Tradycje WOJSKOWEJ OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ. 1. Wstęp

Transkrypt

1 Tradycje WOJSKOWEJ OCHRONY PRZECIWPOŻAROWEJ 1. Wstęp Wojskowa Ochrona Przeciwpożarowa (WOP) stanowi część systemu ochrony przeciwpożarowej kraju i została powołana do wykonywania w komórkach i jednostkach organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub przez niego nadzorowanych zadań przewidzianych dla Państwowej Straży Pożarnej, a także zadań wynikających ze specyfiki funkcjonowania Sił Zbrojnych. Wojskową Ochroną Przeciwpożarową kieruje Szef Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, który realizuje nadzór nad ochroną przeciwpożarową w resorcie obrony narodowej w imieniu Ministra Obrony Narodowej. Jednostkami organizacyjnymi Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej są: 1) Szef Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej i podległy mu Inspektorat WOP 2) szefowie delegatur WOP i podległe im delegatury WOP 2. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w latach Już w latach w Departamencie VIII Budownictwa istniał samodzielny Wydział Przeciwpożarowy. W okresie sprawy przeciwpożarowe przejął Referat Budownictwa. Następnie po reorganizacji w 1925 r. dziedzinę tę przeniesiono do Referatu Budowy i Utrzymania. Od 1931 r., w związku z przekazaniem Intendenturze zagadnień konserwacji budynków, ochrona przeciwpożarowa podporządkowana została Departamentowi Intendentury. Od 1936 r. do wybuchu wojny służba przeciwpożarowa podlegała Dowództwu Obrony Przeciwlotniczej, zarówno na szczeblu Ministerstwa Spraw Wojskowych, jak i Okręgu. Referat Przeciwpożarowy funkcjonował samodzielnie. Na czele stał oficer posiadający również przeszkolenie w zakresie pożarniczym. Personel tego referatu stanowili pracownicy cywilni-oficerowie pożarnictwa, kierowani do pracy w wojsku przez ówczesny Związek Straży Pożarnych RP. Referenci w poszczególnych okręgach wyznaczani byli na podobnych zasadach. Do podstawowych zadań Referatu Przeciwpożarowego w Ministerstwie Spraw Wojskowych należało: - opracowywanie przepisów, programów szkolenia, planów finansowych i materiałowych; - rozdział kredytów; - kontrolowanie stanu bezpieczeństwa pożarowego w jednostkach; - ewidencja pożarów; - współpraca z budownictwem wojskowym w zakresie dostosowania do wymagań przepisów i zaopatrzenia wodnego. Główne zadania referenta przeciwpożarowego Dowództwa Okręgu Korpusu polegały na: - systematycznym nadzorze bezpieczeństwa pożarowego w jednostkach wojskowych; - udzielaniu wskazówek i pomocy w tym zakresie; - zaopatrywania jednostek w sprzęt pożarniczy. Strona 1

