Kącik dla rodziców Drodzy Rodzice! Serdecznie zapraszamy do naszego przedszkola w dniu 01.09.2015r. o godz. 15.15- odbędzie się spotkanie dotyczące organizacji roku szkolnego. PORADY LOGOPEDYCZNE Rozwój mowy dziecka Mowa nie jest umiejętnością wrodzoną, a dziecko przyswaja sobie ją od najbliższego otoczenia drogą naśladownictwa. Rozwój mowy uwarunkowany jest genetycznie, zależy od wrodzonych właściwości organizmu człowieka, ale możliwy jest jedynie w kontakcie ze środowiskiem społecznym, z innymi ludźmi. Słowem, jest to proces, w którym współgrają czynniki biologiczne i społeczne. W rozwoju mowy wyodrębnia się cztery okresy (w nawiasach podano lata ramowo): okres melodii (0 1), okres wyrazu (1 2), okres zdania (2 3), okres swoistej mowy dziecięcej (3 7). Okres melodii. Początkowo dziecko komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku. Po krzyku matka poznaje, że dziecko jest głodne, mokro mu, zimno. Dziecko zaczyna kojarzyć, że ilekroć krzyczy, tylekroć zjawia się matka. Jest to pierwsze porozumienie. Krzyk jest też ćwiczeniem narządu oddechowego: wdech krótki, wydech długi, powolny. W 2 3 miesiącu życia niemowlę zaczyna wydawać różne dźwięki (głużenie albo gruchanie), towarzyszące nieskoordynowanym ruchom kończyn i całego ciała. Głużenie to jeszcze nie mowa, ale nieświadome ćwiczenie narządów artykulacyjnych. Głużą wszystkie dzieci, także głuche. W drugiej połowie pierwszego roku życia obserwujemy u dziecka gaworzenie. Mamy tu do czynienia z zamierzonym powtarzaniem dźwięków. Z końcem pierwszego roku życia dziecko już rozumie, spełnia proste polecenia. Pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba. Rozwój mowy w tym okresie postępuje równolegle z rozwojem fizycznym: fazie głużenia odpowiada
umiejętność unoszenia głowy; gaworzeniu umiejętność siadania; pierwszym wyrazom pozycja pionowa, stawanie. Okres wyrazu. Dziecko używa już właściwie wszystkich samogłosek, prócz nosowych. Ze spółgłosek wymawia: p, pi, b, bi, m, mi, t, d, n. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, podobnymi. Upraszcza grupy spółgłoskowe. Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki. Okres zdania. W tym czasie mowa ulega dalszemu doskonaleniu. Dziecko powinno już wypowiadać głoski: w, wi, f, fi, ś, ź, ć, dź, ń, l, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł. Pod koniec tego okresu mogą się już pojawiać głoski s, z, c, dz. Dziecko już wie, jak dana głoska powinna brzmieć, ale jeszcze nie umie jej wypowiedzieć. Okres swoistej mowy dziecięcej. Czwarty rok życia opanowane są następujące głoski: s, z, c, dz. Około 5 roku życiautrwalane są głoski: sz, ż, cz, dż i r. Mowa dziecka daleka jest od doskonałości. Wyrazy są poskracane, głoski poprzestawiane, grupy spółgłoskowe uproszczone. Występują zlepki wyrazów i nowotwory językowe. Może wystąpić niepłynność mówienia. POWSTAWANIE POSZCZEGÓLNYCH GŁOSEK W PROCESIE ROZWOJU MOWY DZIECKA Wiek dziecka Artykulacja głosek pierwsze miesiące życia głużenie: powstają przypadkowe dźwięki ok. 6 miesiąca życia gaworzenie powtarzanie usłyszanych dźwięków
1 2 rok życia pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba; dziecko wymawia samogłoski: a, o, u, i, y, e oraz spółgłoski: p, pi, b, bi, m, mi, t, d, n 2 3 rok życia pojawiają się proste zdania, dziecko wymawia samogłoski: ę, ą i spółgłoski: w, wi, f, fi, ś, ź, ć, dź, ń, l, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł, s, z, c, dz 4 5 rok życia utrwalane są głoski: s, z, c, dz, pojawia się głoska r, czasem głoski: sz, ż, cz, dż 5 6 rok życia utrwalane są głoski: sz, ż, cz, dż
