ZAJĘCIA TERAPEUTYCZNE INTEGRACJA SENSORYCZNA

ZAJĘCIA TERAPEUTYCZNE INTEGRACJA SENSORYCZNA Terapeutka SI Aurelia Kępka - Pazdan 1

WSTĘP Integracja sensoryczna Integracja Sensoryczna SI to metoda uczenia się poprzez zmysły. Rozwijamy się i uczymy poprzez bodźce, które docierają do naszego ciała, właśnie dzięki narządom zmysłów. Zmysły dostarczają informacji o fizycznej kondycji naszego ciała i otoczenia wokół nas. Jest to nie tylko pięć najbardziej znanych zmysłów ( wzrok, dotyk, słuch, smak i węch), ale również propriocepcja (inaczej czucie głębokie zmysł informujący mózg o położeniu ciała i jego ruchach) oraz układ przedsionkowy (zmysł równowagi). Integracja sensoryczna rozpoczyna się od pierwszych tygodni i miesięcy życia płodowego i najintensywniej przebiega pomiędzy 3 rokiem życia, a pierwszymi klasami szkoły podstawowej, ale możliwa i z powodzeniem stosowana jest również terapia dla dzieci starszych. Zmysłami podstawowymi dla SI są: Dotyk Układ przedsionkowy (zmysł równowagi) Propriocepcja (czucie ciała, czucie głębokie) Co to są zaburzenia przetwarzania sensorycznego - Istnieje wiele czynników i zagrożeń powodujących, że rozwój integracji sensorycznej może zostać zaburzony. Mogą mieć swoje źródło w okresie życia płodowego, okołoporodowego, wczesnego dzieciństwa lub w czynnikach zewnętrznych. Jeżeli wystąpią nieprawidłowości w procesie przetwarzania i odbioru wrażeń zmysłowych, mówimy wówczas o zaburzeniach integracji sensorycznej. Nie może wytworzyć się wtedy właściwa podstawa, na której dziecko mogłoby budować dalsze, coraz bardziej złożone umiejętności psychoruchowe. Zaburzenia integracji sensorycznej mogą przejawiać się u dzieci pod postacią różnych nieprawidłowych zachowań. Przykłady objawów, które mogą wystąpić przy nieprawidłowym procesie integracji sensorycznej: Nadpobudliwość, nadruchliwość, słaba koncentracja uwagi Obniżony próg bólu Wrażliwość na światło, dźwięki, dotyk Niechęć do kąpieli, mycia, czesania włosów, obcinania paznokci, włosów Problemy z nauką pisania, czytania Brak aktywności na placu zabaw Strach przed huśtaniem się, kręceniem na karuzeli, choroba lokomocyjna Nieśmiałość, apatyczność, wycofanie z kontaktów z rówieśnikami Niechęć do jazdy na rowerze Problemy z utrzymaniem równowagi Agresja wobec siebie lub wobec innych Opóźniony rozwój mowy Osłabione lub wzmożone napięcie mięśniowe Słaba świadomość ciała, problemy z orientacją w przestrzeni Trudności w dostosowywaniu się do nowej sytuacji Słaba sprawność ruchowa - unikanie gier, zabaw ruchowych, zręcznościowych 2

Nadwrażliwość na dotyk, dźwięk, ruch, zapachy Częste mylenie kierunków oraz prawej i lewej strony ciała Dzieci tzw. ryzyka dysleksji Dysleksja, dysgrafia, dysortografia. Należy pamiętać, że pojedynczy objaw nie jest wskaźnikiem występowania deficytów integracji sensorycznej. Jednak, jeśli będzie ich więcej, może być to wyznacznikiem przeprowadzenia diagnozy w kierunku tych zaburzeń. Terapia SI polega na aktywności i ćwiczeniach ruchowych stymulujących powyższe układy zmysłów. Terapia Integracji Sensorycznej jest zazwyczaj dla dziecka przyjemnością. Otoczenie terapeutyczne jest wyposażone w różnorodny sprzęt taki jak: zjeżdżalnie, platformy do huśtania, liny do wspinania, koła do wskakiwania, trapezy do huśtania. Dla dziecka terapia jest zabawą i może taką wydawać się dorosłym. Ale jest to jednocześnie ciężka praca, bo pod kierunkiem wykwalifikowanego terapeuty dziecko jest w stanie osiągnąć sukces, który prawdopodobnie byłby niemożliwy w całkowicie spontanicznej zabawie. Faktem jest, że wiele dzieci z problemami Integracji Sensorycznej nie potrafi bez pomocy bawić się efektywnie i w sposób zorganizowany. Podczas terapii dziecko będzie zachęcane i kierowane do wykonywania aktywności, które będą wyzwalać i prowokować odpowiednie, skuteczne reakcje na bodźce sensoryczne. W trakcie zajęć wykonywane będą odpowiednie dla dziecka aktywności dostarczające stymulacji przedsionkowej, proprioceptywnej oraz dotykowej. Stopień trudności tych aktywności będzie stopniowo wzrastać tak, aby wymagać od dziecka bardziej zorganizowanych i zaawansowanych reakcji. W trakcie terapii preferowane są ukierunkowane zabawy i aktywności swobodnie wykonywane przez dzieci, wyzwalające automatyczne reakcje sensoryczne, aniżeli instruowane, narzucone i ćwiczone konkretne reakcje na bodźce. Terapia SI wykorzystywana jest również w pracy z dziećmi: z autyzmem; zespołem Aspergera; niepełnosprawnością intelektualną; mózgowym porażeniem dziecięcym; zespołem Downa; innymi sprzężonymi zaburzeniami; grupy ryzyka: wcześniaków, dzieci po uszkodzeniach okołoporodowych z opóźnionym rozwojem mowy, jąkających się z dysleksją, dysgrafią i dysortografią nadruchliwych i z zaburzeniami emocjonalnymi 3

Efekty terapii są pozytywne, gdy dziecko jest w stanie w sposób bardziej efektywny automatycznie przetwarzać i wykorzystywać skomplikowane informacje sensoryczne. Prawidłowa integracja daje podstawę do rozwoju bardziej złożonych procesów, takich jak: percepcja wzrokowa i słuchowa, koordynacja wzrokowo-ruchowa, mowa, umiejętność czytania i pisania, koncentracja uwagi, dojrzałość do podjęcia nauki szkolnej dobry fundament do właściwych relacji z rodziną i otoczeniem w życiu codziennym dziecka. 4

SZTUKA TERAPII Podejście dół-góra nacisk jest kładziony na eliminowanie mechanizmów nerwowych leżących u podstaw zaburzenia w celu poprawy funkcjonowania np. gorący garnek stojący na kuchence: dziecko dotyka i stwierdza nie będę tego dotykał, bo jest gorące to boli (uczenie się poprzez doświadczenie). Podstawowe założenia wspomaganego uczenia się: 1. Interakcja dziecka z otoczeniem dziecko otoczenie zadanie Kiedyś zmieniano dziecko, dziś zmieniamy otoczenie/warunki wykonywania zadania oraz stopień trudności i pośrednio dziecko. 2. Koncepcja rusztowania np. kiedy dziecko nie trafia woreczkiem do pojemnika- przysuwamy pojemnik bliżej. 3. Ocena dynamiczna trzeba ocenić, jakie rodzaje rusztowań (podpowiedzi, ułatwienia, ćwiczenia dostosowane do możliwości dziecka), pomogą dziecku osiągnąć sukces. 4. Ustrukturyzowane uczenie się. 5. Techniki wspomagania. GŁÓWNE ZASADY TERAPII ZABURZEŃ PROCESÓW SENSORYCZNYCH Rozpoznać źródła nieprawidłowego przetwarzania bodźców sensorycznych, Otoczenie rozpoznać otoczenie w jakim funkcjonuje dziecko, modyfikować je, Terapia zaburzeń regularny trening/terapia/dieta sensoryczna (zalecenia, wskazówki do pracy w domu, w szkole), Myślenie pomóc dziecku być kreatywnym / aktywnym. 5

