1. Funkcje układu mięśniowego: Organizm człowieka buduje około 600 mięśni. Stanowią one prawie połowę ciężaru ciała. Do najważniejszych funkcji mięśni należą: przemieszczanie kości, co powoduje wykonywanie ruchów (czynny układ ruchu człowieka), budowanie narządów wewnętrznych i wykonywanie przez nie skurczów (np. praca serca). Układ mięśniowy zbudowany jest z tkanki mięśniowej i łącznej (np. ścięgna).
2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana. Jest ona zbudowana z cienkich, długich włókien mięśniowych. Komórki są wielojądrzaste z widocznymi poprzecznymi paskami. Tkanka ta buduje mięśnie szkieletowe. Ich praca jest zależna od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są szybkie.
a b c e d f a. kość b. ścięgno c. mięsień d. włókienko mięśniowe e. pęczek mięśniowy f. włókna mięśnia poprzecznie prążkowanego
3. Tkanka mięśniowa gładka. Jest ona zbudowana z krótkich wrzecionowatych włókien z jednym jądrem. Tkanka ta buduje narządy wewnętrzne np. pęcherz moczowy, ściany jelit, drogi oddechowe. Ich działanie jest niezależne od woli człowieka. Skurcze tych mięśni są powolne i długotrwałe. Mogą się one trwale odkształcić pod wpływem długotrwale działającego czynnika np. przejadanie się powoduje rozciągnięcie ścian żołądka.
4. Tkanka mięśniowa serca. Jest to rodzaj tkanki poprzecznie prążkowanej, ale jej działanie jest niezależne od naszej woli. Włókna są długie i rozgałęzione. Serce pracuje automatycznie przez całe nasze życie. Obraz mikroskopowy tkanki mięśniowej serca.
5. Budowa mięśnia. a a. ścięgno b. brzusiec b Ścięgna są zbudowane z tkanki łącznej. Są a elastyczne i bardzo mocne. Służą do przyczepiania mięśnia do kości. Brzusiec jest to środkowa część mięśnia wydłużająca się i skracająca podczas jego pracy.
6. Podział mięśni ze względu na ilość przyczepów: a. mięsień jednogłowy, b. mięsień dwugłowy, c. mięsień trójgłowy, d. mięsień czworogłowy. mięsień czworogłowy uda
7. Podział mięśni ze względu na kształt: a. mięsnie długie np. mięśnie kończyn, b. mięśnie krótkie np. mięśnie wokół kręgosłupa, c. mięśnie szerokie np. mięśnie brzucha, d. mięśnie okrężne np. wokół oczu. Mięśnie płaskie klatki piersiowej Mięśnie długie kończyny dolnej Mięśnie płaskie brzucha
Mięsień okrężny wokół oczu Mięsień krótki zginacz kciuka
8. Podział mięśni ze względu na wykonywaną pracę. Niektóre mięśnie pracują na zasadzie przeciwstawnej mięśnie antagonistyczne. Możemy wyróżnić kilka par takich mięśni: a. zginacz prostownik np. mięśnie kończyn powodujące zginanie i prostowanie kończyn w stawie łokciowym czy kolanowym. b. dźwigacz obniżacz np. mięśnie powodujące dźwiganie ręki w stawie ramiennym czy nogi w stawie biodrowym. c. przywodziciel odwodziciel np. kciuka. d. nawracacz odwracacz np. mięśnie brzucha czy szyi powodujące ruchy obrotowe. e. zwieracz rozwieracz np. mięśnie okrężne wokół otworów ciała np. odbytu.
Działanie przeciwstawne tych mięśni można wytłumaczyć na przykładzie zginacza i prostownika. Zginacz (biceps) w czasie ruchu jest skurczony, a prostownik (triceps) rozkurczony. Przeciwnie w czasie prostowania ręki biceps się rozkurcza, a triceps kurczy. biceps triceps
9. Podział mięśni w zależności od położenia: a.mięśnie głowy, b.mięśnie szyi, c.mięśnie grzbietu, d.mięśnie klatki piersiowej, e.mięśnie brzucha, f.mięśnie obręczy barkowej g. mięśnie obręczy miednicowej, h.mięśnie kończyn. h a b f c d h e g
10. Mięśnie mimiczne twarzy. Specyficzną grupę mięśni stanowią mięśnie mimiczne twarzy. Dzięki ich skurczom możemy zmieniać wyraz naszej twarzy. Wyróżniamy 6 podstawowych emocji, które można wyrazić odpowiednią mimiką twarzy: szczęście, smutek, gniew, zdziwienie, strach, wstręt.
