I OGÓLNOPOLSKA POZNAŃ, 23.05.2015 R. Pacjent ze społeczności LGBT kontakt i nawiązanie relacji WOJCIECH ORONOWICZ 1, 2, JOANNA NERKO 1, 2, AGNIESZKA JAŚKOWIAK 2, 3 1 INSTYTUT PSYCHOLOGII, UNIWERSYTET JAGIELLOŃSKI 2 STOWARZYSZENIE NAUKOWE PSYCHOLOGIA I SEKSUOLOGIA LGBT 3 I WYDZIAŁ LEKARSKI, WARSZAWSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY
Plan warsztatu Część teoretyczna - wprowadzenie w problematykę pacjentów ze społeczności LGBT: 1. Przedstawienie wybranych pojęć: homoseksualizm i orientacja seksualna; biseksualizm; transseksualizm; fetyszyzm transwestycyjny; nieheteronormatywność i nieheteroseksualność; heteroseksizm 2. Przedstawienie wybranych zasad etycznych, szczególnie przydatnych w przypadku relacji terapeutycznej z osobą ze społeczności LGBT 3. Przedstawienie wybranych wytycznych Practice Guidelines for LGB Clients 4. Przedstawienie wybranych problemów psychologicznych i medycznych występujących częściej w społeczności LGBT (ze względu na zachowanie - nie orientację seksualną) Część praktyczna: 1. Odegranie sesji w celu wykorzystania w rzeczywistej sytuacji wiedzy zdobytej w części teoretycznej (bez prezentacji oddziaływań terapeutycznych) 2. Omówienie sesji i podsumowanie warsztatu STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 2
Zdjęcie zaczerpnięte z domeny publicznej (http://pixabay.com) na podstawie licencji CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Przedstawienie wybranych pojęć: homoseksualizm i orientacja seksualna; biseksualizm; transseksualizm; fetyszyzm transwestycyjny; nieheteronormatywność i nieheteroseksualność; heteroseksizm STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 3
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Homoseksualizm i orientacja seksualna LGBT to skrót oznaczający: Lesbians (lesbijki), Gays (geje), Bisexuals (biseksualiści), Transgenders (transseksualiści). Seksualność człowieka jest bardzo zróżnicowanym zjawiskiem, które z trudem poddaje się kategoryzacji naukowej. Zaznaczają się coraz wyraźniej podejścia alternatywne przy próbach definiowania orientacji odmiennych niż heteroseksualna. Problemy metodologiczne. Biseksualizm Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Heteroseksizm 4
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Homoseksualizm i orientacja seksualna Biseksualizm Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Komponenty orientacji seksualnej (Savin-Williams, 2006): 1. Kontakty seksualne, akty zachowania (sexual behaviour). 2. Pociąg seksualny lub romantyczny (sexual/romantic attraction or arousal). 3. Rola społeczna i tożsamość seksualna (sexual identity). W jaki sposób należy definiować homoseksualizm? Czy wybrane komponenty orientacji seksualnej są wystarczające, konieczne, znaczące? Orientacja seksualna nie musi być sztywna (Golden, 1987). Heteroseksizm 5
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Homoseksualizm i orientacja seksualna Biseksualizm Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Heteroseksizm Trwały pociąg seksualny lub romantyczny w stosunku do osób każdej z płci (Pillard i Bailey, 1995). Orientacja biseksualna nie została niedostatecznie przebadana. Wyniki badań mogą być niejednoznaczne: 1. Biseksualiści i biseksualistki w porównaniu do homoseksualistów doświadczają w mniejszym stopniu niedogodności związanych z własną orientacją seksualną (Ellison i Gunstone, 2014). 2. Badania Dodge i Sandfort (2007) wskazują na to, że osoby biseksualne mogą przejawiać częściej depresję, lęk czy uzależnienia w porównaniu do nieheteroseksualistów czy heteroseksualistów (za: APA, 2011). Biseksualiści i biseksualistki odmiennie deklarują własną orientację seksualną w zależności od kontekstu danej sytuacji. Stwierdziło tak 83% biseksualistów i 67% biseksualistek (Ellison i Gunstone, 2014). Postuluje się konieczność zrozumienia specyficznych problemów i doświadczeń osób o orientacji biseksualnej (APA, 2011). 6
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Transseksualizm wiąże się z pragnieniem zmiany własnej płci (Carson, Butcher i Mineka, 2003). Transseksualizm typ: M/K, M-F, MTF ang. male-to-female Transseksualizm typ K/M: F-M, FTM ang. female-to-male Homoseksualizm i orientacja seksualna Biseksualizm Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Heteroseksizm 7
