Regina Czarnecka ODDZIAŁ I SZTABU GŁÓWNEGO (GENERALNEGO) W LATACH 1921 1939 DZIEJE TWÓRCY ZESPOŁU AKT I PRZEGLĄD ZAWARTOŚCI INWENTARZA 7 stycznia 1921 roku ukazał się dekret 1 Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego o organizacji naczelnych władz wojskowych, który choć miał charakter tymczasowy, zapoczątkował proces przechodzenia siły zbrojnej na stopę pokojową i stanowił podstawę prawną do ustanowienia pokojowej organizacji naczelnych władz wojskowych. Dekret nakazywał utworzenie nowego Sztabu Generalnego WP 2 wchodzącego w skład MSWojsk. Jego zadaniem miało być opracowywanie kwestii dotyczących sprawowania dowództwa nad siłami zbrojnymi w czasie pokoju oraz przygotowanie ich do wojny. W celu wykonania swych zadań Sztab Generalny miał być zorganizowany w pięć oddziałów, których kompetencje zostały określone w dekrecie. Oddział I Sztabu Generalnego miał realizować funkcje związane z organizacją i mobilizacją siły zbrojnej. Przy ustalaniu struktury organizacyjnej Sztabu Generalnego wykorzystano projekty organizacji naczelnych władz wojskowych opracowane w Sztabie MSWojsk. i w Naczelnym Dowództwie WP, przy ścisłym współudziale Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. W myśl projektu Oddziału I Sztabu 1 Dziennik Rozkazów Tajnych nr 3, poz. 26 z 10.02.1921 roku. 2 Pierwszy Sztab Generalny WP powołany dekretem Rady Regencyjnej 25.10.1918 roku przekształcony został następnie 4.02.1919 roku w Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego (NDWP).
MSWojsk. 3, miał on przekształcić się w Oddział I Sztabu Generalnego, a jego reorganizacja miała polegać tylko na wyłączeniu niektórych sekcji. Projekt Oddziału I NDWP 4 przewidywał natomiast, że tylko część oddziału wraz z kadrą oficerską przejdzie do nowoutworzonego Oddziału I Szt. Gen. Przejście Sztabu Generalnego WP na stopę pokojową łączyło się ściśle z likwidacją NDWP 5 i reorganizacją Sztabu MSWojsk. Na mocy rozkazu dziennego z 7 kwietnia 1921 roku i tajnego rozkazu MSWojsk. z 12 kwietnia 1921 roku 6 został wprowadzony w życie dekret Naczelnego Wodza L.6922 T. z 3 kwietnia 1921 roku dotyczący przeprowadzenia ostatecznej reorganizacji naczelnych władz wojskowych. Wszystkie oddziały Sztabu MSWojsk. zostały podporządkowane nowemu p.o. szefa Sztabu Generalnego gen. por. Władysławowi Sikorskiemu 7. Do Oddziału I Szt. Gen. weszły: sekcja organizacyjna i sekcja mobilizacyjna Oddziału I Sztabu MSWojsk. wraz z personelem i szefem oddziału, płk. Rudolfem Prichem, a także część zlikwidowanego w kwietniu 1921 roku Oddziału I NDWP, tj. sekcja A (organizacyjna) i sekcja C (artylerii) oraz część sekcji O. de B. Oddział I Szt. Gen. przejął również sprawy likwidacyjne w odniesieniu do armii znajdujących się na froncie wschodnim, prowadzone dotychczas przez Oddział III NDWP. 10 sierpnia 1921 roku wszedł w życie rozkaz ministra spraw wojskowych Oddz. I. Szt. Gen. L.4900/Org., regulujący zasady pokojowej organizacji naczelnych władz wojskowych oraz wprowadzający w życie Statut organizacyjny MSWojsk. 8. Rozwiązano wszystkie działające jeszcze instytucje powołane na okres wojny i ustalono, ze dla całej siły zbrojnej władzą naczelną będzie Ministerstwo Spraw Wojskowych, w którego składzie znalazł się Sztab Generalny, jako organ pracy Ministra Spraw Wojskowych. Szef Sztabu Generalnego wykonywał swe zadania przy pomocy pięciu oddziałów, których funkcje nie odbiegały od postanowień zawartych w 3 Oddział I Sztabu MSWojsk. został utworzony w marcu 1920 roku na bazie Dep. I Org. Mob. i składał się z trzech sekcji: organizacyjnej, mobilizacyjnej oraz poboru i uzupełnień, później utworzono sekcję jeńców. 4 Oddział I NDWP istniał od 1918 roku jako Oddział I Szt. Gen. WP. Przechodził szereg reorganizacji, od 11.1920 roku znalazł się w Ekspozyturze MSWojsk. ds. Demobilizacji, a po jej likwidacji przeszedł ponownie do NDWP. 5 Rozkaz o rozwiązaniu NDWP został wydany 28.04.1921 roku. 6 Dodatek Tajny nr 10 z 12.04.1921 roku do Dz. Rozk. MSWojsk. nr 18. 7 Zatwierdzony na tym stanowisku na mocy rozkazu dziennego MSWojsk. nr 181 z 10.10.1921 roku. 8 Zatwierdzony uchwalą Rady Ministrów 19.08.1921 roku. CAW, I.303.3.21.
styczniowym dekrecie Naczelnego Wodza. Oddział I Sztabu Generalnego miał prowadzić sprawy nowej organizacji siły zbrojnej, mobilizacji i demobilizacji, ustalenia dyslokacji oraz sprawy uzbrojenia i wyposażenia armii. W myśl rozkazu L.4900/Org/21 dzielił się na trzy wydziały, a te z kolei na referaty. Pierwsza struktura organizacyjna Oddziału I ustalona w końcu 1921 roku poza niewielkimi korektami przetrwała do 1926 roku i przedstawiała się następująco: Szef Oddziału I Szt. Gen. Wydział Organizacyjny Wydział Mobilizacyjny Wydział Ordre de Bataille (O. de B.) Kancelaria. Pracami Oddziału I Szt. Gen. kierował szef oddziału przy pomocy zastępcy i szefów wydziałów. Pierwsza obsada personalna ustalona na mocy rozkazu L.4900/Org/21 przedstawiała się następująco: szef oddziału płk Szt. Gen. Rudolf Prich, szef Wydz. Organizacyjnego płk Szt. Gen. Wacław Stachiewicz, szef Wydz. Mobilizacyjnego mjr Szt.Gen. Eugeniusz Chilarski szef Wydz. O. de B. ppłk Szt. Gen. Zygmunt Dzwonkowski. Ustanowiony na mocy rozkazu dziennego MSWojsk. z 29 września 1921 roku etat pokojowy Oddziału I Szt. Gen. wynosił: 36 oficerów, 11 podoficerów, 6 szeregowych, 16 pracowników cywilnych i 3 woźnych. W związku z mianowaniem 25 stycznia 1922 roku płk. Rudolfa Pricha 9 dowódcą 26 DP nastąpiły zmiany na stanowiskach szefów w Oddziale I Szt. Gen. Nowym szefem oddziału został mianowany płk Szt. Gen. dr Józef Zając, a jego zastępcą został płk Szt. Gen. Jerzy Sadowski, który jednocześnie pełnił funkcję szefa Wydz. Mobilizacyjnego. Pracami Wydz. Organizacyjnego kierował ppłk Szt. gen. Zygmunt Dzwonkowski, a szefem Wydz. O. de B. został ppłk Szt. Gen. Eugeniusz Kunisch 10. W latach 1922 1926 Oddział I podlegał w ramach podziału kompetencji w Sztabie Generalnym pierwszemu zastępcy szefa Szt. Gen. gen. bryg. Józefowi Rybakowi. Przy realizacji swych zadań współpracował z innymi oddziałami w Sztabie 9 Rozkaz Dzienny nr 15 MSWojsk. z 25.01.1922 roku. 10 CAW, I.303.3.22.
