Proces badania marketingowego

dr Radosław Mącik Badania marketingowe konwersatorium Slajd Proces badania marketingowego 6 7 Napisanie i prezentacja raportu z badania Analiza zebranych danych 5 8 1 Zbieranie danych pierwotnych i wtórnych Ocena procesu badania i uzyskanych wyników Identyfikacja problemu badawczego i określenie hipotez badawczych 4 Projektowanie badania 3 Wybór metody doboru próby i jej dobór (tylko dla źródeł pierwotnych) Wnioski dla następnego procesu badawczego Wybór metod badania źródeł pierwotnych i wtórnych Slajd 55 ❿1

Transformacja problemu decyzyjnego na problem badawczy Analiza sytuacji Problem decyzyjny Rodzaje danych niezbędnych do rozwiązania problemu decyzyjnego (potrzeby informacyjne decydentów) Problem badawczy Pytania szczegółowe Hipotezy Slajd 56 Pytania do rozwaŝenia podczas realizacji procesu badawczego (1) Etap formułowania problemu: Jaki jest cel studium? Rozwiązanie problemu? Identyfikacja szans? Czy jest potrzebna dodatkowa informacja ogólna? Jaka informacja jest potrzebna do podjęcia decyzji? W jaki sposób zostanie ta informacja wykorzystana? Czy naleŝy przeprowadzić badanie marketingowe? Etap określenia projektu badania: Co juŝ wiadomo? Czy moŝna sformułować pytania i hipotezy badawcze? Na jakie typy pytań naleŝy odpowiedzieć? Jakiego typu studium najlepiej będzie pasowało do pytań badawczych? Slajd 57 ❿

Pytania do rozwaŝenia podczas realizacji procesu badawczego () Etap projektowania metod i form zbierania danych: Czy moŝna wykorzystać istniejące dane? Co będzie mierzone? W jaki sposób? Jakie są źródła danych? Czy są jakieś czynniki kulturowe, które naleŝy uwzględnić przy projektowaniu metody zbierania danych? Co to za czynniki? Czy są jakieś prawne przeszkody względem zastosowania metod zbierania danych? Co to za przeszkody? Czy moŝna uzyskać obiektywne odpowiedzi w wyniku pytania ludzi? (metodami wywiadu lub ankiety?) W jaki sposób naleŝy pytać ludzi? Jaki sposób dostarczenia kwestionariusza wybrać? Czy naleŝy zastosować jakieś środki elektroniczne lub mechaniczne? Jakie szczególne zachowania powinni rejestrować obserwatorzy? Czy cel badania powinien być znany respondentom? Czy w kwestionariuszach naleŝy uŝyć skali ocen? Slajd 58 Pytania do rozwaŝenia podczas realizacji procesu badawczego (3) Etap projektowania próby i zbierania danych: Jaka jest badana populacja? Czy dostępna jest lista elementów tej populacji? Czy naleŝy badać próbę? Jak duŝa powinna być próba? Jak naleŝy dobrać próbę? Czy poŝądana byłaby próba losowa? Kto będzie gromadził dane? Jak długo potrwa zbieranie danych? Jaki zakres nadzoru byłby potrzebny? Jakie procedury operacyjne będą stosowane? Jakie metody zostaną uŝyte w celu zapewnienia jakości zebranych danych? Slajd 59 ❿3

Pytania do rozwaŝenia podczas realizacji procesu badawczego (4) Etap analizy i interpretacji danych: Kto będzie się zajmował redagowaniem danych? W jaki sposób dane zostaną zakodowane? Kto będzie nadzorował kodowanie? Czy wykorzystana zostanie tabelaryzacja komputerowa, czy ręczna? Jakie tabele będą stosowane? Jakie techniki analityczne zostaną uŝyte? Etap przygotowania sprawozdania (raportu) z badań: Kto przeczyta sprawozdanie? Jaki jest stopień technicznego jego wyrafinowania? Czy będą zalecenia dla kierownictwa? Jaki będzie format pisemnego sprawozdania? Czy potrzebny będzie raport ustny? Jaką powinien on mieć strukturę? Slajd 60 Elementy typowej propozycji badania Wstępny tytuł projektu Sformułowanie problemu marketingowego Cel i ograniczenia projektu Źródła danych i metodologia badań Szacowanie potrzeb czasowych i kadrowych Szacowanie kosztów Slajd 61 ❿4