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Pobudzenie i osiąganie przyjemności seksualnej osiąga się poprzez przebieranie się w odzież płci przeciwnej (Carson, Butcher i Mineka, 2003). Autogynofilia pobudzenie seksualne związane z faktem wyobrażania siebie jako kobietę (Blanchard, 1991). Nie współwystępuje znacząco częściej z orientacją inną niż heteroseksualna (Talamini, 1982). Homoseksualizm i orientacja seksualna Biseksualizm Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Heteroseksizm 8
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Homoseksualizm i orientacja seksualna Biseksualizm Heteronormatywność to założenie, że wszyscy ludzie są heteroseksualni oraz że podejmują tradycyjne role płciowe (Jodko, 2008). Stanowi pojęcie używane w gender studies i queer studies (Krzemiński, 2004). Nieheteronormatywność w porównaniu do nieheteroseksualności wydaje się stanowić termin szerszy, wykraczający poza orientację seksualną. Nieheteroseksualność to określenie orientacji seksualnej innej niż heteroseksualna. Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Heteroseksizm 9
Wybrane pojęcia z zakresu psychologii i seksuologii LGBT Wprowadzenie Przekonanie związane z tym, że orientacja heteroseksualna jest bardziej wartościowa od orientacji nieheteroseksualnej (APA, 2011). Homoseksualizm i orientacja seksualna Biseksualizm Transseksualizm Fetyszyzm transwestycyjny Nieheteronormatywność i nieheteroseksualność Heteroseksizm 10
Wybrane zasady etyczne Przedstawienie wybranych zasad etycznych szczególnie przydatnych w przypadku relacji terapeutycznej z osobą ze społeczności LGBT. Kodeks Etyczno -Zawodowy Psychologa PTP; Universal Decrlaration of Ethical Principles for Psychologists; Meta-Code of Ethics (EFPA); Kodeks zasad etycznych psychoterapeuty Zdjęcie zaczerpnięte z domeny publicznej (http://pixabay.com) na podstawie licencji CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 11
Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa PTP Punkt 16 Punkt 26 Psycholog powinien wykonywać swoje czynności zawodowe dążąc do osiągnięcia możliwie najwyższego poziomu swej pracy, bez względu na to, kto jest odbiorcą jego czynności i jaki jest jego osobisty stosunek do tej osoby czy osób. W szczególności intencja niesienia pomocy i staranność w wykonywaniu czynności zawodowych przez psychologa nie zależy od takich właściwości klienta, jak: pozycja społeczna, sytuacja, materialna, poglądy polityczne, światopogląd i system wartości, rasa, narodowość i wiek a także charakter problemów wymagających interwencji psychologicznej. Punkt 3 Punkt 2 Punkt 17 12
Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa PTP Punkt 16 Psycholog zachowuje wrażliwość etyczną, nie unika rozstrzygania konfliktów moralnych, lecz stara się je dostrzegać, dokładnie rozważa sytuację i podejmuje decyzje kierując się własnym rozeznaniem, w oparciu o naczelne wartości etyczne swojego zawodu. Nawet nie akceptując postępowania osoby, psycholog powinien starać się jej pomóc. Punkt 26 Punkt 3 Punkt 2 Punkt 17 13
Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa PTP Punkt 16 Punkt 26 Przyjmując określoną postawę wobec norm moralnych i obyczajowych w życiu prywatnym psycholog zdaje sobie sprawę, że jego decyzje w sprawach osobistych mogą wpływać na jakość jego czynności zawodowych a także rzutować na zaufanie społeczne do psychologii i psychologów. W społecznych oczekiwaniach zawarte są przy tym wysokie wymagania dotyczące przestrzegania zasad etycznych w życiu prywatnym przez osoby, których rola zawodowa obejmuje oddziaływania na drugiego człowieka. Punkt 3 Punkt 2 Punkt 17 14
Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa PTP Punkt 16 Psycholog jest świadomy szczególnej odpowiedzialności wynikającej ze specyfiki wykonywanego zawodu. Powinien znać granice swoich kompetencji i nie podejmuje się zadań przekraczających jego możliwości. Dokłada wszelkich starań, aby zapewnić jak najwyższy poziom wykonywanej pracy. Punkt 26 Punkt 3 Punkt 2 Punkt 17 15
Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa PTP Punkt 16 Punkt 26 Punkt 3 Psycholog powinien poinformować klienta o ewentualnym ryzyku związanym ze stosowanymi metodami terapeutycznymi oraz o istniejących metodach alternatywnych, z uwzględnieniem metod niepsychologicznych. Jeśli psycholog nie jest w stanie udzielić skutecznej pomocy wskutek braku kwalifikacji potrzebnych w danym wypadku lub powstania wadliwej relacji z klientem, kieruje go do innego psychologa lub do innego specjalisty. Psycholog podejmuje się jedynie tych czynności zawodowych, do których posiada kwalifikacje potwierdzone odpowiednim szkoleniem i doświadczeniem praktycznym. Punkt 2 Punkt 17 16
