Notatka model ISLM Model IS-LM ilustruje równowagę w gospodarce będącą efektem jednoczesnej równowagi na rynku dóbr i usług, a także rynku pieniądza. Jest to matematyczna interpretacja teorii Keynesa. Model został stworzony przez Johna Hicksa w 1937 roku i rozszerzony przez Alvina Hansena, przez co model IS-LM nazywa się również modelem Hicksa-Hansena. Krzywa IS jest wywiedziona wprost z krzyża keynesowskiego, z uwzględnieniem wpływu stopy procentowej na inwestycje i eksport netto. Inwestycje Krzywa IS Popyt inwestycyjny zależy ujemnie od wysokości stóp procentowych. I = I br Im wyższa stopa procentowa, tym inwestycje mniej opłacalne. Często inwestycje finansuje się za pomocą kredytów. Im wyższa stopa procentowa, tym droższe kredyty trudniej o inwestycje. Eksport netto Popyt zagregowany Równowaga Parametr b pokazuje wrażliwość inwestycji na zmianę stóp procentowych (b>0). Na rysunku obok widać, jak zachowuje się funkcja inwestycji, w zależności od parametru b. Eksport netto zależy od wysokości stóp procentowych. NX = NX my nr - wzrost krajowej stopy procentowej powoduje napływ zagranicznego kapitału, a to powoduje wzrost popytu na krajową walutę, której kurs rośnie. - umocnienie waluty krajowej powoduje pogorszenie sytuacji eksportu (krajowe produkty stają się relatywnie drogie dla zagranicy). Krajowy eksport netto maleje. - parametr n pokazuje wrażliwość eksportu netto na wysokość stopy procentowej (n>0) Wprowadzenie stóp procentowych w modelu Keynesa powoduje równoległe przesunięcie krzywej zagregowanych wydatków w dół (nie ma wpływu na jej nachylenie) AE = a + I + G + NX ct + ctr br nr + [c(1 t) m]y Produkcja w stanie równowagi jest równa sumie wydatków autonomicznych przemnożonych przez mnożnik gospodarki otwartej Y 1 = [a + I + G + NX ct + ctr br nr] 1 c(1 t) + m Parametry krzywej IS Krzywa IS jest zbiorem wszystkich kombinacji stopy procentowej i dochodu, dla których rynek dóbr i usług jest w równowadze.r = A 1 Y b+n (b+n) Położenie Położenie krzywej IS zależy od wielkości wydatków autonomicznych. Zmiana wydatków krzywej IS autonomicznych powoduje równoległe poziome przesunięcie krzywej IS o ΔY=α*ΔA. Zmiana wydatków autonomicznych, która jest spowodowana wyłącznie zmianą stóp procentowych oznacza przesuwanie się po krzywej IS! Nachylenie Na nachylenie krzywej IS mają wpływ następujące parametry: 1
krzywej IS Płaska IS Stroma IS Wrażliwość inwestycji na wysokość stóp procentowych b b Wrażliwość NX na wysokość stóp procentowych n n Krańcowa skłonność do konsumpcji c c Krańcowa skłonność do oszczędzania s s Stopa podatkowa t t Krańcowa skłonność do importu m m mnożnik α α Punkty przecięcia krzywej IS z osiami. Wpływ parametrów na nachylenie krzywej. Dla danej wielkości produkcji istnieje tylko jedna stopa procentowa, która zapewnia równowagę. Popyt na pieniądz Podaż pieniądza Krzywa LM równowaga na rynku pieniądza Popyt na pieniądz to popyt na zasób pieniądza w ujęciu realnym (popyt na pieniądz gotówkowy). Popyt na pieniądz jest dodatnio uzależniony od dochodu, a ujemnie od stopy procentowej. L = ky hr (k,h>0) Parametr k pokazuje, jak zmieni się popyt na pieniądz, jeśli zmieni się dochód. Parametr h pokazuje, jak zmieni się popyt na pieniądz, jeśli zmieni się stopa procentowa. Podaż pieniądza jest ustalana przez Bank Centralny. Bank Centralny kontroluje NOMINALNĄ podaż pieniądza. Ale w analizach zakładamy, że mamy krótki okres, co oznacza, że ceny nie zmieniają się. Wobec tego polityka Banku Centralnego wpływa też na realną podaż pieniądza. 2
Warunek równowagi na rynku pieniądza M P = ky hr, czyli M P = L Parametry krzywej LM Krzywa LM jest zbiorem wszystkich kombinacji stopy procentowej i dochodu, dla których rynek pieniądza jest w M równowadze, czyli popyt na pieniądz L jest równy podaży pieniądza r = k h Y 1 h Położenie krzywej LM Nachylenie krzywej LM P Krzywą LM konstruujemy dla danej wielkości realnych zasobów pieniądza. Przesunięcia krzywej LM są wynikiem tylko i wyłącznie zmiany podaży pieniądza! Na nachylenie krzywej LM mają wpływ parametry Płaska LM Stroma LM Wrażliwość popytu na pieniądz na zmianęstóp h h procentowych Wrażliwość popytu na pieniądz na zmianę dochodu k k Równowaga w modelu IS-LM Równowagą jest przecięcie krzywej IS oraz LM. W tym punkcie zarówno rynek dóbr i usług oraz rynek pieniądza są w równowadze. Polityka fiskalna i monetarna w modelu IS-LM Polityka fiskalna to decyzje podejmowane przez rząd dotyczące wysokości wydatków rządowych oraz podatków 3