Pierwotne i wtórne źródła informacji Źródło pierwotne (primary data source) jest to takie źródło, które w bezpośredni sposób wytworzyło pewne dane lub informację np. raport z obserwacji, badania ankietowego. Źródło wtórne (secondary data source) to źródło, które pozyskało dane z innego źródła: pierwotnego np. artykuł prasowy wykorzystujący wyniki badań bezpośrednich oparty na raporcie z takiego badania) lub wtórnego np. artykuł prasowy oparty na opublikowanych w roczniku statystycznym danych Ogólna zasada wykorzystania: Najpierw naleŝy zebrać dostępne dane ze źródeł wtórnych, zwłaszcza wewnętrznych i ocenić ich przydatność, a dopiero w dalszej kolejności rozwaŝyć skorzystanie ze źródeł pierwotnych. Dlaczego? Bo źródła wtórne na ogół są tańsze i dostarczają informacji szybciej w porównaniu do źródeł pierwotnych. Slajd 63 Formy i wybrane metody zbierania danych ze źródeł pierwotnych Pierwotne sondaŝe pośrednie Ankiety, np.: Ankieta pocztowa Ankieta prasowa Ankieta audytoryjna Ankieta ogólna Ankieta bezpośrednia Ankieta internetowa Inne sondaŝe pośrednie: Metoda delficka Wywiad telefoniczny Pozostałe sondaŝe pośrednie Pomiary pierwotne Pierwotne sondaŝe bezpośrednie Wywiady Wywiad osobisty Zogniskowany wywiad grupowy Wywiad pogłębiony (Metody projekcyjne) Inne sondaŝe bezpośrednie Pomiary fizjologiczne Metody obserwacji Panele Degustacje i oceny próbek Eksperymenty Laboratoryjne Test audytoryjny Test tachistoskopowy Inne eksperymenty laboratoryjne Terenowe Test rynkowy standardowy Test rynkowy kontrolowany Metody symulacji Slajd 69 ❿5

Główne metody badań źródeł pierwotnych Badania ilościowe: Metody wykorzystujące kwestionariusz: Ankiety (np. pocztowa, prasowa, internetowa) Wywiady kwestionariuszowe (osobiste, telefoniczne) Metody obserwacji Jawna,ukryta Uczestnicząca, nieuczestnicząca (osobista, mechaniczna) Metody eksperymentalne Eksperyment laboratoryjny Eksperyment terenowy Badania jakościowe: Zogniskowany wywiad grupowy (FGI Focus Group Interview) Pogłębiony wywiad indywidualny Techniki wspomagające, np. metody projekcyjne Slajd 70 Cechy ankiety pocztowej Zalety: MoŜe być jedyną metodą umoŝliwiającą dotarcie do respondenta JeŜeli dostępne są listy wysyłkowe, opracowanie ram doboru próby jest łatwym zadaniem Nie podlega obciąŝeniu ankietera Respondenci pracują w swoim tempie Zapewnia anonimowość respondenta (jeśli kwestionariusze nie są oznaczane np. kodem kreskowym) MoŜliwa szeroka dystrybucja Najlepsza dla osobistych draŝliwych pytań Ogólnie najtańsza metoda poza ankietą internetową Wady: Bardzo mała kontrola w uzyskiwaniu odpowiedzi od konkretnej osoby Nie moŝe zapewnić odpowiedzi osób niepiśmiennych Nie daje moŝliwości kontroli tempa odpowiedzi; długi czas odpowiedzi Prowadzący badanie nie moŝe wyjaśnić niejednoznacznych pytań Nie pozwala na sondowanie za pomocą pytań otwartych Trudno zmieniać kolejność pytań ObciąŜenie sekwencją; respondenci mogą w trakcie odpowiedzi widzieć cały kwestionariusz Niskie stopy reakcji (zwrotu wypełnionych kwestionariuszy) Slajd 71 ❿6

