PODSTAWY FUNKCJONOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW Część 3. mgr Michał AMBROZIAK Wydział Zarządzania Uniwersytet Warszawski Warszawa, 2007 Prawa autorskie zastrzeżone. Niniejszego opracowania nie wolno kopiować ani powielać bez zgody autora.
PRZYCZYNY INTEGRACJI PRZEDSIĘBIORSTW Przyczyna nadrzędna, ogólna: dążenie do sprawniejszej realizacji celów podmiotów uczestniczących w integracji; poprzez uzyskanie efektu synergicznego, kooperującym przedsiębiorstwom łatwiej jest realizować założone cele, niż gdyby działały osobno. Konkretne przyczyny integracji przedsiębiorstw: chęć poprawienie pozycji rynkowej jeden duży podmiot (lub kilka mniejszych, ale działających wspólnie) ma większą siłę przetargową wobec dostawców i klientów niż kilka małych podmiotów działających niezależnie; dążenie do uzyskania korzyści skali poprzez racjonalizację procesów produkcyjnych oraz zwiększenie skali produkcji, jednostkowy koszt wytwarzanego produktu ulega zmniejszeniu (koszty stałe ulegają rozproszeniu na większą ilość produkowanych wyrobów); chęć uzyskania przewagi konkurencyjnej poprzez ograniczanie konkurencji (lub jej wyeliminowanie) jeden silny podmiot jest w stanie narzucić takie warunki funkcjonowania całej branży, które zmuszą (słabszą) konkurencję do zaprzestania działalności; dążenie do rozproszenia ryzyka związanego z prowadzoną działalnością na wszystkie kooperujące przedsiębiorstwa; dążenie do zrealizowania dużego przedsięwzięcia (koncentracja kapitału, wzajemne uzupełnianie się łączenie zasobów).
KOOPERACYJNE FORMY INTEGRACJI PRZEDSIĘBIORSTW Struktury kooperacyjne (kontraktowe) struktury składające się ze ściśle współpracujących, lecz samodzielnych prawnie, niezależnych organizacyjnie i kapitałowo podmiotów gospodarczych. Podstawą tworzenia tych struktur są umowy i porozumienia. Wspólnota interesów umowne, czasowe powiązanie kilku podmiotów dla realizacji wspólnego celu; podmioty prowadzą taką samą działalność gospodarczą (ta sama faza produkcji lub handlu); wypracowany przez wspólnotę interesów zysk jest dzielony pomiędzy uczestników wg wcześniej ustalonych proporcji. Wspólnota pracy umowne, czasowe powiązanie kilku podmiotów dla realizacji dużego przedsięwzięcia (po jego zrealizowaniu, wspólnota zostaje rozwiązana); podmioty prowadzą działalność reprezentującą różne fazy produkcji. Konsorcjum umowne, czasowe powiązanie kilku podmiotów dla sfinansowania dużego przedsięwzięcia inwestycyjnego (po jego zrealizowaniu, konsorcjum zostaje rozwiązane).
Kartel umowne, trwałe powiązanie kilku podmiotów reprezentujących tę samą branżę, którego celem jest ograniczenie wzajemnej konkurencji, co w rezultacie ma doprowadzić do wzrostu rentowności danej branży; najczęściej stosowanym przez kartel narzędziem jest ustalanie jednolitych cen i warunków transakcji obowiązujących wszystkich członków kartelu. Syndykat głębsza forma kartelu, w której zrzeszeni przedsiębiorcy tworzą jedną organizację handlową; organizacja ta jest pośrednikiem łączącym członków syndykatu z rynkiem (jest pośrednikiem handlowym działającym na wielka skalę) i tylko ona ma prawo przyjmowania zleceń (zamówień) i ich realizowania; członkowie syndykatu ograniczają się do produkcji.
KONCENTRACYJNE FORMY INTEGRACJI PRZEDSIĘBIORSTW Struktury koncentracyjne (kapitałowe) struktury składające się z samodzielnych pod względem prawnym, niezależnych organizacyjnie, ale podporządkowanych kapitałowo podmiotów gospodarczych. Jednostki powiązane grupa podmiotów obejmująca: jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora oraz jednostki podporządkowane. Jednostka dominująca spółka handlowa, która posiada więcej niż 50 % udziałów / akcji w innej spółce, dzięki czemu sprawuje nad nią kontrolę (posiada zdolność do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki). Znaczący inwestor spółka handlowa, która posiada 20 % 50 % udziałów / akcji w innej spółce, dzięki czemu wywiera na nią znaczący wpływ (w sposób znaczący wpływa na jej polityką finansową i operacyjną). Jednostka podporządkowana jednostka zależna od jednostki dominującej lub stowarzyszona ze znaczącym inwestorem. Grupa kapitałowa jednostka dominująca z jednostkami zależnymi.
grupa kapitałowa jednostka kontrola jednostka dominująca > 50 % zależna znaczący znaczący wpływ jednostka inwestor 20 % 50 % stowarzyszona jednostki podporządkowane jednostki powiązane Rodzaje grup kapitałowych (holdingów): holding operacyjny; holding zarządczy (strategiczny); holding finansowy. Holding operacyjny jednostka dominująca (spółka matka) prowadzi operacyjną działalność kluczową dla holdingu oraz zajmuje się oddziaływaniem właścicielskim na spółki zależne (spółki córki), które z kolei prowadzą operacyjną działalność wspierającą działalność spółki matki. Efekt: wzmocnienie pozycji konkurencyjnej.
Holding zarządczy (strategiczny) jednostka dominująca nie prowadzi działalności operacyjnej, lecz zajmuje się wyłącznie oddziaływaniem właścicielskim na spółki zależne, które z kolei prowadzą komplementarną działalność operacyjną (wzajemnie się uzupełniającą). Efekt: wykorzystanie efektu synergicznego. Holding finansowy jednostka dominująca nie prowadzi działalności operacyjnej, lecz zajmuje się wyłącznie oddziaływaniem właścicielskim na spółki zależne, które z kolei prowadzą nie powiązaną ze sobą, zdywersyfikowaną działalność operacyjną. Efekt: ograniczenie ryzyka inwestycyjnego spółki matki.