Universal Decrlaration of Ethical Principles for Psychologists PRINCIPLE I Respect for the Dignity of Persons and Peoples THEREFORE, psychologists accept as fundamental the Principle of Respect for the Dignity of Persons and Peoples. In so doing, they accept the following related values: a) respect for the unique worth and inherent dignity of all human beings; b) respect for the diversity among persons and peoples; c) respect for the customs and beliefs of cultures, limited only when a custom or a belief seriously contravenes the principle of respect for the dignity of persons or peoples or causes serious harm to their well-being; d) free and informed consent, as culturally defined and relevant for individuals, families, groups, and communities; e) privacy for individuals, families, groups, and communities; f) protection of confidentiality of personal information, as culturally defined and relevant for individuals, families, groups, and communities; g) fairness and justice in the treatment of persons and peoples. 17
Meta-Code of Ethics (EFPA) 3.1.1 General Respect (Respect for Person's Rights and Dignity) 3.4.1 Recognition of Professional Limitations (Integrity) 1. Awareness of and respect for the knowledge, insight, experience and areas of expertise of clients, relevant third parties, colleagues, students and the general public. 2. Awareness of individual, cultural and role differences including those due to disability, gender, sexual orientation, race, ethnicity, national origin, age, religion, language and socio-economic status. 3. Avoidance of practices which are the result of unfair bias and may lead to unjust discrimination. 3.4.4 Conflict of Interests and Exploitation (Integrity) 18
Obligation to be self-reflective and open about personal and professional limitations and a recommendation to seek professional advice and support in difficult situations. Meta-Code of Ethics (EFPA) 3.1.1 General Respect (Respect for Person's Rights and Dignity) 3.4.1 Recognition of Professional Limitations (Integrity) 3.4.4 Conflict of Interests and Exploitation (Integrity) 19
Meta-Code of Ethics (EFPA) 3.1.1 General Respect (Respect for Person's Rights and Dignity) 3.4.1 Recognition of Professional Limitations (Integrity) 3.4.4 Conflict of Interests and Exploitation (Integrity) 1. Awareness of the problems which may result from dual relationships and an obligation to avoid such dual relationships which reduce the necessary professional distance or may lead to conflict of interests, or exploitation of a client. 2. Obligation not to exploit a professional relationship to further personal, religious, political or other ideological interests. 3. Awareness that conflict of interest and inequality of power in a relationship may still reside after the professional relationship is formally terminated, and that professional responsibilities may still apply. 20
Kodeks zasad etycznych psychoterapeuty Zasada 2.d Psychoterapeuta, uznając i szanując różnice wynikające z wieku, płci, pozycji socjoekonomicznej, orientacji seksualnej, pochodzenia etnicznego lub ograniczeń fizycznych i umysłowych, stosuje swoje postępowanie terapeutyczne tak, aby uwzględnić kontekst i potrzeby wynikające z tych różnic. Zasada 3.b 21
Kodeks zasad etycznych psychoterapeuty Zasada 2.d Jako pracownik i pracodawca psychoterapeuta nie angażuje się w żadne praktyki, które są niehumanitarne lub które prowadzą do zachowań nielegalnych, dyskryminacji ze względu na rasę, niepełnosprawność, wiek, płeć, orientację seksualną, religię lub pochodzenie. Zasada 3.b 22
Cechy wspólne kodeksów etycznych 1. Szacunek dla pacjenta. 2. Działanie odpowiednie do własnych kompetencji zawodowych. 3. Zwrócenie uwagi na możliwy konflikt wartości pacjenta i terapeuty. 4. Podkreślenie wyjątkowej roli terapeuty. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 23
Zdjęcie zaczerpnięte z domeny publicznej (http://pixabay.com) na podstawie licencji CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Practice Guidelines for LGB Clients Przedstawienie wybranych wytycznych Practice Guidelines for LGB Clients STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 24