Generalnym, departamentami w MSWojsk., Biurem Ścisłej Rady Wojennej oraz dowództwami Okręgów Korpusów i poszczególnych rodzajów broni. Na początku 1926 roku etat Oddziału I Szt. Gen. wynosił: 30 oficerów łącznie z szefem, 39 szeregowych i 11 osób personelu cywilnego 11. W kwietniu 1926 roku dokonano następujących zmian kadrowych w Oddziale I Szt. Gen. Ze stanowiska szefa oddziału odszedł gen. bryg. Józef Zając, a na jego miejsce został mianowany gen. bryg. Wacław Stachiewicz 12. Po przewrocie majowym w 1926 roku i powrocie marszałka Józefa Piłsudskiego do czynnego życia politycznego nastąpiła reorganizacja naczelnych władz wojskowych. Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z 6 sierpnia 1926 roku Sztab Generalny został podporządkowany Generalnemu Inspektorowi Sił Zbrojnych i stał się organem pracy GISZ 13. W związku z wprowadzeniem zasady dwutorowości w wojsku zmniejszył się zakres jego kompetencji. Uległa też zmianie w sposób zasadniczy organizacja Sztabu Generalnego dokonana na mocy rozkazu Oddz. I Szt. Gen. L.7313/Org. z 19.10.1926 roku i zarządzenia organizacyjnego L.1108/Org. z 3.03.1927 roku 14. W Oddziale I Szt. Gen. również nastąpiły zmiany, zarówno w strukturze wewnętrznej i zakresie kompetencji całego oddziału, jak też w podziale czynności poszczególnych wydziałów. Na mocy rozkazu L.7313/0rg. z 19.10.1926 roku został zlikwidowany w Oddziale I Wydział O. de B., a jego kompetencje przejęło nowoutworzone Biuro Ogólno-Organizacyjne MSWojsk. Część zadań Wydziału O de B., jak sprawy dyslokacji WP i poboru rekruta przeszły do Wydz. Ogólno-Mobilizacyjnego, którego funkcje zostały znacznie rozbudowane. Również do Wydz. Ogólno-Mobilizacyjnego, a ściślej do utworzonego w nim samodzielnego Referatu Personalnego, przeszły sprawy mobilizacji personalnej i administracji rezerw, prowadzone dotychczas w Oddziale V Szt. Gen. 15 a także część zadań zlikwidowanego Oddziału V a Biura Ściślej Rady Wojennej, gdzie skoncentrowane było ogólne kierownictwo mobilizacji 11 Zatwierdzony rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L.3S00/Org. z 6.04. 1926 roku w sprawie redukcji stanu osobowego Sztabu Generalnego. 12 Dziennik Personalny nr 16 /26. 13 Dziennik Ustaw RP nr 79 z 1926 roku, poz. 444 i 445. 14 CAW, I.303.3.22. 15 Jego kompetencje przejęło utworzone w MSWojsk. Biuro Personalne.
oficerskiej. W związku z likwidacją stanowiska drugiego zastępcy szefa Szt. Gen. 16, któremu podlegały sprawy mobilizacji gospodarczej, kredytów, przemysłu wojennego oraz sprawy zakupów zagranicznych sprzętu dla wojska, część tych zadań przeniesiono do nowoutworzonego w Oddziale I Wydziału Mobilizacji Materiałowej. Na mocy zarządzenia organizacyjnego Oddz. I Szt. Gen. z 3.03.1927 roku do Wydziału Mobilizacji Materiałowej przeszła również część zadań zlikwidowanego w 1926 roku Biura Komitetu dla Spraw Uzbrojenia 17 oraz sprawy rezerw strategicznych (zaopatrzenia materiałowego wojska), prowadzone dotychczas w Oddziale IV Szt. Gen. Mimo przejęcia szeregu obowiązków, etat Oddziału I Szt. Gen. tylko nieznacznie rozbudowano 18. Nowym szefem oddziału został mianowany 15 czerwca 1927 roku gen. bryg. Józef Kordian-Zamorski 19, a jego zastępcą pik Szt. Gen. Alfred Krajewski. Szefami poszczególnych wydziałów byli: płk Szt. Gen. Bolesław Borkowski (Wydz. Ogólno-Mobilizacyjny), mjr Szt. Gen. Tadeusz Zakrzewski (Wydz. Ogólno-Organizacyjny), płk Szt. Gen. Aleksander Misiurewicz (Wydz. Mobilizacji Materiałowej) oraz kpt. w st. sp. Józef Czerwenka (Kancelaria). Ważną sprawą dla funkcjonowania Oddziału I Szt. Gen. było ponowne utworzenie w 1928 roku stanowiska drugiego zastępcy szefa Sztabu Generalnego 20 dla przygotowania obrony państwa i współpracy w tym zakresie z ministerstwami cywilnymi. Biuro II Zastępcy współpracowało ściśle z Wydziałem Mobilizacji Materiałowej Oddziału I Szt. Gen. w zakresie zakupu sprzętu wojennego. Funkcję p.o. drugiego zastępcy szefa sztabu pełnił od 1929 roku, aż do rozwiązania w 1932, szef Oddziału I gen. bryg. J. Kordian-Zamorski. Na mocy rozkazu Oddz. I Szt. Gen. L.5300/Org. z 22.12. 1928 roku 21 nazwa Sztab Generalny została zmieniona na Sztab Główny. Nowa nazwa obowiązywała od 16 Stanowisko drugiego zastępcy szefa Szt. Gen., który był jednocześnie szefem Biura Ścisłej Rady Wojennej zlikwidowano wraz z BSRWoj. na mocy rozkazów: L.7313/Org./26, L.1100/Org./26 i L.1108/Org./27. 17 Reorganizacja Biura rozpoczęła się w myśl rozkazu L.7760/Org./26. Jego kompetencje przejął Komitet do Spraw Uzbrojenia i Sprzętu (KSUS). 18 Wg etatu ustalonego rozkazem L.1109/Org./27 stan kadry wynosił: 1 generał, 31 oficerów starszych i młodszych oraz 2 oficerów administracyjnych. 19 Dziennik Personalny nr 8/27. 20 Powołane na mocy rozkazu Oddz. I Szt. Gen. z 15.10. 1928 roku, a rozwiązane zarządzeniem GISZ L.767/32. 21 CAW, I.303.3.23.
