2010-10-01
Plan wykładu 1 Czym jest filozofia Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii 2 Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady 3 Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi 4
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Znaczenie nazwy filozofia Historyjka Pitagorasa: filozof nie uczestniczy w zawodach sportowych, nie dobija podczas nich żadnych targów, tylko obserwuje, starając się poznać istotę tego, co się wokół niego dzieje. Etymologiczne wyjaśnienie nazwy filozofia : Miłość mądrości - każdy rodzaj wiedzy teoretycznej określano mianem filozofii
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Trudności z określeniem przedmiotu filozofii Trudności ze zdefiniowaniem zakresu badań filozoficznych (tak jak i wielu innych dyscyplin naukowych) wynikają ze: zmienności dominującej problematyki na przestrzeni wielu wieków
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Trudności z określeniem przedmiotu filozofii Trudności ze zdefiniowaniem zakresu badań filozoficznych (tak jak i wielu innych dyscyplin naukowych) wynikają ze: zmienności dominującej problematyki na przestrzeni wielu wieków szerokiego zakresu podejmowanej problematyki w poszczególnych dyscyplinach filozoficznych
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Trudności z określeniem przedmiotu filozofii Trudności ze zdefiniowaniem zakresu badań filozoficznych (tak jak i wielu innych dyscyplin naukowych) wynikają ze: zmienności dominującej problematyki na przestrzeni wielu wieków szerokiego zakresu podejmowanej problematyki w poszczególnych dyscyplinach filozoficznych zmienności zakresu przedmiotu badań filozoficznych (na przykład w związku z wyodrębnianiem się nauk szczegółowych z filozofii)
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Cechy szczególne wiedzy filozoficznej Wiedza bezinteresowna - czysto teoretyczna. Wiedza zdobyta dzięki rozumowaniu a nie doświadczeniu empirycznemu. Wiedza obejmująca całość rzeczywistości, badająca naturę bądź istotę rzeczy
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Wiedza czysto teoretyczna Dlaczego poznanie teoretyczne ma większą wartość niż wiedza praktyczna? naturalna wyższość ducha nad ciałem (a wiedza teoretyczna jest najwyższym celem życia duchowego)
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Wiedza czysto teoretyczna Dlaczego poznanie teoretyczne ma większą wartość niż wiedza praktyczna? naturalna wyższość ducha nad ciałem (a wiedza teoretyczna jest najwyższym celem życia duchowego) życie czynne, praktyczne jest pozbawione swego rodzaju świętości : wiedza teoretyczna ma wymiar boski
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Wiedza czysto teoretyczna Dlaczego poznanie teoretyczne ma większą wartość niż wiedza praktyczna? naturalna wyższość ducha nad ciałem (a wiedza teoretyczna jest najwyższym celem życia duchowego) życie czynne, praktyczne jest pozbawione swego rodzaju świętości : wiedza teoretyczna ma wymiar boski wiedza praktyczna musi być oparta na wiedzy teoretycznej
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Metoda badań Dlaczego doświadczenie empiryczne nie może być podstawą prawdziwej wiedzy? czymś innym jest to, co widzimy, a to jakie rzeczy są naprawdę
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Metoda badań Dlaczego doświadczenie empiryczne nie może być podstawą prawdziwej wiedzy? czymś innym jest to, co widzimy, a to jakie rzeczy są naprawdę na podstawie doświadczenia empirycznego nie możemy określić jaka jest istota rzeczy, cel ich istnienia, praprzyczyna itp.
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Metoda badań Dlaczego doświadczenie empiryczne nie może być podstawą prawdziwej wiedzy? czymś innym jest to, co widzimy, a to jakie rzeczy są naprawdę na podstawie doświadczenia empirycznego nie możemy określić jaka jest istota rzeczy, cel ich istnienia, praprzyczyna itp. doświadczenie może co najwyżej być podstawą wiedzy na temat rzeczy materialnych, zmiennych
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Metoda badań Dlaczego doświadczenie empiryczne nie może być podstawą prawdziwej wiedzy? czymś innym jest to, co widzimy, a to jakie rzeczy są naprawdę na podstawie doświadczenia empirycznego nie możemy określić jaka jest istota rzeczy, cel ich istnienia, praprzyczyna itp. doświadczenie może co najwyżej być podstawą wiedzy na temat rzeczy materialnych, zmiennych zmysły są omylne - rozum z zasady nie jest omylny
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Metoda badań Deklarowana racjonalności filozofii odróżnia filozofię także od mitycznych i religijnych sposobów wyjaśniania świata, w których dominuje obrazowo metaforyczne przedstawianie przyczyn zjawisk.