Cechy wywiadu telefonicznego Zalety: Stosunkowo niski koszt MoŜliwa szeroka dystrybucja Silny nadzór nad ankieterem; mniejsze obciąŝenie ankietera Stosunkowo wysokie stopy reakcji (znacznie wyŝsze niŝ przy ankietach pocztowych) Jedna z najszybszych metod zbierania danych W porównaniu z ankietami pocztowymi trudniej ustalić, Ŝe odebrał właściwy respondent W porównaniu z rozmową w domu - mniej trudności i niŝszy koszt załatwiania ponownych kontaktów Pozwala na łatwe uŝycie wspomagania komputerowego (CATI) Łatwo zmieniać kolejność pytań Wady: Trudno ustalić reprezentatywną ramę doboru próby z powodu istnienia numerów zastrzeŝonych wyjście to zastosowanie losowego wybierania numerów Nie moŝna uŝyć pomocy poglądowych Trudniej niŝ w przypadku wywiadów osobistych nawiązać przez telefon kontakt z respondentem W większości przypadków trudno dobrze przeprowadzić długi wywiad zmęczenie respondenta Podlega w pewnym stopniu obciąŝeniu ankietera, ale w stopniu mniejszym niŝ to ma miejsce w wywiadzie osobistym Slajd 7 Cechy wywiadu osobistego Zalety: Wywiad w domu respondenta: Prawdopodobnie najwyŝsza stopa reakcji Najlepszy do uzyskania odpowiedzi od konkretnej wskazanej osoby Pozwala na uŝycie dowolnego typu pytania/kwestionariusza Łatwo zmieniać kolejność pytań Pozwala na wyjaśnienie niejednoznacznych pytań Pozwala na łatwe uŝycie pomocy poglądowej Wywiad w miejscu publicznym: Zalety j.w. PLUS: Stosunkowo krótki czas ukończenia projektu Tańsze niŝ wywiad w domu Znacznie lepszy nadzór i kontrola ankietera niŝ przy wywiadzie w domu Wady: Wywiad w domu respondenta: Ogólnie wąska dystrybucja Trudno utrzymać nadzór nad ankieterem i kontrolą Często trudno zidentyfikować osoby, które wejdą w ramy doboru próby Ogólnie najkosztowniejsza metoda badania Wysokie koszty powtórnych odwiedzin osób nieobecnych Stosunkowo powolna metod Podlega obciąŝeniu ankietera Wywiad w miejscu publicznym: Trudniejsza kontrola próby niŝ przy wywiadach osobistych w domu, w kategoriach identyfikacji reprezentatywnej próby Wywiady zazwyczaj muszą być krótsze niŝ wywiady przeprowadzone w domu Slajd 73 ❿7

Badania ilościowe i jakościowe Badania pierwotnych źródeł informacji mogą mieć charakter ilościowy lub jakościowy. Badania ilościowe dają w wyniku pomiarów liczby (np. oceny, wskaźniki itd.), poddawane następnie opracowaniu statystycznemu wyniki moŝna uogólnić na populację jeśli badamy próbę reprezentatywną. Badania jakościowe dają zaś pogłębione opisy pewnych sytuacji lub słabo dające się skwantyfikować kategorie (moŝemy np. policzyć jak często coś się zdarza, ustalić ranking pewnych czynników itd.) Slajd 74 Badania ilościowe a badania jakościowe Badania ilościowe Odpowiedź na pytanie Ile? Poszukujące faktów i przypadków zjawisk bez zainteresowania subiektywnym zachowaniem Zorientowane na weryfikację: potwierdzające, podsumowujące. Badania reprezentatywne, wnioski uogólniane. Nacisk połoŝony na wyniki liczbowe. Obiektywne podejście. Kontrolowany i wystandaryzowany pomiar. Bierna, odtwórcza rola respondenta. Więcej błędów nie wynikających z próby. Dane bardziej rzetelne. Więcej danych, ale powierzchowne. Dane umoŝliwiające porównania. Mniejsze wymagania co do umiejętności ankieterów. Badania jakościowe Odpowiedź na pytanie Dlaczego? Zrozumienie zachowania jednostki zgodnie z jej układem odniesienia. Zorientowane na odkrycia; eksploracyjne, ekspansywne. Badania niereprezentatywne, wnioski nie uogólniane. Nacisk połoŝony na interpretację zjawisk. Subiektywne podejście. Naturalny i niestrukturalizowany pomiar. Czynna, kreatywna rola respondenta. Więcej błędów wynikających z próby. Dane bardziej trafne. Mniej danych, ale dane dokładniejsze, głębsze. Dane trudne do porównania. Konieczne doświadczenie i interdyscyplinarne przygotowanie badacza. Slajd 75 ❿8