dnia 1.01.1929 roku, natomiast nowa organizacja Sztabu Głównego weszła w życie dnia 1.04.1929 roku na mocy rozkazu Oddz. I Szt. Gł. L.999/Org. 22. Rozkaz ten zatwierdzał wszystkie zmiany dokonane w latach 1926 1929 w strukturze organizacyjnej Sztabu Głównego. Ulegała ona w późniejszych latach licznym przeobrażeniom, zmiany te jednak nie zostały przeprowadzone formalnie na mocy rozkazu lub zarządzenia organizacyjnego, a były regulowane przy pomocy rozkazów wewnętrznych, bądź meldunków. Struktura organizacyjna Oddziału I w wyniku tych reorganizacji w Sztabie Głównym przedstawiała się w połowie 1929 roku następująco: Wydział Ogólno-Organizacyjny Wydział Ogólno-Mobilizacyjny Wydział Mobilizacji Materiałowej Kancelaria. W latach 1930 1935 Oddział I Szt. Gł. pracował w warunkach bardzo trudnych. Zwolniono tempo prac i ograniczono ich zakres. Działalność merytoryczna Oddziału I w zasadzie ograniczyła się do wprowadzania poprawek w obowiązującym planie mobilizacyjnym S. Zmniejszył się stan liczebny kadry oficerskiej oddziału: z 20 oficerów w 1929 roku do 11 oficerów w 1933 roku 23. Przestał istnieć Wydział Ogólno-Organizacyjny, a jego zadania przejął Wydział Ogólno-Mobilizacyjny, którego zakres pracy został ponownie rozbudowany i obejmował całokształt organizacji oraz mobilizacji wojska. Natomiast Wydział Mobilizacji Materiałowej realizował zadania w dziedzinie mobilizacji materiałowej oraz opracowywał plany realizacji budżetu rezerwy zaopatrzenia armii. Na uwagę zasługuje utworzenie na krótko w 1932 roku w Oddziale I specjalnej komórki do prac rozbrojeniowych, powołanej w związku z opracowaniem materiałów dla polskiej delegacji na konferencję rozbrojeniową w Genewie 24. W meldunku opracowanym na początku 1935 roku dla zastępcy szefa Sztabu Głównego 25 postulowano: 1) reaktywowanie Wydziału Organizacyjnego; 2) odciążenie Wydziału Ogólno-Mobilizacyjnego poprzez 22 Tamże. 23 CAW, I.303.1.74. 24 CAW, I.303.3.23. 25 Pismo L.1049/Tjn/35. Tamże.
wyłączenie spraw mobilizacji personalnej i administracji rezerw; 3) powiększenie stanu personalnego oddziału o etat zastępcy szefa oddziału i przydziału dwóch oficerów do brakującego etatu. Pod koniec 1935 roku struktura organizacyjna Oddziału I Szt. Gł. była zgodna z organizacją ustaloną na mocy rozkazu L.999/Org./29. Reaktywowany został Wydział Ogólno-Organizacyjny 26, a 1 stycznia 1936 roku utworzono w Oddziale I nowy Wydział Administracji Rezerw, którego szefem został ppłk dypl. Jan Kornaus 27. Nastąpiły także zasadnicze zmiany w kierownictwie oddziału. Dnia 19.12.1935 roku nowym szefem Oddz. I Szt. Gł. został mianowany płk dypl. Józef Wiatr 28. Funkcję szefa pełnił aż do wybuchu wojny w 1939 roku. Jego zastępcą został pik dypl. Józef Sierosławski 29. Szefem Wydz. Ogólno-Mobilizacyjnego był ppłk dypl. Józef Heine, szefem Wydz. Organizacyjno-Mobilizacyjnego (od 1937 roku Wydz. Organizacyjnego) był ppłk dypl. Józef Bischof, a szefem Wydz. Mobilizacji Materiałowej (od 1938 roku Wydz. Materiałowego) był ppłk dypl. Józef Rehman. Etat Oddziału I Szt. Gen. ustalony w 1935 roku wynosił: 23 oficerów, 3 podoficerów, 9 urzędników cywilnych i 4 niższych funkcjonariuszy 30. 9 maja 1936 roku ukazał się dekret Prezydenta Rzeczypospolitej 31, który ustalił ostatecznie pokojową organizację naczelnych władz wojskowych. Sztab Główny, na czele którego stanął nowy szef sztabu gen. bryg. Wacław Stachiewicz, stał się głównym organem pracy Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych w zakresie przygotowania sił zbrojnych do obrony państwa. Jego rola znacznie wzrosła w związku z przystąpieniem do opracowania nowego planu mobilizacyjnego W 32 oraz planu rozbudowy i modernizacji sił zbrojnych. Wzrosło znaczenie Oddziału I w Sztabie Głównym w związku z włączeniem oficerów do nowych zadań. Uległ zwiększeniu skład osobowy oddziału: z 27 oficerów w 1936 do 30 oficerów w 1937 26 Na mocy rozkazu wewnętrznego z 15.10. 1935 roku Dziennik rozkazów wewnętrznych Oddziału I. CAW, I.303.3.790. 27 Tamże. 28 Tamże. 29 Stanowisko drugiego zastępcy szefa Oddziału I Szt. Gł. utworzono dopiero w 1938 roku, został nim ppłk dypl. Roman Saloni. 30 CAW, I.303.3.23. 31 Dziennik Ustaw RP nr 38 z 1936 roku, poz. 296. 32 Od pierwszej litery nazwiska szefa Oddziału I Szt. Gł. płk. dypl. J. Wiatra.
roku 33. W pierwszej połowie 1939 roku wobec realnego zagrożenia wojną z hitlerowskimi Niemcami, Oddział I Szt. Gł. stanął wobec poważnych zadań; opracowania poprawek do planu mobilizacyjnego W i zmian w dyslokacji WP w związku z przyspieszeniem prac nad planem operacyjnym Z ; przygotowania mobilizacji alarmowej na terenie DOK IV, VIII, IX i X; wprowadzenia w życie planów wzmocnienia KOP, Policji Państwowej i Straży Granicznej oraz jednostek kolejowych i podległych Ministerstwu Poczt i Telegrafów. Prowadził również ożywioną działalność w zakresie przyspieszenia mobilizacji i wyszkolenia rezerw, opracowania etatów wojennych, a także wyposażenia wojska w sprzęt uzbrojenia oraz maski przeciwgazowe. W drugiej połowie sierpnia 1939 roku Oddział I Szt. Gł. stanął przed nowymi zadaniami: kierowania mobilizacją z jednoczesnym wycofaniem rezerw oraz przygotowaniem się do przekształcenia w Sztab Naczelnego Wodza. W dniu napaści hitlerowskich Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku został ogłoszony dekret Prezydenta Rzeczypospolitej O sprawowaniu zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi, organizacją naczelnych władz wojskowych i o komisarzach cywilnych do chwili mianowania naczelnego wodza 34. W związku ze stanem wojennym i ogłoszeniem powszechnej mobilizacji Sztab Główny jako organ GISZ przestał istnieć. Poszczególne oddziały Sztabu Głównego wydzieliły elementy organizacyjne do Sztabu Naczelnego Wodza i do Sztabu MSWojsk. oraz do sztabów dowództw poszczególnych armii na okres wojny. Szef Oddziału I płk dypl. J. Wiatr wraz z częścią kadry przeszedł do Sztabu Naczelnego Wodza jako Główny Kwatermistrz i zastępca szefa sztabu. Dokładnej daty przejścia Sztabu Głównego na organizację wojenną nie dało się ustalić z powodu braku dokumentów. Z zachowanych w zespole dokumentów pochodzących z pierwszych dni września 1939 roku wynika, że pracownicy cywilni Oddziału I wraz z częścią kadry pozostali w budynku Sztabu Głównego, tj. przy Placu Piłsudskiego 7 35. Natomiast nowoutworzony Oddział I Sztabu Naczelnego Wodza z powodu słabej łączności z dowództwami walczących armii nie odegrał w czasie działań wojennych we wrześniu 1939 roku 33 CAW, I.303.3.287. 34 Dziennik Ustaw RP nr 86 z 1939 roku, poz. 543. 35 CAW, I.303.3.