TERAPIA 1. Odpowiednie wyzwanie w sam raz, stopień trudności nieznacznie wykraczający poza aktualne możliwości dziecka (radość, chęć powtórzenia zadania, współpraca), 2. Motywacja (zaangażowanie) / Brak motywacji: oznaki werbalne i pozawerbalne: Dziecko mówi że nie chce czegoś robić, że jest nudne Próbuje odciągnąć naszą uwagę od danej czynności Wycofanie Nadmierne pobudzenie, brak organizacji działania. Zawsze staramy się ustalić przyczynę prawdopodobnie zadanie jest zbyt trudne, wysoki stopień trudności, dziecko może przejawiać zachowania buntowniczo-opozycyjne, nie wierzy we własne możliwości, wymaga zachęty. UWAGA! Nie zmuszamy dziecka do wykonania danej aktywności. Należy znaleźć złoty środek uszanować potrzebę wyciszenia się, wykazać się poczuciem humoru i plastycznością. 3. Zakończenie i modyfikacja czynności dziecko naszym przewodnikiem Kontynuujemy tak długo, jak długo dziecko zaangażowane jest w zabawę i prezentuje reakcje adaptacyjne, Pamiętać o zasadzie stopniowana trudności jeśli zadanie jest za trudne przerywamy je lub modyfikujemy (tak samo w przypadku zbyt łatwego zadania), W konieczności zakończenia zabawy terapeuta bierze na siebie odpowiedzialność ( mój błąd to było zbyt trudne ), Niektóre dzieci potrzebują szybkich i częstych zmian aktywności, ale np. dzieci z trudnościami w planowaniu motorycznym powinny mieć możliwość wielokrotnego powtórzenia czynności, W czasie sesji terapeutycznej wykorzystujemy zabawy tematyczne dajemy możliwość przejęcia prowadzenia przez dziecko, Wprowadzenie zbyt łatwego zadania nie wspomagają procesów integracji sensorycznej, ale mogą mieć inną wartość terapeutyczną (korzyści emocjonalne), Warto zadawać pytania czy dziecko chce kontynuować daną zabawę. 4. Interakcja terapeuta dziecko Bezpieczne otoczenie (organizacja pomieszczenia, ustawienie sprzętu, bezpośrednie zaangażowanie terapeuty), Elementy rywalizacji: pamiętamy, że niektóre dzieci są szczególnie wrażliwe na porażkę wybieramy zabawy dające możliwość wygranej lub neutralne Przykłady : wrzucanie pokarmu (woreczki z grochem) dla małej rybki w stawie (dętka, koło, obręcz)-jeżeli pokarm nie wpadnie komentujemy że zjadła go duża ryba z oceanu. Rzucanie do celu: celny rzut punkt dla dziecka, niecelny punkt dla terapeuty. Przyjazna rywalizacja (uwaga! lepiej wyrównać szanse przez np. zwiększenie odległości, niż udawać porażkę). Przyjmowanie roli przeciwnika, lepiej przyjąć rolę partnera w tej samej drużynie, a przeciwnikiem np.złym smokiem będzie przedmiot. 6

5. Pochwała słowna, polecenia Czasem sam wyraz terapeuty jest wystarczającą pochwałą dla dziecka, świadomość własnego sukcesu wystarczająca nagrodą, Dla niektórych dzieci adekwatna pochwała, informacja zwrotna jest bardzo ważna, Ważny jest komunikat słowny np.kiedy dziecko napina mięśnie utrzymując pozycję na trapezie dobrze dzięki równowadze udało ci się utrzymać pozycję i nie spaść, Pozytywne polecenia lepsze niż negatywne np. postaw stopę tutaj, zamiast przestań kopać 6. Przerwanie/ zakończenie terapii Kończymy, gdy zrealizowane zostały cele terapii i trudności w codziennym funkcjonowaniu dziecka zostały zminimalizowane. Pamiętajmy że dziecko z zaburzeniami Przetwarzania Bodźców Sensorycznych (SPD) mogą przejawiać trudności w innych sferach życia. Terapia / interwencja pomaga im radzić sobie z nimi lepiej/ minimalizować je, Często mimo rzetelnej diagnozy trudno przewidzieć jest czas trwania terapii (6 miesięcy/ 1-2 lata) Tempo zmian nie jest jednostajne występuje również okres stagnacji Pamiętajmy, że dziecko może osiągnąć pewne umiejętności w warunkach terapeutycznych, ale nie będzie jeszcze w stanie wykorzystać ich w innej sytuacji (brak gotowości do automatycznego wykonania), np.dziecko oswoiło się z pochylnią w sali terapeutycznej, ale boi się zjechać na sankach ze stoku. JAK ROZPOZNAĆ ZABURZENIA INTEGRACJI FUNKCJI ZMYSŁOWYCH (narzędzia badawcze) Południowo Kalifornijskie Testy Integracji Sensorycznej, Obserwacje Kliniczne, Kwestionariusz Rozwoju Sensoryczno Motorycznego, Wywiad, Obserwacja. Ocena to nie tylko przeprowadzone testy, ale obserwacja w czasie całego spotkania od momentu przywitania się z dzieckiem, zachowanie dziecka podczas badania podczas kierowanej zabawy, spontaniczne zachowania oraz podczas badania. Zwracamy uwagę na poziom pobudzenia, (zmiany podczas konkretnych zabaw i aktywności), możliwość utrzymania uwagi na zadaniu, kreatywność, jak reaguje na bodźce rozpraszające np. zegar, hałas z ulicy. Wnioski: w punktach opisać obszary wymagające stymulacji z objaśnieniem, wskazówki, strategie postępowania do domu, szkoły, przedszkola. 7

KWESTIONARIUSZ ROZWOJU SENSOMOTORYCZNEGO DLA NAUCZYCIELII Imie i nazwisko. Data urodzenia Data badania... Udziel odpowiedzi TAK lub NIE. Każda odpowiedź twierdząca 1 pkt. Czy dziecko: I DOTYK 1. Nie reaguje na ból fizyczny? (np.podczas robienia zastrzyku, gdy się TAK? NIE uderzy) 2. Reaguje zbyt mocno (wyraźnie) na bodźce bólowe? TAK? NIE 3. Unika zabaw plasteliną, masą solną, farbami? TAK? NIE 4. Uwielbia zabawy wymienione wyżej? TAK? NIE 5. Nie lubi być dotykane zwłaszcza, gdy ktoś podchodzi z tyłu? TAK? NIE 6. Lubi się przytulać, poszukuje bodźców dotykowych? TAK? NIE 7. Zachowuje się agresywnie w stosunku do innych np.uderza w ludzi, TAK? NIE ściany) 8. Jest przesadnie wrażliwe? TAK? NIE 9. Unika zabaw wymagających manipulacji rękoma? TAK? NIE II RUCH I RÓWNOWAGA 1. Słabo utrzymuje równowagę? TAK? NIE 2. Ma trudności z wchodzeniem i schodzeniem ze schodów? TAK? NIE 3. Często buja się na krześle albo lubi przyjmować pozycję do góry TAK? NIE nogami? 4. Często podpiera głowę ręką przy czytaniu, pisaniu, rysowaniu? TAK? NIE 5. Sprawia wrażenie przestraszonego podczas huśtania, podrzucania? TAK? NIE 6. Boi się unikania takich zabaw jak:bujanie się, obracanie się na TAK? NIE karuzeli, podskakiwanie? 7. Wydaje się być bardzo wrażliwe na ruch? TAK? NIE 8. Lubi intensywne zabawy, wirowanie, obroty dookoła własnej osi. TAK? NIE Wydaje się być mniej wrażliwe na szybki ruch, także obrotowy? 9. Długo uczyło się jeździć na rowerze? TAK? NIE III KOORDYNACJA 1.Ma trudności z zabawami manualnymi (cięcie nożyczkami, TAK? NIE rysowanie, zapinanie itp.) lub z pisaniem? 2. Wydaje i niezdarne, często upada, potyka się? TAK? NIE 3. ma trudności z uczeniem się nowych czynności ruchowych (unika TAK? NIE ich)? 4. Bardzo długo posługiwało się naprzemiennie prawą i lewą ręką lub TAK? NIE nie ma preferencji ręki? 5. Trzeba mu przypominać o przytrzymywaniu kartki podczas pisania? TAK? NIE 6. Długo uczyło się wiązać sznurowadła? TAK? NIE IV NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE 1. Wydaje się zbyt mocno napięte, sztywne? TAK? NIE 2. Wydaje się być zbyt mocno rozluźnione, mieć obniżone napięcie? TAK? NIE 8

