Dokumenty: 1932, 9 czerwca

Transkrypt

1 Dokumenty: 1932, 9 czerwca , 9 czerwca, Warszawa. Inspektor Armii gen. dyw. Daniel Konarzewski, Zasady organizacji władz państwowych w czasie wojny załącznik do pisma do Prezesa Rady Ministrów Z chwilą wybuchu wojny wszystkie Ministerstwa oraz podległe im władze znajdą się w zmienionych warunkach pracy i staną przed nowymi zadaniami. Interes obrony Państwa wymaga, ażeby z łatwością przystosowały się one do sytuacji radykalnie zmienionej przez wojnę i podołały zwiększonemu wysiłkowi. To przystosowanie się do wojny powinno znaleźć swój wyraz przede wszystkim w odpowiednich normach wojennej organizacji i pracy. Za tym przygotowaniem formalnym powinno postępować przygotowanie personelu i materiału. A. Zasady organizacji Ministerstw I. Przygotowanie Ministerstw do pracy wojennej opiera się: 1. na dokładnym ustaleniu i określeniu zadań oraz warunków tej pracy przez organ kierujący obroną Państwa dla każdego resortu z osobna, 2. na organizacji przystosowanej do nowych zadań i warunków, 3. na określeniu kompetencji oraz stosunku do innych władz równorzędnych i niższych, 4. na przygotowaniach personalnych tak pod względem doboru, jak i wyszkolenia oraz na przygotowaniach materiałowych, 5. na ustaleniu metody pracy w zależności od organizacji i kompetencji. Nie wchodząc w szczegóły metody pracy, która w każdym Ministerstwie może być ustalona odmiennie, wskazane jest jednak przyjąć pewien program prac, który ułatwia kontrolę ich postępu. Program ten powinien przewidywać trzy fazy: 1. Faza: ustalenie przez poszczególne Ministerstwa elementów następujących: a) poglądu na zadanie wojenne, b) rozważań na temat struktury organizacyjnej, c) kalkulacji potrzebnego personelu i materiału. 2. Faza: wzajemne uzupełnienie tych elementów przez władze zainteresowane drogą konferencji i współpracy, a to w celu rozgraniczenia kompetencji i podziału zadań. 3. Faza: opracowanie przez poszczególne Ministerstwa: a) projektów statutów wojennych wraz z etatami pers. i mat., b) wykazów, instrukcji, regulaminów wewnętrznych, potrzebnych do uzupełnienia i wykonania statutu wraz z dyspozycjami, czyli krótką treścią. Po tych trzech fazach należałoby przystąpić do dalszych prac mob. i innych wykonawczych. Całokształt tych przygotowań ujmuje Statut wojenny Ministerstwa. Szczegóły mogą być zawarte w regulaminach, instrukcjach itp. II. Uprawnienia, czyli kompetencje władzy przełożonej wobec organów podległych polegają między innymi na prawie wydawania wytycznych i instrukcji w sprawach: a) ogólnej polityki państwowej, b) służbowo-resortowych, c) personalnych. Statut wojenny powinien zarówno brać pod uwagę i przewidywać rozszerzenie, jak i ograniczenie kompetencji wojennych w porównaniu ze stanem pokojowym, a to z uwa- 53

2 Przygotowania obronne państwa gi na zadanie wojenne. Statut wojenny powinien określać również wojenne metody pracy, a w szczególności: 1. Zasady biurowości w czasie wojny. 2. Sposób ochrony tajemnicy służbowej i wojskowej. 3. Rygory dyscyplinarne. 4. Uposażenia i odszkodowania funkcjonariuszy. 5. Sposób budżetowania i wykonania budżetu. 6. Organizację pracy itp. B. Zasady organizacji i metody pracy władz podporządkowanych Ministerstwom Zasady zawarte w części A odnosić się będą również do władz podległych Ministerstwom. Ze względu jednak na różnicę, jaka zachodzi między zadaniami o charakterze kierowniczym a wykonawczym, zasady te wymagają bardziej szczegółowego omówienia. I. Zadania te należy łączyć w podstawowe grupy, na przykład dla władz administracji ogólnej: 1. Mobilizacja. 2. Bezpieczeństwo. 3. Eksploatacja kraju. 4. Ewakuacja. 5. Obrona przeciwlotnicza. Podstawowym grupom zadań odpowiadać będą formy organizacyjne, np. w starostwie: mobilizacja referat mobilizacyjny, w województwie: wydział mob., względnie wojskowy. Warunki pracy określone są przez zmieniony stan prawny, nowe zadania, środki personalne i materialne stojące do dyspozycji, zmienione kompetencje, skrócone terminy wykonania, sytuację lokalną pod względem komunikacji, łączności i bezpieczeństwa oraz różnego rodzaju przeszkody i tarcia. Wynika z tego, że warunki pracy mogą być mniej lub więcej odmiennie od pokojowych. Określenie zadań i warunków pracy powinno nastąpić w odniesieniu do każdej instancji danej władzy. Zadania czyli sprawy do załatwienia względnie prace do wykonania można podzielić na: 1) bezpośrednio lub pośrednio związane z obrona Państwa (ważniejsze), 2) dla obrony Państwa bez znaczenia lub mniej ważne. Na przykład w skarbowości: wypłata asygnat za świadczenia rzeczowe i resursy od wymiaru podatków lub sposób wypełniania zeznań podatkowych. II. Przejście z organizacji pokojowej na wojenną, tzn. wprowadzenie w życie statutu wojennego zasadniczo opiera się na statucie pokojowym. Zasady organizacyjne na czas wojny muszą brać w rachubę wyżej wspomniane zadania i warunki pracy. Zmiany w organizacji mogą polegać: 1) na rozszerzeniu pewnych działów i stworzeniu nowych organów w związku z nowymi zadaniami, 2) łączeniu agend i kompetencji wskutek ubytku personelu lub potrzeby ściślejszej współpracy, 54