Ekspansywna polityka fiskalna łagodzenie polityki np. poprzez wzrost wydatków rządowych lub obniżenie podatków Wzrost wydatków rządowych powoduje wzrost zagregowanych wydatków oraz wzrost dochodu. Krzywa IS przesuwa się w prawo. Jeżeli podaż pieniądza się nie zmienia, to wzrost dochodu powoduje wzrost stopy procentowej (wzrost stopy procentowej zrównoważy nadwyżkę popytu na pieniądz wywołaną wzrostem dochodu). Wzrost stopy procentowej powoduje jednak spadek dochodu (poprzez spadek popytu inwestycyjnego). Efekt ten jest nazywany efektem wypierania. Polega on na wypieraniu części wydatków prywatnych przez zwiększenie wydatków państwa. Efekt wypierania Wzrost wydatków rządowych G przesuwa krzywą IS w prawo. Dochód Rośnie z Y1 do Y3. Ale wzrost dochodu powoduje wzrost stopy procentowej z r1 do r2. Stopa r2 równoważy rynek dóbr i usług (IS) z rynkiem pieniężnym (LM) przy dochodzie Y2, który jest nowym dochodem równowagi. Gdyby nie nastąpiła zmiana stóp procentowych, dochód wyniósłby Y3. Sytuacje skrajne: Pułapka płynności Przypadek klasyczny Jeśli krzywa LM jest pozioma, mamy do czynienia z pułapką płynności. To znaczy, że ludzie są skłonni utrzymywać każdą ilość pieniądza gotówkowego przy danej stopie procentowej (h + ) niezależnie od wielkości podaży pieniądza. W tym wypadku polityka fiskalna jest bardzo skuteczna nie zachodzi efekt wypierania. Bo zmiany polityki fiskalnej nie powodują zmiany stopy procentowej. Gdy popyt na pieniądz jest niewrażliwy na zmiany stopy procentowej (h 0), krzywa LM jest pionowa. W tym wypadku polityka fiskalna jest nieskuteczna jakiekolwiek zmiany krzywej IS nie powodują zmian dochodu, a jedynie zmiany stopy procentowej. Całkowity efekt wypierania. 4
Polityka monetarna to zbiór decyzji podejmowanych przez Bank Centralny, które dotyczą stopy procentowej i wielkości podaży pieniądza. Ekspansja monetarna zwiększenie podaży pieniądza poprzez zmniejszenie stopy rezerw obowiązkowych. Zwiększenie podaży pieniądza powoduje wzrost realnych zasobów pieniądza i spadek stopy procentowej. Krzywa LM przesuwa się w prawo. Spadek stopy procentowej powoduje wzrost inwestycji i wzrost dochodu w równowadze. To natomiast spowoduje lekki wzrost stóp procentowych, który zapobiega wzrostowi popytu na pieniądz. Jeżeli krzywa LM jest pozioma pułapka płynności to wielkość podaży pieniądza nie ma wpływu na położenie krzywej LM. To znaczy, że polityka monetarna nie oddziałuje wtedy ani na dochód, ani na stopy procentowe i jest zupełnie nieskuteczna. Jeśli krzywa LM jest pionowa przypadek klasyczny to polityka monetarna jest maksymalnie skuteczna ma wtedy największy wpływ na zmianę dochodu. Polityka fiskalna tym bardziej skuteczna, im krzywa LM bardziej płaska, a krzywa IS bardziej stroma Polityka monetarna tym bardziej skuteczna, im krzywa LM bardziej stroma, a krzywa IS bardziej płaska. Mnożniki polityki fiskalnej i monetarnej Skuteczność polityk można zmierzyć za pomocą mnożników, które pokazują pełny efekt zastosowania danej polityki uwzględniając zarówno nachylenie krzywych IS oraz LM, a także ich przesunięcie. 5
Y = A + (b + n)k 1 + 1 + h (b + n)k h b + n h M P = βa + γ M P Mnożnik polityki fiskalnej Mnożnik polityki monetarnej Mnożnik polityki fiskalnej pokazuje, jak wzrost wydatków rządowych zmienia dochód w równowadze przy niezmienionej podaży pieniądza. Mnożnik polityki monetarnej pokazuje, jak wzrost realnej podaży pieniądza zmienia poziom dochodu w równowadze przy niezmienionej polityce fiskalnej. Im wyższe mnożniki, tym skuteczniejsza polityka. 6