3. Nieprawidłowo siedzi lub stoi? TAK? NIE 4. Chwyta przedmioty zbyt delikatnie? TAK? NIE 5. Chwyta przedmioty zbyt mocno? TAK? NIE 6. Szybko się męczy? TAK? NIE V SŁUCH 1. Boi się okazuje niepokój słysząc głośne dźwięki? TAK? NIE 2. Staje się nadmiernie pobudzone w głośnych miejscach? TAK? NIE 3. Ma trudności ze skupieniem uwagi, jeśli w tle słychać dźwięki? TAK? NIE 4. Często wydaje głośne dźwięki, głośnio mówi? TAK? NIE 5. Często powtarza dźwięki lub słowa? TAK? NIE 6. Ma trudności ze zrozumieniem poleceń słownych? TAK? NIE 7. wymaga kilkukrotnego powtórzenia polecenia? TAK? NIE 8. Myli słowa o podobnym brzmieniu np.bułka/półka? TAK? NIE 9. Gubi niektóre dźwięki? TAK? NIE VI WZROK 1. Wydaje się wrażliwe na światło lub mrok lub przytłumione światło TAK? NIE w pomieszczeniu? 2. Ma trudności z rozróżnianiem kolorów kształtów? TAK? NIE 3. Ma trudności z utrzymaniem wzroku na przedmiocie? TAK? NIE 4. Ma trudności z podążaniem wzrokiem (śledzeniem) za przedmiotem TAK? NIE lubi gubi miejsce podczas czytania/pisania? 5. Często skarży się na ból głowy podczas lub po czytaniu? TAK? NIE 6. Staje się podekscytowane/ pobudzone w miejscach jasno i kolorowo TAK? NIE oświetlonych lub podczas oglądania TV? 7. Nie lubi zasłaniania oczu? TAK? NIE 8. Myli litery lub cyfry (lustrzane odbicie 41/14) lub słowa (sok/kos)? TAK? NIE 9. Ma trudności ze zrozumieniem instrukcji na piśmie? TAK? NIE 10. Ma trudności z przepisywaniem z tablicy, książki? TAK? NIE 11. Nie lubi układanek (puzzle)? TAK? NIE VII WĘCH 1. Jest bardzo wrażliwe na niektóre zapachy? TAK? NIE 2. Ignoruje nieprzyjemne zapachy? TAK? NIE 3. Ma trudności z rozróżnieniem zapachów? TAK? NIE VIII ZACHOWANIA, UWAGA 1. Jest nadruchliwe, nadpobudliwe? TAK? NIE 2. Jest impulsywne, często odpowiada zanim usłyszy polecenie? TAK? NIE 3. Ma trudności z organizowaniem sobie zabawy? TAK? NIE 4. Woli bawić się z dorosłymi niż z rówieśnikami? TAK? NIE 5. Bywa agresywne? TAK? NIE DOTYK RÓWNOWAGA KOORDYNACJA NAPIĘCIE SŁUCH WZROK WĘCH ZACHOWANIE /9 /9 /6 /6 /9 /11 /3 /5 9

KARTA ZAJĘĆ TERAPII SI Imię nazwisko dziecka: Data obserwacji: Stymulacja poprawiająca modulację, różnicowanie sensoryczne DOTYK AKTYWNOŚCI +/- UWAGI RUCH I RÓWNOWAGA KOORDYNACJA NAPIĘCIE MIĘŚNIOWE SŁUCH WZROK WĘCH ZACHOWANIA, UWAGA Komponenty posturalne Stymulacja Aktywności +/- Uwagi WPROST/ZGIĘCIE ROTACJA 10

PRZEKRACZANIE LINII ŚRODKOWEJ CIAŁA PRZENOSZENIE CIĘŻARU CIAŁA siad/czworaki/klęk/stanie WYIZOLOWANE RUCHY CIAŁA /GŁOWY/OCZU/DŁONI/PALCÓW PERCEPCJA CIAŁA OBUSTRONNA INTEGRACJA I KOORDYNACJA SEKWENCYJNOŚĆ NAŚLADOWNICTWO POZYCJI/ RUCHU MAŁA MOTORYKA MOTORYKA ORALNA ZNAJOMOŚĆ PRAWA/LEWA 11

Podsumowując CELEM TERAPII jest POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA DZIECKA!!!!!!!!! PRACA czytanie, szkoła, przedszkole,zajęcia stolikowe, odrabianie lekcji, ZABAWA przyjęcia urodzinowe,spotkania z kolegami, zabawy na palcu zabaw, według zainteresowań AKTYWNOŚCI DNIA CODZIENNEGO posiłek, sen, toaleta ubieranie się NAUCZYCIEL INNI SPECJALIŚCI DZIECKO RODZINA TERAPEUTA SI 12

Wykorzystanie symboli AAC w Sali Terapeutycznej Integracji Sensorycznej 1. Sala Integracji Sensorycznej oznaczona jest symbolem PCS Taki sam symbol znajduje się w Sali przedszkolnej. Przed wyjściem na zajęcia dziecko zabiera ze sobą symbol i umieszcza go przed wejściem do sali terapeutycznej SI. 2. W sali znajduje się plan pracy dla każdego dziecka oznaczony symbolami, zdjęciami sprzętu rehabilitacyjnego, ułożone w takiej kolejności, w jakiej będą wykonywane ćwiczenia podczas zajęć. Po każdym wykonanym zadaniu dziecko odczepia symbol z planu. Oznakowanie sprzętu zdjęcia np.: 13

Na zajęciach terapeutycznych korzysta się z kilku podstawowych piktogramów oraz gestów MAKATON: Inne symbole stosowane są w zależności od potrzeb oraz tematyki zajęć. 14

WYPOSAŻENIE SALI TERAPEUTYCZNEJ INTEGRACJI SENSORYCZNEJ OPIS SPRZĘTU I ZASTOSOWANIE Zasady bezpieczeństwa i asekuracji dziecka na sprzęcie podwieszanym, z ruchomym, niestabilnym podłożem odpowiednia wysokość, aby dziecko nogami, stopami dotykało podłoża. Na podłodze pod sprzętem rozłożone materace. Asekuracja dziecka ze słabą równowagą terapeuta siedzi z tyłu np. na wałku dociążając wałek. Huśtawka terapeutyczna typu "Platforma" Platformy należą do podstawowych narzędzi pracy terapeuty SI. Służą głównie do stymulacji przedsionkowej i wzmacniania koordynacji ruchowo-wzrokowej. Możemy dostarczać dziecku bodźców w sposób bierny (bez jego aktywności) lub wykorzystując wrodzoną ciekawość i aktywność dzieci, w sposób czynny. Platforma pozwala na realizację ćwiczeń we wszystkich pozycjach - od leżenia na plecach do pozycji stojącej włącznie. Przyrząd ten umożliwiają ruch liniowy przód - tył oraz ruch na boki. Przy podwieszeniu dwu zaczepowym jest on realizowany w płaszczyźnie podłoża. Przy zawieszeniu jedno zaczepowym uzyskujemy ruch wahadłowy lub ruch obrotowy /rotacyjny, rotację/. Platformy wyposażamy w dwa poziomy drążków służących dzieciom za uchwyty pomagające wprowadzić przyrząd w ruch lub po prostu jako uchwyty pomagające utrzymać stabilną postawę podczas ćwiczeń. 15