Cechy zogniskowanego wywiadu grupowego (focus group interview) Zalety: Pozwala na uzyskanie pogłębionych i dość swobodnych wypowiedzi, dostarczających informacji o charakterze jakościowym, Respondentom łatwiej jest wypowiadać się w grupie niŝ indywidualnie pozytywne efekty grupowe Rejestracja wywiadu techniką wideo pozwala na wnioskowanie o pozawerbalnych zachowaniach uczestników wywiadu, Pozwala stosować materiały audiowizualne i techniki projekcyjne do wspomagania odpowiedzi, Metoda bardzo elastyczna. Wady: Brak moŝliwości przeniesienia wyników badania na całą populację. Konieczność ostroŝnego stosowania w badaniach rynków zagranicznych z powodu wpływu róŝnic kulturowych (najlepiej wynająć miejscową firmę badawczą), Metoda pracochłonna mało czynności daje się zautomatyzować, MoŜliwy wpływ moderatora na grupę, MoŜliwość pojawienia się niekorzystnych efektów grupowych. Slajd 76 Ankieta pocztowa Slajd 78 ❿9

Slajd 79 Ankieta ogólnie dostępna Ankieta ogólnie dostępna Slajd 80 ❿10

Ankieta ogólnie dostępna Slajd 81 Ankieta ogólnie dostępna Slajd 8 ❿11

Dylemat: Zlecić badania czy wykonać je samodzielnie Zlecić jeśli: Przedsiębiorstwo nie ma doświadczenia w wykonywaniu badań określonego rodzaju (np. zogniskowanego wywiadu grupowego) własnymi siłami, Decyzja jest trudna i wiąŝe się z nią duŝe ryzyko (większa szansa na wiarygodne wyniki), Badanie ma mieć zasięg międzynarodowy (problemy adaptacji kulturowej narzędzia badawczego), Przedsiębiorstwo stać na zlecenie badania na zewnątrz. Wykonać samemu jeśli: Pracownicy posiadają wystarczającą wiedzę i umiejętności do wykonania projektu, Istnieje wystarczająca ilość czasu by wykonać badanie bez zbytniego pośpiechu, MoŜna wykorzystać Internet jako medium kontaktu z respondentami Koszty zlecenia badania na zewnątrz przekraczają moŝliwości przedsiębiorstwa, naleŝy wtedy rozwaŝyć: zgodę na mniejszą ale akceptowalną wiarygodność badania wykorzystanie wyłącznie wtórnych źródeł informacji skorzystanie z badań internetowych. Slajd 88 Badania marketingowe w kontekście międzynarodowym Niezmiernie waŝna jest znajomość kultury kraju, w którym mają być prowadzone badania bezpośrednie. NaleŜy zdawać sobie sprawę z róŝnic w sposobie odpowiadania na pytania kwestionariusza lub uczestnictwa w zogniskowanym wywiadzie grupowym (np. w Japonii właściwie nie stosuje się FGI poniewaŝ respondenci są skłonni potwierdzać zdanie moderatora i udzielają tzw. odpowiedzi społecznie poŝądanych, w Europie natomiast stosunkowo rzadko korzysta się z metod obserwacji). Jeśli badanie ma być prowadzone w wielu krajach naleŝy bezwzględnie zwrócić uwagę na to, Ŝeby poszczególne wersje językowe były sobie równowaŝne z punktu widzenia właściwości psychometrycznych, co wymagać będzie przeprowadzenia badań wstępnych i odpowiednich adaptacji kulturowych kwestionariusza. Slajd 89 ❿1

