RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 7 W KALISZU ZA ROK SZKOLNY 2015/2016

RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ W SZKOLE PODSTAWOWEJ NR 7 W KALISZU ZA ROK SZKOLNY 2015/2016 Dotyczy wymagania - czytelnictwo uczniów, działania szkoły w zakresie rozwijania kompetencji czytelniczych oraz upowszechniania czytelnictwa wśród dzieci. RAPORT OPRACOWAŁ: zespół ds. ewaluacji w składzie: Teresa Pogorzelec przewodnicząca Monika Jakubowska, Katarzyna Kaźmierczak, Małgorzata Wasilkowska, Beata Wawrzyniak, Elżbieta Małyjasiak członkowie zespołu Spis treści: I. Opis organizacji ewaluacji II. Wyniki ewaluacji III. Proponowane działania do pracy w roku szkolnym 2016/2017 wynikające z przeprowadzonej ewaluacji IV. Załączniki 1

I. Opis organizacji ewaluacji Prezentowany raport jest rezultatem ewaluacji wewnętrznej przeprowadzonej w Szkole Podstawowej nr 7 im. Adama Mickiewicza w Kaliszu w roku szkolnym 2015/2016 przez zespół nauczycieli ds. ewaluacji. Czynności ewaluacyjne prowadzone były od września 2015 r. do maja 2016 r. W trakcie ewaluacji w placówce zbierano informacje pochodzące z wielu źródeł, przy wykorzystaniu różnych metod badawczych, co pozwoliło na zgromadzenie danych o dużej wiarygodności. następujący raport. Przedmiot ewaluacji: Na podstawie otrzymanych wyników sporządzony został Czytelnictwo uczniów, działania szkoły w zakresie rozwijania kompetencji czytelniczych oraz upowszechniania czytelnictwa wśród dzieci. Wymagania: 1. Biblioteka szkolna wyposażona jest w podręczniki, materiały edukacyjne niezbędne do realizacji procesu kształcenia. 2. Bibliotek na bieżąco uzupełnia stan księgozbioru o nowości wydawnicze i ciekawe, atrakcyjne książki. 3. Uczniowie chętnie korzystają z biblioteki szkolnej. 4. W bibliotece jest nieograniczony dostęp do Internetu. 5. W szkolnej bibliotece prowadzone są lekcje biblioteczne, spotkania z autorami, akcje promujące książki, konkursy czytelnicze, kącik literacki, inne? 6. Rodzice są informowani o zasobach bibliotecznych? 7. Wyposażenie czytelni i biblioteki w materiały metodyczne jest wystarczające i w pełni realizuje potrzeby nauczycieli w zakresie przygotowania zajęć? 8. Zajęcia z edukacji przedmiotowych prowadzone są w szkolnej bibliotece wyposażenie biblioteki stanowią pomoce dydaktyczne. 9. Nauczyciele i bibliotekarze zachęcają uczniów do wyborów lektury. 10. Szkoła prenumeruje czasopisma dla młodzieży 11. Czas pracy biblioteki jest sprzyjający czytelnikom 2

II. Wyniki ewaluacji Przedmiot ewaluacji: Czytelnictwo uczniów, działania szkoły w zakresie rozwijania kompetencji czytelniczych oraz upowszechniania czytelnictwa wśród dzieci. Pytania kluczowe: 1. Jaki jest stan wyposażenia biblioteki w woluminy, czasopisma, e-booki? 2. Czy na wyposażeniu biblioteki znajdują się podręczniki szkolne, materiały edukacyjne, materiały niezbędne nauczycielowi do przygotowania zajęć? 3. Jaka jest liczba wypożyczonych książek? 4. Po jaki rodzaj literatury uczniowie najczęściej wypożyczają? 5. W jakim stopniu techniczne wyposażenie biblioteki (dostęp do Internetu, kąciki czytelnicze, wyposażenie w stoliki, oświetlenie) sprzyja uczniom podczas korzystania z czytelni? 6. Jak często nauczyciele wspomagają proces dydaktyczny zasobami bibliotecznymi? 7. Jakie prowadzone były zajęcia biblioteczne, promocje książek, konkursy, prezentacje, inne przez nauczycieli bibliotekarzy? 8. Co mogłoby wpłynąć na podejście uczniów do obowiązku czytania lektur? 9. Jakie są strategie czytania przez uczniów? (wymiana opinii, rekomendacje lektur etc.) 10. Kto ma największy wpływ na kształcenie nawyków czytelniczych ucznia? 11. Jakie są sposoby pozyskiwania książek czytanych w czasie wolnym? 12. Jak systematycznie zasoby są uzupełnianie w szkolnej bibliotece o poczytne wśród nastolatków i atrakcyjne dla nich książki? 13. Czy wykorzystywane są w szkole elektroniczne nośniki informacji w kształtowaniu postaw czytelniczych? 14. Czy czas pracy biblioteki umożliwia korzystanie z niej? 3