Huśtawka terapeutyczna typu "Konik kwadratowy" "Konik" o przekroju kwadratowym. Stosowana jest podczas szerokiej gamy ćwiczeń z jakimi mamy do czynienia podczas zajęć terapii integracji sensorycznej. Przyrządy z tej grupy służą głównie do stymulacji układu przedsionkowego (zmysł równowagi). Koniki wspomagają mechanizmy posturalne (napięcie mięśni posturalnych) kształtują obustronną koordynację, orientację w przestrzeni. Można wykorzystać je do planowania ruchu. Dostarczają nowych wrażeń ruchowych związanych z pozycją przy ćwiczeniach dziecko może przyjmować pozycję siedząc, leżąc na brzuchu, stojąc. 16

Huśtawka terapeutyczna typu "Konik okrągły" Huśtawka typu "Konik" o przekroju koła. Przyrządy z tej grupy służą głównie do stymulacji układu przedsionkowego (zmysł równowagi). Koniki wspomagają mechanizmy posturalne (napięcie mięśni posturalnych) kształtują obustronną koordynację, orientację w przestrzeni. Można wykorzystać je do planowania ruchu. Dostarczają nowych wrażeń ruchowych związanych z pozycją przy ćwiczeniach dziecko może przyjmować pozycję siedząc, leżąc na brzuchu, stojąc. Dziecko może również podwieszać się od spodu huśtawki. Huśtawka terapeutyczna typu "Okrągła platforma" Prosta huśtawki przydatna do pracy z najmłodszymi dziećmi. Jedno zaczepowe podwieszenie umożliwia nam uzyskanie łagodnego, wahadłowego ruchu oraz swobodną rotację. Okrągły kształt umożliwia swobodny dostęp terapeuty do ćwiczącego dziecka. Duża średnica siedziska pozwala na pracę z maluchami we wszystkich pozycjach. Z leżącą włącznie. 17

Helikopter [uprząż terapeutyczna] Przyrządy z tej grupy służą głównie do stymulacji układu przedsionkowego (zmysł równowagi). Wspomagają również mechanizmy posturalne (napięcie mięśni posturalnych), kształtują obustronną koordynację, czucie własnego ciała, orientację w przestrzeni. Dostarczają nowych wrażeń ruchowych związanych z pozycją przy ćwiczeniach. Helikopter umożliwiają ruch przód - tył, ruch na boki oraz ruch kołowy w płaszczyźnie poziomej. Użycie helikoptera wymaga stosowania materaców ochronnych. Podczas ćwiczeń mogą być wykorzystywane wszystkie cztery szelki i w ten sposób uzyskujemy możliwość podparcia dziecka w obrębie części barkowej i udowo-miednicznej lub tylko jedną z par i z helikoptera uczynić swego rodzaju huśtawkę. Helikoptery należą do stosunkowo "trudnych" przyrządów dla dziecka ale pokonanie wstępnych oporów i wplecenie elementów zabawy daje terapeucie szerokie możliwości działania. Hamak terapeutyczny Hamak nie ma sztywnych linek ani taśm na krawędziach. Jest to istotne w ćwiczeniach w pozycji przewieszonej, aby dziecko nie czuło się przytłoczone nadmiarem tkaniny, boki hamaka wykonane są z wytrzymałej siatki. Nie ogranicza ona pola widzenia i dodatkowo umożliwia precyzyjne dopasowanie przyrządu do ułożenia dziecka. Dodatkowo hamak jest dwustronny. Dwie różne tkaniny - z jednej strony miękki i fakturowy sztruks, z drugiej 18

brezent. Dodatkowa stymulacja dotykowa. Dziecko może przyjąć pozycję siedzącą lub leżąc na brzuchu, hamak zawieszony jedno-zaczepowo pozwala na ruch obrotowy i zawinięcie dziecka w hamaku. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM SPRZĘTU PODWIESZANEGO ćwiczenia wykonujemy zawsze z dodatkową czynnością np. odbijamy balon zawieszony na sznurku, wrzucamy woreczki, piłki do celu, dopasowujemy obrazki, zbieramy przedmioty z materaca leżąc na brzuchu na huśtawce, łapiemy turlające się piłki, odbijamy paletką piłki, odczepianie klamerek zaczepionych na lince, obrazków, łapanie baniek, zbijanie kręgli, itp. Huśtawka terapeutyczna typu "Grzybek" Służy do stymulacji przedsionka i pozycji zgięciowej. Wzmacnia układ mięśniowy. Dziecko siedząc i obejmując nogami i rękoma wałek może również zbierać przedmioty z podłoża, wtedy grzybek jest nisko zamontowany lub rzucać np.woreczami, piłkami do celu, a także uderzać ręką lub paletką w zawieszony przedmiot, odrywać elementy z tablicy. 19

Huśtawka terapeutyczna typu "Parówka" Używana głównie do ćwiczenia u dzieci pozycji zgięciowej oraz stymulacji przedsionka. Wzmacnia mięśnie. "Parówka" należy do trudnych przyrządów terapeutycznych i wymaga od ćwiczących dzieciaków sporego wysiłku. Daje za to mnóstwo satysfakcji i z tego powodu jest lubiana. Dodane uchwyty pozwalające mniej sprawnym dzieciom na pewne i wygodne uchwycenie przyrządu. Doszyte "uszy" znacznie poszerzają możliwości huśtawki. 20

Deskorolka terapeutyczna - trapezowa Podstawowy model deskorolki o trapezowym kształcie. Lekka i zwrotna. Przeznaczona dla młodszych dzieci. Dzięki zwężeniu na jednym końcu jest dopasowana do szerokości klatki piersiowej młodszego dziecka co znacząco ułatwia wykonywanie ćwiczeń w pozycji leżącej na brzuchu. Szerszy koniec odpowiada w przybliżeniu szerokości ramion i w ten sposób stanowi podstawę do ćwiczeń w pozycji leżenia na plecach. Deskorolka terapeutyczna 40x60 Uniwersalna deskorolka o prostokątnym kształcie. Lekka i zwrotna. Umożliwiająca ćwiczenie we wszystkich pozycjach. Cztery skrętne, łożyskowane kółka zapewniają swobodę ruchu we wszystkich kierunkach, można podczepić pod nią linkę do ciągnięcia. 21

Deskorolka okrągła Deskorolka o kształcie koła. Dedykowana do pracy z dziećmi o niepełnej sprawności ruchowej. Ten typ deskorolki dobrze sprawdza się podczas oswajania dziecka z tego typu przyrządami. Dodatkowe uchwyty dają dziecku możliwość asekuracji i większe poczucie bezpieczeństwa. Okrągła deskorolka umożliwia ćwiczenie we wszystkich pozycjach z leżącą włącznie. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM DESKOROLEK ćwiczenia na deskorolkach łączymy ze zmianą tempa jazdy (szybko, wolno), jeździmy w różnych kierunkach (do przodu, do tyłu, na boki), często zbieramy jakieś przedmioty z podłogi, przewozimy przedmioty z miejsca na miejsce np. kładąc woreczek na głowie, plecach, podciąganie się na linie w różnych pozycjach na deskorolce. Lina pozioma Lina pozioma - jeden z najbardziej znanych przyrządów linowych. W połączeniu z deskorolką stanowią zgrany duet. Linę poziomą można wykorzystać do wielu innych ćwiczeń związanych z przedsionkiem (zmysłem równowagi), pozycją zgięciową czy 22