Złote zasady formułowania pytań wg TNS OBOP (1) http://www.tns-global.pl/zlote_zasady Dostosowanie języka do typu respondentów Zabierając się do sporządzenia kwestionariusza naleŝy zastanowić się do jakiej grupy docelowej będziemy zwracać się z pytaniami. Nie naleŝy np. uŝywać naukowej lub paranaukowej terminologii w badaniu skierowanym do uczniów. Wyjaśnienie trudnych pojęć Trudne pojęcia naleŝy wyjaśniać we wprowadzeniu do pytania. Dzięki temu unikniemy róŝnych interpretacji tych pojęć. Zwrócenie uwagi na kolejność pytań Niektóre pytania jak, np. o wysokość dochodów, czy o sprawy osobiste, albo kwestie draŝliwe, najlepiej umieszczać na końcu kwestionariusza. Ponadto kwestionariusz powinien posiadać logiczną strukturę. Na przykład pytania o znajomość marek najlepiej umieszczać na początku kwestionariusza. Jeśli wstawi się je na końcu, powstaje ryzyko, Ŝe przed zadaniem tego pytania nazwy marek zostaną juŝ wcześniej wymienione w innych pytaniach. Slajd 338 Złote zasady formułowania pytań wg TNS OBOP () Unikanie pytań sugerujących NaleŜy sprawdzić, czy nie naprowadzamy respondenta na jakąś określoną odpowiedź. NaleŜy unikać pytań w rodzaju Rozumiem, Ŝe Pana/Panią równieŝ martwi globalne ocieplenie klimatu? Konkretność Nie naleŝy zadawać pytań w rodzaju: Czy kiedykolwiek jechał/a Pan/Pani autobusem?. Lepiej spytać: Kiedy ostatnim razem jechał/a Pan/Pani autobusem? Unikanie dwóch pytań w jednym Nie naleŝy zadawać pytań w rodzaju: Ile kilometrów przejechał/a Pan/Pani dzisiaj środkami transportu publicznego? Lepiej spytać: Czy jechał/a Pan/Pani dzisiaj środkami transportu publicznego? Jeśli tak: Ile kilometrów Pan/Pani przejechał/a? Unikanie nieokreślonych jednostek czasu NaleŜy unikać pytań zawierających określenia takie jak czasami, regularnie czy często. Lepiej stosować konkretne określenia np. codziennie, raz w tygodniu i pytać: ile razy w tygodniu? Slajd 339 ❿13

Złote zasady formułowania pytań wg TNS OBOP (3) Unikanie podwójnej negacji Nie zadawajmy pytań takich jak, np. to: Czy nie zgadza się Pan/Pani ze stwierdzeniem, Ŝe globalne ocieplenie klimatu nie stanowi zagroŝenia dla Polski? Unikanie słów emocjonalnie nacechowanych NaleŜy unikać pytań w rodzaju Czy sądzi Pan/Pani, Ŝe naleŝy marnować więcej pieniędzy na rozwiązanie problemów ekologicznych? Słowo marnować ma ładunek emocjonalny. Unikanie odpowiedzi poŝądanych społecznie Ludzie nie lubią się przyznawać do niektórych rodzajów zachowań. Na przykład w sondaŝu opinii stosunkowo niewiele osób przyzna się, Ŝe głosowało na radykalną partię prawicową. Odpowiedzi poŝądanie społecznie mogą zniekształcić wyniki badania. W tego rodzaju przypadkach korzystniej jest zaaranŝować sytuację, w której ankieter nie wie i nie moŝe się dowiedzieć, co respondent wpisał do ankiety. Efekty moŝe teŝ przynieść odpowiednie sformułowanie pytania, np. Niektórzy ludzie uwaŝają, Ŝe, a inni z kolei sądzą, Ŝe. Slajd 340 Złote zasady formułowania pytań wg TNS OBOP (4) Odczytanie kategorii odpowiedzi Nie naleŝy pytać: Czy martwi Pana/Panią globalne ocieplenie klimatu?. Zamiast tego lepiej zapytać Czy martwi Pana/Panią, czy teŝ nie martwi globalne ocieplenie klimatu?. Wymieniając tylko jedną moŝliwość moŝemy sugerować respondentowi udzielenie tej właśnie odpowiedzi. Grupowanie pytań wg typu lub tematyki Warto pogrupować razem wszystkie pytania dotyczące tego samego tematu. Rozwiązanie to oszczędza czas. Warto takŝe zebrać razem pytania określonego rodzaju, np. pytania z zastosowaniem skal. Unikanie pytania o procenty lub prawdopodobieństwo Wielu respondentów ma trudności z podaniem wartości procentowych lub prawdopodobieństwa. Jeśli pytamy o oszacowanie czegoś w procentach, których wielkości powinny sumować się do 100%, często uzyskujemy sumę niŝszą lub wyŝszą od 100%. Slajd 341 ❿14