większej roli i wraz ze Sztabem Naczelnego Wodza ewakuował się przez Rumunię do Francji 36. Po zakończeniu działań wojennych w 1939 roku pozostawione 37 w budynku Sztabu Głównego archiwalia Oddziału I przejęły niemieckie władze okupacyjne i zgromadziły w Gdańsku-Oliwie, filii Poczdamskiego Archiwum Wojskowego. Podzieliły one los pozostałych dokumentów przedwojennego Wojska Polskiego. W latach okupacji stanowiły szczególny przedmiot zainteresowania Wehrmachtu i gestapo. Część akt Sztabu Głównego została wywieziona w głąb Rzeszy i po zakończeniu wojny znalazła się na terenach zajętych przez armię radziecką, a następnie przewieziona do archiwów rosyjskich. Ocalałe z pożogi wojennej archiwalia Wojska Polskiego zgromadzone w magazynach w Oliwie stanowiły podstawą powołanego w 1945 roku Centralnego Archiwum Wojskowego. W 1964 roku Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych przekazała do CAW 154 mb akt wojskowych uzyskanych z ZSRR w drodze rewindykacji 38. Były wśród nich archiwalia Oddziału I Sztabu Generalnego i Oddziału I Sztabu Głównego z lat 1921 1939. Materiały te zostały prowizorycznie uporządkowane i przez wiele lat na podstawie spisów zdawczo-odbiorczych udostępniane dla celów badawczych. Po scaleniu i ponownym uporządkowaniu archiwalia Oddziału I stanowią zamknięty zespół archiwalny o charakterze złożonym, usystematyzowany w grupie zespołów Sztabu Głównego. Po dołączeniu nabytków zespół liczy 26 mb. Dla 855 jednostek archiwalnych opracowano inwentarz zaopatrzony we wstęp do zespołu akt Materiałom archiwalnym w zespole nadano układ strukturalno-rzeczowo-chronologiczny oraz sygnaturę ciągłą: CAW, I.303.3.1 855. Przy opracowaniu zespołu akt Oddział I Sztabu Głównego (Generalnego) 1921 1939 uwzględniono zasady porządkowania najnowszych materiałów archiwalnych 39 oraz schemat rzeczowego wykazu akt 36 Zachowane w postaci szczątkowej dokumenty Oddziału I Sztabu Naczelnego Wodza zgromadzono w kolekcji Kampania wrześniowa, CAW, II.5.23. 37 Brak do stycznia 1938 roku instrukcji archiwalnej o postępowaniu z wojskowymi materiałami spowodował, że akta o trwałej wartości archiwalnej przemieszane były z makulaturą. Z uwagi na krotki okres poprzedzający wybuch wojny nie udało się wydzielić akt tajnych i poufnych, a także ewakuować akt Sztabu Głównego do nowych pomieszczeń przy ulicy Chocimskiej, przygotowanych na wypadek zagrożenia wojną. 38 Szerzej o tym pisze B. W o s z c z y ń s k i, Akta Archeion nr 42, 1965 s. 217 222. 39 Wskazówki metodyczne sporządzania inwentarzy archiwalnych zespołów (zbiorów) akt wytworzonych w okresie kancelarii akt spraw ( XIX i XX w.), oprac. I. R a d t k e BWSA nr 13 14, 1985, s. 23 41.
obowiązujący od 1931 roku w kancelariach wojska 40. Stan zachowania akt zespołu w stosunku do całego wytworu kancelaryjnego jego twórcy jest trudny do określenia ze względu na brak pomocy kancelaryjnych. Stan fizyczny materiałów jest dobry, tylko pojedyncze dokumenty wymagają konserwacji. Na zawartość zespołu składa się dokumentacja aktowa typowa dla kancelarii akt spraw XX wieku, prowadzona w zależności od rodzaju akt: wg systemu dziennikowego i bezdziennikowego. Akta występują w postaci maszynopisów i rękopisów. Poza aktami w zespole znajdują się również materiały kartograficzne i ikonograficzne, stanowiące dokumentację towarzyszącą aktom w zespole, a także wydawnictwa powielone i druki. Należy tu przede wszystkim wymienić: mapy, szkice terenów ćwiczeń, plany budów, fotografie i albumy sprzętu wojennego. Zachowane w zespole archiwalia pozwalają w zasadzie odtworzyć zakres czynności wszystkich wydziałów istniejących w strukturze organizacyjnej Oddziału I Sztabu Generalnego, a następnie Sztabu Głównego w latach 1921 1939, tudzież podstawowe funkcje jakie spełniał Oddział I w zakresie: organizacji, mobilizacji oraz rozbudowy sił zbrojnych. Najcenniejsze dokumenty w zespole to rozkazy i zarządzenia oraz projekty etatów wszystkich rodzajów broni i służb Wojska Polskiego na czas pokoju i stopie wojennej. Najliczniej reprezentowane w zespole są dokumenty mob, wśród których największą wartość dla badaczy przedstawiają plany mobilizacyjne obowiązujące w Wojsku Polskim w okresie międzywojennym, a także plany rozbudowy i modernizacji sił zbrojnych w latach 1936-1939 (głównie lotnictwa i marynarki wojennej oraz wojsk pancernych). Na marginesie stanu zachowania archiwaliów Oddziału I Sztabu Głównego (Generalnego) z lat 1921 1939 należy zaznaczyć, że część z nich nadal znajduje się poza macierzystym zespołem, w innych archiwach krajowych, a przede wszystkim zagranicznych. W wyniku przeprowadzonej przez archiwistów wojskowych kwerendy w archiwach rosyjskich, został opracowany wykaz dokumentów przedwojennego Wojska Polskiego tam przechowywanych, który zawiera również 21 wiązek akt 40 Wprowadzony rozkazem MSWojsk. z 30.07.1931 roku nowy system kancelaryjny opierał się na przepisach Biur 2. Załączony do tych przepisów schemat wykazu akt zawierał najważniejsze hasła rzeczowe typowe dla dokumentacji wojskowej. Akta tajne, w tym akta mob nadal prowadzone były systemem dziennikowym.