koordynacją ruchów. Proponowana średnica umożliwia wygodne obejmowanie liny przez młodsze jak i starsze dzieci. RÓWNOWAŻNIE Podstawowym zadaniem przyrządów z tej grupy jest ćwiczenie zmysłu równowagi, balansu ciała oraz w połączeniu z innymi przyrządami mogą być wykorzystywane np. do poprawy koordynacji ruchowo-wzrokowej. Ich oddziaływanie nakierowane jest na stymulację układu przedsionkowego. Równoważnie pozwalają również kontrolować balans ciała, reakcje równoważne w różnych pozycjach. Nie są to jedyne zastosowania równoważni. W zależności od rodzaju i kształtu płóz uzyskujemy ruch o różnym charakterze. Od łagodnego kołysania przy równoważni podłużnej po zdecydowanie szybszy ruch przy równoważni poprzecznej. Zasadniczo równoważnie można podzielić na dwie grupy. Pracujące w jednej lub wielu płaszczyznach. Do tych pierwszych możemy zaliczyć równoważnie podłużne i poprzeczne. Do drugiej grupy należą między innymi tak zwane "deski balansujące" Równoważnia terapeutyczna podłużna Przyrząd charakteryzuje się łagodnym ruchem. Dzięki swoim rozmiarom ćwiczące dziecko może szeroko rozstawić nogi i łagodnie przenosić ciężar ciała z lewej na prawą stronę. Nie ma mowy o przypadkowym i niekontrolowanym ruchu. Równoważnia ta pozwala na ćwiczenia w pozycji stojącej, siedzącej i leżącej. Szeroko rozstawione płozy zapewniają dużą stabilność przyrządu i umożliwiają bezpieczny przebieg ćwiczeń. Właściwie dobrany profil krzywizny płóz pozwala na płynny i swobodny ruch równoważni w całym zakresie przewidzianego odchylenia. Płozy ustawione są równolegle do dłuższego boku równoważni 23

Równoważnia terapeutyczna poprzeczna Przyrząd wymaga od dziecka koncentracji. W porównaniu z równoważnią podłużną jest zdecydowanie bardziej wymagający. Wymaga od ćwiczącego większej kontroli nad własnym ciałem i jego ruchami. Równoważnia ta pozwala na ćwiczenia w pozycji stojącej, siedzącej i leżącej. Szeroko rozstawione płozy zapewniają dużą stabilność przyrządu i umożliwiają bezpieczny przebieg ćwiczeń. Właściwie dobrany profil krzywizny płóz pozwala na płynny i swobodny ruch równoważni w całym zakresie przewidzianego odchylenia. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM RÓWNOWAŻNII ĆWICZENIA siedząc lub stojąc na równoważni można łapać bańki, łapać worki na tacę, łapać piłki do koszyka, rysować na dużych arkuszach papieru, który jest zawieszony na ścianie, klęcząc na równoważni można wprawiać w ruch równoważnię tak aby samochodzik poruszał się ale nie spadł. Dysk do balansowania duży 24

Dysk myszka Dysk pozwala na ćwiczenie i wzmacnianie zmysłu równowagi, uczy koordynacji ruchowej i wzrokowo - ruchowej. Poruszająca się w rowku wokół dysku piłka skupia uwagę dzieci w trakcie ćwiczeń. Dziecko w zależności od intensywności i szybkości balansowania ciałem nadaje kulce różną prędkość. W balansowaniu mogą również brać udział dwie osoby. 25

Półkula sensoryczno-równoważna Z powodzeniem wykorzystywany jest do typowej stumulacji receptorów jak i do ćwiczeń związanych z równowagą lub koordynacją. Półkule mogą być również używane do tworzenia torów przeszkód, slalomów lub ścieżek sensorycznych. Półkule trzymane w ręku mogą służyć jako przyrząd do masażu całego ciała. Stożkowe kolce zapewniają silną stymulację systemu dotykowego. Półkule sensoryczne nadają się do: - ćwiczeń korekcyjnych stóp; - masażu stóp, dłoni i w ograniczonym zakresie innych obszarów ciła; - zabaw ruchowych i dydaktycznych; - ćwiczeń rehabilitacyjnych; Deska rotacyjna Deska rotacyjna wykorzystywana jest, tak podczas diagnozowania dzieci umożliwiając obserwację między innymi oczopląsu porotacyjnego, jak i w samej terapii. Dzięki niej mamy możliwość swobodnego obrotu dziecka. 26

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM DESKI ROTACYJNEJ ĆWICZENIA siedząc lub leżąc na brzuchu na desce obracać się z zatrzymaniem np. dopasować dwa te same obrazki, przedmioty, np. obracać się po zatrzymaniu nałożyć krążek na pachołek. Trampolina Dzięki której dziecko ma możliwość wspaniałej zabawy a także rozwijania zdolności koordynacyjno-ruchowych. Trampolina stosowana do ćwiczeń ogólnorozwojowych i różnego typu terapiach ruchowych. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM TRAMPOLINY ĆWICZENIA skakanie na trampolinie połączone z dodatkowymi zadaniami np.. wrzucanie piłek o różnej wielkości do wiszącego kosza, podpijanie balona, przybijanie piątek terapeucie, łapanie piłki po każdym skoku. 27

Piłka do skakania Piłka skacząca (do skakania), dzięki której dziecko ma możliwość wspaniałej zabawy a także rozwijania zdolności koordynacyjno-ruchowych. Piłka stosowana do ćwiczeń ogólnorozwojowych i różnego typu terapiach ruchowych. Ścianka wspinaczkowa Podstawowym celem użycia ścianek wspinaczkowych w terapii sensorycznej jest opanowanie umiejętności planowania ruchu oraz idąca za tym świadomość własnego ciała. Podstawowe obszary oddziaływań jakie uzyskujemy stosując ścianki to: planowanie ruchu orientacja w przestrzeni uświadomienia możliwości i ograniczeń własnego ciała koordynacja wzrokowo-ruchowa precyzja ruch wzmacnianie siły mięśni pokonywanie oporu i lęku przed wysokością doznania sensoryczne poprzez kontakt z różnymi fakturami używanych materiałów 28

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM ŚCIANKI WSPINACZKOWEJ ĆWICZENIA np.odrywanie obrazków,przedmiotów zwieszinych wysoko na ściance. Drabinki, lina do wspinania Drabinki oraz lina pionowa ćwiczy koordynację ruchu, przedsionek zmysł równowagi, napięcie i siłę mięśni. Wymusza planowanie ruchu podczas wspinaczki. Dostarcza silnych bodźców dotykowych - włókna naturalne. Nie jest to łatwy przyrząd, ale lubiany przez dzieci. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM DRABINEK ĆWICZENIA np. wspinanie się po szczebelkach oznaczonych kolorami. 29

Tunel miękki Miękki tunel dostarcza więc dzieciom z zapotrzebowaniem na bodźce czucia głębokiego niezbędnej stymulacji. Miękki tunel dzięki swojej konstrukcji może być wykorzystany również w zupełnie inny sposób. Możemy na nim siedzieć, leżeć, uformować z niego fotel czy wykorzystać go do rolowania. Możemy w niego celować, toczyć go. Maglownica Sprzęt stosowany do hamowania obronności dotykowej poprzez dostarczanie dużej dawki wrażeń czucia głębokiego. Dziecko przeciskając się pomiędzy wałkami stymuluje układ czucia głębokiego. Istnieje możliwość regulacji siły nacisku wałków. Maglownice można ustawić na materacu czy macie o różnych fakturach. 30

Mata rehabilitacyjna Airex Corona Ze względu na swoje właściwości oraz uniwersalne wymiary mogą być być wszechstronnie wykorzystywane - może być używana w różnych rodzajach terapii, treningów czy aktywności ruchowych, w których poza komfortem ćwiczącego, wymagana jest asekuracja i zabezpieczenie ćwiczącego przed urazem. Można z niej budować tunele oraz zawijać dziecko w matę, daje to dodatkową stymulację dotykową. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM MATY ĆWICZENIA np. szukanie przedmiotów ukrytych w tunelu. 31