11. Przepona. Przepona jest to mięsień płaski leżący poprzecznie w jamie brzusznej. Oddziela on jamę brzuszną od klatki piersiowej. Znajdują się w nim otwory przez które przechodzi przełyk, aorta i żyła główna dolna. Pełni on istotna rolę w oddychaniu. Wraz z mięśniami międzyżebrowymi i niektórymi mięśniami brzucha powoduje opuszczanie i podnoszenie żeber w czasie wdechu i wydechu.
11. Rodzaje połączeń mięśni. a.kość mięsień kość. Jest to najczęstszy typ połączeń mięśni z dwóch stron przyczepiony do kości za pomocą ścięgien. Występuje np. w kończynach. b.kość mięsień skóra. W ten sposób przyczepione są np. mięśnie płaskie grzbietu, klatki piersiowej. c.skóra mięsień skóra. Mięsień ze wszystkich stron przyczepiony jest do skóry. Przykładem tego typu połączeń są mięśnie mimiczne twarzy.
12. Praca mięśni. Praca mięśni polega na skurczach i rozkurczach. Kurczący się mięsień ulega skróceniu i następuje przemieszczenie przyczepionych do mięśnia kości. Skurcze mięśni są sterowane przez impulsy nerwowe przesyłane przez nerwy obwodowe. Do wykonywania swojej pracy mięśnie potrzebują energii. Jest ona wytwarzana w procesie oddychania wewnątrzkomórkowego. Dlatego do włókien mięśniowych krew musi dostarczyć odpowiednią ilość glukozy i tlenu, które są niezbędne do produkcji energii.
Mięśnie wykonują dwa rodzaje pracy: a. dynamiczną następuje przemieszczanie kości i ruch ciała, b. statyczną zmienia się jedynie napięcie mięśni np. podczas siedzenia, stania. W czasie długotrwałego wysiłku, przy niedoborze tlenu może dojść do gromadzenia się w mięśniach kwasu mlekowego tzw. zakwasy mięśni. Objawia się to bólem i zmęczeniem mięśni. Pod wpływem różnych bodźców może dojść do mimowolnych skurczów mięśni szkieletowych tzw. kurcz. Mięśnie, które nie pracują ulęgają zanikowi. Można to zaobserwować np. po zdjęciu gipsu unieruchomiona kończyna jest wyraźnie cieńsza.
13. Sprawność fizyczna. Rozwój sprawności fizycznej człowieka można podzielić na kilka etapów: opanowanie podstawowych umiejętności ruchowych utrzymywanie postawy ciała, chodzenie, bieganie (dzieci do 3 roku życia). zwiększanie koordynacji i dokładności ruchów (dzieci w wieku szkolnym). dalsza koordynacja, a przede wszystkim precyzja ruchów. Aby utrzymać odpowiednią sprawność fizyczną należy wykonywać ćwiczenia fizyczne kilka razy w tygodniu. Muszą być one dostosowane do wieku i stanu zdrowia.
Korzyści z systematycznych ćwiczeń fizycznych są znaczące dla naszego organizmu: wzmocnienie mięśni, kości, stawów, zwiększenie wydolności serca i płuc, poprawa samopoczucia, zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób serca, przeciwdziałanie otyłości. W przypadku nieprawidłowości w działaniu układu ruchu człowieka zalecana jest gimnastyka korekcyjna. Poprzez odpowiednie ćwiczenia określonych mięśni można korygować niektóre wady postawy.
14. Bibliografia i netografia: Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga, Wydawnictwo Nowa Era, Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL, Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II, Wydawnictwo M. Rożak, Villee C. A.:Biologia, PWRiL, www.wikipedia.pl, www.encyklopedia.interia.pl www.wiem.onet.pl