Prezentacja wyników badań Ministerstwo Edukacji Narodowej ustanowiło rok szkolny 2015/2016 Rokiem Otwartej Szkoły. Szkoła XXI wieku otwarta jest na kulturę, sztukę, sport, środowiska lokalne. Potrafi korzystać z tego, co ją otacza. Na podstawie przepisów ustawy o systemie oświaty (art. 35 ust. 2 pkt 1), ustalono także kierunki realizacji polityki oświatowej państwa. W roku szkolnym 2015/2016 jednym z kierunków polityki oświatowej państwa jest rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Celem ewaluacji wewnętrznej była analiza funkcjonowania biblioteki szkolnej z uwzględnieniem podejmowanych działań. Aby uzyskać odpowiedzi na pytania dot. wyposażenia biblioteki oraz zaspokajania potrzeb czytelniczych jej użytkowników, przeprowadzono wśród uczniów, rodziców i nauczycieli anonimowe ankiety. Poddano również analizie dokumentację biblioteki szkolnej. Zasady korzystania z biblioteki określa regulamin czytelni i wypożyczalni. Zgodnie z nim zbiory wypożyczalni służą wszystkim uczniom, nauczycielom i innym pracownikom naszej szkoły. Nauczyciele bibliotekarze udzielają porad (dobór odpowiednich książek zgodnych z zainteresowaniami), prowadzą zajęcia promujące nowości w bibliotece, zachęcają do czytania. Działania podejmowane w bibliotece służą zaspokajaniu potrzeb czytelniczych, wyrabianiu nawyku odwiedzania biblioteki szkolnej i wypożyczania książek, rozwijaniu zainteresowań i zamiłowań czytelniczych. Biblioteka składa się z dwóch pomieszczeń: czytelni i wypożyczalni. W czytelni są miejsca przy stołach dla 18 uczniów i 5 miejsc przy komputerach. W czytelni i w wypożyczalni nauczyciele mają wolny dostęp do półek. Wydzielono lektury, które wypożyczane są zgodnie z harmonogramem opracowanym we współpracy z nauczycielami edukacji wczesnoszkolnej oraz nauczycielami języka polskiego. System ten sprawdza się od wielu lat i zapewnia dostęp do lektury każdemu uczniowi w odpowiednim, zaplanowanym przez nauczyciela terminie. W roku szkolnym 2014/2015 wprowadzono do ewidencji i wypożyczono podręczniki oraz ćwiczenia uczniom klas pierwszych. W roku szkolnym 2015/2016 wypożyczono podręczniki oraz ćwiczenia uczniom klas I, II i IV. Nasza szkoła jest jedną z prawie 10 000 szkół, które przystąpiły do programu Ministerstwa Edukacji Narodowej Książki naszych marzeń. Celem tego programu jest promocja czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży oraz rozwijanie ich kompetencji i zainteresowań czytelniczych. Program Książki naszych marzeń poprzedził Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa, który będzie realizowany w latach 4

2016-2020 przez Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Główne cele tego wieloletniego programu to: zapobieganie negatywnej tendencji niskiego poziomu czytelnictwa, podniesienie standardów infrastrukturalnych i zaktywizowanie bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych, które są ważnym źródłem książek dla czytelników oraz ułatwienie potencjalnym czytelnikom dostępu do książek dzięki wzbogacaniu i urozmaicaniu księgozbiorów bibliotek publicznych, szkolnych i pedagogicznych. Zespół ds. ewaluacji wewnętrznej, za pomocą opracowanych ankiet, przeprowadził badania wśród 90 rodziców, 47 uczniów I etapu edukacyjnego, 45 uczniów II etapu edukacyjnego oraz 17 nauczycieli. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród uczniów klas III: Ile masz swoich własnych książek w domu? 4 % 0 % 25 % Od 0 do 5 książek 24 % od 5 do 20 książek od 20 do 50 książek od 50 do 150 książek więcej niż 150 książek 47 % Blisko połowa ankietowanych uczniów klas III 47 % - posiada w domu od 20 do 50 książek. 24 % badanych wskazuje, iż zgromadziło od 5 do 20 książek, a 25 % stwierdza, iż w swojej domowej biblioteczce przechowuje od 50 do 150 książek. 5

Jak często czytasz książki w czasie wolnym? rzadziej niż raz w roku 0 kilka razy w roku 5 co najmniej raz w miesiącu 12 co najmniej raz w tygodniu 21 codziennie 9 0 5 10 15 20 25 Najwięcej badanych uczniów klas III 45 % - czyta książki przynajmniej raz w tygodniu. Nieco mniej, 25 % co najmniej raz w miesiącu, 11 % kilka razy w roku, a 19 % czyta codziennie. Ile książek przeczytałeś/ - łaś w tym roku? więcej niż 21 książek 3 od 10 do 20 książek 12 od 4 do 9 książek 2 lub 3 książki 0 lub 1 książkę 22 10 0 0 5 10 15 20 25 Blisko połowa ankietowanych uczniów 47 % przeczytała w ciągu roku od 4 do 9 książek. Nieco mniej 26 % badanych - przejawiając zamiłowanie do książek przeczytało ich od 10 do 20, 21 % - 2 lub 3, a 6 % więcej niż 21. 6

Jakie książki/prasę czytasz w czasie wolnym? czasopisma z upominkiem 9 miesięczniki 6 tygodniki 3 gazety codzienne 1 literatura 3 lektury szkolne 33 literatura religijna 5 literatura dla dzieci, bajki 33 komiksy 10 encyklopedie, słowniki, 8 literatura przygodowa 12 książki hobbistyczne, 8 fantastyka dla młodzieży 5 0 5 10 15 20 25 30 35 Najchętniej badani uczniowie klas III czytają lektury (70 %) samodzielnie lub z pomocą dorosłych. Równie często sięgają po literaturę dla dzieci i bajki. Dużym powodzeniem cieszy się literatura przygodowa (26 %). i komiksy (21 %). 17 % ankietowanych wybiera encyklopedie, słowniki, atlasy, książki hobbistyczne i poradniki. Wyniki badań wskazują, iż najrzadziej dzieci czytają gazety codzienne. Uczniowie klas III rzadko czytają książkę lub prasę w formie elektronicznej. Przeszło połowa ankietowanych 57 % - rzadziej niż raz w roku, 17 % - kilka razy w roku, 9 % kilka razy w miesiącu, a 6 % co najmniej raz w tygodniu i tyle samo codziennie. Najczęściej wybierają do tego celu urządzenia takie jak, laptop 55 % oraz tablet 34 %. Rzadko wykorzystują telefon komórkowy 11 % oraz komputer stacjonarny 4. 7