Beczka Beczka pozwala na ćwiczenia reakcji postawy i ułożenia oraz izolacji ruchów oczu od ruchu glowy. Stymuluje układ dotykowy, proprioceptywny, przedsionkowy i wzrokowy. Beczka jest bardzo lekka, a duży środek pozwala na korzystanie z niej nawet dorosłej osobie. PRZYKŁADY ĆWICZEŃ Z WYKORZYSTANIEM BECZKI ĆWICZENIA obroty z zatrzymaniem rzut do celu, budowanie wieży z klocków (zbieranie klocka obrót, zatrzymanie układanie klocka w określonym miejscu i znowu obrót zabranie klocka, obrót, zatrzymanie dołożenie klocka do poprzedniego w określonym miejscu- układamy tak długo aż zbudujemy zaplanowaną wieżę. Kamizelka dociążająca Kamizelka powinna ważyć 10%masy ciała dziecka. 32

Obciążniki na ręce/nogi o wadze 0,5 kg Obciążniki wzmacniają siłę mięśni kończyn, ramion, barków oraz wymuszają reakcję ze strony mięśni odpowiedzialnych za zachowanie prawidłowej postawy ciała. Przyrządy do masażu W terapii integracji sensorycznej pojęcie masaż traktować należy nieco umownie. Właściwszym określeniem jest stymulacja czucia głębokiego i dotyku powierzchniowego. To w tych kierunkach prowadzona jest między innymi terapia. Nadwrażliwość i podwrażliwość na dotyk to często występujące u dzieci dysfunkcje. 33

Piłka rehabilitacyjna typu "Orzeszek" z wypustkami Półkula sensoryczno-równoważna Szczoteczka do masażu Piłka rehabilitacyjna 34

Odpowiednia wielkość piłki, taka aby dziecko dotykało stopami do materaca, od[powiednia ilość powietrza piłka musi być sprężysta. Dziecko może na niej ćwiczyć siedząc, na brzuchu, na plecach, przy dużej asekuracji terapeuty. Taśmy rehabilitacyjne Standardowy zestaw zawiera taśmy o różnej grubości a co za tym idzie o różnej sile potrzebnej do ich rozciągnięcia. Rodzaje elastyczności umożliwiają indywidualny dobór stopnia sprężystości do siły ćwiczącego. 35

Poza specjalistycznym wyposażeniem i urządzeniami w Sali Integracji Sensorycznej znajdują się także: MEGABLOKI które uatrakcyjniają zajęcia terapeutyczne, wykorzystywane są do konstruowania budowli, zjeżdżalni, mostów, tuneli itp. INSTRUMENTY grzechotki, dzwonki, cymbałki, bębenek, służą do stymulacji słuchu ŁAWKA GIMNASTYCZNA- służy do ćwiczeń równoważnych, ślizg w różnych pozycjach DUŻE LUSTO służy do kontrolowania pozycji ciała podczas ćwiczeń KRĘGLE PIŁKI RÓŻNEJ WIELKOŚCI O RÓŻNEJ FAKTURZE LABIRYNTY PLASTIKOWE Z KULKĄ MISECZKI PLASTIKOWE, KARTONY PO JAJKACH SZARFY, OPASKI WORECZKI PLASTIKOWE KOSZE, SKRZYNIE NA PIŁECZKI WOREK MATERIAŁOWY PALETKI, ZESTAW DO GRY W GOLFA BALONY LINY RÓŻNEJ GRUBOŚCI KIJKI GIMNASTYCZNE PACHOŁKI KRĄŻKI BUTELKI RÓŻNEJ WIELKOŚCI PUZZLE, KSZTAŁTY DREWNIANE WAŁKI, GĄBKI, PĘDZLE, MATERIAŁY O RÓŻNEJ FAKTURZE RÓŻNEGO RODZAJU SZCZYPCE KORALIKI KLAMERKI PLANSZE DŹWIĘKOWE LATARKI PIANKI, FARBY, MASA SLONA, CIASTOLINA BAŃKI MYDLANE RÓŻNORODNE FOLIE, PAPIERY OLEJKI ZESTAWY DO ĆWICZEŃ MANUALNYCH I MANIPULACYJNYCH ODTWARZACZ CD, PŁYTY Z ODGŁOSAMI, DŹWIĘKAMI POJEMNIKI WYPEŁNINE KASZĄ, GROCHEM, RYŻEM, PIASKEM POMOCE EDUKACYJNE TEMATYCZNE PRZYGOTOWANE SAMODZIELNIE (OBRAZKI, WZORY,KSZTAŁTY itp.) 36

ZAJĘCIA INTEGRACJI SENSORYCZNEJ POWINNY BYĆ CIEKAWE DLA DZIECKA, DLATEGO CZĘSTO SCENARIUSZ ZAJĘĆ JEST PEWNYM OPOWIADANIEM, HISTORIĄ, W KTÓRĄ WKRACZA DZIECKO, FORMĄ TEMATYCZNEJ ZABAWY (to znaczy np.jeśli dziecko buja się na platformie to mówimy że płynie łodzią i jeśli dodatkowo rzuca woreczki do celu- to mówimy że karmi rybki, potem jeżdżąc na deskorolce może łowić te rybki) i w ten sposób można stworzyć historyjkę do każdego zadania które wykonuje dziecko, jest to atrakcyjniejsze dla dziecka, a poza tym poprzez zabawę ćwiczy i poprawia swoją sprawność psychoruchową. Przykładowy scenariusz zajęć/ćwiczeń tematycznych do wykorzystania podczas terapii Integracji Sensorycznej. Temat: W krainie misia Ćwiczenia: Dojście do krainy lasu poprzez przejście przez ciemny tunel z użyciem latarki, dojście do zielonej wyspy- (materac okryty zielonym kocem miejsce do wyciszenia po każdym ćwiczeniu zanim przejdziemy do następnego zadania) Poruszanie się na huśtawce terapeutycznej typu platforma ruch linowy ze zmianą tempa- umawiamy się, że dziecko płynie statkiem, zmiana tempa to sztorm na morzu, dodatkowo dziecko wrzuca woreczki do dużego koła- karmi rybki. Schodzi z bujawki- wysiada ze statku, przechodzi po krążkach sensorycznych kamyki, które prowadzą do zielonej wyspy materac Wejście po ławeczce opartej o drabinki, wejście w pozycji czworaczej dziecku tłumaczymy, że wchodzimy po drzewie, odrywamy z drabinek obrazki beczułki miodu, zbieramy jedzenie dla misa, potem dziecko zjeżdża po ławeczce na brzuchu, Dziecko wspina się na ściankę zrywa obrazki jagód, jedzenie dla misia, którego musi odnaleźć w lesie Dziecko jeździ na deskorolce, na brzuchu, trzyma w ręku kijek zakończony magnesem (wędka), zbiera rozłożone rybki w sali zabawa łowienie rybek dla misia Dziecko chowa zebrane produktu do wiaderka i rusza, aby znaleźć domek misia droga do misia to przejście po krążkach sensorycznych o różnej fakturze, Wejście na równoważnię podłużną łąka w lesie stojąc lub siedząc łapanie baniek, które udają motylki Ślizg ze zjeżdżalni ułożonej z megabloków, przejście prze maglownicę i dojście do narysowanego domku misia, wejście przez beczkę do domku misia Duża maskotka misia, dopasowanie przyniesionych produktów do oznaczonych talerzyków Obroty na desce rotacyjnej z zatrzymaniem podczas zatrzymania przybijanie piątki misiowi, zgodnie z oznaczonymi kolorowymi opaskami rąk dziecka, rąk misia 37