2 W jednostkach wojskowych zorganizowane były nieetatowe pogotowia przeciwpożarowe, których komendantami zostawali podoficerowie zawodowi pełniący służbę w danej jednostce lub pracownicy cywilni. Istniały też pogotowia etatowe. 3. Organizacja ochrony przeciwpożarowej w latach Ochrona przeciwpożarowa w wojsku po drugiej wojnie światowej utworzona została w pionie służby kwaterunkowo-eksploatacyjnej rozkazem Naczelnego Dowództwa WP nr 70 z dnia r. W okresie tym odczuwano brak doświadczonej kadry. W wyniku wspólnych przedsięwzięć szkoleniowych Wojska i Związku Straży Pożarnych odbudowano ze zniszczeń obiekty Szkoły Oficerów Pożarnictwa przy ul. Słowackiego 52/54 w Warszawie i przeszkolono na rocznym kursie 31 oficerów zawodowych wojska, po czym skierowano ich do służby na stanowiska o specjalności pożarniczej. W latach opracowano i wydano szereg podstawowych aktów normatywnych, regulujących organizację i działanie dziedziny ochrony przeciwpożarowej na różnych szczeblach w siłach zbrojnych. Do 1948 r. zorganizowano straże pożarne w składnicach, jednostkach lotniczych i na poligonach oraz w niektórych jednostkach wojskowych. Następnie, na potrzeby wojska, w Centralnym Ośrodku Szkolenia Kwatermistrzowskiego w Poznaniu zorganizowano szkolenie pożarnicze. Dynamikę rozwoju poszczególnych dziedzin ochrony przeciwpo-żarowej odnotowano w drugiej połowie lat 60-tych. Powołano samodzielny ośrodek szkolenia w Lublinie, uaktualniono przepisy przeciwpożarowe w wojsku. Realizacja zadań następnie odbywała się w oparciu o ustawę o ochronie przeciwpożarowej z r. W resorcie problematykę tę regulowały zarządzenia MON. Wynikało z nich, że z ramienia ministra kierownictwo i nadzór nad ochroną przeciwpożarową sprawował Główny Kwatermistrz, jako organ central-ny. Realizację zadań powierzono Szefowi Służby Zakwaterowania i Budownictwa, który posiadał fachową komórkę w postaci Wydziału Ochrony Przeciwpożarowej. W okręgach wojskowych kierownictwo i nadzór nad ochroną przeciwpożarową sprawowali dowódcy OW, którzy zadania wykonywali przez swoich zastępców. Kwatermistrz OW realizował zadania ochrony przeciwpożarowej poprzez Szefa Służby Zakwaterowania i Budownictwa, któremu podlegały Rejonowe Zarządy Kwaterunkowo-Budowlane (WRZKB). Szef Służby i szef WRZKB następnie przez fachowe dwu-trzyosobowe wydziały Ochrony Przeciwpożarowej. Szef Sztabu i szef Służb Technicznych OW, pomimo obowiązków w tym zakresie, nie dysponowali już specjalistycznymi organami. W Rodzajach Sił Zbrojnych kierownictwo i nadzór nad ochroną przeciwpożarową sprawował Dowódca RSZ. Tu również obowiązywał wieloszczeblowy system kierowania i nadzoru. Podstawę prawną do zmiany i wyeliminowania niedoskonałości w funkcjonowaniu ochrony przeciwpożarowej w wojsku dała ustawa z dnia r. o ochronie przeciwpożarowej i ustawa z dnia r. o Państwowej Straży Pożarnej oraz akty wykonawcze. Ponadto podstawą do współczesnej organizacji i funkcjonowania dziedziny, jaką jest wojskowa ochrona przeciwpożarowa stanowiło prawo międzynarodowe zawarte w protokołach dodatkowych Konwencji Genewskiej odnoszących się do ochrony formacji cywilnych w czasie konfliktów zbrojnych. Mówią one, że formacje cywilne powołane do prowadzenia działań ratowniczych, między innymi walki z pożarami, pod rygorem utraty prawa do ochrony nie mogą prowadzić tych działań w czasie konfliktów zbrojnych w odniesieniu do obiektów wojskowych i na terenach wojska. Przeobrażenia w ochronie przeciwpożarowej w kraju w 1991 r. doprowadziły do likwidacji komórek organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej w poszczególnych Ministerstwach i powstania Państwowej Straży Pożarnej na mocy ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej, która ponadto dawała legitymację prawną do powołania Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej a wydane na jej podstawie Strona 2

3 rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 24 sierpnia 1992 r. w sprawie zasad i trybu wykonywania zadań przez Wojskową Ochronę Przeciwpożarową określiło następujące jednostki organizacyjne WOP: 1) Szef WOP i podległy mu Inspektorat WOP; 2) szefowie okręgowi WOP i podległe im okręgowe inspektoraty WOP; 3) szefowie delegatur okręgowych inspektoratów WOP i podległe im delegatury; 4) wojskowe straże pożarne. W styczniu 1994 r. dotychczasowych szefów wydziałów ochrony przeciwpożarowej w Szefostwach Służby Zakwaterowania i Budownictwa wyznaczono na stanowiska Szefów Okręgowych WOP, a w WRZKB na stanowiska Szefów Delegatur Okręgowego Inspektoratu WOP. Utworzono 4 Okręgowe Inspektoraty Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, które umiejscowiono przy siedzibach Okręgów Wojskowych tj. Pomorskiego w Bydgoszczy, Krakowskiego w Krakowie, Warszawskiego w Warszawie i Śląskiego we Wrocławiu. Okręgowym Inspektoratom WOP podlegały Delegatury Okręgowych Inspektoratów WOP (10), którym siedziby określono w miejscowościach w których funkcjonowały WRZKB. Wojskowe straże pożarne podlegały dowódcom właściwych jednostek (instytucji) wojskowych, a Szef Okręgowy WOP i Szef Delegatury Okręgowego Inspektoratu WOP nadzorował ich działalność. Szczegółową organizację jednostek WOP, siedziby i terytorialny zasięg działania określał Szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, po zasięgnięciu opinii Szefa WOP. W wyniku reorganizacji Sił Zbrojnych RP z dniem 1 kwietnia 2002 r. dokonano zmiany dotychczasowych struktur organizacyjnych Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej, rozformowano Okręgowe Inspektoraty WOP a Delegatury Okręgowych Inspektoratów WOP przeformowano w Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej. W ramach tych zmian utworzono 10 Delegatur WOP a siedziby i właściwość terytorialną Szefa WOP i podległych mu Szefów Delegatur WOP określono następująco: 1)Szef Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Warszawie, właściwy dla obszaru całej Polski 2)Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Bydgoszczy, właściwy dla obszaru województwa kujawsko-pomorskiego i łódzkiego 3) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Gdyni, właściwy dla obszaru województwa pomorskiego 4) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Krakowie, właściwy dla obszaru województwa małopolskiego, śląskiego i świętokrzyskiego 5) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Lublinie, właściwy dla obszaru województwa lubelskiego i podkarpackiego 6) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Olsztynie, właściwy dla obszaru województwa warmińsko-mazurskiego i podlaskiego 7) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Poznaniu, właściwy dla obszaru województwa wielkopolskiego 8) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Szczecinie, właściwy dla obszaru województwa zachodniopomorskiego 9) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Warszawie, właściwy dla obszaru województwa mazowieckiego 10) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą we Wrocławiu, właściwy dla obszaru województwa dolnośląskiego i opolskiego 11) Szef Delegatury Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej z siedzibą w Zielonej Górze, właściwy dla obszaru województwa lubuskiego Powyższe zmiany znalazły swoje odzwierciedlenie w zmianie rozporządzenia Ministra Obrony Narodowej z Strona 3