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Guideline 16 American Psychological Association. Opracowanie wytycznych dla psychologów pracujących z osobami ze społeczności LGB. Zawiera 21 praktycznych wytycznych, z których każda zawiera uzasadnienie empiryczne oraz aspekt stosowany (Application). Wytyczne są zgrupowane według grup: 1. Postawy wobec homoseksualizmu i biseksualizmu 2. Relacje społeczne i rodzina 3. Kwestie dotyczące różnorodności 4. Zagadnienia gospodarcze i miejsca pracy 5. Edukacja i trening 6. Badania Guideline 17 & 18 25
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Psychologists strive to understand the effects of stigma (i.e., prejudice, discrimination, and violence) and its various contextual manifestations in the lives of lesbian, gay, and bisexual people. Piętno społeczne, przemoc i dyskryminacja (Mays i Cochran, 2001) Zaburzenia zdrowia psychicznego, stres psychologiczny (Cochran, Sullivan, i Mays, 2003) Aspekt stosowany: Stworzenie bezpiecznych warunków terapii Uwzględnienie czynników kontekstowych Ocena stopnia zinternalizowanego heteroseksizmu Guideline 16 Guideline 17 & 18 26
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Guideline 16 Guideline 17 & 18 Psychologists understand that lesbian, gay, and bisexual orientations are not mental illnesses. Różnice między grupami heteroseksualistów i nieheteroseksualistów w odniesieniu do ich funkcjonowania psychicznego wynikają ze stresu związanego z stygmatyzacją na podstawie orientacji seksualnej (Cochran, 2001). Prawie 2/3 pacjentów o orientacji nieheteroseksualnej spotkało się z przekonaniem ze strony terapeutów, że ze względu na ich orientację seksualną nie mogą oni oczekiwać pełnego i produktywnego życia czy stabilnych bliskich związków (Shidlo i Schroeder, 2002) Aspekt stosowany: Unikanie przypisywania orientacji nieheteroseksualnych do rozwoju psychospołecznego lub psychopatologii 27
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Psychologists understand that same-sex attractions, feelings, and behavior are normal variants of human sexuality and that efforts to change sexual orientation have not been shown to be effective or safe. Próby zmiany orientacji seksualnej są nieskuteczne (APA, 2009) Próby zmiany orientacji seksualnej prowadzą do szeregu negatywnych skutków - unikania intymności, zaburzeń seksualnych, depresji, czy samobójstw (Haldeman, 2002) Aspekt stosowany: Ostrożna ocena motywów zmiany orientacji seksualnej Przedstawienie dokładnych informacji nt. orientacji seksualnej (APA, 1998) Guideline 16 Guideline 17 & 18 28
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Guideline 16 Guideline 17 & 18 Psychologists strive to be knowledgeable about and respect the importance of lesbian, gay, and bisexual relationships. Pary nieheteroseksualne zarówno różnią się jak i są podobne do par heteroseksualnych (Peplau, Veniegas i Campbell, 1996) Różnice wynikają z odmiennych zachowań seksualnych czy socjalizacji (Ossana, 2000), oraz ze stygmatyzacji ich relacji (Garnets i Kimmel, 1993) Przykładowo nieheteroseksualiści korzystają częściej z internetowych portali randkowych (Oronowicz i Jaśkowiak, 2015) Unikalne stresory występujące u starszych osób nieheteteroseksualnych Aspekt stosowany: Rozważenie kontekstu rodzinnego i społecznego 29
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Psychologists recognize that the families of lesbian, gay, and bisexual people may include people who are not legally or biologically related. Psychologists strive to understand the ways in which a person's lesbian, gay, or bisexual orientation may have an impact on his or her family of origin and the relationship with that family of origin. Dystansowanie się od rodziny biologicznej (Patterson, 2007) Osoby nieheteroseksualne mogą tworzyć sieć bliskich przyjaciół, które stanowią alternatywną rodzinę nieopartą na stosunkach prawnych czy biologicznych Aspekt stosowany: Rozpoznanie struktury rodziny Guideline 16 Guideline 17 & 18 30
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Psychologists strive to understand the unique problems and risks that exist for lesbian, gay, and bisexual youth. Nieheteroseksualni nastolatkowie często doświadczają problemów szkolnych powiązanych z ich orientacją seksualną (Cooper-Nicols, 2007) Maskowanie lub zaprzeczanie własnej seksualnej może wiązać się u nieheteroseksualnych adolescentów z występowaniem m.in. prób samobójczych (Savin-Williams, 2001) Aspekt stosowany: Praca z nauczycielami (w przypadku psychologa szkolnego) Guideline 9 & 10 Guideline 14 Guideline 16 Guideline 17 & 18 31