Oddziału I Sztabu Generalnego i Głównego. Sprawa ich rewindykacji wymaga jednak decyzji na szczeblu ministerialnym obu państw. Natomiast wydaje się mało prawdopodobne, aby dokumenty Oddziału I zachowały się w większych ilościach w zbiorach Instytutu im. Gen. Władysława Sikorskiego w Londynie. W przedmowie do wydawnictwa Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej 41 autorzy publikacji przypuszczają, że dokumenty te zostały zniszczone w czasie działań wojennych we wrześniu 1939 roku. Należy to raczej odnieść do akt Oddziału I Sztabu Naczelnego Wodza, które jak wynika z relacji naocznych świadków 42 zaginęły w czasie ewakuacji do Rumunii. Zgromadzone więc w zasobie Centralnego Archiwum Wojskowego archiwalia Oddziału I Sztabu Głównego (Generalnego) z lat 1921 1939, aczkolwiek niekompletne, stanowią unikalną i bardzo cenną bazą źródłową do badań nad zagadnieniami organizacji i mobilizacji Wojska Polskiego w okresie II Rzeczypospolitej oraz historią wojskowości w ogóle. Dla pełniejszego przedstawienia materiałów archiwalnych zgromadzonych w zespole oraz w celu ułatwienia poszukiwań korzystającym z zasobu archiwalnego CAW, zamieszcza się poniżej przegląd zawartości inwentarza. Przegląd zawartości inwentarza zespołu akt Oddział I Sztabu Głównego (Generalnego), 1921 1939, sygn. CAW, I.303.3. I. Wydział Ordre de Bataille (O. de B.) poz. inwentarza 1. Tabelaryczne O. de B., zestawienia stanów liczebnych sił zbrojnych... 1921 1925 1 5 2. Plany i komunikaty dyslokacyjne... 1922 1925 6 3. Komunikaty dzienne... 1922 1925 7 4. Rozkazy i zarządzenia dotyczące poboru i przeglądu rekrutów, materiały statystyczne poborowych... 1923 1925 8 14 41 Polskie Siły Zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. 1, Londyn 1951. 42 Mowa o relacji A. Fabijana, bibliotekarza z GISZ. Szerzej o tym pisze L. L e w a n d o w i c z, Początkowy okres kształtowania zasobu aktowego Centralnego Archiwum Wojskowego po zakończeniu wojny w roku 1945, BWSA nr 3, Warszawa 1971, s. 7.
II. Wydział Ogólno-Organizacyjny 1. Ustawodawstwo wojskowe. Uwagi i wnioski do projektów aktów prawnych z dziedziny: obronności państwa, zarządzania siłami zbrojnymi, ustroju sądownictwa wojskowego oraz określenia praw i obowiązków oficerów; projekt ustawy o Policji Państwowej; analiza projektu Konstytucji RP... 1922 1939 15 16 2. Poprawki do wojennej organizacji WP w planie mobilizacyjnym W... 1938 1939 17 3. Organizacja wojsk obcych (referaty)... 1932 1938 18 4. Organizacja naczelnych władz wojskowych: MSWojsk., Sztabu Generalnego i Sztabu Głównego, GISZ, biur wojskowych w ministerstwach cywilnych (projekty organizacji opracowane przez NDWP i Sztab MSWojsk., statut organizacyjny MSWojsk., rozkazy i zarządzenia, etaty, zakresy czynności i składy osobowe)... 1919 1939 19 25 5. Organizacja instytucji naukowych wojska: Wojskowego Instytutu Naukowo- Wydawniczego, Archiwum Wojskowego, Centralnej Biblioteki Wojskowej oraz Głównej Księgami Wojskowej (instrukcje organizacyjne, opinie Biura Ścisłej Rady Wojennej, przepisy archiwalne)... 1927 1939 26 27 6. Organizacja terytorialnych władz wojskowych: DOGen. i DOK (instrukcje organizacyjne, rozkazy, etaty)... 1921 1939 28 30 7. Przejście siły zbrojnej z organizacji wojennej na stopę pokojową rozkaz Oddz. I Szt.
Gen. L.7600/Org/ 21... 1921 31 8. Etaty pokojowe i zestawienia minimalnych składów osobowych WP... 1922 1939 32 33 9. Etaty kwater głównych na stopie wojennej: WKG, KG Naczelnego Wodza, KG Dywizji Piechoty i KG Jazdy... 1922 1939 34 35 10. Organizacja wojsk lądowych na czas pokoju i na stopie wojennej (rozkazy, zarządzenia wykonawcze, instrukcje organizacyjne, etaty, O. de B,, referaty, poprawki i uwagi wydziału do aktów MSWojsk.): piechota... kawaleria (Jazda)... artyleria... formacje czołgów i pociągi pancerne... broń pancerna... wojska samochodowe... wojska saperskie i kolejowe... wojska łączności... aeronautyka i lotnictwo, OPL... 1920 1939 1921 1939 1921 1939 1921 1930 1930 1939 1921 1939 1921 1939 1921 1939 1921 1939 36 45 46 53 54 65 66 67 68 72 73 74 75 83 84 89 90 97 11. Organizacja marynarki wojennej i flotylli rzecznej na czas pokoju i na stopie wojennej... 1922 1939 98 102 12. Organizacja polskich instytucji wojskowych na terenie Wolnego Miasta Gdańska... 1922 1939 103 13. Organizacja Żandarmerii Wojskowej... 1921 1939 104 105 14. Organizacja wojskowych służb (rozkazy, zarządzenia wykonawcze, instrukcje organizacyjne, etaty, składy osobowe referaty, poprawki i uwagi wydziału do aktów MSWojsk.): służba intendentury (kwatermistrzowska)... 1921 1939 106 109
służba taborów... służba komunikacji... 1921 1939 1921 1939 110 111 113 służba pocztowa i telegraficzne, stacje gołębi pocztowych i stacje psów służbowych... 1921 1939 114 służba inżynieryjno-saperska, służba budownictwa... służba uzbrojenia i służba chemiczna... służba zdrowia i służba weterynaryjna... 1921 1939 1921 1939 1921 1939 115 116 117 121 122 124 służba sprawiedliwości i służba duszpasterska... służba geograficzna... służba jeniecka... 1921 1939 1921 1930 1923 1930 125 126 127 128 15. Organizacja władz garnizonowych i służby uzupełnień... 1921 1939 129 16. Organizacja etapów na stopie wojennej... 1922 1939 130 17. Organizacja KOP, oddziałów Obrony Narodowej, Straży Granicznej, Straży Celnej i Policji Państwowej... 1924 1939 131 132 18. Organizacja władz fortyfikacyjnych oraz dowództw obszarów warownych... 1923 1939 133 135 19. Organizacja szkolnictwa wojskowego i ośrodków wyszkolenia... 1922 1939 136 140 20. Wyszkolenie wojska (wytyczne i instrukcje wyszkolenia... 1925 1939 141 146 21. Sprawozdania z ćwiczeń międzydywizyjnych i ćwiczeń doświadczalnych... 1926 1939 144 146 22. Instrukcje i wytyczne wyszkolenia PW (PW wodnego, PW lotniczego, PWK). Junackie Hufce Pracy... 1924 1939 147 23. Komisje regulaminowe. Uwagi wydziału do
