Grażyna Jaśniowska Scenariusz lekcji zajęć zintegrowanych (język polski, godzina wychowawcza / Uczniowie mogą uszyć kieszeń z materiału na lekcji techniki) Klasa VI Liczba godzin zależna od potrzeb (najmniej 2) Temat: Historia chłopca, który swój świat ukrył w kieszeni Cele lekcji: Uczeń: - odkryje uniwersalne wartości życiowe, uświadomi sobie znaczenie marzeń w życiu bohatera lekcji oraz związanymi z nimi motywami zachowania, - uzna konieczność pomocy ludziom, którzy zostali skrzywdzeni przez los, - rozwinie umiejętność analizy treści i budowy wiersza, - pozna instytucje pomocy dzieciom uciekającym z domu i ich rodzicom. Pomoce dydaktyczne: - plakietki, karteczki, pisaki, arkusze szarego papieru, instrukcja dla grup z informacją o wydarzeniu (naklejona na pierwszej stronie gazety), tekst wiersza Kieszeń Leopolda Staffa. Przebieg zajęć: 1. Przygotowanie kieszeni z papieru lub materiału (na lekcji techniki). Jej zawartość będzie charakteryzować właściciela. 2. Improwizowane rozmowy na temat Czy przedmioty, które nosimy w kieszeni, świadczą o ich właścicielu? Charakteryzowanie siebie i innych na podstawie umieszczonych w kieszeni skarbów, np. pieniądze świadczą o tym, że... Uczniowie odpowiadają na pytania: - Czy posiadacie taka rzecz, z która nie chcecie się rozstać? - Jakie ma dla Was znaczenie? - Czy moglibyście obejść się bez tych rzeczy? 3. Improwizacje dramowe pt. Uciekinier z domu. Nauczyciel wyjaśnia: Bohaterem dzisiejszych zajęć będzie chłopiec, który- tak samo jak wielu z Was swój świat ukrył w kieszeni. Nauczyciel zapoznaje uczniów z sytuacją wyjściową: Policja znalazła chłopca, który uciekł z domu. Chłopiec miał na sobie podarte ubranie. Był głodny. Nie jadł obiadu od paru dni. W kieszeniach jego 1
spodni znaleziono kamyki, sznurki, procę, szkiełka, długopis, kredki, rodzinne zdjęcie. Chłopiec nie chciał tych rzeczy oddać. Powiedział policjantom, że nigdy nie wróci do domu. Uczniowie zostają podzieleni na pięć grup. Na podstawie przekazanej przez nauczyciela informacji odpowiadają w grupach na pytania: - Dlaczego chłopiec nie chciał wracać do domu? - Jaka mogła być przyczyna jego zachowania/ - O czym świadczy zawartość jego kieszeni? - Kim się chłopiec staje? Uczniowie dyskutują w grupach nad propozycjami. Każda zapisuje wspólny wniosek na arkuszu szarego papieru, np. Chłopiec pochodzi z rodziny problemowej, zagrożonej. Jego ojciec nadużywa alkoholu. Czasami bije syna. Matce nie starcza pieniędzy na jedzenie. (Uwaga! Zapisy zostaną upublicznione później, po prezentacji scenek, patrz punkt 4 ). Nauczyciel przydziela zadania pięciu grupom. Rozdaje instrukcje z informacją o wydarzeniu, wraz z poleceniem przygotowania scenki ze stopklatką (zatrzymanie akcji w momencie najbardziej dramatycznym). Każda z grup otrzymuje inną treść zadań do przedstawienia. Grupa I - Obraz z życia rodziny chłopca, utrwalony na fotografii, którą nosi w kieszeni. Policjanci zatrzymali go w pociągu. Ustalono, że pochodzi z rodziny alkoholowej. Grupa II Policja znalazła śpiącego chłopca na ławce w parku. Miał podarte ubranie, był głodny. Ustalono, że rodzice są bezrobotni. Grupa III Policja zatrzymała chłopca, który bił się z innymi. Chłopiec był pokrwawiony. W kieszeniach jego spodni znaleziono scyzoryk, sznurki, atrapę pistoletu. Grupa IV Policja znalazła chłopca śpiącego na dworcu. Miał podarte ubranie. W kieszeniach spodni znaleziono kredki, długopis, kamyki, szkiełka. Ustalono, że rodzice chłopca nie żyją. Grupa V Policja zatrzymała chłopca, który już kilka dni przebywa w grupie narkomanów. Ustalono, że pochodzi z bogatej rodziny. Był dobrze ubrany. W kieszeni spodni miał sporo pieniędzy oraz strzykawkę / okruszki trawki. Uczniowie w grupach zastanawiają się nad problemami, zawartymi w przydzielonych zadaniach: grupa I np. problem alkoholu w rodzinie, grupa II np. problem biedy i głodu, grupa III np. problem przemocy, chuligaństwa, grupa IV np. problem dziecka sieroty oraz marzeń chłopięcych, grupa V np. problem dziecka samotnego społecznie, któremu rodzice dają pieniądze, ale nie mają dla niego czasu. Przebieg pracy w grupach: a) Ustalenie bohaterów scenek, przebiegu akcji. Podpisanie plakietek, np. policjant, nauczycielka, matka, ojciec. 2