Od czego najczęściej zależy wybór rodzaju książek, które czytasz? oferty biblioteki miejskiej oferty biblioteki szkolnej 5 5 dostępnych recenzji 1 opinii zamieszczanych w Internecie 0 propozycji rodzeństwa 3 propozycji rodziców 19 propozycji nauczyciela 22 opinii rówieśników 3 zainteresowań 37 0 10 20 30 40 Uczniowie najczęściej wybierają książki, które odpowiadają im zainteresowaniom (79 %). Chętnie korzystają z propozycji nauczyciela (47 %) lub rodziców (40 %). Niewielki wpływ na ich preferencje czytelnicze ma oferta biblioteki szkolnej i miejskiej (11 %). Rzadko biorą pod uwagę propozycje rodzeństwa lub rówieśników 6 %. Do czytania prasy lub książek ankietowanych uczniów kl. III najczęściej zachęcają rodzice (83 %) oraz nauczyciele (66 %). Niewielkie oddziaływanie w tym zakresie mają dziadkowie 19 %. 13 % badanych podaje, że nikt ich nie zachęca do czytania. 89 % badanych uważa, że godziny pracy biblioteki umożliwiają łatwy dostęp do niej, a znaczna większość 75 % - jest zdania, że znajdująca się w niej liczba książek i czasopism jest wystarczająca. Uczniowie klas III wskazują na różnorodne sposoby, za pomocą, których nauczyciele rozwijają ich zamiłowanie do książek. Duże znaczenie mają metody takie, jak praca z książką na lekcji (57 %), wskazywanie zalet czytania i głośne czytanie ciekawych tekstów literackich (55 %), zachęcanie i przygotowywanie do konkursów recytatorskich (49 %). 38 % ankietowanych wskazuje na przedstawianie propozycji książek, które warto przeczytać, a 34 % na organizowanie spotkań z pisarzami oraz zachęcanie ich i przygotowywanie do udziału w konkursach czytelniczych. Największy wpływ na kształtowania zamiłowania do czytelnictwa ma organizacja konkursów recytatorskich (62 %), a najmniejsze 8

przygotowywanie wystaw książek (4 %). Do czytania książek zachęciłaby ankietowanych przede wszystkim interesująca treść (15 %) oraz ciekawe ilustracje (9 %). W dalszej kolejności opinia kolegów lub znajomych, ciekawe postacie, krótkie streszczenie, dobre opinie o książce 4 %. 85 % ankietowanych uczniów klas II i III uważa, że książka stanowiłaby dla nich dobry prezent. Dzieci wskazują na różnorodne sposoby, za pomocą, których nauczyciele rozwijają ich zamiłowanie do książek. Duże znaczenie mają metody takie, jak praca z książką na lekcji (57 %), wskazywanie zalet czytania i głośne czytanie ciekawych tekstów literackich (55 %), zachęcanie i przygotowywanie do konkursów recytatorskich (49 %). 38 % ankietowanych wskazuje na przedstawianie propozycji książek, które warto przeczytać, a 34 % na organizowanie spotkań z pisarzami oraz zachęcanie ich i przygotowywanie do udziału w konkursach czytelniczych. Największy wpływ na kształtowania zamiłowania do czytelnictwa ma organizacja konkursów recytatorskich (62 %), a najmniejsze przygotowywanie wystaw książek (4 %). Do czytania książek zachęciłaby ankietowanych przede wszystkim interesująca treść (15 %) oraz ciekawe ilustracje (9 %). W dalszej kolejności opinia kolegów lub znajomych, ciekawe postacie, krótkie streszczenie, dobre opinie o książce 4 %. 85 % ankietowanych uczniów uważa, że książka stanowiłaby dla nich dobry prezent. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród uczniów klas IV VI: Ile masz swoich własnych książek w domu? 15 % 8 % 15 % od 0 do 5 książek od 5 do 20 książek od 20 do 50 książek 24 % od 50 do 150 książek więcej niż 150 książek 38 % 9

Uczniowie klas IV- VI posiadają w swojej biblioteczce znaczną ilość własnych książek: 38 % ankietowanych w ilości od 20 do 50, 24 % zgromadziło od 50 do 150 książek. 15 % uczniów deklaruje, iż ma więcej niż 150 własnych książek. Przeszło połowa ankietowanych uczniów klas IV- VI przejawia zamiłowanie do czytelnictwa i czyta, co najmniej raz w tygodniu. Znaczny odsetek badanych 26 % - czyta codziennie. Niepokojąco wielu aż 12 % ankietowanych uczniów - czyta tylko kilka razy w roku. 39 % ankietowanych uczniów przeczytało w ciągu roku od 4 do 9 książek. Nieco mniej 15 % - przejawiając zamiłowanie do książek przeczytało ich od 10 do 20. Wśród badanych uczniów aż 15 % zadeklarowało, iż przeczytało więcej niż 21 książek. codziennie co najmniej raz w tygodniu co najmniej raz w miesiącu kilka razy w roku rzadziej niż raz w roku Jak często czytasz książki w czasie wolnym? 12 % 0 % 10 % 26 % 52 % 10

Ile książek przeczytałeś/ - łaś w tym roku? 15 % 8 % 0 lub 1 książkę 2 lub 3 książki od 4 do 9 książek od 10 do 20 książek więcej niż 21 książek 15 % 39 % 23 % Wyniki badań wskazują, iż badani uczniowie klas IV VI najchętniej czytają lektury szkolne 39 %. W dalszej kolejności interesuje ich fantastyka dla młodzieży 33% ankietowanych, literatura przygodowa 26 % oraz książki hobbistyczne i poradniki 23 %. Powodzeniem cieszą się także komiksy 18 % oraz czasopisma z upominkiem 13 %. Uczniowie rzadko wybierają encyklopedie, słowniki, atlasy 8 % oraz tygodniki i gazety codzienne 6 %. Najrzadziej skłaniają się ku miesięcznikom i literaturze religijnej 3 %. Nie czytają literatury popularnonaukowej. 11

Jakie książki/prasę czytasz w czasie wolnym? czasopisma z upominkiem 5 miesięczniki 1 tygodniki gazety codzienne 3 3 literatura popularnonaukowa 0 lektury szkolne 15 literatura religijna 1 literatura dla dzieci, bajki 2 komiksy 7 encyklopedie, słowniki, atlasy 3 literatura przygodowa książki hobbistyczne, poradniki 10 9 fantastyka dla młodzieży 13 0 5 10 15 20 Prawie wszyscy badani uczniowie klas IV VI (92 %) deklarują, iż czytają lektury samodzielnie. 10 % ankietowanych wskazuje, iż słucha audiobooków, a 5 % korzysta jeszcze z pomocy dorosłych. 3 % nie czyta lektur, a jedynie ich streszczenie. 12