3 Dokumenty: 1932, 9 czerwca 3) na ograniczeniu lub likwidacji pewnych agend lub organów wskutek ich czasowej zbędności lub mniejszej doniosłości w czasie wojny. III. Nie należy przewidywać różnych typów organizacyjnych dla obszaru wojennego i dla obszaru kraju, ponieważ w tym wypadku przy zmianie granic obszaru wojennego ustawicznie dokonywałaby się przemiana organizacyjna. Jakkolwiek byłoby to możliwe do rozwiązania, to jednak stosować należy raczej organizację elastyczną. Elastyczność ta powinna polegać: 1) na stałej minimalnej ilości podstawowych komórek pracy wojennej, 2) na zdolności rozbudowy tych komórek w miarę wzrostu agend, czyli na ich dostatecznej pojemności, 3) na rezerwach personalnych łatwych do przerzucenia, 4) na jak najbardziej wszechstronnym, fachowym przygotowaniu personelu do wojennych zadań i pracy przez przeprowadzanie prób, kursów, wprowadzanie odpowiednich przepisów itp. IV. Nader ważne zagadnienie stanowią rezerwy personalne. Organizacja wojenna musi przewidywać tworzenie tych rezerw we wszystkich instancjach, przy czym rezerwami instancji niższej dysponuje instancja wyższa. Ogólna gospodarka personalna pozostaje zcentralizowana w ministerstwie, celem równomiernego użycia rezerw personalnych w instancjach niższych. V. Personel przewidziany w poszczególnych resortach na obsadę stanowisk zgodnie z etatami wojennymi podlega reklamacji na zasadzie wykazów sporządzonych przez władze administracyjne i przesyłanych do MSWojsk., z wyjątkiem oficerów rezerwy imiennie zastrzeżonych. VI. Dalszą część statutu wojennego stanowią przepisy i normy dotyczące kompetencji poszczególnych władz i organów, a mianowicie: a) uprawnienia danych władz wobec innych władz państwowych i samorządowych w związku z zadaniami wojennymi, b) określenia podległości lub zależności od innych władz państwowych, c) stosunek do Gen. Kom. Cyw. i komisarzy cywilnych. W wyżej wymienionych wypadkach zwracać należy uwagę tak na kraj, jak i obszar wojenny. W szczególności ze względu na ciągłość pracy powinna być uregulowana kwestia kompetencji w konkretnych wypadkach przy zmianie granic obszaru wojennego. VII. Tok instancji nie ulega zasadniczej zmianie. Może być jednak dokonany wyłom w tej zasadzie przez wprowadzenie na obszarze wojennym trwałej lub czasowej zależności od Gen. Kom. Cyw. lub komisarzy cywilnych. Tok intencji może być dwojaki: a) dla spraw ważniejszych, b) dla spraw mniej ważnych, w zależności od zadań określonych w części I. W sprawach mniejszej wagi należałoby wprowadzić bieg skrócony, to znaczy nie obciążając tymi sprawami kom. cywilnych, pozostawić je decyzji władz I lub II instancji. W sprawach ważniejszych należy określić prawo ostatecznej aprobaty. 55