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Guideline 16 Psychologists strive to understand the impact of HIV/AIDS on the lives of lesbian, gay, and bisexual individuals and communities. Bezpodstawne utożsamienie HIV/AIDS z orientacją seksualną, wiąże się ze stygmatyzacją (Herek, Capitanio i Widaman, 2002). Obawa przed odrzuceniem po diagnozie HIV/AIDS (Simoni i Pantalone, 2005) Aspekt stosowany: Przy przeprowadzaniu wstępnej oceny funkcjonowania należy unikać założenia o HIV/AIDS na podstawie samej orientacji seksualnej Przedstawienie prewencyjnych informacji o zapobieganiu HIV/AIDS Guideline 17 & 18 32
Practice Guidelines for LGB Clients Wprowadzenie Guideline 1 Guideline 2 Guideline 3 Guideline 7 Guideline 9 & 10 Guideline 14 Psychologists are encouraged to consider the impact of socioeconomic status on the psychological well being of lesbian, gay, and bisexual clients. Nieheteroseksualiści są w gorszej sytuacji finansowej niż heteroseksualiści (Badgett, 1995). Aspekt stosowany: Przy przeprowadzaniu wstępnej oceny funkcjonowania należy unikać założenia o gorszej sytuacji materialnej na podstawie samej orientacji seksualnej Warte rozważenia są same skutki gorszej sytuacji materialnej dla funkcjonowania psychicznego Psychologists strive to understand the unique workplace issues that exist for lesbian, gay, and bisexual individuals. Guideline 16 Guideline 17 & 18 33
Zdjęcie zaczerpnięte z domeny publicznej (http://pixabay.com) na podstawie licencji CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Przedstawienie wybranych problemów psychologicznych i medycznych występujących częściej w społeczności LGBT (ze względu na zachowanie - nie orientację seksualną) STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 34
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Stres psychiczny zastanawianie się nad przyczyną dyskryminacji (APA, 2008) Nadużycia słowne, agresja fizyczna, wciąż dosyć częsta dyskryminacja przez pracodawców oraz najemców lokalów (APA, 2008) Błędne przeświadczenie o pochodzeniu zakażenia wirusem HIV (GRID- Gay Related Immuno Dificiency) (Gottlieb, 1981) Wykrycie wirusa także u: mężczyzn heteroseksualnych oraz osób uzależnionych stosujących dożylne środki odurzające (Gottlieb, 1981; Masur, 1981), chorych na hemofilię (Ehrenkranz, 1982), partnerek seksualnych chorych mężczyzn (Harris, 1983) immunodeficiency syndrome- AIDS Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 35
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Postulują: Wsparcie prawne i społeczne oraz uznanie osób transpłciowych w sposób odpowiadający ich tożsamości płciowej Dostarczanie właściwego i koniecznego leczenia medycznego osobom transseksualnym oraz podczas procesu przekształcania płci Przeciwdziałaniu mowie nienawiści i subtelnej dyskryminacji AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 36
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Bakteryjne STD: rzeżączka, chlamydioza wzrost zachorowań w populacji LGB mimo spadku w populacji ogólnej. Narażenie lesbijek i biseksualistek. Odporność na antybiotyki. Niedostateczne użycie prezerwatyw (seks oralny). Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 37
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Wysokie prawdopodobieństwo transmisji w receptywnym stosunku analnym. Odsetek zakażonych MSM: 16-28%; najwyższy w grupie wiekowej 40-49 lat populacja heteroseksualna: 0-7% zakażonych 44% badanych nie było świadomych, że są zakażeni. Ograniczone zaufanie MSM do lekarzy skutkuje rzadszymi wizytami. Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 38
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Rak odbytu Czynniki ryzyka: palenie tytoniu, seks analny, infekcja HPV MSM: 17 razy częściej Rak sutka Czynniki ryzyka u LB: mniejsza liczba ciąż, większe spożycie alkoholu, częstsze występowanie otyłości Chłoniaki nieziarnicze, ziarnica złośliwa, mięsak Kaposhiego HIV Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 39
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji King (2008), metaanaliza: 25 badań, ponad 200 tysięcy uczestników badania Osoby LGB: 2,47 raza częściej podejmują próby samobójcze, 1,5 raza częściej cierpią na depresję, 1,5 raza częściej cierpią na zaburzenia lękowe, 1,5 raza częściej nadużywają alkoholu lub innych substancji. Możliwą przyczyną jest stygmatyzacja. Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 40