Jak często czytasz książkę/prasę w formie elektronicznej? 10 % codziennie co najmniej raz w tygodniu co najmniej raz w miesiącu kilka razy w roku rzadziej niż raz w roku 28 % 34 % 18 % 10 % Spośród badanych uczniów klas IV VI 34 % czyta książkę lub prasę w formie elektronicznej, co najmniej raz w tygodniu, 18 % kilka razy w roku, 10 % codziennie i 10 % co najmniej raz w miesiącu. Ankietowani najczęściej wybierają do tego celu urządzenia, takie jak telefon komórkowy 41 %, laptop 36 % lub tablet 33 %. Rzadko korzystają z czytnika książek 8 % lub komputera stacjonarnego 5 %. Badani uczniowie klas IV VI, podobnie jak klas III, najczęściej wybierają książki, które odpowiadają im zainteresowaniom (85 %). Czasami korzystają z propozycji nauczyciela (15 %), propozycji rodzeństwa lub rodziców oraz dostępnych recenzji 5 % ankietowanych. Znikomy wpływ na ich preferencje czytelnicze ma oferta biblioteki miejskiej oraz opinie rówieśników (3 %). Oferta biblioteki szkolnej wg opinii ankietowanych nie ma żadnego wpływu na wybór rodzaju czytanych przez nich książek, podobnie jak opinie zamieszczane w Internecie. Do czytania prasy lub książek ankietowani uczniowie klas IV VI najczęściej zachęcają rodzice (51 %), nauczyciele (28 %) oraz dziadkowie (18 %). Niewielki wpływ w tym zakresie mają rodzeństwo 5 % oraz starsi koledzy lub koleżanki 3 %. 39 % badanych deklaruje, że nikt ich nie zachęca do czytania prasy/książek. 13

Od czego najczęściej zależy wybór rodzaju książek, które czytasz? oferty biblioteki miejskiej 1 oferty biblioteki szkolnej 0 dostępnych recenzji (omówień) 2 opinii zamieszczanych w Internecie 0 propozycji rodzeństwa 2 propozycji rodziców 2 propozycji nauczyciela 6 opinii rówieśników 1 zainteresowań 33 0 10 20 30 40 14

Czy godziny pracy biblioteki umożliwiają łatwy dostęp do niej? tak raczej tak nie 3 % 26 % 69 % 15

Czy liczba książek, czasopism - w bibliotece szkolnej jest Twoim zdaniem? 0 % bardzo wysoka wystarczająca niewystarczająca 36 % 64 % Według opinii ankietowanych uczniów klas IV VI godziny pracy biblioteki umożliwiają łatwy dostęp do niej, a znajdująca się w niej liczba książek i czasopism jest bardzo wysoka (36 %) lub wystarczająca (64 %). Tylko 3 % nie odpowiadają ustalone godziny pracy biblioteki szkolnej. Według opinii badanych uczniów klas IV VI nauczyciele wykorzystują różnorodne metody rozwijania w nich zamiłowania do książek. Najczęściej wskazują sposoby takie, jak głośne czytanie tekstów literackich (56 %), uświadamianie zalet czytania (41 %), praca z książką na lekcji (26 %) oraz organizowanie konkursów czytelniczych (23 %). Duży wpływ na kształtowanie zamiłowania ankietowanych do czytelnictwa ma także zachęcanie i przygotowywanie do udziału w konkursach czytelniczych (18 %), przedstawianie książek, które warto przeczytać (18 %) oraz zachęcanie i przygotowywanie do konkursów recytatorskich (15 %). Znacznie mniejsze oddziaływanie, w porównaniu z wynikami badań wśród uczniów klas II i III (62 %), ma organizacja konkursów recytatorskich 8 %. Pozostałe metody cieszą się niewielkim powodzeniem wskazało na nie 3 % ankietowanych. 16

Co zachęciłoby Cię do czytania? krótka treść nowa książka wybór spośród 2 książek sugestia nauczycieli sugestia rodziców dobra recenzja 3 % 3 % 3 % 3 % 3 % 3 % ciekawa zapowiedź dobre opinie o książce 10 % 10 % interesująca treść 44 % 0 % 5 % 10 % 15 % 20 % 25 % 30 % 35 % 40 % 45 % 50 % Do czytania zachęciłaby ankietowanych interesująca treść (44 %), dobre opinie o książce (10 %) oraz ciekawa jej zapowiedź (10 %). 64 % ankietowanych uczniów klas IV - VI uważa, że książka stanowiłaby dla nich dobry prezent. Wnioski: 1) Wyniki przeprowadzonej ewaluacji wewnętrznej dowodzą, iż uczniowie przejawiają zamiłowanie do czytelnictwa. Chętnie gromadzą książki we własnej biblioteczce. 17

2) Blisko połowa badanych dzieci czyta przynajmniej raz w tygodniu. Znaczny odsetek sięga po książkę każdego dnia. Wiele dzieci czyta w ciągu roku od 4 do 9 książek lub więcej. Najczęściej są to lektury czytane samodzielnie lub w przypadku blisko połowy ankietowanych dzieci I poziomu edukacyjnego z pomocą dorosłych. 3) Dużą poczytnością cieszy się literatura dla dzieci i bajki w przypadku ankietowanych I poziomu edukacyjnego lub fantastyka w przypadku badanych II poziomu edukacyjnego. W obydwu grupach znacznym powodzeniem cieszy się literatura przygodowa i komiksy. Najrzadziej uczniowie sięgają po prasę. Książki lub gazety czytają często w formie elektronicznej, wykorzystując do tego celu laptop, tablet lub telefon komórkowy. Najczęściej wybierają pozycje odpowiadające ich zainteresowaniom. Dzieci I poziomu edukacyjnego deklarują, iż duży wpływ na dokonywane przez nich wybory mają rodzice i nauczyciele. 4) Na kształtowanie nawyków czytelniczych ankietowanych oddziałują, oprócz rodziców i nauczycieli, także dziadkowie. 5) Prawie wszyscy ankietowani zgodnie twierdzą, iż godziny pracy biblioteki szkolnej umożliwiają łatwy dostęp do niej, a liczba zgromadzonych w niej książek, czasopism jest wysoka lub wystarczająca. 6) Nauczyciele wykorzystują różnorodne metody rozwijania zamiłowania do książek. Niewątpliwie jest to wskazywanie zalet czytania, praca z książką na lekcji, głośne czytanie ciekawych tekstów. Dzieci I poziomu edukacyjnego podają dodatkowo sposoby takie, jak organizowanie konkursów recytatorskich, zachęcanie i przygotowywanie do konkursów czytelniczych. Dla uczniów II poziomu edukacyjnego ważne jest organizowanie konkursów czytelniczych i przedstawianie propozycji książek, które warto przeczytać. 7) Do czytania m. in. lektur niewątpliwie zachęciłaby wszystkich interesująca treść, dobre opinie o książce oraz ciekawa ich zapowiedź, a w przypadku dzieci I poziomu edukacyjnego także szata graficzna - oryginalne ilustracje. 18

Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród uczniów wyniki ankiet przeprowadzonych wśród rodziców uczniów: Jaka jest wielkość księgozbioru Państwa dziecka ( ile mają swoich własnych książek)? 9 % 6 % 0 5 5 20 20 50 50 150 więcej niż 150 19 % 24 % 42 % Analiza ankiet dowodzi, że w u każdego dziecka w domu znajduje się księgozbiór u 42% ankietowanych liczy on 20-50 książek, natomiast najmniej książek posiada 6% ankietowanych. Największy księgozbiór - powyżej 150 egzemplarzy - znajduje się u 9% badanych. 46% badanych ujawnia, że ich dziecko sięga po książkę w wolnym czasie, co najmniej raz w tygodniu, a raz w miesiącu robi to 33% dzieci. 9% ankietowanych przyznaje, że ich dziecko czyta codziennie, natomiast 1% - rzadziej niż raz w roku. Ankietowani rodzice przyznają, że 48% ich pociech w tym roku przeczytało 4-9 książek, 24% - od 10-20, a 24% - 2-3 książki. Wśród badanych są też tacy, których dziecko w tym roku przeczytało 0 lub 1 książkę. Jest ich 9%, natomiast 3% ankietowanych stwierdza, że ich dziecko przeczytało ponad 21 pozycji książkowych. 19

Jak często Państwa dziecko czyta książkę w czasie wolnym? 1 % codziennie co najmniej raz w tygodniu co najmniej raz w miesiącu kilka razy w roku rzadziej niż raz w roku 33 % 11 % 9 % 46 % Ile książek Państwa dziecko przeczytało w tym roku? 0 lub 1 książka 2 3 książki 4 9 książek 16 % 3 % 9 % 10 20 książek więcej niż 21 książek 24 % 48 % 20

Jakie książki/prasę Państwa dziecko czyta w czasie wolnym? czasopisma z upominkiem miesięczniki tygodniki gazety codzienne literatura popularnonaukowa lektury szkolne literatura religijna literatura dla dzieci komiksy encyklopedie, słowniki, atlasy literatura przygodowa książki hobbistyczne, poradniki fantastyka dla młodzieży 18 15 2 3 6 65 5 51 17 16 25 14 12 0 10 20 30 40 50 60 70 W czasie wolnym dzieci ankietowanych rodziców najczęściej sięgają po: a) Lektury szkolne 72%, b) literaturę dla dzieci 57%, c) literaturę przygodową 28%, d) czasopisma z upominkiem - 20%, e) komiksy 19%, f) encyklopedie, słowniki, atlasy - 18%, 21

g) miesięczniki 17 %, h) literaturę popularnonaukową 7%, i) literaturę religijną 6%, j) gazety codzienne - 3%, k) tygodniki - 2%. 58% ankietowanych podaje, że ich dziecko czyta książkę/prasę na nośniku elektronicznym rzadziej niż raz w roku, natomiast 3% dzieci robi to codziennie. Jednocześnie rodzice podali, że 16% dzieci czyta książkę na nośniku elektronicznym kilka razy w roku, 14% - co najmniej raz w miesiącu, a 9% - co najmniej raz w tygodniu. Z jakiego urządzenia Państwa dziecko korzysta czytając książki/prasę w formie elektronicznej? 12 % tablet telefon komórkowy komputer stacjonarny laptop 5 % 32 % czytnik książek brak odpowiedzi 29 % 8 % 14 % 22

Jeżeli dziecko czyta książkę/prasę w formie elektronicznej, to - zdaniem ankietowanych, najczęściej korzysta z tabletu 32% lub laptopa 29%. Najmniej popularny w tej dziedzinie jest czytnik książek 5%. Ankietowani (79 %) często twierdzili, że podczas wyboru rodzaju książek czytanych przez ich dzieci największe znaczenie mają zainteresowania. Wybór uzależniony jest także od propozycji nauczycieli 43 % lub rodziców 41 %. Dzieci prawie w ogóle nie sugerują się rekomendacjami zamieszczonymi na portalach internetowych (6%) odpowiedzi, ani dostępnymi recenzjami takiej odpowiedzi udzieliła 1osoba (1%). 79 ankietowanych osób, czyli 88% stwierdza, że ich dzieci same czytają lektury, a 37% twierdzi, że potrzebują pomocy dorosłych. Natomiast 2% chętnie słucha lektur z wykorzystaniem audiobooków i tylko 1% czyta streszczenia. 23

Od czego zależy wybór rodzaju książek, które czyta Państwa dziecko? oferty biblioteki miejskiej 1 5 oferty biblioteki szkolnej 10 dostępnych recenzji 1 rekomendacji zamieszczanych na portalach internetowych propozycji rodzeństwa 5 6 propozycji rodziców propozycji nauczyciela 37 39 opinii rówieśników 13 zainteresowań 71 0 10 20 30 40 50 60 70 80 24

Jaka jest strategia czytania lektur szkolnych przez Państwa dziecko? 2 1 0 czyta samodzielnie czyta z pomocą dorosłych słucha audiobooków czyta streszczenie nie czyta 33 79 Kto ma największy wpływ na kształcenie nawyków czytelniczych Państwa dziecka? nikt go/jej nie zachęca starsi koledzy/koleżanki rówieśnicy nauczyciele rodzeństwo rodzice dziadkowie 2 2 7 8 18 40 84 0 20 40 60 80 100 93% ankietowanych, czyli 84 osoby uznały, że rodzice maja największy wpływ na kształcenie nawyków czytelniczych dzieci. Równie duże oddziaływanie mają nauczyciele tę odpowiedź ankietowani wybrali 40 razy (44%). 25