Napisane na podstawie: Minimum logopedycznego nauczyciela przedszkola G. Demel, Mowa rozwój zaburzenia terapia M. Minczakiewicz, Domowe zabawy logopedyczne Dembińska i stron www. Złote reguły harmonijnego rozwoju mowy dziecka Od urodzenia dziecka dbaj o jego harmonijny rozwój Jeśli niepokoi Cię brak reakcji lub nieadekwatne lekarzem audiologiem. Zadbaj, by Twoje oczekiwania wobec dziecka były Zapewnij dziecku bogactwo różnorodnych doświadczeń: fizyczny, emocjonalny i psychiczny. reakcje dziecka na bodźce akustyczne, koniecznie skonsultuj się z realistyczne. słuchowych, ruchowych, wzrokowych, dotykowych i smakowych. Każdego dnia przemycaj stymulujące ćwiczenia językowe. Dbaj o dobry klimat podczas tych zabaw. Spraw, by był to dla dziecka czas radosnej aktywności. Rozmawiaj ze swoim dzieckiem. Opowiadaj mu, czyli opisuj to, co widzicie, co robicie. Zadawaj mu pytania, choć nie jest jeszcze w stanie udzielić odpowiedzi. Sam odpowiadaj na zadawane przez siebie pytania. Wypowiedzi skierowane do dziecka niech będą bardzo staranne. Używaj nieco wolniejszego tempa mowy. Zadbaj o dobór, prostego, zrozumiałego dla dziecka słownictwa. Stosuj krótkie zdania. Powtarzaj swoją wypowiedź. Zwracając się do dziecka, używaj bogatej mimiki i gestykulacji, utrzymuj kontakt wzrokowy. Dopytuj o wypowiedzi dziecka, powtarzając po nim jego nieporadne słowa w sposób poprawny zachowuj się przy tym, jak echo.
Bądź dobrym słuchaczem, tj. patrz na mówiące do Ciebie dziecko, nie przerywaj mu, dbaj o kolejność Waszych wypowiedzi. Stymuluj rozwój słuchu mownego swojego dziecka. Bawcie się w słuchanie dźwięków otoczenia, odgłosów zwierząt. Ucz dziecko koncentrowania się na nich. Dostarczaj dziecku wiele okazji do zabawy słowami naśladującymi dźwięki. Imitujcie odgłosy zwierząt, pojazdów czy urządzeń, np. hau hau, ti ti, bam. Pokazuj dziecku, jak przydatne mogą być onomatopeje, czyli wyrazy dźwiękonaśladowcze w codziennej komunikacji. Codziennie czytaj swojemu dziecku. Modeluj głosem, by słuchało Cię z zainteresowaniem. Staraj się wodzić palcem po czytanym tekście. W ten sposób wprowadzasz łagodnie dziecko w świat pisma. Wskazuj przedmioty i osoby na ilustracjach. Dopytuj się: gdzie jest? pokaż gdzie? Umożliwiasz w ten sposób dziecku aktywne uczestnictwo w czytaniu. Notuj codzienne osiągnięcia dziecka. Skupiaj się na tym, co już potrafi. Głośno chwal je za wysiłek, jaki wkłada w realizację różnych zadań. Staraj się docenić pracę, jaką dziecko wkłada w wykonywanie różnych czynności. Doceniaj je nie koncentruj się wyłącznie na efektach. Nigdy nie porównuj swojego dziecka do innych dzieci. Nie krytykuj go. Unikaj omawiania problemów dziecka w jego obecności. Jeśli odczuwasz jakikolwiek niepokój związany z rozwojem Twojego dziecka nie pozwól zbyć się radami innych, że z tego wyrośnie. Skorzystaj ze specjalistycznej konsultacji, a w razie potrzeby z terapii logopedycznej. Wspomaganie rozwoju mowy dziecka Każdy rodzic może samodzielnie stymulować rozwój mowy swojego dziecka. W jaki sposób? przede wszystkim mówiąc do maluszka jak najczęściej, stosując tzw. kąpiel słowną. Wykorzystujemy do tego codzienną aktywność. Wykonując daną czynność, opowiadamy o niej, np. Robię zupę, obieram marchewkę. Popatrz, marchewka jest twarda i pomarańczowa. Dotknij prawda, że twarda?. Komentujmy możliwie często to, co sami robimy i co robi dziecko. Mówmy do naszego dziecka wyraźnie i powoli, by wszystkie wypowiadane przez nas słowa były czytelne. Budujmy krótkie zdania, używajmy prostych zwrotów. Unikamy zdrobnień i mowy dziecięcej, opisujemy czynności. Starajmy się wyróżniać gestem, intonacją nazwy w wypowiedziach; bądźmy dobrymi słuchaczami obserwujmy dziecko i podążajmy za nim. Podbudowujmy w maluszku chęć komunikowania się, dostrzegając jego potrzeby. Nie wyręczajmy dziecka w mówieniu, nie starajmy się zrozumieć w lot jego potrzeb niech próbuje nam je przekazać słowami. Nie przerywajmy dziecku, pozwólmy dokończyć wypowiedź. Gdy podpowiadamy mu słowa, zwroty, dawajmy również możliwość wyboru odpowiedzi. Nasze słownictwo powinno być zróżnicowane, ale znane dziecku; Pamiętajmy podstawową formą ćwiczeń powinna być rozmowa.