b) Tworzenie trzech obrazów: - sytuacji wyjściowej, - sytuacji poprzedzającej to zdarzenie (główna przyczyna ucieczki z domu) oraz - stopklatki pokazującej sytuację w przyszłości, stanowiącą rozwiązanie problemu. Przedstawienie scenek zatrzymanych w stopklatkach w kolejności: 1., 2., 3. w czasie prezentacji zadań przez kolejne grupy, na umówiony znak (np. klaśnięcie) uczniowie zatrzymują działania w stopklatce, a nauczyciel zadaje pytania dotyczące pięciu poziomów świadomości roli: - Kim jesteś i co teraz robisz? - Dlaczego to robisz? - Co chcesz przez to osiągnąć? - Skąd wiesz, że tak należy się zachowywać? - Jakie są Twoje normy, zasady (przekonania), filozofia życia (co ma sens)? 4. Jak i kto może pomóc bohaterowi historyjki oraz jego rodzinie? Wywieszenie wcześniej wykonanych plakatów odpowiedzi grup na pytania o bohatera ich historyjki (praca w grupach). Wspólna dyskusja i rozpatrywanie kilku wariantów postępowania, np. - Czy należy oddać chłopca do domu dziecka lub innej placówki wychowawczej? Może oddać go do rodziny zastępczej lub do dalszych członków rodziny? - W jaki sposób można pomóc rodzicom chłopca, zainteresować ich dzieckiem? - Kogo powinno się zainteresować sytuacją chłopca i jego rodziny? Gdzie szukać pomocy dla chłopca i całej rodziny? (instytucje, stowarzyszenia, związki wyznaniowe) Np. rozmowa z psychologiem w poradni, propozycja leczenia odwykowego rodzica. Zapisanie wspólnego wniosku na arkuszu szarego papieru. 5. Odpowiedź na pytanie: Co jest najważniejsze w życiu dzieci takich jak my? Ułożenie słoneczka. Zestawienie opinii (każdy 2-3) w formie hasłowej, za pomocą ułożonych z kartek promieni, np. 3
brak patologii( pijaństwa, przemocy w rodzinie ) miłość rodziców opieka rodziców Co jest najważniejsze w moim życiu? pieniądze przyjaciele dobre oceny, nauka szkolna własne zdrowie, wygląd 6. Rzeźba na temat: Co jest dla nas najważniejsze w życiu? (praca w grupach) Prezentacja rzeźb przez poszczególne grupy, pozostałe odgadują nazwę wartości. Ożywienie rzeźby rozmowy (uczniowie zadają pytania z zakresu pięciu poziomów świadomości). 7. Recytacja (odczytanie)wiersza Kieszeń Leopolda Staffa oraz jego analiza literacka. Odpowiedzi na pytania: - Kim jest bohater wiersza? - Gdzie mieszka? - Jaka jest jego sytuacja rodzinna? - Co oznaczają słowa metafory: Dziecko ludzkiego ula, co dla trosk szerszeni zbiera w dzień miód niesłodki znoju, nim w noc zaśnie? - Jaką rolę odgrywają w życiu chłopca przedmioty znajdujące się w jego kieszeni? - Czy mógłby się bez nich obejść? - Jaki jest stosunek osoby mówiącej w wierszu do chłopca? (współczucie, zrozumienie) - Dlaczego współczucie i zrozumienie drugiego człowieka jest ważne? 8. Środki artystyczne zastosowane w wierszu. Rola epitetów, animizacji i przenośni w tworzeniu obrazów poetyckich. Budowa wiersza: liczba strof, 4
wersów, sylab w wersie; interpunkcja, rymy, strofy zawierające opis i pointę (bez wprowadzenia nazwy sonetu). 9. Zakończenie: stopklatka szczęśliwej rodziny naszego bohatera (już zmienionej na lepsze dzięki pomocy innych) wg historyjek, które prezentowała każda z grup. 10. Praca domowa Napiszę opowiadanie rozwijające treść zdania: Dla mnie najważniejsze w życiu jest... 5