projektów regulaminów i instrukcji... 1930 1939 148 149 24. Sprawy personalne (plan produkcji i oficerów zawodowych, projekt pragmatyki urzędników wojskowych, przepisy służbowe)... 1926 1939 150 152 25. Sprawy personalne, projekt pragmatyki urzędników wojskowych, przepisy służbowe.. 1926 1939 153 III. Wydział Ogólno-Mobilizacyjny 1. Pierwsze plany mobilizacyjne WP, instrukcje Mob : M-I i M-II; plan mobilizacyjny Wschód 22/23... 1921 1925 154 2. Plan rozbudowy mobilizacyjnej armii do 1926 roku (memoriał ministra spraw wojsk. gen. W. Sikorskiego, dezyderaty BŚRWoj. dotyczące stanów liczebnych WP)... 1923 1925 160 168 3. Akcja B (postawienie w stan pogotowia mobilizacyjnego jednostek)... 1923 1925 169 4. Plan mobilizacyjny E 23/24... 1923 1924 170 171 5. Plan mobilizacyjny H 24/25... 1924 1925 172 176 6. Plan mobilizacyjny Z 25/26... 1924 1925 177 183 7. Plan mobilizacyjny Kwatery Głównej W... 1924 1925 184 8. Kontrola przygotowania elaborantów mobilizacyjnych w planach: E, H i Z (sprawozdania z kontroli). Raport w sprawie rozbudowy portu w Gdyni... 1924 1925 185 186 9. Pogotowie ćwiczebne z ostrym strzelaniem P manewry kawaleryjskie na Pomorzu 1925... 1925 187 188 10. Plan mobilizacyjny S 26/27 (wytyczne i instrukcje mobilizacyjne, tabele i wskazówki do tabel mob. jednostek broni i służb... 1925 189 223
11. O. de B. armii zmobilizowanej, plan pogotowia marszowego jednostek lądowych i morskich, zmian w dyslokacji wojska, terminarz prac mobilizacyjnych... 1925 1930 224 227 12. Próbne ćwiczenia mobilizacyjne (programy, sprawozdania)... 1925 1929 228 13. Mobilizacja jednostek piechoty, kawałem, artylerii, lotnictwa i OPL, marynarki wojennej i żeglugi śródlądowej; wielkich jednostek rezerwowych; wojsk osłony pogranicza, służby intendentury; garnizonów oraz szkół wojskowych i centrów wyszkolenia. Raport pogotowia mobilizacyjnego w planie S 26/27... 1925 1935 229 244 14. Pobór zwierząt pociągowych, wozów i pojazdów mechanicznych w planie mob. S (wytyczne, analiza możliwości mobilizacyjnych garnizonów, instrukcje). Materiały dotyczące przeglądu koni w armii w 1927 roku... 1926 1928 245 249 15. Kontrola elaboratów mobilizacyjnych (sprawozdania inspektorów armii)... 1926 1928 250 252 16. Urealnienie planu mob. S 26/27 i planu dyslokacyjnego. Nowelizacja instrukcji M- II... 1927 253 260 17. Nowy podział administracyjny RP, a sprawy mobilizacji... 1927 1933 261 262 18. Mobilizacja Kwatery Głównej w planie mob. S... 1927 1933 263 19. Mobilizacja jednostek wojsk pancernych, łączności i saperów oraz służby zdrowia i
weterynaryjnej... 1927 1935 264 269 20. Budowa koszar i magazynów wojskowych... 1927 1935 270 21. Mobilizacja wojsk etapowych. Żandarmerii Wojskowej, Straży Granicznej i załogi Obszaru Warownego Wilno w planie mob. S... 1928 1935 271 277 22. Próbne mobilizacje w planie mob. S (plany, wytyczne, zarządzenia, sprawozdania, referaty i wnioski wydziału)... 1928 1931 278 285 23. Kontrola elaboratów mobilizacyjnych w planie S (sprawozdania, protokoły, meldunki inspektorów armii, wnioski z kontroli)... 1928 1933 286 293 24. Aktualizacja instrukcji mobilizacyjnych S, uwagi wydziału do aktów prawnych dotyczących spraw mobilizacji ogólnej, charakterystyka możliwości mob. Niemiec i Rosji... 1930 1935 294 296 25. Plan wzmocnienia KOP... 1930 1931 297 26. Materiały Komisji Odbudowy Koszar w Modlinie... 1930 1931 298 27. Projekty pięcio i siedmioletniego planu dyslokacji WP (komunikaty i zarządzenia, szkice, plany i mapy)... 1930 1937 299 301 28. Aktualizacja tabel mobilizacyjnych S : artylerii, piechoty, łączności i marynarki wojennej (poprawki, wskazówki do tabel)... 1931 1936 302 319 29. Ćwiczenia próbnych mobilizacji w dywizjach piechoty i kawalerii oraz w pułkach lotniczych (plan ćwiczeń, sprawozdania, referaty, instrukcje mobilizacyjne). Raporty dotyczące mobilizacji saperów liniowych... 1933 1937 320 323
30. Kontrola przygotowań mobilizacyjnych w DOK I-X... 1934 1936 324 328 31. Mobilizacja jednostek broni pancernych (nowe tabele mob. czołgów i pociągów pancernych). 1936 329 332 32. Próbna mobilizacja jednostek artylerii lekkiej i ciężkiej oraz pułków piechoty... 1936 1937 333 339 33. Próbny pobór koni, wozów i pojazdów mechanicznych na terenie DOK III i DOK VIII... 1937 340 34. Nowy plan dyslokacji WP... 1936 1938 341 348 35. Plan wzmocnienia i rozbudowy mobilizacyjnej garnizonów, KOP, Straży Granicznej oraz Policji Państwowej... 1936 1938 349 350 36. Plan mobilizacyjny W (zasady mobilizacji, instrukcje i wytyczne dla dowódców jednostek mobilizacyjnych oraz dowódców OK)... 1937 1939 351 368 37. Tabele i wskazówki do tabeli mobilizacyjnych W jednostek broni i służb... 1937 1939 369 410 38. O. de B. i wykazy jednostek zmobilizowanych 1937 1939 411 415 39. Mobilizacja lotnictwa i OPL, szkół wojskowych i centrów wyszkolenia oraz jednostek mobilizowanych przez M.P. i T. w planie mob. W... 1937 1939 416 419 40. Materiały Grupy Operacyjnej Wacław i Samodzielnej Grupy Operacyjnej Śląsk gen. W. Bortnowskiego... 1928 1939 420 424 41. Ćwiczenia próbnych mobilizacji oraz kontrola stanu przygotowania elaboratów mobilizacyjnych w planie W (sprawozdania, rozkazy)... 1938 1939 420 424 42. Mobilizacja PW w planie mob. W... 1938 1938 430
43. Zmiany w dyslokacji WP w związku z wejściem w życie planu mob. W i planu operacyjnego Z... 1938 1939 431 433 44. Mobilizacja pojazdów mechanicznych, wozów i koni w planie mob. W, mobilizacja powszechna... 1939 434 436 IV. Wydział Ogólno-Mobilizacyjny Referat Personalny 1. Mobilizacja personalna w planie mob. S 26/27, a stan rezerw w państwie; mobilizacja ochotników i powołanie najmłodszego rocznika rezerw na nadzwyczajne ćwiczenia wojskowe... 1923 1926 437 440 2. Statystyka ludności w Polsce, a sprawy mobilizacji... 1926 441 3. Uporządkowanie ewidencji oficerów rezerwy (rozkazy, instrukcje)... 1925 1935 442 446 4. Pobór ogólny w 1926 roku; sprawa poboru do Wojska Polskiego mniejszości narodowych oraz Polaków za granicą (zarządzenia, referaty)... 1926 1935 447 448 5. Mobilizacja oddziałów PW na wypadek zagrożenia państwa i rezerwistów pasa przygranicznego mobilizowanych przez KOP. Referat inspektora armii gen. L. Berbeckiego na temat użycia rezerwowych oddziałów PW na Śląsku... 1926 1935 449 451 6. Uwagi i wnioski do projektów aktów prawnych z dziedziny obronności państwa, obowiązku służby wojskowej i służby pomocniczej oraz zwierzchnictwa nad siłami