4 Przygotowania obronne państwa Wagę spraw określa się: a) według związku z zagadnieniem obrony Państwa, b) według znaczenia dla Państwa lub samorządu, c) według doniosłości odnośnych spraw dla zainteresowanych. Statut wojenny również może określać wojenne metody pracy, jak w części A II. VIII. Sprawy ewakuacji mogą być w pracy niniejszej potraktowane ogólnie, poza tym zawarte są w oddzielnych planach. C. Zasady szczegółowe Zasady szczegółowe zawierać będą: 1) Konkretne zadania ustalone dla poszczególnych resortów, przy czym załączony wykaz zadań służy dla orientacji władz: a) o ile zazębiają się one w swej działalności, b) jak winny rozgraniczać prace i kompetencje, c) jak mają ustosunkować się do tych zadań w strukturze organizacyjnej. 2) Dane o charakterze ustrojowym i prawnym zdecydowane przez czynnik władzy ustawodawczej. 3) Konkretne dane dotyczące warunków pracy, które można już dziś ustalić. 4) Projekty nowelizacji ustaw dotyczących władz i urzędów podległych władzom centralnym. Zestawienie zadań podstawowych dla Ministerstw: na czas wojny Ministerstwo Spraw Wewnętrznych: 1) Współpraca i pomoc w zakresie mobilizacji 2) Sprawy bezpieczeństwa 3) Organizacja i wykonanie eksploatacji kraju, czyli wyzyskanie środków materialnych dla obrony Państwa w zakresie: wyżywienia, czyli aprowizacji innych świadczeń rzeczowych środków przewozowych zdrowia i higieny świadczeń osobistych kwaterunku i pomieszczeń 4) Ewakuacja 5) Obrona przeciwlotnicza Ministerstwo Skarbu: 1) Mobilizacja pieniężna, czyli pokrycie zapotrzebowania pieniężnego 2) Pokrycie zapotrzebowania na artykuły monopolowe 3) Organizacja kas operacyjnych 4) Ewakuacja Ministerstwo Wyznań i Oświecenia Publicznego: 1) Dostarczanie pomieszczeń (budynków szkolnych) 56

5 Dokumenty: 1932, 9 czerwca 2) Propaganda przez szkoły i duchowieństwo 3) Wyzyskanie laboratoriów, pracowni naukowych i uczonych 4) Wykorzystanie młodzieży szkolnej do prac rolnych, zbiórek itd. 5) Obrona przeciwlotnicza 6) Ewakuacja 7) Udział w akcji Białego Krzyża Ministerstwo Poczt i Telegrafów: 1) Zabezpieczenia łączności dla wojska i dowództw 2) Organizacja przesyłek korespondencji dla armii 3) Budowa nowych linii połączeń 4) Fabrykacja sprzętu telefon., telegraf. i radiotelegr. 5) Kontrola ruchu telegr. i pocztowego 6) Ewakuacja 7) Obrona przeciwlotnicza Ministerstwo Komunikacji: 1) Wykonanie transportów operacyjnych, materiałowych i takt. 2) Budowa nowych i rozbudowa istniejących linii, urządzeń i obiektów kolejowych 3) Utrzymanie ruchu kolejowego dla potrzeb kraju 4) Bezpieczeństwo komunikacji 6) Obrona przeciwlotnicza Ministerstwo Robót Publicznych: 1) Budowa nowych, konserwacja i przebudowa istniejących dróg i mostów 2) Żegluga śródlądowa (transporty wodne) 3) Budownictwo 4) Zakłady użyteczności publicznej 6) Obrona przeciwlotnicza Ministerstwo Przemysłu i Handlu: 1) Mobilizacja ogólnego przemysłu wojennego 2) Pokrycie zapotrzebowania na surowce 3) Wojenne ustawodawstwo handlowe 4) Związki przemysłowe (wzgl. górnicze) 6) Obrona przeciwlotnicza Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych: 1) Zabezpieczenie produkcji rolnej (statystyka, planowanie, rozdział i kontrola) 2) Zabezpieczenie hodowli zwierząt 3) Pokrycie zapotrzebowania na drzewo cięte i tarte 4) Służba weterynaryjna 5) Namiastki produktów rolnych 6) Służba meteorologiczna 7) Osadnictwo wojskowe 8) Ewakuacja 57

6 Przygotowania obronne państwa ) Obrona przeciwlotnicza Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej: 1) Organizacja oddziałów i zespołów roboczych oraz rzemieślniczych 2) Sprawy opieki nad rodzinami walczących i poległych 3) Sprawy inwalidów i weteranów 4) Wyzyskanie kas chorych i ich urządzeń dla wojska 5) Emigracja i reemigracja 6) Ewakuacja Ministerstwo Sprawiedliwości: 1) Wymiar sprawiedliwości według norm wojennych (surowsze rygory, uproszczone postępowania) 2) Sądownictwo doraźne 3) Prace ustawodawcze 4) Wyzyskanie więzień, więźniów i warsztatów więziennych Oryginał, maszynopis; AAN, Prezydium Rady Ministrów akta tajne i mob, sygn. 76