Natomiast na kształtowanie nawyków czytelniczych najmniejszy wpływ mają starsi koledzy czy koleżanki takich odpowiedzi udzielono 2 razy, co stanowi ok 2%. Czy godziny pracy biblioteki umożliwiają uczniom swobodny dostęp do jej zasobów? 4 % tak raczej tak nie 40 % 56 % 56% wszystkich ankietowanych rodziców stwierdziło, że godziny pracy biblioteki umożliwiają uczniom swobodny dostęp do jej zasobów, a 40% odpowiedziało raczej tak. Tylko 4% badanych nie jest zadowolonych z godzin pracy biblioteki szkolnej. 85% ankietowanych rodziców uważa, że jakość zasobów biblioteki szkolnej, biorąc pod uwagę liczbę książek i czasopism jest wystarczająca, a 13% - że jest bardzo bogata. Tylko 2% badanych uważa, jakość zasobów biblioteki za niewystarczające. Ankietowani rodzice wypowiadając się na temat sposobów upowszechniania czytelnictwa wśród uczniów za najbardziej popularny uznali pracę z książką na lekcjach 62 odpowiedzi 68 % Badani uważali, że skutecznym sposobem jest również głośne czytanie tekstów literackich oraz wskazywanie korzyści wypływających z obcowania z książką - po 41 odpowiedzi 46 %. 35 rodziców (39 %) wskazało na zachęcanie i przygotowanie uczniów do udziału w konkursach recytatorskich, 28 (31%) na organizowanie konkursów recytatorskich, 26 (29 %) na zachęcanie i przygotowywanie dzieci do konkursów recytatorskich. 26

Rodzice, biorący udział w badaniu, w zdecydowanej większości uważają, że książka jest dobrym pomysłem na prezent 98%. 2% uważa, że nie. Czy uważają Państwo, że książka to dobry prezent dla dziecka? 2 tak nie 98 % WNIOSKI: 1) Uczniowie posiadają księgozbiory, dzięki którym rozwijają kompetencje czytelnicze i upowszechniane jest wśród nich czytelnictwo. 2) Bardzo dużo dzieci ankietowanych rodziców czyta książki w wolnym czasie, co najmniej raz w tygodniu lub miesiącu. Dowodem tego jest liczba książek przeczytanych przez nie, o których informują badani rodzice. W czasie wolnym uczniowie najczęściej sięgają po lektury szkolne i literaturę przeznaczoną dla nich. Dodatkowo gustują w literaturze przygodowej, często wybierają komiksy. 3) Rodzice podkreślają, że ich pociechy chętnie biorą do ręki czasopisma, czasami takie z upominkiem. 4) Badania dowodzą, że niewielka ilość członków młodego pokolenia korzysta z nośników elektronicznych podczas czytania. Jeśli już czytają książkę/prasę w formie elektronicznej, to najczęściej korzystają z laptopa lub tabletu. 5) Wybierając rodzaj książek do czytania dzieci kierują się swoimi zainteresowaniami, często korzystają z propozycji nauczyciela lub rodzica. Młodzi czytelnicy wykorzystują ofertę bibliotek szkolnej i miejskiej. 27

6) Przeważająca większość uczniów czyta lektury samodzielnie, ale czasem przy czytaniu pomagają im dorośli. 7) Zdaniem rodziców znaczącą rolę odgrywa nauczyciel, który zachęca dziecko do czytania poprzez ciekawą recenzję, mającą na celu rozbudzenie ciekawości czytelniczej. 8) Rodzice proponują przygotowywanie i wystawianie przedstawień związanych z przeczytaną lekturą. 9) Dorośli, którzy dają dziecku prezent w postaci książki zachęcają je do czytania. Są też dzieci, których nie trzeba zachęcać, ponieważ lubią czytać nie tylko lektury. 10) Rodzice uważają, że to oni i nauczyciele maja największy wpływ na kształtowanie nawyków czytelniczych. Ich zdaniem oddziałują na dzieci w tym zakresie także dziadkowie. Prawie wszyscy rodzice stwierdzili, że książka jest doskonałą propozycją na prezent dla dziecka. 11) Na upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży wielki wpływ ma dostępność biblioteki. Ogromna większość rodziców uważa, że godziny pracy biblioteki szkolnej umożliwiają uczniom swobodny dostęp do jej zasobów. Uznają, jakość zasobów biblioteki szkolnej, z uwzględnieniem liczby książek i \czasopism, za wystarczającą. 12) Rodzice dostrzegają, iż nauczyciele systematycznie upowszechniają czytelnictwo wśród uczniów. Regularnie przedstawiają propozycje książek, które warto przeczytać, wskazują korzyści wypływające z obcowania z książką (zdobywanie nowych wiadomości, poszerzanie zasobu słownictwa, utrwalanie poprawnej pisowni, itp.). Często wykorzystują książki podczas pracy na lekcji. Rodzice twierdzą, iż nauczyciele zachęcają i przygotowują dzieci do konkursów czytelniczych i recytatorskich. Ich zdaniem dużą popularnością cieszą się też zajęcia organizowane w bibliotece. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży wyniki ankiet przeprowadzonych wśród nauczycieli. 88% ankietowanych nauczycieli sądzi, iż zasób biblioteki szkolnej, biorąc pod uwagę liczbę woluminów, czasopism jest wystarczający. 6% badanych uważa zasób biblioteki za bardzo bogaty i tyle samo za niewystarczający. 65 % ankietowanych nauczycieli, oceniając, jakość zasobów szkolnych i biorąc pod uwagę liczbę materiałów edukacyjnych, uznaje je za wystarczające. 23% stwierdza, iż zasoby są niewystarczające, a 12% - bardzo bogate. 88% ankietowanych nauczycieli zachęca uczniów do korzystania z biblioteki. 6% badanych przyznaje, że również ich zachęca, ale rzadko oraz tyle samo nie zachęca uczniów wcale. 28

59% ankietowanych nauczycieli zdecydowanie twierdzi, że godziny pracy biblioteki umożliwiają swobodny dostęp uczniów do jej zasobów. Z tą opinią nie zgadza się 18 % badanych. 88% ankietowanych nauczycieli przyznało, że w swojej pracy wykorzystuje zasoby biblioteczne, natomiast 12% nie robi tego. 46% ankietowanych nauczycieli przyznaje, że wspomaga proces dydaktyczny zasobami bibliotecznymi raz na dwa tygodnie, 27% - raz w tygodniu lub częściej, 20% - raz w miesiącu, a 7% - tylko raz w półroczu. Od czego, Twoim zdaniem, zależy wybór książek czytanych przez uczniów? fantastyka dla młodzieży książki hobbistyczne, poradniki literatura przygodowa encyklopedie, słowniki, atlasy komiksy literatura dla dzieci, bajki literatura religijna lektury szkolne literatura popularnonaukowa gazety codzienne tygodniki miesięczniki czasopisma z upominkiem nie mam wiedzy na ten temat 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 29