zbrojnymi... 1927 1935 452 453 7. Programy wyszkolenia rezerw, plany kursów.. 1928 1935 454 8. Próbne ćwiczenia rezerwistów kawalerii, ćwiczenia szeregowych rezerwy (sprawozdania, zarządzenia, instrukcje, postulaty szefa Szt. Gen.)... 1929 1935 455 456 9. Sprawozdania ze stażów polskich oficerów w armiach obcych... 1929 1930 457 10. Instrukcja mobilizacji personalnej dla dowódców OK w planie S, instrukcje wyszkolenia rezerw... 1929 1935 458 11. Reorganizacja służby poborowej i ewidencji w PKU; raport pogotowia mobilizacji personalnej w planie S... 1929 1935 459 461 12. Wcielenie poborowych roczników 1905 1906. Materiały statystyczne poborowych 1907 1915... 1929 1935 462 466 13. Mobilizacji rezerw Policji Państwowej... 1930 467 14. Mobilizacja oficerów rezerwy. Zestawienia oficerów z cenzusem ukończenia szkoły podchorążych... 1930 1935 468 471 15. Powołanie na ćwiczenia oficerów, podoficerów i szeregowych rezerwy (sprawozdania, wskazówki, zarządzenia, 1931 1935 472 475 instrukcje, programy, wykazy statystyczne)... 16. Aktualizacja planu mobilizacji personalnej w planie S. Wzory kart mobilizacyjnych, poprawki do instrukcji M-1... 1931 1935 476 481 17. Mobilizacja pracowników przemysłu wojennego (zarządzenia dotyczące reklamacji w wojsku, instrukcje). Kredyty na mobilizację
personalną w latach 1934/1935 1935/36... 1932 1935 482 484 18. Ćwiczenia podchorążych i oficerów rezerwy... 1934 1935 485 487 V. Wydział Administracji Rezerw 1. Prace ustawodawcze w wojsku. Wnioski i opinie do aktów prawnych w dziedzinie obronności państwa i powszechnego obowiązku służby wojskowej... 1936 1939 488 489 2. Poprawki do instrukcji mobilizacyjnej i wyszkolenia rezerwistów w planie niob. W. 1938 1939 490 3. Uzupełnienie braków w pokryciu rezerw mobilizacji personalnej w planie mob. W (referaty na temat stanu rezerw w państwie, wykazy reklamacji, zestawienia braków)... 1936 1939 491 497 4. Zmiana siatki rejonów uzupełnień... 1936 1939 498 500 5. Włączenie do zasobu rezerw roczników poborowych 1913 1917 (wytyczne i instrukcje MSWojsk., rozdzielniki, referaty, zarządzenia dotyczące uzupełnienia rezerwistami straży leśnej, KOP i oddziałów ON, plan rozmieszczenia JHP)... 1936 1939 501 511 6. Mobilizacja pracowników przemysłu 1936 1939 512 wojennego... 7. Rewizja zagadnienia podoficerów rezerwy (zestawienia etatów)... 1936 513 514 8. Produkcja oficerów i podoficerów zawodowych oraz rezerwy (sprawozdania, normy produkcji, tabele i instrukcje wyszkolenia, warunki przyjęć do szkół wojskowych, zestawienia braków w szkoleniu rezerwistów wg rodzajów broni i służb,
programy skróconego szkolenia oficerów w 1939 roku... 1936 1939 521 523 9. Wyszkolenie rezerwistów (wytyczne, plany i instrukcje wyszkolenia, warunki przyjęć do szkół wojskowych, zestawienia braków w szkoleniu rezerwistów wg rodzajów broni i służb, programy skróconego szkolenia oficerów w 1939 roku... 1936 1939 521 523 10. Powołanie na ćwiczenia oficerów, podoficerów i szeregowych rezerwy (sprawozdania, zestawienia statystyczne rezerwistów różnych formacji broni i służb). Dodatkowe nadzwyczajne ćwiczenia w lipcu i sierpniu 1939 roku... 1936 1939 524 529 VI. Wydział Mobilizacji Materiałowej. 1. Korespondencja z ministerstwami cywilnymi w sprawie mobilizacji materiałowej... 1932 1934 530 2. Ustawodawstwo wojskowe. Uwagi i wnioski wydziału do projektów aktów prawnych z dziedziny obronności i świadczeń rzeczowych na rzecz państwa... 1923 1934 531 532 3. Sprawy zagraniczne: Materiały Delegacji Polskiej na Konferencję Rozbrojeniową w Genewie w 1932 roku... Współpraca wojskowa polsko-rumuńska 1929 1935 533 535 (protokoły i sprawozdania z konferencji międzysztabowych, referaty, wyniki prac komisji unifikacyjnej)... 1926 1939 536 543 4. Przemysł wojenny:
Katalogi, statuty i sprawozdania zakładów oraz spółek produkujących na potrzeby armii... 1922 1927 544 Plany rozwoju polskiego przemysłu wydobywczego i przemysłu zbrojeniowego; program inwestycyjny CZWW; bilans PZU; informacje na temat produkcji wojskowej w Starachowickich Zakładach Górniczych, zakładach Ursus oraz w firmie Samolot... 1922 1939 545 557 Eksport przemysłu wojennego (S.A. Sepewe ). Wymiana broni z innymi państwami i zakupy sprzętu wojskowego za granicą (plany, uchwały KSU, referaty, korespondencja z Polską Komisją Zakupów w Paryżu)... 1926 1939 558 562 5. Przepisy służbowe dotyczące administrowania zasobami materiałowymi wojska... 1924 1938 563 564 6. Etaty materiałowe... 1922 1924 565 567 7. Mobilizacja materiałowa: Pobór koni i wozów w planach mobilizacyjnych E i H... Plan mobilizacji materiałowej S 26/27... Plan mobilizacji przemysłu wojennego w planie mob. S (O. de B. przemysłu 1922 1925 1925 1926 568 571 572 578 wojennego, instrukcje mobilizacyjne, obszary bezpieczeństwa przemysłu)... Aktualizacja instrukcji i zasad mobilizacji w planie mobilizacji materiałowej S... 1926 1932 1931 1935 579 582 583 585 Pokrycie braków wyposażenia materiałowego armii w planie mob. W
(normy zużycia materiału wojennego, sumaryczne zestawienia nadwyżek i braków)... 1937 1939 586 588 8. Wyszkolenie (sprawozdania oficerów ze stażów w obcych armiach, wytyczne wyszkolenia)... 1928 1939 589 9. Próbne mobilizacje i ćwiczenia doświadczalne oraz studia techniczne z użyciem sprzętu modelowego (zarządzenia, sprawozdania z prób, protokoły komisji doświadczalnych, wnioski wydziału)... 1923 1939 590 598 10. Towarzystwo Wojskowo-Techniczne, komisje normalizacyjne i regulaminowe... 1930 1936 599 601 11. Gospodarka finansowa wojska: Budżet MSWojsk. (preliminarze budżetowe, zamierzenia budżetowe poszczególnych komórek organizacyjnych SWojsk., żądania budżetowe II wiceministra i szefa sztabu, sprawozdania z realizacji budżetu wegetatywnego, raport w sprawie realizacji budżetu wojskowego, realizacja budżetu rezerwy zaopatrzenia na lata 1927/28 1939/40)... 1922 1939 602 653 Kredyty zagraniczne i krajowe na rozbudowę armii (wykazy realizacji 400 milionów, kredytu francuskiego, dary społeczeństwa i zestawienia kwot wpłacanych przez Sepewe na FON, kartoteka kontraktów zawartych na poczet francuskiego kredytu materiałowego)... 1926 1939 654 664 Zestawienie pokrycia kosztów