Zakończenie zajęć- masaż różnymi wałkami, szczoteczkami opowiadamy dziecku że podczas wędrówki po lesie przyczepiły mu się gałęzie, trawa i musimy szczoteczkami i wałkami go wyczyścić Cele terapeutyczne zajęć - oddziaływanie na: napięcie posturalne, utrzymanie równowagi, stymulacja dotykowa, czucie głębokie, czucie ciała, planowanie ruchowe, koordynacja obustronna, koordynacja naprzemienna przekraczanie linii środkowej ciał, orientację przestrzenną rozróżnianie stron ciała, kierunków koordynację wzrokowo ruchową pozycję zgięciową, wyprostną reakcje oczno błędnikowe SCENARIUSZ ZAJĘĆ PRACY Z DZIECKIEM Z ZABURZENIAM PLANOWANIA MOTORYCZNEGO, Z OBRONNOŚCIĄ DOTYKOWĄ, ZE SŁABYM NAPIĘCIEM MIĘŚNIOWYM, Z ZABURZONYMI REAKCJAMI RÓWNOWAŻNYMI Chłopiec: TOMEK, 5 lat i 4 miesiące 1. Zdejmowanie butów i skarpetek przygotowanie do zajęć Rozwijanie umiejętności samoobsługowych ćwiczenie koordynacji oburęcznej z przekraczaniem środkowej linii ciała, Rozwijanie sprawności manualnej Kontrola wzrokowa czynności manulanych 2. Zabawa ciastoliną na platformie (wykorzystanie inicjatywy Tomka) Pozycja siedząca bez oparcia poprawa napięcia posturalnego Ruchome siedzenie utrzymanie równowagi Krążki sensoryczne pod stopami stymulacja dotykowa stóp Ciastolina stymulacja dotykowa dłoni Plastikowe nóż i wałek- używanie zróżnicowanych narzędzi koordynacja oburęczna + planowanie ruchowe Wykorzystanie inicjatywy Tomka gdy na końcu chłopiec proponuje robienie wałkiem dziur w ciastolinie jest to ważne u dziecka z zaburzeniami planowania motorycznego, by mogło samo wymyśleć nowe sposoby działania, Kształtowanie kulek i wałków dłońmi percepcja dotykowa kształtów + planowanie ruchowe Zwracanie uwagi na to by koordynacja oburęczna odbywała się w środkowej linii ciała (dbanie o to by taca była na środku) Zabawa z ciastoliną stanowią okazję do przekształcania masy i wpływają na rozwój myślenia 3. Rzucanie i łapanie piłki podczas siedzenia na platformie Piłka z ciastoliny (pokazanie Tomkowi, że kula którą ulepił z ciasta może być piłką zwrócenie uwagi na różne możliwości tej samej zabawki) Ciężka piłka np.1kg koordynacja wzrokowo ruchowa:rzucanie, łapanie, porównanie ciężaru i wielkości piłek 38

4. Budowanie zamku z dużych klocków duże klocki są łatwiejsze dla Tomka przy konstruowaniu. Koordynacja oburęczna Noszenie dużych elementów poprawia napięcie posturalne Planowanie ruchowe i rozwijanie umiejętności konstrukcyjnych przy realizowaniu własnego projektu Kontrola efektów (sprawdzanie czy jest równo) 5. Pokonywanie tunelu wykonanego z różnych faktur oddziaływanie na propriocepcję czucie głębokie 6. Bujanie się na platformie w pozycji stojącej inicjatywa Tomka, okazja do ćwiczeń równowagi w pozycji stojącej określenie kierunku bujania:przód tył i łączenie tego z pojęciami blisko-daleko burzenie zamku poprzez kopanie utrzymanie równowagi na jednej nodze, obciązanie P/L strony ciała kierowanie nogi do środkowej linii ciała i przekraczanie tej linii celowanie:koordynacja wzrokowo ruchowa 7. Sprzątanie klocków po zabawie zbieranie i ustawianie klocków:koordynacja wzrokowo ruchowa i planowanie ruchowe Porządkowanie pola działania (ma to duże znaczenie bo Tomek nie zawsze kończy to co robi, często bywa chaotyczny) Rozwijanie umiejętności związanych z samodzielnością 8. Bujanie się na platformie okrągłej - zachęcenie Tomka by sam wybrał pozycję, w której chce się bujać Pozycja na brzuchu Wzmacnianie mięsni grzbietu Zachęcenie do podporu przy odpychaniu się oburącz od materaca Zachęcenie do przyjęcia pełnej pozycji wyprostnej wyciągnięcie rąk do lustra Ustawienie dźwiękowej piramidy prowokowanie Tomka do unoszenia głowy i nakładania kółek prawą ręką, a lewa służy do podpierania Rozłożenie kółek po bokach ma na celu zachęcenie Tomka do wykonania części obrotu w P/L stronę Pozycja siedząca po turecku Spinacze odczepianie spinaczy zawieszonych na linkach platformy, przekraczanie linii środkowej ciała, dodatkowo ćwiczenia manualne nacisk+przyczepianie 9. Usprawnianie układu dotykowego kształtowanie czucia różnicującego Zabawa domino fakturowe dopasowanie faktur do przedmiotów, rozpoznanie faktur bez udziału wzroku tylko poprzez dotyk Pozycja siedząca na równoważni zabawa rękawiczkami rękawiczkami gumowymi kolcami Tomek zakłada je na P, a potem L rękę - przybijamy piątki, potem terapeuta zakłada rękawiczki, a Tomek przybija piątki w kolczaste rękawiczki 10. Na koniec Tomek nakłada z moją pomocą skarpetki i buty to też jest ważna część terapii. 39

STRATEGIE OBNIŻANIA POZIOMU POBUDZENIA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO / WYCISZENIE Przytłumione światło Naturalne delikatne kolory Muzyka klasyczna Stałe źródło światła Rytm (rytm dnia przewidywalny) Ćwiczenia / aktywności z wykorzystaniem oporowania:kamizelka dociążające, polecak 10%masy ciała, ciągnięcie aktywności siłowe / przeciąganie elastycznej taśmy gumowej, przenoszenie pudeł, pomoc w przesuwaniu mebli, ściskanie małej gumowej piłeczki Zamiast wiercenia się użycie małej piłeczki do ściskania, rozciągnie gumowej taśmy, ściskanie drobnych przedmiotów STRATEGIE POBUDZENIA/PODNOSZENIA POZIOMU POBUDZENIA OŚRODKOWEGO UKŁADU NERWOWEGO Jasne, żywe kolory Żywa skoczna muzyka, zmienny rytm Aktywności ruchowe o zmiennym rytmie Huśtanie podskakiwanie Delikatne, szybkie szczotkowanie skóry Picie zimnych napojów (najlepiej woda, picie przez słomkę Potrawy pikantne, kwaśne słone Żucie gumy lub przekąsek (suszone pomidory, jabłka, śliwki) Ćwiczenia z wykorzystaniem oporowania: kamizelka dociążające, polecak 10%masy ciała, ciągnięcie aktywności siłowe / przeciąganie elastycznej taśmy gumowej, przenoszenie pudeł, pomoc w przesuwaniu mebli, ściskanie małej gumowej piłeczki 40

