Konferencja Fundacji FOR (Forum Obywatelskiego Rozwoju) Warszawa, 15 marca 2011 1
Skumulowane wydatki na OFE oraz wynagrodzenia w sektorze publicznym w latach 2000-2010 1400 1200 1151,9 1000 800 600 400 200 153,4 0 Skumulowane transfery do OFE (w mld PLN) Źródło danych: AMECO Database, dane ZUS. Skumulowane koszty wynagrodzeo w sektorze publicznym (w mld PLN) 2
W 2008 roku Polska przeznaczała na wynagrodzenia w sektorze publicznym 10% PKB, niemalże tyle co kraje o wysokich dochodach. Kraje o poziomie dochodu zbliżonym do Polski średnio wydawały na ten cel o 1,4% PKB mniej. 12,00% 10,00% 10,00% 10,40% 8,60% 8,00% 6,00% 4,00% 2,00% 1,40% 1,56% 0,00% Polska Średnia dla krajów o Średnia dla krajów o wysokich średnich dochodach dochodach Rróżnica Transfery do OFE Źródło danych: IMF 2010, Evaluating Government Employment and Compensation. 3
4
Transfery do OFE nie są źródłem wysokich wydatków sektora finansów publicznych. 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 41,08% 46,19% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% 10,09% 10,08% 1,01% 1,59% 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Wydatki sektora finansów publicznych jako % PKB Wydatki na transfery do OFE jako % PKB Wynagrodzenia w sektorze publicznym jako % PKB Źródło danych: AMECO Database, dane ZUS. 5
Przyrost transferów do OFE odpowiada tylko za 11% przyrostu wydatków publicznych w relacji do PKB w latach 2000-2010. 6,00% 5,00% 5,11% 4,00% 3,00% 2,00% 1,00% 0,58% 0,00% Przyrost wydatków ogółem Przyrost transferów do OFE Źródło danych: AMECO Database, dane ZUS. 6
Transfery do OFE stanowią tylko 3% wydatków paostwa 3% 22% Wydatki na transfery do OFE Wynagrodzenia w sektorze publicznym Reszta wydatków sektora. 75% Źródło danych: AMECO Database, dane ZUS. 7
Mit: kraje regionu wycofują się z części kapitałowej Wzmacniają lub budują II filar: Słowacja (obecny rząd), Czechy Przejściowo ograniczyły transfery do II filaru: Estonia Litwa, Łotwa, Rumunia Estonia już rozpoczęła proces ponownego podnoszenia składek do II filaru, pozostałe kraje jeszcze nie. Likwidacja II filaru Węgry Powszechnie uważany za populistyczny węgierski rząd zdecydował się na de facto nacjonalizację II filaru. Inne ograniczenia: Słowacja (poprzedni rząd), Bułgaria Źródło: IMF Polska jest jedynym paostwem, które pomimo relatywnie dobrych wyników gospodarczych dąży do trwałego ograniczenia II filaru. Częśd kapitałową, i to zazwyczaj tylko czasowo, ograniczyły kraje najbardziej dotknięte przez kryzys. Z wcześniejszych zmian wycofuje się Słowacja, a Czechy rozpoczynają budowę II filara.