wyposażenia armii... 1924 1939 665 669 12. Kontrola stanu przygotowania mobilizacji materiałowej (materiały Korpusu Kontrolerów MSWojsk., sprawozdania inspektorów armii z inspekcji w pułkach lotniczych, raporty Komisji ds. Przydatności Sprzętu gen. J. Piskora)... 1926 1939 670 677 13. Wyposażenie techniczne obcych armii... 1923 1939 678 14. Raport o stanie technicznym armii, plan pokrycia zaopatrzenia wojennego służby lotnictwa, tabele należności materiałów... 1923 1939 679 696 15. Wyposażenie ogólne wojska. Wyżywienie ludzi i zwierząt (kuchnie i piekarnie polowe, materiały mundurowe, oporządzenie)... 1924 1939 697 699 16. Wyposażenie bojowe. Dział broni i amunicji (programy rozbudowy i przezbrojenia armii, motoryzacja sprzętu uzbrojenia (głownie artylerii), protokoły i uchwały KSU oraz KSUS, plany zakupów zagranicznych, referaty dotyczące wyposażenia OPL w działka 75 mm produkcji krajowej, informacje na temat sprzętu uzbrojenia produkowanego przez firmy francuskie, włoskie i amerykańskie, wyniki prób ze sprzętem, wykazy sytuacyjne broni i amunicji, wykazy sprzętu uzbrojenia zapotrzebowanego przez oddziały piechoty, KOP, Obronę Narodową i Straż Graniczną)... 1923 1939 670 738 17. Dział chemiczny. Plan rozbudowy broni chemicznej i sprawa wyposażenia wojska w maski przeciwgazowe (uchwały KSUS, protokoły komisji, sprawozdania z prób
technicznych, instrukcje, zestawienia sytuacyjne materiału chemiczno-gazowego)... 1933 1934 739 742 18. Tabor kolejowy. Koleje w zarządzie wojska (zwolnienie z zapasu mobilizacyjnego materiału dla kolei wąskotorowych, zestawienia materiałów wyposażenia kolejowego, referaty na temat polityki komunikacyjnej państwa)... 1933 1934 743 19. Broń pancerna rozbudowa i motoryzacja: (plany wyposażenia wojska w czołgi, drezyny i pociągi pancerne; materiały firm zagranicznych produkujących sprzęt pancerny i przeciwpancerny, uchwały KSUS, informacje dotyczące nowego typu czołgów i ciągników, sprawozdania z prób technicznych sprzętu modelowego produkcji krajowej)... 1926 1939 744 758 20. Samochody w armii (zarządzenia i referaty dotyczące przydziału samochodów dla wojska, zakupów zagranicznych oraz zwolnienia z zapasu mobilizacyjnego)... 1928 1939 759 761 21. Sprzęt saperski i przeprawowy (referaty, normy zużycia, uchwały KSUS, sprawozdania z prób technicznych)... 1929 1939 762 764 22. Sprzęt łączności: telegraficzny, telefoniczny i radiotelegraficzny (referaty dotyczące wyposażenia wojska w nowoczesny sprzęt łączności, meldunki w sprawie radiostacji wojskowych, plan organizacji radia w polu oraz radia w lotnictwie, normy zużycia materiału łączności)... 1927 1938 765 768 23. Sprzęt taborowy: rzędy juczne, taczanki,
jaszcze, biedki (instrukcje ładowania, wyniki prób technicznych sprzętu produkcji krajowej i zagranicznej, wykazy przydziałów sprzętu taborowego dla różnych formacji, uchwały KSUS)... 1927 1938 769 771 24. Marynarka wojenna. Wyposażenie okrętów w torpedy i miny morskie oraz sprzęt przeciwlotniczy (referaty, zarządzenia)... 1928 1939 772 25. Lotnictwo. Materiały z międzynarodowych wystaw lotniczych oraz Komisji Lotniczej we Francji, raporty Dep. IV MSWojsk. dotyczące rozbudowy lotnictwa; referaty opracowane dla KSU i KSUS, uchwały, plan rozbudowy lotnictwa i OPL na rok 1937/38, charakterystyka bojowego sprzętu lotniczego; program rozwoju polskiego przemysłu lotniczego; informacje na temat samolotów produkcji krajowej i zakupu prototypów R.W.D. i L.W.D.; pisma w sprawie wyposażenia lotnictwa w amunicję lotniczą, karabiny maszynowe oraz balony obserwacyjne... 1924 1939 773 779 26. Sprzęt nasłuchowy i reflektory przeciwlotnicze 1930 1931 780 27. Mapy wojskowe (plany produkcji map wojennych w WIG, zapotrzebowanie Sztabu Głównego na mapy mob )... 1926 1939 781 782 28. Budownictwo wojskowe. Wykazy budynków zajmowanych przez wojsko opracowane wg DOK, referaty dotyczące budowy koszar, zbrojowni, magazynów fortecznych i zbożowych)... 1926 1939 783 785
29. Sprzęt medyczny i sanitarny (instrukcje weterynaryjne, normy zużycia materiału sanitarnego, pisma w sprawie wyposażenia wojska w sprzęt medyczny i materiały sanitarne, instrukcja dla Delegata Rządu ds. PCK)... 1928 1939 786 788 VII. Kancelaria. 1. Rozkazy dzienne i dzienniki rozkazów MSWojsk., rozkazy wewnętrzne Oddziału I Sztabu Głównego (Generalnego), plany, terminarze pracy oddziału i sprawozdania z 1924 1939 789 791 pracy wydziałów... 2. Pomoce kancelaryjne, instrukcja archiwalna, przepisy służbowe dotyczące ochrony tajemnicy wojskowej, zasady biurowości i wykazy akt... 1926 1929 772 794 3. Instrukcje i regulaminy... 1922 1939 795 796 4. Zasady mobilizacji służbowej na wypadek Min-Ewa, spisy telefonów... 1936 1939 797 5. Sprawy personalne oddziału (wykazy obsady personalnej, etaty oficerskie, wykazy uposażeń i zaopatrzenia mundurowego, plany urlopów, materiały Fundacji Wzajemnej Pomocy Oficerom )... 1928 1939 798 6. Korespondencja służbowa... 1921 1939 799 7. Opracowania i notatki szefów Oddziału I... 1924 1939 800 8. Materiały statystyczne MSWojsk. z lat 1919 1920 przekazane przez Biuro Statystyki do użytku służbowego Oddziału I Szt. Gen.... 1926 801 804 9. Sprawozdania z gier wojennych... 1928 1930 805
10. Referaty i opracowania nadesłane do zaopiniowania przez szefów Oddziału I m.in. projekt organizacji władz wojskowych i administracji ogólnej autorstwa gen. F. Kleeberga; informacje Oddziału II... 1922 1939 806 815 11. Wydawnictwa drukowane, czasopisma i bibliografia... 1928 1939 816 818 12. Nabytki (tabelaryczne O. de B. WP z 1922 roku, materiały mobilizacyjne, dokumenty Sepewe dotyczące przemysłu lotniczego)... 1921 1939 819 855