Zalecenia do pracy w domu: stosowanie diety sensorycznej polegającej na ograniczeniu bodźców dezorganizujących zachowanie i funkcjonowanie (radio, duża ilość osób, szum i hałas itp.), stosowanie odpowiedniej diety pokarmowej (szczególnie w przypadku alergii, która nasila objawy pobudzenia), maksymalne ograniczenie cukrów, barwników i konserwantów, dostarczanie dużej ilości wrażeń proprioceptywnych (związanych z czuciem głębokim): masaż uciskowy, zbieganie z górki, wspinanie się i inne aktywności ruchowe, wybieraj aktywności wykorzystujące stymulację dotykową mogące pomóc w odpowiednim pobudzeniu ośrodkowy układ nerwowy (po kąpieli energiczne wycieranie ciała, głowy ręcznikiem, wykorzystuj podkładki sensoryczne do siedzenia, zapewnienie możliwości zabawy, pracy z wykorzystywaniem oporu taśmy, liny podczas ćwiczeń ruchowych, zanim dziecko zacznie odrabiać pracę domową, zadania wymagające skupienia uwagi, zapewnij dodatkową ilość stymulacji sensorycznej(2-5min.), zawsze na końcu pomóż dziecku się zorganizować stosując stymulację, proprioceptywną, stosuj stymulacje w obrębie dłoni, gdyż czynności dłoni leżą tuż przy części oralnej (różne faktury, ciężar zabawek, wibracja, temperatura), staraj się stymulować dłonie w sytuacjach jak najbardziej funkcjonalnych adekwatnych do wieku dziecka w jego codziennej aktywności, staraj się łączyć stymulację z czasem posiłku (tuż przed-około 2min.), potrawy mogą być trochę ostrzejsze, można wykorzystywać do stymulacji szczoteczkę elektryczną podczas codziennej czynności- mycia zębów, wykorzystanie zabawek wibrujących, czas stymulacji krótki, można stymulować dłonie, stopy, plecy, kontynuować zajęcia z zakresu zainteresowań (np.jazda konna, basen) przy niespokojnym śnie zastosować ciężką kołdrę, podawać krótkie, jasne polecenia, zorganizuj miejsce w którym nie ma zbyt dużej ilości elementów przyciągających wzrok i destabilizujących, zapewnij dziecku możliwość przeplatania zadań wymagających skupienia uwagi prostymi ćwiczeniami ruchowymi, pozwól dziecku od czasu do czasu napić się soku/wody zwłaszcza przed zadaniami wymagającymi dłuższej koncentracji, bezpośrednio nagradzać, stosowanie zapachów uspakajających: lawenda, cytryna, wanilia, niektóre zapachy działają pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy (zapachy kwiatowe cytrusy), obserwować, które bodźce źle wpływają na funkcjonowanie dziecka i dążyć do wyeliminowania ich, zachęcać dziecko do kontrolowania poziomu pobudzenia (wolniejsze tempo wykonywania czynności, ciche przemieszczanie się itp.) Zdrowe, nadające się do gryzienia i przeżuwania produkty (np. seler, marchewki, jabłka, orzechy, skórki owoców), gęste płyny, wymagające picia przez słomkę (np.koktajle mleczne i owocowe, pudding). 41

Przykłady ćwiczeń wyciszających: Dostarczanie wrażeń czucia głębokiego (propriocepcji) 2 x dziennie (rano i wieczorem) mocniejsze wycieranie dziecka różnymi preferowanymi przez niego fakturami (nogi, ręce, plecy) Masaż ciała zmiennymi fakturami podczas kąpieli Dociskanie, oklepywanie, wałkowanie, zwijanie w matę, koc (głowa dziecka pozostaje na zewnątrz, wałkowanie dużą piłką, może być piłka typu kangur, wałkowanie butelkami wypełnionymi wodą o innej temperaturze (zimna i ciepła) Na podłodze kładziemy koc, dziecko kładzie się na jego skraj, toczymy dziecko przed sobą (jak beczkę) jednocześnie zawijając dziecko w koc, następnie tocząc odwijamy dziecko Zachęcamy dziecko do przenoszenia, przepychania cięższych rzeczy, dziecko siedzi wraz z rodzicem na podłodze, do koszyka z zabawkami mocujemy linkę i przyciągamy koszyk wypełniony dowolnymi przedmiotami, później możemy go odepchnąć Mocniejsze przytulenie dziecka (niedźwiedzi uścisk) Baraszkowanie, toczenie się, przewracanie na poduchy, materac Bitwa na poduszki, przygotowujemy poduszki różnej wielkości, ciężkości z różnych materiałów, dziecko, rodzic trzyma poduszkę oburącz i poklepujemy się nią po wybranych częściach ciała kolana, plecy, dłonie itp. Nazywamy uderzane części ciała Chodzenie, czworakowanie, podskakiwanie po kocyku, pod którym umieszczamy różne maskotki, mogą wydawać dźwięki, dziecko może zgadywać kto to? (wcześniej możemy pokazać dziecku co chowamy pod koc) Odpychanie oburącz dużej piłki, uderzanie w piłkę rękoma, ugniatanie jej różnymi częściami ciała(rodzic podaje nazwę, to jest ręka itp.) Kilka krzeseł stawiamy jedno za drugim i przykrywamy kocem, powstaje tunel, dziecko przeciska się przez niego Zabawa bandażem, zawijamy dziecko bandażem elastycznym, zabawa w mumię, możemy zawijać pojedyncze części ciała ręce, nogi, dziecko usiłuje się samo rozwiązać Stymulacja układu przedsionkowego (zmysł równowagi): Ćwiczenia na piłce typu "kangur", balansowanie na piłce na brzuchu, plecach(jeżeli dziecko na to pozwala),można te ćwiczenia wykonywać wraz z dzieckiem "kołyska" przód, tył, na boki, można te ruchy wykonywać wraz z dzieckiem trzymając je na własnym ciele np. zabawa w zegar: duży zegar bije "bim-bam" ręce wyciągnięte do boku i przenosimy ciężar ciała z jednej strony na drugą, mały zegarek cyka "cykcyk" ruchy głową do przodu do tyłu, budzik robi "drrrrryn" potrząsamy całym ciałem Bujanie dziecka w kocu do przodu, tyłu na boki Dziecko siedzi na kocu a my chwytamy go za rogi i ciągniemy po pokoju, dziecko może także leżeć na brzuchu, plecach, boku, możemy w ten sposób przewozić różne zabawki z jednego miejsca do drugiego Na podłodze kładziemy deskę do prasowania, na której kładziemy dziecko, chwytamy koniec deski przy głowie dziecka lekko unosimy nad podłogę i huśtamy do góry, w dół, na boki Dziecko leży na plecach z uniesionymi rękami, chwytamy je za ręce, lekko unosimy i kołyszemy na boki 42

Siedzimy na podłodze z podkurczonymi nogami, dziecko chodzi dokoła, a my wystawiamy przeszkody(ręce, nogi), które ono przekracza, przechodzi pod-nad ręką, nogą Stawiamy dwa krzesła jedno za drugim, siadamy na nich wraz z dzieckiem i udajemy, że jedziemy samochodem, kręcimy kierownicą (przechylamy się na boki), hamujemy i dodajemy gazu (ruchy ciała do przodu i do tyłu), jedziemy po nierównej drodze (podskakujemy) Na podłodze rozmieszczamy gazety, są to kamienie w wodzie, idziemy gęsiego, przechodząc, skacząc z jednego kamienia na drugi, tak aby nie wpaść do wody Na podłodze kładziemy sznur, próbujemy (najlepiej boso)chodzić po leżącym sznurze, możemy także chodzić do tyłu, bokiem itp. Rozstawiamy meble i wszystko, co może służyć do zbudowania toru przeszkód (coś do przechodzenia pod nad, przez, do wchodzenia i schodzenia) dziecko pokonuje tor przeszkód, w razie potrzeby możemy mu pomóc Zbijanie baniek mydlanych ręką, nogą, rakietkami, łapanie baniek oburącz, w kubeczki Skakanie, przewracanie się na materac dmuchany (materac napompowany nie na max) 43

Bibliografia Odowska-Szlachcic B., Terapia Integracji Sensorycznej-Strategie terapeutyczne i ćwiczenia stymulujące układy:słuchowy, wzrokowy, węchu, smaku oraz terapia światłem i kolorami. Gdańsk 2011, wyd.harmonia, Odowska-Szlachcic B., Terapia Integracji Sensorycznej-Ćwiczenia usprawniające bazowe układy zmysłowe i korygujące zaburzenia planowania motorycznego,gdańsk 2012, wyd.harmonia, Kuleczka Raszewska M., Markowska D., Uczę się poprzez ruch Program terapii dla dzieci autystycznych i z niepełnosprawnością sprzężoną. Gdańsk 2012, wyd.harmonia, Kranowitz C.S., Nie-zgrane dziecko w świecie gier i zabaw, Gdańsk 2012, wyd.harmonia, http://www.integracjasensoryczna.com.pl/ http://akademia.fizjoterapiadzieci.pl Centrum Terapii Wyspa - materiały szkoleniowe I i II Stopień Integracja Sensoryczna Opracowała: Aurelia Kępka-Pazdan 44