Złote zasady formułowania pytań wg TNS OBOP (5) Wykorzystywanie narzędzi w miarę potrzeby Pokazanie materiałów pomocniczych do kategorii odpowiedzi lub kart odpowiedzi zwykle sprawia, Ŝe wywiad staje się przyjemniejszy, a jednocześnie rozwiązanie to oszczędza czas. Innym rozwiązaniem moŝe być odtworzenie reklamy radiowej lub telewizyjnej z pliku elektronicznego. Dobre przygotowanie i poinstruowanie ankieterów NaleŜy zadbać o to, aby ankieterzy wiedzieli, w jaki sposób zadawać respondentom określone pytania. Powinni oni takŝe wiedzieć, Ŝe wszystkie pytania naleŝy odczytywać dokładnie. Klarowność instrukcji NaleŜy zadbać o wyraźne zaznaczenie instrukcji dla ankietera, odnośników oraz sposobu posługiwania się materiałami pomocniczymi. Elementy te nie mogą pozostać niezauwaŝone. Slajd 34 Złote zasady formułowania pytań wg TNS OBOP (6) Podkreślenie poufności i anonimowości Zazwyczaj respondenci udzielają szczerych i rzetelnych odpowiedzi tylko wtedy, gdy wyraźnie zaznaczy się, Ŝe ich odpowiedzi będą poufne. Dlatego teŝ w tekście naleŝy uwzględnić odpowiednie zdanie odczytywane przez ankietera albo wstawić polecenie dla ankietera, aby na samym początku wywiadu poinformował respondenta, Ŝe wszystkie odpowiedzi będą poufne, i Ŝe wszyscy uczestnicy badania pozostaną anonimowi. MoŜliwość przeprowadzenia badania pilotaŝowego Warto przeprowadzić badanie pilotaŝowe, aby sprawdzić, czy pytania zostały odpowiednio sformułowane z punktu widzenia ankieterów, i czy są zrozumiałe dla respondentów. Slajd 343 ❿15

Projektowanie procesu doboru próby 1 Określenie populacji generalnej i badanej Określenie jednostki próby 3 Określenie wykazu badanej populacji 4 Określenie liczebności próby 5 Wybór metody doboru próby losowego nielosowego 6 Zaplanowanie i pobranie próby ETAP Ustalenie kto lub co moŝe być źródłem potrzebnej informacji Ustalenie podstawowej jednostki próby poddanej pomiarowi Sporządzenie listy jednostek badanej populacji z której dobrana będzie próba Ustalenie z ilu jednostek ma się składać próba Ustalenie sposobu w jaki zostaną dobrane jednostki próby Ustalenie metody doboru losowego przy znanym prawdopodobieństwie wylosowania kaŝdej jednostki Ustalenie metody doboru celowego lub celowo-losowego Określenie przebiegu pobrania próby i jej pobranie określoną metodą w terenie CZYNNOŚCI Slajd 344 Metody doboru próby do badań Forma podstawowa Prosty dobór losowy Metody doboru losowego "zwykłe" losowanie wykorzystanie tablic liczb losowych dobór systematyczny Metody doboru próby Formy specjalne Dobór warstwowy proporcjonalny nieproporcjonalny Dobór wielostopniowy Dobór wielofazowy Dobór mieszany Metody doboru nielosowego Dobór kwotowy Dobór jednostek typowych Metoda eliminacji Dobór przypadkowy Metoda kuli śniegowej Dobór wygodny Slajd 345 ❿16

Techniki doboru próby wg TNS OBOP (1) http://www.tns-global.pl/przewodnik/proby Slajd 346 Techniki doboru próby wg TNS OBOP () http://www.tns-global.pl/przewodnik/proby Slajd 347 ❿17

