 200 150 150 April May June July August September October November December 2007 February March April May 17
Internetowy Dom Maklerski (16.9000, 18.2000, 16.4500, 17.6500, +0.85000), Ichimoku Kinko Hyo (17.6500, 16.4500, 14.6000, 17.6500, 11.0250, 10.6750) 20 20 15 15 10 10 5 5 2005 Sep Oct Nov Dec 2006 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 2007 Feb Mar Apr May 18
Trend boczny ELEKTRIM (8.51000, 8.86000, 8.50000, 8.63000, +0.33000), Ichimoku Kinko Hyo (8.63000, 8.42500, 8.40500, 8.63000, 6.94000, 6.85000) 20 20 15 15 10 10 5 5 2005 Jul Aug Sep Oct Nov Dec 2006 Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec 2007 Feb Mar Apr May 19
Trend boczny zbliŝenie 16 15 14 13 12 11 ELEKTRIM (8.51000, 8.86000, 8.50000, 8.63000, +0.33000), Ichimoku Kinko Hyo (8.63000, 8.42500, 8.40500, 8.63000, 6.94000, 6.85000) 16 15 14 13 12 11 10 10 9 9 8 8 7 7 6 6 5 5 4 4 May June July August September October November December 2007 February March April May 20
Z przesunięciem czy bez? 130 125 SYGNITY d. ComputerLand (84.5000, 84.5000, 81.3000, 81.9000, -3.60000), Ichimoku Kinko Hyo (81.9000, 91.0000, 92.6500, 81.9000, -1.#QO, -1.#QO) Bez przesunięcia poziomu nieba 130 125 120 120 115 115 110 110 105 105 100 100 95 95 90 90 85 85 80 80 April May June July August September November December2007 February March April May 21
130 125 SYGNITY d. ComputerLand (84.5000, 84.5000, 81.3000, 81.9000, -3.60000), Ichimoku Kinko Hyo (81.9000, 91.0000, 92.6500, 81.9000, 101.537, 110.025) Z przesunięciem poziomu nieba 130 125 120 120 115 115 110 110 105 105 100 100 95 95 90 90 85 85 80 80 April May June July August September November December 2007 February March April May 22