Ankietowani nauczyciele zapytani o książki, po które ich zdaniem sięgają uczniowie wskazali: - lektury szkole 60% - literaturę dla dzieci, bajki 53% - komiksy 53% - literaturę przygodową 47% - fantastykę dla młodzieży 47% - czasopisma z upominkiem 27% - encyklopedie, słowniki, atlasy 20% - literaturę popularnonaukową 13% - miesięczniki 7% Ankietowani nauczyciele odpowiadając na pytanie dotyczące wyboru czytanych przez uczniów książek stwierdzili, że w głównej mierze zależy to od zainteresowań uczniów (88%) i propozycji nauczyciela (88%) Badani nauczyciele podali również, że wybór książki przez ucznia zależy od: - opinii rówieśników 64% - propozycji rodziców 41% - oferty biblioteki szkolnej 29% - dostępnych recenzji 12%. Po 6% ankietowanych podało, że taki wybór zależy od oferty biblioteki miejskiej, rekomendacji na portalach internatowych i od propozycji rodzeństwa. 41% ankietowanych wychowawców podaje, że uczniowie czytają lektury szkole z pomocą dorosłych, 35% czyta samodzielnie. Są też nauczyciele, którzy nie mają wiedzy na ten temat 12%. Tyle samo uczniów zdaniem badanych czyta streszczenia (12%). 30

Kto ma, Twoim zdaniem, największy wpływ na kształcenie nawyków czytelniczych dzieci? nie mam zdania na ten temat starsi koledzy/koleżanki nauczyciele rodzeństwo rodzice dziadkowie 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Wszyscy ankietowani nauczyciele (100%) uważają, że największy wpływ na kształtowanie nawyków czytelniczych dzieci mają rodzice. Jednocześnie badani podają, że nawyki te kształtują również: - nauczyciele 82%, - dziadkowie 24%, - rodzeństwo 12%. 82% ankietowanych nauczycieli podaje, że sposobem na upowszechnianie czytelnictwa wśród uczniów jest głośne czytanie ciekawych tekstów literackich. Tyle samo badanych podaje inny sposób, a mianowicie: wskazywanie korzyści wypływających z obcowania z książką (zdobywanie nowych wiadomości, poszerzanie zasobu słownictwa, utrwalanie poprawnej pisowni, itp.). Badani wymieniali również: - pracę z książką na lekcji - 70% ankietowanych, - udział w zajęciach organizowanych w bibliotece - 47%, - zachęcanie i przygotowanie uczniów do udziału konkursach czytelniczych - 47% 31

- i recytatorskich 47%, - przedstawianie propozycji książek, które warto przeczytać - 41%, Dwoje ankietowanych, czyli 12% wskazało jeszcze sposoby upowszechniania czytelnictwa wśród uczniów takie, jak: - prezentacje ulubionych książek ucznia na godzinie wychowawczej, - dzień z ciekawą książką, np.: wakacyjna lektura. Ankietowani zgodnie uważają, że przygotowywanie wystaw książkowych nie jest dobrym sposobem na upowszechnianie czytelnictwa. WNIOSKI: 1) Na rozwijanie kompetencji czytelniczych i upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży duży wpływ ma biblioteka szkolna. Nauczyciele uważają, iż jakość jej zasobów, z uwzględnieniem liczby materiałów edukacyjnych i innych niezbędnych pedagogom do przygotowania zajęć, jest wystarczająca. W pracy z uczniami często zachęcają podopiecznych do korzystania z biblioteki, której godziny pracy uznali za umożliwiające swobodny dostęp do niej. Przeważająca większość nauczycieli w pracy z uczniami wykorzystuje konkretne zasoby biblioteczne raz na tydzień lub raz na dwa tygodnie. 2) Zdaniem nauczycieli uczniowie, rozwijając swe kompetencje czytelnicze, najczęściej sięgają po lektury szkole. Dużą popularnością cieszą się literatura dla dzieci, bajki i komiksy. Interesujące są też dla nich książki przygodowe. Za godną uwagi uznali także literaturę fantastyczną dla młodzieży. 3) Wybór książek czytanych przez uczniów zależy głownie od ich zainteresowań oraz od propozycji nauczycieli. W popularyzacji czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży częściowe znaczenie mają też opinie rówieśników. Nauczyciele znają strategie czytania lektur szkolnych przez uczniów swojej klasy i stwierdzają, iż w zdecydowanej większości czytają je oni samodzielnie lub z pomocą dorosłych. 4) Nauczyciele podejmują wiele działań, by wpłynąć na podejście uczniów do obowiązku czytania lektur. Są to między innymi: a) testy sprawdzające, b) zaciekawienie tematem, wykorzystanie treści na lekcjach, ocena bohatera, c) omawianie oprócz głównych wątków lektury także tych, zaproponowanych przez uczniów, d) innowacyjne podejście do pracy z tekstem literackim, nowe lektury, e) wybór książek bliskim dzieciom, tematyka zgodna z zainteresowaniami, 32