Dobór próby Wielkość próby zaleŝy od: zróŝnicowania populacji załoŝonej dokładności badań (dopuszczalnego błędu) pewności badań (prawdopodobieństwa, poziomu ufności) Natomiast w zasadzie nie zaleŝy od wielkości badanej populacji PoŜądane cechy wykazu populacji badanej: odpowiedniość - wykaz powinien wiernie odzwierciedlać badaną populację kompletność - wykaz powinien zawierać wszystkie jednostki populacji wyłączność - kaŝdy element populacji powinien występować w wykazie jeden raz dokładność - wykaz nie powinien zawierać jednostek nie istniejących dogodność - wykaz powinien być łatwy w wykorzystaniu Slajd 348 Minimalna liczebność próby - proste losowanie zwrotne n n n n Z sˆ e = α t sˆ e = α Z = α = α p (1 p) e t p (1 p) e DuŜa próba wstępna (n 0 50), gdy szacowana jest średnia Mała próba wstępna (n 0 <50), gdy szacowana jest średnia DuŜa próba wstępna (n 0 50), gdy szacowana jest proporcja Mała próba wstępna (n 0 <50), gdy szacowana jest proporcja e - dopuszczalny błąd szacunku parametru s odchylenie standardowe z próby p - wskaźnik proporcji w próbie N - liczebność populacji n - liczebność próby Z a - liczba jednostek błędu standardowego odczytana z tablic t a - wartość z rozkładu t-studenta odczytana dla a i n 0 1 stopni swobody Slajd 349 ❿18

Minimalna liczebność próby - proste losowanie bezzwrotne n= Z n= t α α n= Z n= t Z ˆ α s sˆ + t ˆ α s sˆ + α α N ( N 1) e N ( N 1) e Zα p (1 p) N p (1 p) + ( N 1) e tα p (1 p) N p (1 p) + ( N 1) e DuŜa próba wstępna (n 0 50), gdy szacowana jest średnia Mała próba wstępna (n 0 <50), gdy szacowana jest średnia DuŜa próba wstępna (n 0 50), gdy szacowana jest proporcja Mała próba wstępna (n 0 <50), gdy szacowana jest proporcja e - dopuszczalny błąd szacunku parametru s odchylenie standardowe z próby p - wskaźnik proporcji w próbie N - liczebność populacji n - liczebność próby Z a - liczba jednostek błędu standardowego odczytana z tablic t a - wartość z rozkładu t-studenta odczytana dla a i n 0 1 stopni swobody Slajd 350 Losowanie bezzwrotne a zwrotne - porównanie liczebności prób Losowanie bezzwrotne daje zawsze mniejszą minimalną liczebność próby poniewaŝ jest bardziej efektywne, czyli: n b < n z Pomiędzy liczebnością próby pobranej z populacji o liczebności N w losowaniu prostym ze zwracaniem, a wielkością próby pobranej z tej samej populacji w losowaniu bez zwracania, zachodzi następująca zaleŝność: n b nz = nz 1+ N Slajd 351 ❿19

Minimalne liczebności próby dla proporcji: jeśli α=0,05 - losowanie zwrotne błąd szacunku proporcji 0,05 0,95 0,1 0,9 proporcja z próby wstępnej 0, 0,8 0,3 0,7 0,4 0,6 0,01 185 3458 6147 8067 90 9604 0,0 457 865 1537 017 305 401 0,03 03 385 683 897 105 1067 0,04 114 17 385 505 577 601 0,05 73 139 46 3 369 385 0,1 19 35 6 81 93 96 jeśli e=0,03 - losowanie zwrotne α 0,05 0,95 0,1 0,9 proporcja z próby wstępnej 0, 0,8 0,3 0,7 0,4 0,6 0,01 351 664 1180 1549 1770 1843 0,0 86 54 963 163 1444 1504 0,05 03 385 683 897 105 1067 0,1 145 71 481 63 7 75 0,5 0,5 Slajd 35 Wielkości prób w zaleŝności od planowanej tabulacji krzyŝowej Liczba Jednostki lub gosp. domowe Instytucje analizowanych Badania: podgrup Regionalne Regionalne Krajowe Krajowe lub specjalne lub specjalne Niewiele (0-9) 1000-1500 00-500 00-500 50-00 Przeciętnie (10-30) 1500-500 500-1000 500-1000 00-500 Wiele (30+) 500+ 1000+ 1000+ 500+ Dobór kwotowy Przykładowe kwoty Płeć Wykształcenie podstawowe zawodowe średnie wyŝsze Ogółem: K 1 4 7 3 15 M 5 6 15 Razem: 3 9 13 5 30 Slajd 353 ❿0