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Przedmiot filozofii przedmiotem filozofii jest świat jako całość: przyczyna, struktura, ostateczne fundamenty, natura zjawisk, cel itp.
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Przedmiot filozofii przedmiotem filozofii jest świat jako całość: przyczyna, struktura, ostateczne fundamenty, natura zjawisk, cel itp. pytania szczegółowe pojawiają się w kontekście pytań natury ogólnej
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Przedmiot filozofii przedmiotem filozofii jest świat jako całość: przyczyna, struktura, ostateczne fundamenty, natura zjawisk, cel itp. pytania szczegółowe pojawiają się w kontekście pytań natury ogólnej gdy w jakiejś dziedzinie zaczynają dominować kwestie szczegółowe, oznacza to zazwyczaj emancypację nowej nauki szczegółowej
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Przykłady innych definicji August Comte - program filozofii pozytywnej: zadaniem filozofii jest uporządkowanie dziedziny nauk szczegółowych. Filozofia ma być dyscypliną wyjaśniającą związki między poszczególnymi kategoriami zjawisk badanymi w naukach i nie zajmuje się już badaniem istoty rzeczy, przyczyn celowych itp.
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Przykłady innych definicji Ludwig Wittgenstein: Filozofia jest walką z opętaniem naszego umysłu przez środki naszego języka (L. Wittgenstein, Dociekania filozoficzne, frg. 109)
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Przykłady innych definicji Bertrand Russell: (...) filozofia jest próbą rozstrzygania ostatecznych pytań, tyle że nie w sposób niedbały i dogmatyczny, tak jak to czynimy w życiu codziennym, a nawet w naukach przyrodniczych, lecz krytycznie, po rozważeniu wszystkiego, co pytania takie gmatwa, i po uprzytomnieniu sobie wszelkich niejasności i całego zamętu, jakie leżą u podstaw naszych zwykłych idei.
Klasyczna definicja filozofii Inne próby zdefiniowania filozofii Która definicja obowiązuje? Przedmiot badań filozoficznych definiują implicite przykłady problemów uznawanych za filozoficzne, z którymi będziemy zapoznawać się w trakcie zajęć.
Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady 1 Historia każdej naukowej dyscypliny szczegółowej sięga filozofii.
Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady 1 Historia każdej naukowej dyscypliny szczegółowej sięga filozofii. 2 Wiele dokonań naukowych ma bezpośrednie źródło w problemach natury filozoficznej Przykład: idea rachunku infinityzemalnego Leibniza powstała w wyniku rozstrzygnięć natury ontologicznej
Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Fizyka a filozofia Fizyka przed zwrotem nowożytnym - paradygmat fizyki Arystotelesowskiej (filozofii przyrody)
Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Fizyka a filozofia Fizyka przed zwrotem nowożytnym - paradygmat fizyki Arystotelesowskiej (filozofii przyrody) Galileusz i fizyka nowożytna: wypracowanie własnej metody
Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Językoznawstwo a filozofia Metody badań językoznawczych przed wydaniem Kursu językoznawstwa ogólnego Ferdinanda de Saussure a. Prymat językoznawstwa genetycznego.
Filozoficzna geneza nauk szczegółowych - przykłady Językoznawstwo a filozofia Metody badań językoznawczych przed wydaniem Kursu językoznawstwa ogólnego Ferdinanda de Saussure a. Prymat językoznawstwa genetycznego. Specyficzny aparat pojęciowy i metoda badań zaproponowana przez de Saussure a.
Podział dyscyplin filozoficznych Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi : Metafizyka Ontologia (teoria bytu) Epistemologia (teoria poznania) Logika Etyka Estetyka
Przedmiot metafizyki Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Zadanie metafizyki: zbadanie pierwszych i ostatnich przyczyn (sprawczych, formalnych, materialnych i celowych) całego świata (Arystoteles). Relacja między metafizyką i fizyką: fizyka bada przyczyny bliższe a metafizyka ostateczne. Kategorie opisu przyczyn są takie same.
Problemy metafizyczne Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Przykłady szczegółowych problemów wchodzących w zakres badań metafizyki (częściowo zbieżne z zakresem badań ontologii i filozofii przyrody, tzn. fizyki): Czy świat jest uporządkowany celowo? Jeśli tak, to co jest ostateczną przyczyną istnienia świata? Jaka jest pierwsza przyczyna sprawcza powstania świata? Czy pierwsza przyczyna istnienia świata ingeruje w porządek zjawisk? Jakie są ostateczne fundamenty wszystkich zjawisk - jakie substancje istnieją w świecie? Jaka jest relacja między duszą i ciałem? Czy można udowodnić istnienie Boga? (filozofia średniowieczna) Czy porządek zjawisk jest z góry określony? Czy działania ludzkie są wolne, czy z góry zdeterminowane? (metafizyka moralności)
Krytyka metafizyki Czym jest filozofia Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Powód wyrzucenia problematyki metafizycznej z zakresu badań filozoficznych: Zagadnienia metafizyczne dotyczą rzeczy nadprzyrodzonych, z zasady niedostępnych poznaniu ludzkiemu. Tezy metafizyczne są nieweryfikowalne - metafizyka jest synonimem badań niby-naukowych. Problemy metafizyczne są wynikiem niewłaściwego sposobu formułowania pytań (Carnap).