f) wybór ciekawych współczesnych pozycji, wskazanie na przydatność zamieszczonych w nich treści, g) skuteczne motywowanie i zachęcanie uczniów do czytania. 5) Zdaniem nauczycieli największy wpływ na kształcenie nawyków czytelniczych dzieci mają rodzice, a później dopiero nauczyciele. Ci ostatni starają się upowszechniać czytelnictwo wśród uczniów poprzez: a) głośne czytanie ciekawych tekstów literackich, b) wskazywanie korzyści wypływających z obcowania z książką (zdobywanie nowych wiadomości, poszerzanie zasobu słownictwa, utrwalanie poprawnej pisowni, itp.), c) pracę z książką na lekcji, d) zachęcanie i przygotowanie uczniów do udziału w konkursach czytelniczych i recytatorskich, e) przedstawianie propozycji książek, które warto przeczytać. 6) Nauczyciele proponują inne sposoby na upowszechnianie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży: a) prezentacje ulubionych książek ucznia na godzinach wychowawczych, b) dzień z ciekawą książką, np.: wakacyjna lektura. Mocne strony: 1) Uczniowie przejawiają zamiłowanie do czytelnictwa. Chętnie gromadzą książki w swojej domowej biblioteczce. Bardzo dużo dzieci czyta przynajmniej raz w tygodniu. Zainteresowania czytelnicze uczniów są różnorodne. Czytają nie tylko lektury szkolne, ale wybierają także bajki, literaturę fantastyczną, komiksy, książki przygodowe. 2) Nauczyciele mają znaczny wpływ na preferencje czytelnicze uczniów. Zdaniem rodziców, to właśnie rolą nauczyciela jest zachęcenie dzieci do czytania na przykład poprzez ciekawą recenzję książki, wystawianie przedstawień na podstawie lektur, stałe motywowanie do czytania, sprawdzanie stopnia znajomości przeczytanej lektury, itp. 3) Badani dostrzegają mnogość metod, za pomocą, których nauczyciele rozwijają w uczniach zamiłowanie do czytelnictwa. Najczęściej wymieniają zalety czytania, pracę z książką na lekcji, głośne czytanie ciekawych tekstów, organizowanie, zachęcanie i przygotowywanie dzieci do konkursów recytatorskich, przedstawianie propozycji książek, którymi warto się zainteresować. 4) Nauczyciele w pracy z uczniami wykorzystują konkretne zasoby biblioteczne raz w tygodniu lub raz w miesiącu i zachęcają uczniów do korzystania z biblioteki szkolnej. Wskazują na różnorodne sposoby zainteresowania uczniów książką, takie jak prezentacje ulubionych 33

pozycji uczniów na godzinach wychowawczych, dzień z ciekawą książką (na przykład wakacyjna lektura), omawianie oprócz głównych wątków lektury także tych, zaproponowanych przez uczniów. 5) Biorący udział w badaniu rodzice uważają, iż są także dzieci, które czytają chętnie i nie trzeba ich do tego zachęcać. 6) Godziny pracy biblioteki szkolnej umożliwiają swobodny dostęp uczniów do niej, a jakość jej zasobów, w tym liczba zgromadzonych książek i czasopism wysoka lub wystarczająca. Według opinii ankietowanych książka jest dobrym prezentem dla dzieci. Słabe strony: 1) Spośród ankietowanych uczniów 11 % przyznaje, iż czyta książki kilka razy w roku. Uczniowie bardzo rzadko sięgają po prasę, a jeżeli już, to najczęściej są to czasopisma z upominkiem. W niewielkim stopniu interesuje ich literatura popularnonaukowa. Rzadko sięgają po encyklopedie. 2) Niepokojący jest fakt, iż uczniowie II poziomu edukacyjnego deklarują, iż biblioteka szkolna nie ma żadnego wpływu na dokonywane przez nich wybory książek wartych przeczytania. Rodzice wręcz przeciwnie uważają, że młodzi czytelnicy wykorzystują ofertę bibliotek szkolnej i miejskiej. 3) 39 % spośród uczniów II poziomu edukacyjnego oświadcza, że nikt nie zachęca ich do czytania prasy i książek. Niewielka część uczniów nie czyta lektur, tylko ich streszczenia. Zdaniem uczniów i rodziców rówieśnicy i starsi koledzy/koleżanki w małym stopniu lub wcale nie mają wpływu na kształcenie nawyków czytelniczych wśród dzieci. REKOMENDACJE Zachęcać dzieci do poszerzania swojej wiedzy, poprzez korzystanie z gazet codziennych i tygodników. Wykorzystywać prasę w toku realizacji podstawy programowej i prowadzonych zajęć. Skłaniać uczniów do samodzielnego poszukiwania informacji, poprzez wykorzystanie literatury popularnonaukowej oraz encyklopedii i korzystać z tych źródeł podczas pracy na zajęciach lekcyjnych. Wprowadzić zadania domowe skłaniające do korzystania z zasobów biblioteki szkolnej. Promować ofertę biblioteki szkolnej, celem zwiększania zainteresowań czytelniczych uczniów, np. poprzez stworzenie listy książek, które warto przeczytać; bieżące informowanie o nowo nabytych pozycjach; zadawanie pracy domowej w oparciu o jej księgozbiór; 34

zachęcanie do poszukiwania w bibliotece książek odpowiadających tematowi zaplanowanej lekcji lub organizowanemu konkursowi, itp. Wykorzystywać wypracowane przez nauczycieli metody upowszechniania czytelnictwa i wzbogacać je o propozycje nowe, np. przedstawianie recenzji książki poleconej dzieciom do przeczytania; prezentacja ulubionych książek ucznia na godzinach wychowawczych; organizowanie dni z ciekawą książką (np.: wakacyjna lektura); wystawianie przedstawień na podstawie lektur; omawianie oprócz głównych wątków lektury także tych, zaproponowanych przez dzieci, itp. Uświadamiać i podkreślać mnogość wykorzystywanych przez nauczycieli metod upowszechniania czytelnictwa i rozwijania kompetencji czytelniczych dzieci, poprzez publikacje na stronie internetowej szkoły, podczas zebrań z rodzicami, w toku pracy z uczniami w tym na lekcjach wychowawczych. Zachęcać uczniów, by dzielili się swoimi doświadczeniami czytelniczymi, przemyśleniami, odczuciami i wpływali w ten sposób na kształtowanie zamiłowania do książek swoich rówieśników oraz starszych kolegów i koleżanek (uczniowie I poziomu edukacyjnego w ramach edukacji polonistycznej lub społecznej, II poziomu edukacyjnego na godzinach wychowawczych, wszyscy na łamach na przykład szkolnej gazetki w Kąciku czytelniczym ). Zintensyfikować działania, mające na celu wyeliminowanie praktyk czytania streszczenia lektury, na przykład poprzez szczegółowe testy sprawdzające znajomość ich treści. Zorganizować akcję czytelniczą wspólnie z rodzicami uczniów Każdy lubi czytać konkurs czytelniczy o puchar dyrektora szkoły na najciekawszą czytelniczą parę (rodzic/dziecko, rodzeństwo, dziadkowie/dziecko). W większym stopniu wykorzystywać wizualne formy promocji książki i czytelnictwa - fotogazetki i wystawki książek. Kontynuować w nowym roku szkolnym realizację czytelniczych projektów edukacyjnych. Organizować wyjścia do bibliotek miejskich. 35