Straty zamiast korzyści, czyli prawdziwe skutki trwalej redukcji składek do II filara emerytalnego (1/3) Rząd twierdzi, że mimo drastycznej i trwałej redukcji składek do II filara nasze przyszłe emerytury będą wyższe i bezpieczniejsze niż bez tej zmiany. W rzeczywistości w miejsce tych korzyści będą straty w porównaniu do wariantu kontynuacji reformy emerytalnej. Nierzetelnie zbudowany wariant alternatywny, stanowiący w uzasadnieniu do ustawy punkt odniesienia dla wariantu rządowego, zaniża relatywne korzyści z kontynuacji reformy emerytalnej. W poprawnym wariancie alternatywnym, który zakłada utrzymanie składki do II filara na dotychczasowym poziomie i obiecane już przez rząd zwiększenie efektywności II filara, a nawet w ustawionym wariancie alternatywnym, wzrost gospodarki byłby wyższy niż w wariancie rządowym, a w efekcie: Wolniej będą rosły zarówno przyszłe wynagrodzenia jak i emerytury Ryzyko wypłaty emerytur w obiecanej wysokości będzie większe 9
Straty zamiast korzyści, czyli prawdziwe skutki trwalej redukcji składek do II filara emerytalnego (2/3) Nie dośd, że realizacja wariantu rządowego spowolni wzrost gospodarki i w konsekwencji obniży przyszłe emerytury, to dodatkowo przyjęto w nim nierealistyczny przyrost efektywności (stóp zwrotu) II filara, mimo drastycznej i trwałej redukcji składki. Ten przyrost efektywności jest nieprawdopodobny ponieważ: zaangażowanie OFE na rynku akcji na poziomie ok. 80-90% oznaczałoby brak dywersyfikacji portfela i drastycznie zwiększyłoby ryzyko dużych wahao wartości kapitału zgromadzonego w II filarze w momencie poprzedzającym przejście na emeryturę. Gdyby OFE zwiększyły udział akcji w swoich portfelach do 80-90%, to w następstwie kryzysu podobnego do tego, jaki miał miejsce na rynku akcji w latach 2007-2008, przyszli emeryci straciliby znaczną częśd swoich emerytalnych oszczędności zgromadzonych w II filarze. Fundusze emerytalne w krajach OECD inwestują przeciętnie w akcje nie więcej niż połowę swoich aktywów, nawet wówczas gdy regulacje prawne pozwalały im na inwestowanie całości zarządzanych środków na rynku akcji (dane OECD z 2007 r.). 10
Straty zamiast korzyści, czyli prawdziwe skutki trwalej redukcji składek do II filara emerytalnego (3/3) Wbrew zapewnieniom rządu istnieje zasadnicza różnica w zakresie bezpieczeostwa wypłaty przyszłych emerytur pomiędzy: zobowiązaniami z obligacji skarbowych zobowiązaniami wynikającymi z zapisów na kontach emerytalnych w ZUS. Zobowiązania z obligacji skarbowych, które są przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym, są mocniejsze, a przez to bezpieczniejsze niż te, które wynikają z zapisów na kontach w ZUS. 11
Artykuł N. Barra, który przywołuje min. J. Rostowski, wspiera argumentację FOR dla sprzeciwu wobec trwałej redukcji składki do II filara ponieważ: N. Barr FOR Dla wysokości przyszłych emerytur kluczowe znaczenie ma przyszły poziom PKB. Przyszły poziom PKB jest podstawowym kryterium, wedle którego FOR oceniał propozycje rządowe. Wprowadzenie systemu kapitałowego może prowadzid do wzrostu stopy oszczędności, a w efekcie zwiększad tempo rozwoju w okresie, w którym nie wypłaca on jeszcze emerytur kapitałowych. Podwyższanie wieku emerytalnego ma duże znaczenie dla zwiększenia poziomu przyszłego PKB, a w efekcie także przyszłych emerytur. FOR podkreślał, że trwała redukcja składek do II filara będzie prowadzid do spadku stopy krajowych oszczędności. Stopniowe podnoszenie wieku emerytalnego zajmuje ważne miejsce wśród reform zaproponowanych przez FOR mających przyspieszyd wzrost gospodarki i umożliwid kontynuowanie reformy emerytalnej. N. Barr (2002) Reforming pensions: myths, truths, and policy choices, London; LSE Research Online. 12
Artykuł N. Barra, który przywołuje min. J. Rostowski, wspiera argumentację FOR dla sprzeciwu wobec trwałej redukcji składki do II filara ponieważ: N. Barr FOR Filar kapitałowy może przyczyniad się do szybszego wzrostu gospodarki pogłębiając rynek kapitałowy FOR podkreślał, że redukcja składki do II filara ograniczy rozwój rynku kapitałowego i utrudni dostęp firm do kapitału Utworzenie filaru kapitałowego wiąże się z ryzykiem inwestycyjnym Polska spełniała w 1998 r. warunki, aby wprowadzenie filara kapitałowego było korzystne dla rozwoju gospodarki FOR przedstawił rozwiązania, które - gdyby zostały wprowadzone, zmniejszyłyby ryzyko inwestycyjne w II filarze. FOR podkreśla, że kontynuacja reformy emerytalnej przyczyni się do szybszego rozwoju gospodarki w porównaniu do wariantu trwałej redukcji składki do II filara N. Barr (2002) Reforming pensions: myths, truths, and policy choices, London; LSE Research Online. 13