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Budowanie zaufania pacjenta do lekarza poprzez odpowiednie traktowanie. Może prowadzić to do regularnych wizyty u lekarza. Ważny jest dokładny wywiad praktyk seksualnych. Testy przesiewowe u MSM: kiła, HIV, HCV wcześniejsze rozpoznanie skuteczniejsze leczenie Rak odbytu cytologia? Wysokorozdzielcza anoskopia? Mammografia/USG piersi. Stosowanie szybkich testów przesiewowych (podczas każdej wizyty lekarskiej?) w kierunku: depresji (PHQ-2: 2 pytania), zaburzeń lękowych (GAD-2: pytania), uzależnienia od alkoholu (CAGE: 4 pytania). Kontakt z pracownikami służby zdrowia 41
Wybrane problemy psychologiczne i medyczne Dyskryminacja Publikacje American Psychological Association przeciwko dyskryminacji Obawa przed stygmatyzacją homofobią ze strony pracowników służby zdrowia (King, 2008). Unikanie lub opóźnianie kontaktu z pracownikami służby zdrowia w wypadku wystąpienia niepokojących objawów (Dahan, 2007; Smith, 1985; Trippet, 1992). Lekarze nie mają wystarczającej wiedzy o potrzebach środowiska LGB (Dahan, 2007). Przejawiają oni również postawy homofobiczne (Dinkel, 2007; Gray, 1996; Richmond, 1998). Choroby przenoszone drogą płciową (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) AIDS (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Nowotwory (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Zaburzenia psychiczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Możliwe działania profilaktyczne (poruszone w: Jaśkowiak, 2015) Kontakt z pracownikami służby zdrowia 42
Zdjęcie zaczerpnięte z domeny publicznej (http://pixabay.com) na podstawie licencji CC0 1.0 Universal (CC0 1.0) Część praktyczna Odegranie sesji w celu wykorzystania w rzeczywistej sytuacji wiedzy zdobytej w części teoretycznej (bez prezentacji oddziaływań terapeutycznych); Omówienie sesji i podsumowanie warsztatu STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 43
Podsumowanie 1. Problemy osób ze społeczności LGBT mogą wymagać podejścia wielodyscyplinarnego (lekarz, seksuolog, psycholog). 2. Należy zdać sobie sprawę z automatycznego przejawiania przez terapeutę stereotypów dotyczących osób ze społeczności LGBT, które mogą wpływać na kontekst relacji. 3. Nie wszystkie problemy występujące wśród społeczności LGBT są możliwe do rozwiązania przez jednego specjalistę. 4. Należy zdać sobie sprawę z istnienia specyficznych problemów występujących w tym środowisku, wymagających specjalistycznej pomocy. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 44
Literatura STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 45
Literatura (1/6) 1. American Psychological Association. (1998). XII. Public interest: Resolution on appropriate therapeutic responses to sexual orientation. In proceedings of the American Psychological Association, Incorporated, for legislative year 1997. American Psychologist, 53, 882-939. 2. Badgett, M.V.L. (1995). The wage effects of sexual orientation discrimination. Industrial and Labor Relations Review, 48, 726-739. 3. Benson, P. A., Hergenroeder, A. C. (2005). Bacterial sexually transmitted infections in gay, lesbian, and bisexual adolescents: medical and public health perspectives. Seminars in pediatric infectious diseases, 16, 181 91. 4. Carson, R., Butcher, J., Mineka, S. (2003). Psychologia Zaburzeń. Człowiek we współczesnym świecie. Gdańsk: GWP 5. Case P., Austin S. B., Hunter D. J., Manson J. E., Malspeis S., Willett W. C., Spiegelman D. (2004). Sexual orientation, health risk factors, and physical functioning in the Nurses' Health Study II. Journal of Women's Health, 13, 1033 4. 6. Catallozzi, M., Rudy, B. J. (2004). Lesbian, gay, bisexual, transgendered, and questioning youth: the importance of a sensitive and confidential sexual history in identifying the risk and implementing treatment for sexually transmitted infections. Adolescent Medicine Clinics, 15, 353 67. 7. Centers for Disease Control and Prevention (2010). Prevalence and Awareness of HIV Infection Among Men Who Have Sex With Men - 21 Cities, United States. Morbidity and Mortality Weekly Report, 59, 1201-1207. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 46