4 dnia 13 maja 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie zasad i trybu wykonywania zadań przez Wojskową Ochronę Przeciwpożarową (Dz. U. Nr 101, poz. 846) 4. Szkolenie specjalistyczne W latach ważną rolę w przygotowaniu żołnierzy-specjalności pożarniczej pełnił powstały Wojskowy Ośrodek Szkolenia Specjalistów Pożarnictwa. Był jedyną placówką w resorcie obrony narodowej kształcącą kadry szczebla podstawowego w tej specjalności. Warto podkreślić, że w Lublinie stworzona została nowoczesna baza szkoleniowa, gabinetowa jak i terenowa, zapewniająca kształcenie na wysokim poziomie operatorów sprzętu, dowódców drużyn i komendantów wojskowych straży pożarnych. Z uwagi na odrębną specyfikę służby Marynarka Wojenna RP dysponowała dodatkowo ośrodkiem, gdzie prowadzono szkolenie uzupełniające dla części personelu pływającego. Wojskowy Ośrodek Szkolenia Specjalistów Pożarnictwa w Lublinie działalność swoją rozpoczął szkoleniem mechaników i konserwatorów sprzętu w dniu r. Pierwszym komendantem Ośrodka został, wówczas starszy wykładowca OSK w Poznaniu, mjr Kazimierz Niebieszczański. Trzon kadry dydaktycznej stanowili doświadczeni wykładowcy i instruktorzy służbowo przeniesieni z Poznania oraz grupa absolwentów Szkoły Oficerów Pożarnictwa, powołanych do zawodowej służby wojskowej w 1965 r. Pododdziałami szkolnymi dowodzili oficerowie z jednostek garnizonu lubelskiego, wśród nich kpt. Zygmunt Morawski, który następnie w latach 1972*-1984 pełnił obowiązki komendanta Ośrodka. Od r. rozkazem dowódcy WOW na stanowisko komendanta wyznaczony został mjr Aleksander Chmiel. Obowiązki wykonywał do czasu rozformowania Ośrodka, to jest do dnia r. W związku z reorganizacją sił zbrojnych, a zwłaszcza ich redukcją, przez kolejne dwa lata szkoleniem pożarniczym zajmował się Wojskowy Ośrodek Szkolenia Służby Zakwaterowania i Budownictwa w Giżycku. Gotowość do działania w dniu 1 stycznia 2008 r. osiągnęła Szkoła Specjalistów Pożarnictwa na bazie której realizowane jest w chwili obecnej szkolenie żołnierzy i pracowników wojska nadające im kwalifikacje zawodowe do wykonywania zawodu strażaka oraz sprawowania funkcji inspektora ochrony przeciwpożarowej. Opracowano na podstawie materiałów przesłanych przez: płk w st. spocz. mgr inż. Stanisława Chmiela - Szefa Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej w latach Fragmenty filmu podsumowującego działalność Wojskowego Ośrodka Szkolenia Specjalistów Pożarnictwa w Lublinie Strona 4

5 opracowanie - mjr mgr Jerzy BĄK realizacja - Krzysztof BURDZIŃSKI Artykuł ppłk. rez. dr. Władysława Piątka "Ochrona Przeciwpożarowa w Wojsku Polskim w okresie II Rzeczpospolitej Zdjęcia i artykuły archiwalne Strona 5