jeśli dziecko ogląda telewizję, to towarzyszmy mu w tym. Komentujemy wydarzenia pojawiające się na ekranie telewizora, rozmawiajmy na ich temat, aby maluszek bezwiednie nie oglądał szybko zmieniających się obrazów i ciągów tekstów bez ich zrozumienia. Wybierajmy programy właściwe dla wieku dziecka. Starajmy się, aby telewizor był włączany tylko okazjonalnie; gdy dziecko mówi po swojemu, powtarzajmy po nim tę samą treść w poprawionej gramatycznie formie, ale nie nalegajmy, żeby dziecko powtarzało słowa. Na początku nie wymagajmy również prawidłowej artykulacji. Chwalmy je za każdą głosową reakcję; czytajmy dziecku książeczki, nazywajmy to, co widzimy na ilustracjach. Sprawdzajmy, czy rozumie wszystkie wyrazy, zadając mu pytania i ewentualnie podpowiadając odpowiedzi. Możemy naprowadzić dziecko na właściwe słowo, pokazując coś na obrazku, mówiąc początek wyrazu; śpiewajmy, powtarzajmy wierszyki, wyliczanki. Do codziennych zajęć włączmy zabawy ruchowe, najlepiej przy muzyce, piosenkach świetnie sprawdzają się tu piosenki, podczas śpiewania których pokazujemy części ciała; w nabywaniu mowy bardzo dużą rolę odgrywa słuch fonematyczny (zwany mownym). Warto go ćwiczyć. Świetnie sprawdzają się tu wszelkiego rodzaju onomatopeje. Zachęcajmy dziecko do naśladowania odgłosów otoczenia, mowy zwierząt, pojazdów, samemu dając przykład, ale też uważnie przysłuchując się naszemu dziecku. Starajmy się łączyć wydawanie różnych dźwięków i naśladowanie odgłosów z ruchami rąk i całego ciała. W wieku 2-4 lat dziecko powinno wysłuchiwać i rozpoznawać odgłosy z otoczenia bez pomocy wzroku. Starsze dzieci bawić się mogą w powtarzanie rytmów, wyklaskiwanie, wystukiwanie (np. używając instrumentów muzycznych), a potem w wysłuchiwanie wyrazów w zdaniach, sylab i głosek w wyrazach; zwróćmy uwagę na ćwiczenia dłoni. Zręczność palców ma związek ze sprawnym artykułowaniem i mówieniem. Wykorzystujmy wszelkie okazje do lepienia, klejenia, nawlekania koralików, budowania z klocków, patyczków. Nie zapominajmy o zabawach paluszkowych Idzie rak itp.; ćwiczmy z dzieckiem narządy mowy w formie zabawy gimnastyka buzi i języka. Sprawne funkcjonowanie narządów mowy to warunek prawidłowego wymawiania wszystkich głosek. Niektóre dzieci wymawiają głoski niedbale, przy jak najmniejszym wysiłku mięśni narządów mowy. Nieprawidłowości tego rodzaju nie wynikają z wad wymowy i nie wymagają pomocy specjalisty. Wystarczą codzienne parominutowe ćwiczenia wyrazistości mowy oraz gimnastyka narządów artykulacyjnych; czynność mowy jest nierozerwalnie związana z oddychaniem, a prawidłowe oddychanie jest fundamentem dobrej mowy stosujmy ćwiczenia oddechowe, dmuchajmy, chuchajmy; pozwólmy dziecku na osłuchanie się z poprawnym brzmieniem głosek, których ono jeszcze nie wymawia, wykorzystując w tym celu książeczki, obrazki, opowiadania, gry. Ćwiczenia indywidualne powinien prowadzić logopeda; bardzo ważnym czynnikiem, mogącym dość szybko przyspieszyć rozwój mowy naszej pociechy, jest kontakt z rówieśnikami. Warto zapisać malca do przedszkola lub zadbać o to, by dużo przebywał w towarzystwie innych dzieci na placu zabaw, w klubiku dziecięcym, w czasie wizyt u znajomych;
pamiętajmy, by nigdy nie krytykować mowy dziecka w jego obecności ani w obecności innych dzieci, nie porównywać go z rówieśnikami. Zawsze chwalmy dziecko, nie tylko za widoczne osiągnięcia, ale za wszelkie, nawet niezbyt udane próby i starania. Opracowała: mgr Katarzyna Wieczorek, logopeda.