Literatura (2/6) 8. Chin-Hong P. V., Berry J. M. i wsp. (2008). Comparison of patient- and clinician-collected anal cytology samples to screen for human papillomavirus-associated anal intraepithelial neoplasia in men who have sex with men. Ann Intern Med, 149, 300 6. 9. Chow E. P., Tucker J.D., Wong F. Y., Nehl E. J., Wang Y., Zhuang X., Zhang L. (2014). Disparities and risks of sexually transmissible infections among men who have sex with men in China: a meta-analysis and data synthesis. Plos one, 9 10. Coutlée F., De Pokomandy A., Franco E. L. (2012). Epidemiology, natural history and risk factors for anal intraepithelial neoplasia. Sex Health, 9, 547-55. 11. Cochran, S. (2001). Emerging issues in research on lesbians and gay men s mental health: Does sexual orientation really matter? American Psychologist, 56, 622-642. 12. Cochran, S.D., Sullivan, J.G., Mays, V.M. (2003). Prevalence of mental disorders, psychological distress, and mental services use among lesbian, gay, and bisexual adults in the United States. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 71, 53-61. 13. Cooper-Nicols, M. (2007). Exploring the experiences of gay, lesbian, and bisexual adolescents in school: Lessons for school psychologists. Dissertation Abstracts International: Section B: The Sciences and Engineering, 67(7-B), 4131. 14. Dahan, R., Feldman, R., Hermoni, D. (2007). The importance of sexual orientation in the medical consultation. Harefuah, 146, 626 644. 15. De Vries H. J. C. (2014). Sexually transmitted infections in men who have sex with men. Clinics in Dermatology, 32, 181 188. 16. Dibble S. L., Roberts S. A., Nussey B. (2004). Comparing breast cancer risk between lesbians and their heterosexual sisters. Women's Health Issues, 14, 60 8. 17. Dinkel, S., Patzel, B., McGuire, M. J., Rolfs, E., Purcell, K. (2007). Measures of homophobia among nursing students and faculty: a Midwestern perspective. International Journal of Nursing Education Scholarship, 4, 24. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 47
Literatura (3/6) 18. Ellison, G., Gunstone, B. (2009). Sexual orientation explored: A study of identity, attraction, behaviour and attitudes in 2009. Equality and Human Rights Commission Research, 35. 19. European Centre for Disease Prevention and Control/WHO Regional Office for Europe (2013). HIV/AIDS surveillance in Europe 2012. European Centre for Disease Prevention and Control. 20. Garnets, L., Kimmel, D. (1993). Lesbian and gay male dimensions in the psychological study of human diversity. In L. Garnets & D. Kimmel (Eds.), Psychological perspectives on lesbian and gay male experiences (pp. 1-51). New York: Columbia University Press. 21. Golden, C. (1987). Diversity and variability in women s sexual identities. In Boston Women s Psychologies Collective (Eds.),Lesbian psychologies: Explorations and challenges (pp. 19-34). Urbana: University of Illinois Press. 22. Gray, D. P., Kramer, M., Minick, P., McGehee, L., Thomas, D., Greiner, D. (1996). Heterosexism in nursing education. The Journal of Nursing Education, 35, 204 10. 23. Haldeman, D.C. (2002). Gay rights, patient rights: The implications of sexual orientation conversion therapy. Professional Psychology: Research and Practice, 33(2), 260-263. 24. Herat A., Whitfeld M., Hillman R. (2007). Anal intraepithelial neoplasia and anal cancer in dermatological practice. The Australasian Journal of Dermatology, 48, 143 53. 25. Herek, G.M., Capitanio, J.P., Widaman, K.F. (2002). HIV-related stigma and knowledge in the United States: Prevalence and trends, 1991-1999. American Journal of Public Health, 92 (3), 371-377. 26. Jaśkowiak, A. (2015). Zagadnienia medyczne dotyczące osób ze społeczności LGB. Psychoseksulogia 1, 3-8. 27. Jodko, A. (2008). Tabu seksuologii. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 48
Literatura (4/6) 28. King M., Semlyen J., Tai S. S., Killaspy H., Osborn D., Popelyuk D., Nazareth I. (2008) A systematic review of mental disorder, suicide, and deliberate self harm in lesbian, gay and bisexual people. BMC Psychiatry, 8, 70. 29. Kodeks Etyczno - Zawodowy Psychologa. Polskie Towarzystwo Psychologiczne [http://www.ptp.org.pl; dostęp: 10.04.2015]. 30. Kodeks zasad etycznych psychoterapeuty. Sekcja Naukowa Psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego [http://www.psychiatria.pl; dostęp: 10.04.2015]. 31. Krzemiński, I. (2004). Socjologia a przemiany współczesnego świata. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. 