Przedmiot ontologii Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Ontologia etymologicznie oznacza naukę o bycie. Ogólnie rzecz biorąc ontologia jest nauką o tym, co istnieje i jaka jest struktura rzeczywistości.
Problemy ontologiczne - przykłady Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Przykłady klasycznych zagadnień ontologicznych: Czy, a jeśli tak to w jaki sposób, istnieją przedmioty pojęć ogólnych? Czy istnieje świat materialny? Czym jest substancja (ostateczny fundament wszystkich zjawisk)? Jaki jest status ontyczny znaczeń, informacji, programów komputerowych itp.? Jaka jest struktura rzeczywistości? Czym jest przedmiot, cecha przedmiotu, stosunek między przedmiotami?
Ontologia - podstawowe pojęcia Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Podstawowe pojęcia ontologii: Byt. Substancja. Rzeczywistość materialna i idealna. Rzecz, przedmiot, cecha, kategoria. Istnienie realne, istnienie pozorne.
Przykłady sporów ontologicznych Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Idealizm a materializm: czy świat poznawany zmysłowo ma naturę materialną, czy idealną? Monizm i pluralizm: czy istnieje wiele czy tylko jedna substancja? Realizm i nominalizm: czy istnieją przedmioty pojęć ogólnych?
Przedmiot badań epistemologii Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Epistemologia = teoria poznania. Epistemologia bada ludzkie możliwości poznawcze: co możemy poznać, w jakim zakresie i w jakich warunkach.
Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Problemy epistemologiczne - przykłady Przykłady klasycznych zagadnień epistemologicznych: Jakie są źródła poznania pewnego? Czy człowiek może osiągnąć wiedzę pewną? Czym jest wiedza? Czym jest prawda? Jakie są granice ludzkich możliwości poznawczych? Co decyduje o ludzkich możliwościach poznawczych?
Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Przykłady klasycznych sporów epistemologicznych Aprioryzm i empiryzm: czy istnieje wiedza wrodzona? Sceptycyzm i dogmatyzm: czy możemy dotrzeć do wiedzy pewnej? Relatywizm i uniwersalizm: czy istnieją prawdy powszechnie ważne?
Logika Czym jest filozofia Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Przedmiotem badań logiki jest ustalenie ogólnych prawideł poprawnego rozumowania podanie ogólnych kategorii logicznych
Etyka Czym jest filozofia Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Dotyczy zagadnień związanych z życiem praktycznym: czym jest dobre działanie, sprawiedliwość itp. Jej zadaniem jest podanie prawideł działania etycznie poprawnego, o ile podanie takich prawideł uznaje za możliwe.
Etyka - podstawowe problemy Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Problemy etyki: Czym jest dobro, zło, sprawiedliwość itp.? Jakie są podstawy obowiązujących norm etycznych? Czy istnieją uniwersalne podstawy norm etycznych?
Estetyka Czym jest filozofia Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Estetyka zajmuje się problemami związanymi z naturą piękna i sztuki. Klasyczne problemy estetyki: Czym jest dzieło sztuki? Czym jest piękno? Czy istnieją uniwersalne kryteria oceny estetycznej? Jaka jest relacja między autorem dzieła i jego dziełem?
Metafizyka Ontologia Epistemologia Logika Etyka Estetyka Relacje między dyscyplinami filozoficznymi Relacje między poszczególnymi dyscyplinami filozoficznymi Zależnie od tego, która z dyscyplin dominuje w danym okresie historycznym (lub w programie filozoficznym), rozstrzygnięcia tej dyscypliny mogą decydować o rozstrzygnięciach problemów z pozostałych dyscyplin filozoficznych. Na przykład konsekwencje przyjęcia określonego stanowiska w ontologii mogą decydować o przyjęciu określonych stanowisk w epistemologii, logice, etyce i estetyce. Stanowisko idealistyczne w ontologii raczej wyklucza przyjęcie empiryzmu w epistemologii.
Każda z dyscyplin filozoficznych może być skoncentrowana na badaniu określonego pola tematycznego: człowieka, nauki, języka, przyrody, matematyki itp. We współczesnej filozofii dominują badania: Filozofii języka Filozofii umysłu Filozofii nauki