32. La Ruche G., Goulet V., Bouyssou A., Sednaoui P., De Barbeyrac B., Dupin N., Semaille C. (2013). Current epidemiology of bacterial STIs in France. Presse Med, 42, 432-439. 33. Marrazzo J. M., Coffey P., Bingham A. (2005). Sexual practices, risk perception and knowledge of sexually transmitted disease risk among lesbian and bisexual women. Perspectives on Sexual and Reproductive Health, 37 (1), 6 12. 34. Mays, V.M., Cochran, S.D. (2001). Mental health correlates of perceived discrimination among lesbian, gay, and bisexual adults in the United States. American Journal of Public Health, 91, 1869-1876. 35. Meta-Code of Ethics. European Federation of Psychologists' Associations [http://www.efpa.eu; dostęp: 10.04.2015]. 36. Oronowicz, W., Jaśkowiak, A. (2015, luty). Przekonania społeczne na temat portali randkowych - widzimy w nich szansę czy zagrożenie? Poster zaprezentowany na Konferencji Naukowej Człowiek Zalogowany, Kraków. DOI: 10.13140/2.1.2625.3603 37. Ossana, S. (2000). Relationship and couples counseling. In R.M. Perez, K.A. DeBord, & K.J. Bieschke (Eds.), Handbook of counseling and psychotherapy with lesbian, gay, and bisexual clients (pp. 275-302). Washington, DC: American Psychological Association. 38. Patterson, C.J. (2007). Lesbian and gay family issues in the context of changing legal and social policy environments. In K.J. Bieschke, R.M. Perez, & K.A. DeBord (Eds.), Handbook of counseling and psychotherapy with lesbian, gay, bisexual, and transgender clients (2nd ed.). (pp. 359-377). Washington, DC: American Psychological Association. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 49
Literatura (5/6) 39. Peplau, L., Veniegas, R., Campbell, S. (1996). Gay and lesbian relationships. In R. Savin-Williams & K. Cohen (Eds.), The lives of lesbians, gays, and bisexuals: Children to adults (pp. 250-273). Fort Worth, TX: Harcourt Brace. 40. Pillard, R. C., Bailey, J. M. (1995). A biologic perspective on sexual orientation. Psychiatric Clinics of North America, 18, 71-84. 41. Practice Guidelines for LGB Clients. American Psychological Association [http://www.apa.org; dostęp: 10.04.2015]. 42. Report of the APA task force on gender identity and gender variance. American Psychological Association [http://www.apa.org; dostęp: 10.04.2015]. 43. Richmond, J. P., McKenna, H. (1998). Homophobia: an evolutionary analysis of the concept as applied to nursing. Journal of Advanced Nursing, 28, 362 9. 44. Savin-Williams, R. (2001). Suicide attempts among sexual-minority youths: Population and measurements issues. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69, 983-991. 45. Savin-Williams, R. C. (2006). Who's Gay? Does It Matter? Current Directions in Psychological Science, 15, 40 44. 46. Shidlo, A., Schroeder, M. (2002). Changing sexual orientation: A consumer s report. Professional Psychology: Research and Practice, 33 (3), 249-259. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 50
Literatura (6/6) 47. Simoni, J.M., & Pantalone, D.W. (2005). HIV disclosure to sexual partners and safer sex. In S.C. Kalichman (Ed.), Positive prevention: Reducing HIV transmission among people living with HIV/AIDS (pp. 65-98). New York: Plenum Press. 48. Smith, E. M., Johnson, S. R., Guenther, S. M. (1985). Health care attitudes and experiences during gynecologic care among lesbians and bisexuals. American Journal of Public Health, 75, 1085 1087. 49. Talamini, J. T. (1982). Boys will be girls. Washington, DC: University Press of America. 50. Trippet, S. E., Bain, J. (1992). Reasons American lesbians fail to seek traditional health care. Health Care for Women International, 13, 145 53. 51. Universal Decrlaration of Ethical Principles for Psychologists. International Union of Psychological Science [http://www.iupsys.net; dostęp: 10.04.2015]. 52. Wiedza lekarzy w trakcie specjalizacji w zakresie równego traktowania osób nieheteroseksualnych w praktyce lekarskiej. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich [http://www.rpo.gov.pl; dostęp: 10.04.2015]. STUDENCKA KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA 51
Dziękujemy za uwagę Oronowicz, W., Nerko, J., Jaśkowiak, A. (2015, maj). Pacjent ze społeczności LGBT kontakt i nawiązanie relacji. Warsztat został przeprowadzony na I Ogólnopolskiej Studenckiej Konferencji Seksuologicznej, Poznań. Wojciech Oronowicz wojciech.oronowicz@snps.pl Joanna Nerko joanna.nerko@snps.pl Agnieszka Jaśkowiak agnieszka.jaskowiak@snp.pl STUDENCKA 52 KONFERENCJA SEKSUOLOGICZNA